Gentrification door een Groen Netwerk. Een studie door Inbo Rotterdam

Gentrification door een Groen Netwerk Een studie door Inbo Rotterdam

Projectteam

Hans Toornstra, architect partner Inbo Jacques Prins, architect partner Inbo Kevin Battarbee Sanne van Bekkum Nanine Carree Hans van Daal Eric Drieënhuizen Marjolein van Eig Elvira Gronovius Josine van Gulik Maria Haag Jörgen Haring Joost van den Hoek Arjen Ketting Philine Krosse Nicole Schnelle Alex Sievers Jesse Snijders Frank Suurenbroek Frank Zewald

Ingrepen in het stedelijk weefsel

Gentrification door een Groen Netwerk

Mensen met midden en hogere inkomens vasthouden én hen verleiden terug te keren naar de stad. Daar ligt een noodzaak voor de stad Rotterdam. De Rotterdamse vestiging van Inbo ziet hierin aanleiding tot de studie ‘Gentrification door een Groen Netwerk’: een studie waarin groene routes de verblijfskwaliteit in wijken verbeteren. En waarin particuliere initiatieven in wonen, werken, leren, zorgen en recreëren worden gestimuleerd. De gedachtegang is dat de verbeterde verblijfskwaliteit een proces op gang brengt. De waarde van particulier bezit stijgt en woningen worden opgeknapt en samengevoegd. Er ontstaat ruimte voor nieuwe woonvormen en bedrijvigheid. Om dit te bereiken is op verschillende schaalniveaus onderzoek nodig naar karakteristieken en potenties van wijken. Onderzoek dat zich toespitst op ruimtelijke, programmatische en economische ontwikkelingen. Vervolgens ontwerpen we zorgvuldige ingrepen in het stedelijke weefsel die een nieuwe dynamiek tot stand brengen. Ons Groene Netwerk biedt zo herkenbaarheid aan lokale ontwikkelingen, verspreid over de stad.

Inhoud

Rotterdam

Inleiding Analyse Manifest Stad Wijk Buurt Woning Kopblok Visie Ambitie Profiel Inbo Rotterdam


5 7 13 19 21 23 28 30 32 36 39 3

Rotterdam > Inleiding

De langzame stad

Encroachmentzones

High Tech Campus Eindhoven

Rotterdam als aantrekkelijke woonstad 4

Maastricht Aachen Airport

Met de opening van een nieuwe vestiging in het prachtige Las Palmas aan de Maas zijn wij als Inbo midden in Rotterdam terecht gekomen. Het geweldige uitzicht over de Maas inspireert ons tot nieuwe ideeën. Als nieuwe ‘inwoners’ met grootse ambities willen wij de stad graag beter leren kennen. We fietsten daarom met zijn allen door de stad, een middag op Noord en een middag op Zuid. Daarnaast verdiepten we ons in bestaande plannen, onderzoeken en literatuur over Rotterdam. Onze bevindingen tijdens de fietstochten en de gelezen informatie inspireerden ons tot het formuleren van een visie op Rotterdam, die wij tijdens onze officiële opening presenteerden. In dit boekje lichten we de resultaten van het onderzoek en het ontwerp toe. De visie sluit aan bij het vraagstuk uit de Stadsvisie 2030 ‘Hoe maak je van Rotterdam een aantrekkelijke woonstad?’ én bij onze ruime ervaring in de woningbouw.

thema nu groei in de toekomst als gevolg van vergrijzing niet meer vanzelfsprekend is.

Conceptuele kracht Wat deze studies samenbindt is onze brede visie op het vak, waarin de conceptuele kracht van onze architecten samengaat met de deskundigheid van onze adviseurs Ruimte & Vastgoed. Deze combineren we met de gedegen kennis van onze landschapsarchitecten en de integrale blik van de stedenbouwers in het bureau. We werken samen aan één doel: betekenis en identiteit geven aan de gebouwde omgeving. Daarbij vinden we dat ontwerpen meer is dan vormgeven alleen. Wij hechten sterk aan samenwerking. Samenwerking binnen ons eigen bureau, maar ook met andere bureaus en expertises. Voorbeelden hiervan zijn projecten als de High Tech Campus Eindhoven en het masterplan voor Maastricht Aachen Airport.

Integrale aanpak

Verweven met context

Dit onderzoek naar Rotterdam als aantrekkelijke woonstad maakt de integrale aanpak van ruimtelijke opgaven binnen ons bureau inzichtelijk. Inbo is een bureau in beweging en meer dan alleen een architectenbureau. We staan breed in het vak en zijn steeds op zoek naar antwoorden op maatschappelijke vraagstukken.

Vanuit onze expertise en ervaring met brede samenwerking, en integratie van verschillende ontwerpende kennisnetwerken, maken wij architectuur die verweven is met de context. Met onze studie voor Rotterdam willen wij onze betrokkenheid en ambities tonen en deelnemer worden in het publieke debat over de stad. Wij beschouwen onze rol als integrator. Vanuit een brede blik op ons vak hebben we een denkrichting ontwikkeld die de potentie bezit om door te groeien tot een nieuwe ontwikkelingsstrategie voor Rotterdam.

Maatschappelijke betrokkenheid Vanuit de combinatie van maatschappelijke betrokkenheid en professionele nieuwsgierigheid hebben we al verschillende studies geïnitieerd. Zo heeft Inbo het begrip Seniorenstad (inmiddels Vilavie genoemd) geïntroduceerd, waardoor de discussie over de vergrijzing en de gevolgen voor de huisvesting van deze groep op gang gebracht is. De ruimtelijke mogelijkheden die ontstaan door verminderde mobiliteit ten gevolge van toenemende stedelijkheid hebben wij bestudeerd in een opgave die wij de langzame stad hebben genoemd. Daarnaast hebben wij studies gedaan naar encroachmentzones, waarin de invloed van architectuur op de directe woonomgeving inzichtelijk wordt gemaakt. Ook de ruimtelijke mogelijkheden van krimp zijn onderzocht. Dit is een zeer actueel Rotterdam > Inleiding

Hans Toornstra Jacques Prins Philine Krosse


5

Rotterdam > Analyse Rotterdam is een unieke stad door typische kwaliteiten als aansprekende hoogbouw, een langgerekt en krachtig waterfront, een moderne binnenstad en vele uitdagende oude havengebieden. In vergelijking met andere steden staan de bewoners van de stad de meeste vierkante meters groen ter beschikking en in het verlengde behoort de openbare ruimte tot de beste van Nederland. Bovendien is de prijs per vierkante meter woonoppervlak in het centrum uitzonderlijk laag. Rotterdam is een no-nonsense stad. Het is het Manhattan aan de Maas, de eerste stad in Nederland met een hoogbouwbeleid.

Brede barrières Rotterdam is ook architectuurstad 2007 en wil zich in de toekomst op dit gebied blijven profileren. Het gaat bij deze promotie tot op dit moment vooral om een aaneenschakeling van geslaagde gebouwen uit verschillende periodes die daarmee tot identiteitsdragers van de stad Rotterdam worden gemaakt. Op stedenbouwkundig gebied zijn het vooral de wijken die als samenhangende gebieden bekend staan, zoals het Oude Noorden en Pendrecht. Deze wijken hebben vaak bij stedenbouwkundigen een zekere faam verworven, maar tegelijk zijn deze gebieden op dit moment problematisch in verschillende opzichten, niet in de laatste plaats door de weinig gedifferentieerde woningvoorraad. De wijken zijn vaak van elkaar gescheiden door brede barrières, zoals water of infrastructuur.

6

Quality of life Rotterdam heeft in vergelijking tot de andere grote steden in Nederland de laagste ‘quality of life’. De luchtverontreiniging is een probleem. Tevens zijn er maar weinig wandelen fietspaden in natuur- en recreatiegebieden rondom de stad. Daarbij kampt Rotterdam met een dalend inwonersaantal en in tegenstelling tot de andere grote steden daalt ook het gemiddelde inkomen. Rotterdam slaagt er niet in om de middenklasse en de sociale stijgers in de stad te houden, laat staan aan te trekken. Onze stelling is: Rotterdam moet als stad op een positieve manier in het geheugen blijven hangen: als STAD, in de betekenis van de Dikke van Dale: ‘een samenhangende bebouwing’.

Duurzaamheid Rotterdam wil de komende jaren vele nieuwe woningen bouwen om vooral de afgestudeerden, jonge gezinnen en ouderen binnen de stadsgrenzen te houden. Bouwen is echter niet genoeg. Stedelijke kwaliteiten ontstaan niet direct in complete nieuwbouwgebieden, juist de gelaagde opbouw van historie, verschillende culturen en sociale klassen maken een gebied stedelijk en divers. De combinatie van oud en nieuw leidt tot duurzaamheid.

Manhattan aan de Maas

Rotterdam > Analyse


7

Westersingel

Grote foto: Kralingse Plaslaan

Belang van groen in de stad 8

Rotterdam is met 78,8 m2 groen per woning binnen de bebouwde kom veel groener dan de steden Amsterdam, Den Haag en Utrecht. De groene openbare ruimte is geconcentreerd in een aantal grote parken en functioneert daardoor op stedelijk niveau. Door de nadruk op de snelverkeerverbindingen bij de vorming van plannen in het verleden is deze openbare ruimte echter moeilijk bereikbaar voor het langzaam verkeer. Het overige groen is versnipperd door de stad en blijft daardoor onderbenut. Voor het gebruik van groen in een stad is het van belang dat het groen voldoende dichtbij de woning is gesitueerd en dat je er ook kunt fietsen of wandelen. Het bereik vanuit de woning bedraagt vaak niet meer dan vijf kilometer. De mogelijkheid om te fietsen en wandelen is verder afhankelijk van de dichtheid aan paden en wegen.

Positie stad versterken Een aantrekkelijke groene stad levert ook een positieve bijdrage aan het versterken van de economie. Ook voor kantoren en bedrijven interessante locaties worden mede bepaald door een aantrekkelijke setting, ruimte voor een wandeling of een prettig uitzicht. Een uitgebreid aanbod van recreatiemogelijkheden, natuurgebieden en stadsparken verbetert de concurrentiepositie van de Zuidvleugel en versterkt de positie van Rotterdam als centrum daarbinnen.

Spelen in groen Uit onderzoek van het COS (Centrum voor Onderzoek en Statistiek) blijkt voldoende en aantrekkelijk groen een bijdrage te leveren aan het tegengaan van de migratie van jonge gezinnen met kinderen uit de stad. Van de Nederlanders vindt 97% de nabijheid van groen in de directe woonomgeving belangrijk, meer nog dan bijvoorbeeld het aanbod van winkels in de buurt. Dit blijkt ook uit de prijzen van woningen die gelegen zijn aan groen of water: deze zijn gemiddeld 15% hoger. Een hoogwaardige groenstructuur kan naar onze mening dan ook bijdragen aan de kwaliteit van onze leefomgeving. bron: Groenplan Rotterdam, uitvoeringsprogramma 2005, Gemeente Rotterdam, p.7

Rotterdam > Analyse


9

Analyse stedelijke structuur 1 > Water Rotterdam bestaat uit twee steden: Noord en Zuid. De scheiding wordt veroorzaakt door de Nieuwe Maas. Recente ontwikkelingen trachten deze scheiding te verzachten, zoals de Eramusbrug en ontwikkeling op de Kop van Zuid.

2 > Infrastructuur In Rotterdam voert de verkeersafwikkeling de boventoon. Dit is prettig voor mensen met de auto; alles is goed te bereiken (zelfs het centrum) en er is altijd een parkeerplek. Grote verkeersroutes zorgen echter voor scheidingen. Daarnaast wordt de sfeer in de openbare ruimte grotendeels bepaald door verkeersdrukte en parkeren.

10

3 > Wijken Rotterdam bestaat uit verschillende wijken die op zichzelf staan. De woonwijken dichtbij het centrum en in Noord zijn voornamelijk voor-oorlogs. Op Zuid zijn veel naoorlogse wijken. Voor- en naoorlogse wijken kampen ieder met hun eigen problematiek. Waar het de groenvoorziening betreft is er een gebrek aan groen of is er juist te veel ongedefinieerd groen.

4 > Groenstructuur Wat betreft de hoeveelheid groen in de vier grote steden staat Rotterdam met 41m² groen per inwoner bovenaan. Rotterdam bezit veel groenkwaliteit in de vorm van parken, singels en lanen. De beleving is echter anders. Aan de bestaande groenstructuren wordt momenteel de hoogste woonkwaliteit gehaald, deze milieus zijn gewild.

Rotterdam > Analyse


11

Rotterdam > Manifest

Naar een netwerk van groene routes

5 > Conclusie analyse Naar onze mening ligt de kern van de problematiek van de stad in zijn fragmentatie. Rotterdam is een verdeelde stad op drie schaalniveaus. De stad is geen eenheid, meer een verzameling buurten met in het centrum een collectie iconen: Noord en Zuid zijn zowel fysiek als mentaal gescheiden. Tussen buurten onderling bestaat weinig samenhang. Rotterdam werkt de laatste jaren stevig aan zijn imago door bedrijven in de creatieve sector te werven en het centrum van de stad verder te ontwikkelen. Dit draagt echter nog niet bij aan het imago als woonstad, zoals blijkt uit de opvallende uitspraak: ‘In een skyline kun je niet wonen.’

7 > Nieuwe woonmilieus Op het snijvlak van de groene routes met de bestaande structuur ontstaan nieuwe hoogwaardige woonmilieus. Het Groene Netwerk is voor de bewoners een ontmoetingsplek, een recreatiegebied, een sportbaan, een fietsroute en verlengde voortuin ineen. Deze ontwikkeling kan de gentrification van de direct omliggende buurt stimuleren.

12

6 > Stedelijk Groen Netwerk Verkeersbarrières, gefragmenteerd groen, versnipperde buurten en de sterke scheiding tussen Noord en Zuid vragen om een krachtige ingreep in de stad die op alle niveaus voor meer samenhang kan zorgen. Inbo ziet een kans in het introduceren van groene routes voor langzaam verkeer: het Groene Netwerk.



13

Stadsvisie

Bron: Stadsvisie Rotterdam 2030 - aantrekkelijke woonstad

Bron: Stadsvisie Rotterdam 2030 - hoofdstructuur openbare ruimte

14

Uitgangspunt van onze studie zijn bestaande onderzoeken, visies en plannen. Daarbij is ons plan een ruimtelijke uitwerking van de Stadsvisie Rotterdam 2030, de ruimtelijke ontwikkelingsstrategie die zich richt op twee doelen: een sterke economie en een aantrekkelijke woonstad voor de hogere inkomensgroepen. In deze visie worden tien kernbeslissingen genoemd en een aantal gebiedsuitwerkingen gepresenteerd.

Keuzes Onze strategie van het Groene Netwerk combineert drie kernbeslissingen in een strategie voor de stad. In de eerste plaats is dat het realiseren van woonmilieus die selectieve migratie tegengaan, niet alleen in nieuwbouwwijken maar juist ook binnen bestaande wijken. Daarmee samenhangend is het tweede punt het transformeren van zwakke woonmilieus en verbeteren van de verouderde woningvoorraad, mede door het stimuleren van particuliere initiatieven: gentrification. De derde kernbeslissing waarop wij ons hebben gericht is het inzetten van de openbare ruimte en de wateropgave als accelleratoren van de beoogde ruimtelijke ontwikkelingen, door het ontwikkelen van langzaam verkeerverbindingen met daaraan ruimte voor nieuwe woontypologieën.

Groene accenten De grote hoeveelheid groen in de stad willen wij inzetten als één van de belangrijkste dragers van de kwaliteit van Rotterdam. Wij vinden dat het doel van de ruimtelijke ontwikkeling moet zijn om mensen trots op hun woonomgeving te laten worden. Investeringen in infrastructuur en groen grijpen wij aan om accenten te leggen die moeten leiden tot specifieke kwaliteiten en daarmee een aantrekkelijke regio. In de verschillende beleidsstukken wordt het belang van groen onderkend. Er wordt veel groen en natuur ontwikkeld rondom de stad. De Visie Stedelijke Vernieuwing uit 2002 geeft aan dat er een ontbrekende relatie is tussen stedelijke vernieuwing en investeringen in groen. Er zijn meer verbindingen nodig vanuit het centrum naar de aangrenzende groengebieden buiten het centrum, maar bij projectontwikkeling worden deze onvoldoende gerealiseerd. Hogere en middenklasse huisvesten binnen het centrum.

+

Herwaardering en optimalisering beleving bestaande groenstructuur.

+

Verbindingen niet-auto-verkeer in en buiten de stad verbeteren.

Het aanleggen van een netwerk van groene routes met groen centrumstedelijke woningtypologieën.



15

Jerichosingel Kralingen

Grote foto: Bergsingel

Specifiek Rotterdams woonklimaat 16

Om een specifiek Rotterdams woonklimaat te ontwikkelen gaan wij uit van de intrinsieke kwaliteiten van de stad. De woonmilieus die nu het hoogst gewaardeerd worden hebben veel groen in de directe omgeving. De aantrekkelijke wijken van Rotterdam kenmerken zich door de opbouw van een weefselstructuur bestaande uit doorgaande lanen en straten met daarachter rustige woonbuurten en binnenterreinen. De lanen met hun karakteristieke vooroorlogse bebouwing domineren daarbij het beeld. Volgroeide bomenrijen benadrukken de status van historische verbindingsas. Het kleine aanbod van deze unieke straten maakt deze woonlocaties al snel te duur voor de stedelijke middengroepen.

Singels Uniek voor Rotterdam is ook de wijkoverkoepelende singelstructuur (ontworpen door W.N. Rose in 1842) die, zowel op Noord als op Zuid, voorziet in goede woonkwaliteiten voor de hogere inkomens. Het brede profiel van de singels met hun groene oevers is zowel een buurtverbinding als een belangrijke groene ruimte in de wijk. Wij stellen dat een aantrekkelijke woonstad begint bij kwalitatief en rijk groen dat leeft en verbindt. Dit gecombineerd met het betaalbare prijsniveau van de vastgoedmarkt in Rotterdam, in de vorm van ruime stadswoningen, is aanleiding voor onze strategie.

Beleving en verbinding Het Groene Netwerk maakt het mogelijk binnen de historische (en dus karakteristieke) centrumstedelijke woonmilieus, zonder veel sloop, nieuwe contextuele groene woontypologieën voor de midden- en hogere inkomens te integreren. De kwaliteit zit in de beleving en verbinding van het bestaande groen met kleinschalige nieuwe toevoegingen.



17

Rotterdam > Stad

Een groene woonstad

Het Groene Netwerk: groen verbindt groen

18

De ring rond de stad is een barrière die de relatie van de buitenwijken met de stad blokkeert en daarmee juist het autogebruik bevordert. Daarnaast vormen de Maas en andere grote verkeersaders door de stad een obstakel voor een samenhangende stedelijke structuur. Voor fietsers zijn er te weinig aantrekkelijke verbindingsroutes. Het Groene Netwerk voorziet daarom in verbindingen tussen gebieden binnen en buiten de ring: groen verbindt groen. Zo zou onder de ring een groen park kunnen worden gerealiseerd of kunnen nieuwe groene bruggen, speciaal voor langzaam verkeer, Noord en Zuid verbinden. Door de verbeterde bereikbaarheid van de parken worden deze beter gebruikt en onderdeel van het stedelijk leven. Het draagvlak van de stad wordt groter.

Gezond leven De hoofdinfrastructuur moet door zijn inrichting het groene imago van de stad uitstralen. Hiermee wordt de uitstraling van de wijken groener en kindvriendelijker. Als groen goed wordt ingepast in en om de stad, neemt ook de sociale veiligheid toe. Groen leidt tot sociaal contact, biedt recreatiemogelijkheden, biedt speelmogelijkheden voor kinderen en is een ontmoetingsplaats voor ouderen. Groen kan ook een positieve invloed hebben op de gezondheid, doordat het uitnodigt tot bewegen, ontspanning biedt, stress verlaagt en sociale ontwikkeling bij kinderen stimuleert. Bovendien kan groen de geluidsoverlast en de stedelijke concentratie fijnstof verminderen.

Rotterdam > Stad


19

Rotterdam > Wijk

Verschillende wijken verbinden

Aanvulling en verdichting van de bestaande groenstructuur

20

W.N. Rose heeft met zijn singelstructuur een doorlopende structuur over de stad gelegd, die de verschillende wijken, zowel op Noord als op Zuid, met elkaar verbindt. Wij bouwen voort op zijn plan door de bestaande groenstructuur aan te vullen en te verdichten. Dit Groene Netwerk verbetert in elke wijk het woonmilieu en biedt nieuwe openbare ruimte. Het bestaande openbare groen wordt zichtbaarder en bereikbaarder in de totale woonomgeving en heeft een grotere invloedssfeer dan de direct omliggende woningen. Mensen worden meer betrokken bij hun omgeving door de mogelijkheid om de eigen en omliggende wijken te verkennen.

Voorzieningen koppelen Ook verbinden de routes de wijken onderling, waardoor meer stedelijke samenhang ontstaat. Naast de goede bereikbaarheid voor de auto, wordt het voor langzaam verkeer mogelijk op een prettige manier de stad via veel verschillende wegen te doorkruisen. De routes verbinden voorzieningen met elkaar en vergroten daarmee het draagvlak. Door het verkleinen van de afstand tot het groen krijgt de wijk een groener karakter.

Rotterdam > Wijk


21

Rotterdam > Buurt

In ons onderzoek naar hoe de groene routes toegevoegd kunnen worden aan het bestaande weefsel, hebben wij als principes de snede, de ketting, de ladder en de stempel ontwikkeld. De stempel is een voorbeeld hoe bebouwing van de route in de na-oorlogse wijken het ongedefineerde groen kan begrenzen, terwijl in de andere drie principes juist openbare ruimte aan de stedenbouwkundige structuur wordt toegevoegd.

Structuurverandering De vooroorlogse wijken hebben een duidelijk leesbare structuur die vrijwel uitsluitend uit

22

gesloten bouwblokken bestaat. Door onder meer de toenemende parkeerdruk is het openbare gebied steeds verder versteend. De structuur van de bouwblokken kan door selectieve sloop doorbroken worden, zonder het karakter van de wijk geweld aan te doen. Door kleinschalige doorbraken wordt het groen binnen de blokken als kwaliteit aan de buurt toegevoegd. De nieuwe routes door de bouwblokken krijgen een uitsluitend groen karakter. Bovendien kunnen langs deze routes nieuwe woningen worden gebouwd, die de doorbroken bouwblokken

weer aanhelen en nieuwe woonvormen aan de buurt toevoegen. Voor elke stedenbouwkundige structuur zal zo een specifieke methode gezocht worden die past bij de karakteristiek van de wijk en de bestaande groenstructuur.

Parkeerdruk Op kleinere schaal kan de straat een groener uiterlijk krijgen door, in plaats van te brede trottoirs, voortuinen te creëeren. In combinatie met de doorlopend groene structuur kunnen deze ingrepen bijdragen

Rotterdam > Buurt

aan de beleving van groen in de wijken. Bij de ingrepen in de verschillende wijken wordt ook plaatselijk de verkeersstructuur aangepast. Door ter plaatse van de doorbraken en de nieuwbouw tevens te voorzien in een oplossing voor de parkeerproblematiek van de wijk, kan de parkeerdruk van omliggende straten teruggedrongen worden. De ruimte die nu wordt gebruikt voor parkeren gaat dan plaats bieden aan een nieuwe verblijfskwaliteit.


23

SNEDE ingreep op wijkniveau

plein

24

blokdoorsnijding

KETTING ingreep op wijkniveau

nieuw groen profiel

Rotterdam > Buurt

breed groen profiel


25

LADDER ingreep op wijkniveau

groen laantje met voortuinen

26

gemeenschappelijk hofje

STEMPEL ingreep op wijkniveau

woningen met privé-groen

Rotterdam > Buurt

terraswoningen op parkeergarage


27

Rotterdam > Woning

Stedelijke diversiteit

28

In samenhang met het Groene Netwerk en de bestaande context wordt nieuwbouw ontwikkeld, die zich door inpassing in de stedelijke context en het volgroeide groen onderscheidt van Vinexlocaties buiten de stad. Wonen aan de nieuw gecreëerde autovrije routes geeft woonkwaliteiten als wonen aan de singels van architect W.N. Rose: groenstedelijke woontypologieën aan een openbare verblijfsruimte, die ook fungeert als een verlengde voortuin.

Nieuw elan De toegevoegde woonvormen dragen bij aan de stedelijke diversiteit. De woningtypen van het Groene Netwerk kunnen specifiek worden afgestemd op de beoogde doelgroepen: jongeren, ouderen en gezinnen. De diversiteit maakt het voor bewoners mogelijk om binnen de wijk door te groeien. Het is een middel om nieuw elan in de wijk te krijgen, de bewoners te behouden, wijkverbeteringen te stimuleren en de eenzijdige bevolkingsopbouw te veranderen. ‘Elke Rotterdammer moet de kans krijgen om een woning te vinden die past bij zijn wensen én zijn portemonnee’ (bron: Woonvisie 2007). Rotterdam > Woning


29

Rotterdam > Kopblok

Nieuwe woontypologieën

30

Ter plaatse van de snijvlakken met de bestaande bebouwing worden nieuwe woontypologieën aan het bestaande weefsel toegevoegd. Op de verschillende niveaus van het ontwerp staat de relatie met groen centraal. Zowel stedenbouwkundig als architectonisch wordt gereageerd op de directe context. In het interieur wordt de relatie met het groen, zowel publiek als privaat, extra benadrukt. De stedelijke typologieën kunnen door een optimale beleving van het aanwezige groen en grote buitenruimten het gebrek aan een tuin compenseren.

Hoekterras

Rotterdam > Kopblok

Voor de kopblokken die wij willen toevoegen hebben wij een typologie bedacht die ondiep en breed is, om een zo breed mogelijk straatprofiel te creeëren. Het aantal lagen en beuken per woning kan variëren, waardoor veel verschillende ruimtelijk interessante woningtypes in een blok kunnen voorkomen. Het parkeren is binnen het bouwvolume opgelost en geeft daardoor geen extra belasting voor de bestaande infrastructuur. Ook de private buitenruimten bevinden zich in het blok, in de vorm van patio’s, terrassen en daktuinen.

Dakterras


31

Rotterdam > Visie

Gentrification

32

Met een netwerk van groene routes door de stad voegen wij een nieuwe laag toe aan het stedenbouwkundig weefsel. Het concept gaat uit van het aanbrengen van een variëteit aan typologieën voor diverse doelgroepen, om gericht te sturen op gentrification.

Verblijfskwaliteit De nieuwe verblijfskwaliteit brengt een proces op gang waarbij bewoners zich meer aan de wijk zullen hechten en verbeteringen zullen stimuleren. Bestaande woningen kunnen worden samengevoegd en opgeknapt. Hiermee ontstaat ruimte voor creativiteit binnen de ontwikkeling, die weer andere woonvormen en bedrijvigheid toelaat.

Onderscheidende aanpak De sociaal-economische benadering van het Groene Netwerk maakt mogelijk dat iedereen die in de buurt woont erop vooruit kan gaan in de zin van waardestijging van het eigen bezit. Hiermee onderscheidt deze aanpak zich van plaatselijke stedelijke vernieuwing waarbij een gouden randje wordt gemaakt en de rest van de wijk niet verandert omdat de afstand tot de vernieuwing te groot is. Wij willen vooral geen nieuwe Vinexwijken in de stad maken, stedelijkheid houdt naar onze mening een gedifferentieerde opbouw van verschillende bevolkingsgroepen in en daarom is het voor de woonstad noodzakelijk dat voldoende differentiatie in prijsopbouw aanwezig is. Een menging van oud en nieuw en van verschillende woontypologieën kan daarin voorzien. Creativiteit ontstaat juist waar verschillende inkomensgroepen en culturen met elkaar geconfronteerd worden. Met onze aanpak durven wij rigoureus te zijn, niet door wijken te slopen maar door voor langere tijd vast te houden aan de gekozen strategie. Het concept reageert integraal op de Rotterdamse grootstedelijke problematiek, de bestaande stedenbouwkundige structuur, woonomgeving en lifestyles.

Rotterdam > Visie


33

Aanpak

Bron: collectie gemeentearchief Rotterdam Plan Rose, 1842

34

Er bestaan goede voorbeelden van de uitvoering van zulke integrale strategieën over een lange termijn. Zo introduceerde Haussmann een nieuwe structuur voor het gehele centrum van Parijs, om de stad mee te laten groeien in de veranderende behoeftes. Hij maakte brede boulevards in het stedelijk weefsel, dwars door bestaande bouwblokken heen. Door middel van deze doorbraken werden de technische uitrusting van het stratennet en de groenvoorzieningen integraal ontwikkeld en het openbaar vervoer van de stad gereorganiseerd. Onder zijn regie werd de wetgeving op de onteigening verruimd en werden financieringsmaatschappijen opgericht, waardoor de ontwikkelingen over een langere periode en een groter gebied konden worden gecontinueerd. Ook het Singelplan voor Rotterdam van stadsarchitect W.N. Rose in 1842, waar wij op voortbouwen, was een voorbeeld van planmatig uitbreiden en een integrale aanpak, die saneringsmogelijkheden koppelde aan het ontwikkelen van hoogwaardige woonmilieus.

Bottom-up benadering De aanpak van het Groene Netwerk is een bottom-up benadering. Door op kleine schaal op verschillende plekken te experimenteren en deze experimenten vervolgens op stedelijke schaal te verbinden, kan een katalyserende werking ontstaan. Het is een simpel, maar mede daardoor krachtig middel dat vervolgens in fases op de hele stad kan worden toegepast.

Kleinschaligheid De kracht van de stategie zit in de kleinschaligheid van de ingrepen en hun samenhang op verschillende schaalniveaus. Het groene netwerk biedt herkenbaarheid aan lokale ontwikkelingen over de gehele stad en doet het imago van Rotterdam goed. De stad betrekt haar bewoners door te laten zien dat zij van waarde zijn voor de stad. Door upgraden van de buurt kan iedereen zichzelf verbeteren en ontplooien. Dit gebeurt niet door verdringing maar op basis van de kwaliteit van de bewoner als mens. Er is daardoor geen sprake van polarisatie, met als gevolg dat de buurt van iedereen is. Rotterdam > Visie


35

Ambitie Het manifest Het Groene Netwerk is met opzet geen afgerond plan, maar een strategie voor de toekomst van Rotterdam. De toekomst maak je samen. In interactie. Daarom willen wij met belangrijke participanten binnen de stad in gesprek over de toepassing van deze strategie voor een hernieuwd Rotterdam. Het onderzoek dat wij doen, richt zich op de synergie tussen groen in de wijk en de stedelijke hoofdstructuur. Wij willen de aantrekkingskracht van Rotterdam als woonstad versterken door goede groene verbindingen te realiseren, gentrification te stimuleren en de belevingswaarden van de wijken zelf te vergroten. Daarmee zetten we Rotterdam op de kaart als een groene stad met een internationaal vestigingsmilieu. En stimuleren we de betrokkenheid van de bewoners bij de stad en de buurten. Onderzoek naar het bestaande groen en de stedenbouwkundige kenmerken kan leiden tot een methodiek voor strategische ingrepen in de woningvoorraad. Met deze strategie willen wij de behoefte aan groen stedelijk wonen combineren met de noodzaak voor de stad om de woonmilieus van de centrum

36

wijken aantrekkelijk te maken voor de hogere inkomens, met de noodzakelijke opwaardering van de bestaande ‘probleemwijken’. Om dit alles te realiseren willen wij groen onder de aandacht brengen bij diverse partijen die zich op Rotterdam richten. Wij willen graag in debat met de verschillende gemeentelijke diensten en andere geïnteresseerde partijen, om samen de verschillende richtingen en ontwerpmogelijkheden te ontwikkelen.

Woonkwaliteit Deze interactieve samenwerking combineren we graag met onze ambities en ons enthousiasme. Wij zijn er als Inbo van overtuigd dat wij met ‘Gentrification door een Groen Netwerk’ een positieve bijdrage kunnen leveren aan het vergroten van de woonkwaliteit van Rotterdam.

Rotterdam > Visie


37

Bronvermelding

Bij de ontwikkeling van de studie Gentrification door een Groen Netwerk heeft Inbo gebruik gemaakt van diverse bronnen. Wij streven er naar zo volledig mogelijk te zijn in de vermelding ervan. Indien u na het lezen van deze studie van mening bent dat u als bron onterecht niet vermeld wordt, vernemen wij dit graag van u. Het is immers onze intentie zo zorgvuldig mogelijk te zijn.

Bronnen

Stadsvisie Rotterdam ruimtelijke ontwikkelingsstrategie 2030, 29-11-2007,dS+V • Wonen in Rotterdam, geactualiseerde woonvisie 2007-2010, dS+V • Groenplan Rotterdam, uitvoeringsprogramma 2005, dS+V • Uitvoeringsplan stedelijke Projecten Rotterdam USPR, april 2004, OBR • Rotterdam gateway to Europe, februari 2006, OBR • Nota Mensen Wensen Wonen, november 2000, VROM • Leefbaarheid van wijken, maart 2004, VROM • Met groen meer stad, december 2006, VROM • De grote woontest, 2004, the SmartAgent Company • Oase 73, gentrification, november 2007, Pnina Avidar, Klaske Havik, David Mulder (red.) • Gentrification, wijken en beleid, november 2006, Casper Geurts • Rotterdam verstedelijkt landschap, 1990, Frits Palmboom • Rotterdam, achterbuurt van de Deltametropool, Gert Middelkoop, artikel Building Business • Mozaiek 6, binnenstad Rotterdam, febrauri 2007, Citycorp • Buurten in trek, 1998, Edwin Prins

Over Inbo Rotterdam Inbo Rotterdam is een nieuwe Inbo-vestiging met een eigen kleur. Vanuit onze inspirerende locatie Las Palmas richten wij ons op de complexe, stedelijke ontwerpopgaven. Opgaven waarin we te maken hebben met verschillende organisaties of programma’s. En waarbij we werken vanuit het bewustzijn dat architectuur en stedenbouw in de planvorming onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn.

Hoge kwaliteit, sterke identiteit De rode draad van ons werk zit in onze aanpak: gericht op de context. Wij laten ons beïnvloeden door alle aspecten die invloed hebben op de opgave. Onze kracht zit in het interpreteren en het structureren van deze aspecten. Zo leggen we een stevige basis voor het gebouwconcept, waarin alle randvoorwaarden en eisen worden verwerkt. Met deze basis creëren we een grote ontwerpvrijheid, waardoor we onze ontwerpen ver kunnen doorontwikkelen. Het resultaat is architectuur met een hoge kwaliteit en een sterke identiteit. Inbo Rotterdam maakt deel uit van Inbo. Binnen Inbo werken twaalf groepen samen op het gebied van advies, stedenbouw, architectuur en bouwkunde.

Rotterdam Gentrification door een Groen Netwerk

39

www.degroeneroute.nl Inbo Rotterdam Las Palmas | Unit 3.2 Wilhelminakade 308 Postbus 23160 3001 KD Rotterdam T +31 (0)10 49 61 900 F +31 (0)10 49 61 910 E [email protected] www.inbo.com/rotterdam

Gentrification door een Groen Netwerk. Een studie door Inbo Rotterdam

Recommend Documents