EEN WANDELING OP DE NORAH EN DOOR GROEN VOORBURG
1
V
oorburg had tot de samenvoeging met Leidschendam het record op haar naam staan dat ze de meest dichtbevolkte gemeente van Nederland was. Daarnaast is er waarschijnlijk geen gemeente in Nederland die zo vaak en intensief in conflict is gekomen met vogelbeschermers vanwege haar vogelonvriendelijke groenbeheer. Maar dankzij de inspanningen van en het overleg met de Haagse Vogelbescherming is er de laatste jaren veel verbeterd en is een wandeling door groen Voorburg nu een uiterst boeiende en aangename bezigheid. Op deze wandeling nemen wij u mee langs een gedeelte van het omstreden traject van de Noordelijke Randweg Haagse Regio (NORAH) en door een groot deel van groen Voorburg. U komt langs een molen, door ecologische verbindingszones en door zowel nieuw aangelegde als oude parken. U loopt geheel over verharde voetpaden en over trottoirs van autoluwe straten. De wandeling is geschikt voor rolstoelgebruikers en kinderwagens, op enkele punten na waarvoor in de tekst alternatieven worden gegeven. De routekaart vindt u op de achterpagina. De totale lengte bedraagt ca. 6,5 km; deze kan in een rustig wandeltempo in 2 uur gelopen worden.
EEN WANDELING OP DE NORAH EN DOOR GROEN VOORBURG Samenstelling, tekst en foto’s: Tom Loorij
Esperantoplein 8 2518 LE DEN HAAG 070 302 99 52
[email protected] www. haagsmilieucentrum.nl TRIODOS: 19.83.86.060
2
Start: op de P+R parkeerplaats bij station Voorburg ’t Loo aan de kant van de Wilgendreef. Dit is uitstekend te bereiken met het openbaar vervoer d.m.v. Randstadrail 3,4 en E en tramlijn 2. Voor diegenen die met de auto komen is er in het weekend plaats genoeg op de parkeerplaats (ingang Wilgendreef). Voor fietsers bevindt zich bij het station een niet-bewaakte fietsenstalling. Station Voorburg ‘t Loo was oorspronkelijk een spoorwegstation aan de Hofpleinlijn, dat werd geopend in 1974. Vanaf 1977 stopten hier ook de treinen van de Zoetermeer Stadslijn. Op 3 juni 2006 werd het station tijdelijk gesloten, tegelijk met de beëindiging van de exploitatie van de Hofpleinlijn en de Zoetermeer Stadslijn door de Nederlandse Spoorwegen. Het station werd verbouwd tot sneltramstation in het kader van het lightrail-project RandstadRail 3, 4 en E (Erasmuslijn naar Rotterdam-Slinge bij het Zuidplein). Het oude station, met zijn steile trappen, was zeer slecht bereikbaar voor rolstoelgebruikers, kinderwagens en mensen met een rollator of zware bagage. In de winter met sneeuw en 3
ijs waren die trappen nauwelijks begaanbaar. Het nieuwe station kreeg hellingbanen en liften. Hiermee werd een belangrijke bron van ergernis weggenomen. Vanaf de parkeerplaats linksaf op het trottoir van de Mgr. van Steelaan (het station dus in de rug) en de Wilgendreef oversteken. Links in de waterpartij het beeld ‘Haften’ van Aart van den IJssel uit 1980. Voorbij de waterpartij het tegelpad volgen naar links langs het water met aan uw rechterhand een schoolplein. Op het eind links de brug over. Vervolgens op het grijze slingerende voetpad steeds maar rechtdoor alle zijpaden negerend. Na een tijdje loopt een rood fietspad aan de rechterhand mee gelijk op. De wandeling gaat nu door Essesteijn, de laatst aangelegde woonwijk in Voorburg in de jaren 70 en 80 van de vorige eeuw. Deze wijk, met veel laagbouw en groen, is de vogelrijkste van Voorburg. In voorjaar en zomer zijn de huizen nagenoeg onzichtbaar achter het groen verborgen. Om het groene karakter zo min mogelijk te verstoren heeft de gemeente geen bordjes met ‘voetpad’ en ‘fietspad’ geplaatst, maar op de kruisingen van de paden op het voetpad een voetgangerssymbool aangebracht. In het kader van het zgn. Waterplan zijn veel waterpartijen vergraven, groter gemaakt en van natuurvriendelijke oevers voorzien. Aan uw linkerhand ziet u op een gegeven moment een eilandje verschijnen. Hierop zijn houtrillen gestapeld voor de vogels. Jammer is wel dat het eilandje met twee bruggetjes verbonden is met de vaste wal, waardoor de waarde voor vogels niet zo groot is. Overleg met de Haagse Vogelbescherming leidde 4
tot de toezegging dat de bruggetjes (die niet van een duurzame houtsoort zijn gemaakt), als ze over een paar jaar ‘op’ zijn, niet zullen worden vervangen. Dan zal een oase van rust op het eilandje ontstaan. Vlak na het eilandje gaat de route over een nieuwe brede brug (voetpad en fietspad). Aan de overkant bij een opvallende hoop grote stenen linksaf; zijpaden worden weer genegeerd. Na een tijdje gaat het asfaltpad over in een tegelpad. Even daarna is links een grasveld waar een kinderspeelplaats is aangelegd. In de herfst en winter verzamelt zich hier iedere ochtend een groep van maximaal zo’n dertig ooievaars. Een inwoonster van Voorburg voert ze dagelijks vanuit haar achtertuin (evenals dit op het landgoed Reigersbergen in Den Haag gebeurt). Het trottoir langs het grasveld naar links volgen. Waar het ophoudt bij de verkeersdrempel de klinkerweg oversteken en de doorsteek door de beplanting in, naar het trottoir langs de Hofzichtlaan. Daar linksaf en bij het verkeerslicht de laan, inclusief het tramspoor van lijn 6, in twee etappes oversteken. Het trottoir aan de rechterzijde van de Appelgaarde volgen. Aan de overzijde de P+R parkeerplaatsen voor het station Den Haag Mariahoeve. Op drukke dagen is het aantal parkeerplaatsen echter nauwelijks toereikend. Dan wordt er in ruime mate op de Appelgaarde en zelfs in de woonerven geparkeerd, tot ergernis van de bewoners. Onlangs is het terrein bij het station gedeeltelijk heringericht. Positief is dat er een overdekte rijwielstalling gekomen is voor ca. 400 fietsen, maar merkwaardigerwijs moeten fietsers een hoge trottoirrand over om daar te kunnen komen. Onduidelijk is de functie van het grote lege plein tussen stalling en Appelgaarde; hier had beter extra broodnodige parkeerruimte voor ca. 25 auto’s gerealiseerd kunnen worden... Trottoir blijven volgen langs de permanente locatie voor woonwagens. Waar links enkele parkeerplaatsen zijn loopt het trottoir uit op de Charley Tooropstraat (rechts). Mensen die slecht ter been zijn, kinderwagens en rolstoelgebruikers gaan hier rechtsaf de Charley Tooropstraat in waar ze even verderop de route weer oppikken. De wandeling gaat verder over het trottoir schuin omhoog aan het eind van de parkeerplaatsen. Bovenop links is te zien hoe het verkeer in en uit de tunnelbuis van de Spoortunnel komt, een van de drie tunnels in het traject van de NORAH in 5
Leidschendam-Voorburg. Oorspronkelijk zou de NORAH geheel op maaiveldhoogte worden aangelegd. Vanwege natuur- en milieubezwaren is uiteindelijk gekozen voor een gedeeltelijk ondergronds tracé waarbij de weg alleen bij grote kruisingen bovengronds komt. Dit was financieel alleen maar mogelijk door op en langs het traject huizen te bouwen. Op het vervolg van de route zijn verschillende laagbouw- en hoogbouwstijlen te zien; elk trajectdeel heeft zijn eigen stijl. Naar het noorden is de ecologisch beheerde groenstrook tussen de bebouwing van Leidschendam en de spoorlijn te zien. Er is een plan in de maak om hier nog meer natuurwaarden te realiseren. De gedeeltelijk begroeide helling van de NORAH rechts is te steil om met normale machines gemaaid te worden. Sinds een paar jaar wordt in de nazomer jaarlijks een kudde van ca. 200 schapen tijdelijk ingezet. U gaat rechtsaf over het gele klinkerpad op het dak van de NORAH-tunnelbuis. Bij het laatste door lage haagjes omzoomde pleintje in het pad (het gele pad loopt nog even door naar een boomgaardje) rechts een steile trap af (voorzichtig!). Beneden de Charley Tooropstraat oversteken (hier komt ook de alternatieve route op uit) en rechtdoor door het Marian Gobiushof. Op het eind linksaf, verderop met de bocht mee naar rechts. Het beste kunt u een klein stukje op het trottoir aan de overkant lopen. Hier wordt het trottoir hinderlijk onderbroken door enkele opritten en parkeerplaatsen van de links van de weg gesitueerde kantoren die ook in het kader van de bebouwing van de NORAH zijn neergezet. Kennelijk werden deze voorzieningen belangrijker gevonden dan de wensen van wandelaars. Na de kantoren linksaf naar de drukke Mgr. van Steelaan met in het midden de trambaan van de lijnen 2 en 6. Oversteken is het veiligst via de zebra met voetgangerslicht aan de overkant van de splitsing met de Kersengaarde. Aan de overkant gaat de route linksaf (dus weer even de asfaltweg ter plekke oversteken) en dan schuin naar boven langs de brandweerkazerne tot weer boven op de 2e tunnel van de NORAH. Daar rechtsaf de Via Puccini in. 6
Op de hoek van de Kersengaarde en bij het oversteken is links de tramtunnel onder de NORAH te zien. Aan de kant van de Kersengaarde ligt ook een fietstunnel. Het fietspad aan de overkant langs de brandweerkazerne waarlangs ook de route gaat, moet echter over de NORAH heen. Deze helling is eigenlijk te steil; aan de andere kant naar beneden ligt ook nog eens een bocht in het fietspad en beneden aangekomen is het verplicht stoppen voor een verkeerslicht om een zijstraat over te steken. In de wandelgangen (beter ‘fietsgangen’) wordt dit stuk al De Bult genoemd; veel fietsers hebben er een hekel aan. Ook verderop, waar de route straks langskomt, bevindt zich zo’n steil fietspad langs de Noordsingel over de NORAH. De hinder voor fietsers steekt des te meer omdat veel inwoners van Voorburg graag op de fiets boodschappen doen in het winkelcentrum Leidsenhage - vanuit Voorburg gezien pal aan de andere kant van de NORAH. Bovenop het kortste tunneltracé is links de bebouwing in de vorm van enkele hoge vierkante flatgebouwen te zien en rechts in de vorm van korte straatjes met laagbouw. De pijpenla-achtertuintjes werden compleet met houten schuttingen opgeleverd, wat weinig vogelvriendelijk is. Hoewel veel bewoners de schuttingen gedeeltelijk hebben vervangen door een groene afscheiding dan wel ze met klimplanten aan het oog hebben onttrokken, is het oorspronkelijke schuttingwoud hier en daar nog goed te zien. Op het eind van de Via Puccini linksaf de voetgangers- en fietsbrug met de ronde boog over. Beneden ligt de NORAH, die hier de Noordsingel kruist. De wandelroute gaat links langs de skatebaan naar beneden, dan helemaal om de skatebaan heen en vervolgens over het bruggetje. Dan linksaf naar de zebra. Eventueel kan een stukje afgestoken worden door af te dalen via het - niet al te steile - grastalud. Laten we hopen dat deze alternatieve route niet voor eeuwig zichtbaar blijft! 7
Overigens is een trap of zoiets ter plekke een duidelijke misser. Voor wandelaars die overgestoken zijn is het nu immers onmogelijk om anders dan via een geweldige omweg richting Voorburg te lopen. Het is goed om een tijdje op de brug te staan kijken hoe het verkeer op dit drukke kruispunt uit de ene tunnelbuis komt en aan de overkant de volgende tunnelbuis induikt. Aan de andere kant is er uitzicht op wat nog over is van het Zijdepark. Van deze groenstrook is veel verloren gegaan ten behoeve van de aanleg van de NORAH, waardoor het park zijn waarde voor de vogels grotendeels verloren heeft. Vlak naast de boogbrug is in het park bovendien een ‘wilde’ speelplaats aangelegd. Links van de verkeersbuis is ook de trambuis van lijn 19 te zien, die uit de tunnel komend rechtsaf gaat in de middenberm van de Noordsingel richting Leidschendam. Lijn 19 is met veel vertraging medio 2010 in gebruik genomen en is de enige tramlijn in de Haagse regio die niet door het centrum van Den Haag en langs de twee grote stations in Den Haag komt. Hij loopt van Delft via Nootdorp, Ypenburg, Leidschenveen en het punt waar we nu staan naar Antoniushove, het MCHziekenhuis in Leidschendam. De tunnelbuis waar hij hier door gaat is langer dan de tunnelbuis onder de Grote Marktstraat; hij gaat ook onder de Vliet door. Halverwege bevindt zich een ondergrondse halte. Aan de overkant even linksaf en dan het tegelpad rechtsaf evenwijdig aan de NORAH. Op het eind de klinkerweg (Veurselaan) oversteken en rechtsaf het trottoir op. Op dit traject is alleen halverwege een hoge woonflat. Even verderop is (niet toegankelijk) de laagbouw van een woongemeenschap te zien. De bewoners hebben een stukje van hun tuin voor de NORAH moeten inleveren. Vroeger woonden ze fraai in het kleinschalige polderland tussen Voorburg en Leidschendam. 8
Op de volgende kruising, met de Dr. Beguinlaan (links) en het Burg. Nederbragtpark (rechts), rechtdoor oversteken. Links op de kruising is het tunneldak van de NORAH ingericht als een smalle groenstrook met een wandelpad, hier en daar onderbroken door kleine speelterreintjes. Aan de linkerkant is nog de oorspronkelijke bebouwing van voor de NORAH zichtbaar. De bewoners hiervan hebben het meest te lijden gehad van de aanleg van de weg. Huizen die te koop stonden werden nagenoeg onverkoopbaar. Rechts van het tracé de nieuwe bebouwing in het kader van de NORAH, korte rechte doodlopende autovrije hofjes van laagbouw. Aan het begin van het fietspad rechts een nieuw aangelegd wijkje met luxe eengezinshuizen, voor een deel alleen gelijkvloers gebouwd. Deze staan op de plaats van het vroegere terrein van twee scoutingverenigingen, die hiervoor moesten verhuizen. Hun nieuwe onderkomen ziet u even verderop rechts van de route. Hoewel zij er qua accommodatie enorm op vooruit zijn gegaan, hebben ze ondanks harde toezeggingen toch jaren in een tijdelijk onderkomen gezeten. De NORAH en de nieuwe wijk gingen voor, want daar was geld aan te verdienen! U vervolgt de wandeling op het geasfalteerde fietspad tussen twee waterpartijen (later sloten) door. Let op: hier wordt druk gefietst, loop daarom zoveel mogelijk achter elkaar uiterst links van het pad om fietsers niet te hinderen. Neem het eerste bruggetje links, Park Sijtwende in. Het pad loopt met een boog naar rechts en komt via een ander bruggetje weer op het Veurselaantje uit. Hier linksaf. Links van het fietspad bevond zich een oude rustieke boerderij, Duivesteijn geheten. Deze is voor de NORAH gesloopt. Ook de oude sportvelden die links van het pad lagen, moesten plaatsmaken voor een nieuw gebruikspark, Park Sijtwende. In het park staan enkele moderne beelden. Het pad over het eerste bruggetje loopt rechtuit tegen het oorlogsmonument aan. Op de ronde stenen bank staat een uitspraak van Koningin Juliana. De ruimte om de boom is tegenwoordig van een deksel met ventilatiegaten voorzien. Hij werd als hangplek door 9
de jeugd gebruikt en elke week moest de plantsoenendienst de tientallen bierblikjes en ander afval opruimen die erin waren gegooid. De hekken worden ’s avonds afgesloten uit veiligheidsoverwegen en om overlast te voorkomen. Op het eind van het Veurselaantje voorzichtig bij de oversteekplaats de klinkerweg (Rodelaan), inclusief plantsoenstrook en ventweg oversteken. Rechtsaf het trottoir volgen. Waar de ventweg ophoudt het trottoir verder volgen, de brug over en meteen na de brug het verharde fietspad op (Essepad). Ook hier zoveel mogelijk achter elkaar links van het pad lopen om fietsers niet te hinderen. De Rodelaan en de oversteekplaats zijn geheel herbestraat en heringericht vanwege de geluidsoverlast die het zware verkeer op de oude klinkerweg voor de bewoners veroorzaakte. De route over het Essepad gaat door een uniek stukje landschap in het hart van de bebouwing. Het is het laatst overgebleven stukje van het oorspronkelijke polderlandschap in Voorburg. De waterpartijen en oevers worden extensief beheerd. In het kader van het Waterplan is ook hier in 2008 en 2009 de bergingscapaciteit voor water vergroot, waarbij flauw aflopende taluds zijn aangelegd waarop zich in voorjaar en zomer een rijk bloeiende natuurlijke plantengroei heeft ontwikkeld. Rechts staat molen De Vlieger, die op zijn oorspronkelijke locatie volledig ingesloten raakte door de oprukkende bebouwing en in 1989 hiernaartoe is verplaatst. Het is een van de weinige molens in Nederland die een museum herbergen. In het weiland achter de molen staat sinds 2009 een ooievaarspaal waarop in 2010 en 2011 met succes drie jongen zijn uitgevlogen. Links een oude, witte ophaalbrug die naar de Stadskinderboerderij Essesteijn voert. Hier is ook het partycentrum Dekkers Hoeve, waar u desgewenst, iets over de helft van de route, een consumptie kunt gebruiken. Voorbij de volgende brug het trottoir langs het fietspad blijven volgen, eerst links van het pad, dan rechts, de oude Hofpleinspoorlijn onderdoor en dan weer links vlak langs het water. Op het eind 10
een trappetje van vier treden op, meteen links. Brug links negeren en rechtdoor pad langs het water vervolgen (wandelaars met rolstoel of kinderwagen blijven gewoon het fietspad volgen en komen zo ook op dit pad uit). Eerste pad schuin naar links en weer links. Pad om het kerkgebouw rechts blijven volgen, met het water links. Op het voorplein van de kerk linksaf, enkele traptreetjes op (wandelaars met rolstoel of kinderwagen houden iets meer rechts aan) tot het trottoir van de Rembrandtlaan. Recht oversteken (voorzichtig, geen zebra, evt. even naar links bij de verkeersdrempel over de zebra). Aan de overkant rechts van de brug enkele treden van een trap af en wandeling vervolgen op het verharde voetpad door de groenstrook rechts van het water tot het einde. Wandelaars met rolstoel of kinderwagen gaan aan de overkant even rechtsaf en komen via het trottoir langs de eerstvolgende zijweg ook op dit pad uit. Bij de brug in de Rembrandtlaan aan het begin van het pad staat het beeld ‘Diergroep’ van de bekende kunstenares Marian Gobius, die bijna haar hele leven in Voorburg gewoond en gewerkt heeft. De wandeling voert nu langs de Broeksloot, de hoofdwatergang die van noord naar zuid van Voorschoten via Leidschendam en Voorburg uiteindelijk in Rijswijk in de Trekvliet uitmondt. De watergang kan een belangrijke functie als ecologische verbindingszone krijgen indien deze in het kader van het groenstructuurplan van de gemeente wordt heringericht. Nu is die functie zeer beperkt, met de harde beschoeiing, intensief gemaaide gazons en de treurwilgen en populieren hierin. Aan het eind gaat het asfaltpad over in het betegelde trottoir. Daar de klinkerweg oversteken en rechtdoor het asfaltpad de groenstrook in. Eerste pad naar rechts (bankjes) negeren en bij de volgende splitsing rechts aanhouden zodat de grote waterpartij aan de rechterhand blijft. Dit is het Noteboompark. Het maakt deel uit van een smalle groenstrook die zich van het Haagse Bos in Den Haag uitstrekt tot aan de Vliet. Volgens een oud servituut dat nog steeds van kracht is, moet er onbeperkt uitzicht blijven 11
uit de koepel van Huis ten Bosch op de Vliet en mag daarin geen bebouwing plaatsvinden. Tot op de dag van vandaag is hier heel aardig de hand aan gehouden. Van hier tot aan de spoorlijn Den Haag - Amsterdam (de belangrijkste doorsnijding van het gebied in strijd met het servituut), strekt zich Park ’t Loo uit dat in de jaren 90 van de vorige eeuw voor een groot deel op de schop is gegaan en is heringericht. Dit gebeurde deels in het broedseizoen. De Haagse Vogelbescherming heeft zich met succes hiertegen verzet, hetgeen de gemeente destijds een boete van ƒ 7500, - heeft gekost. Even verderop staat rechts in het water de beeldengroep ‘Dolfijnendans’ van Theo ter Have uit 2000. Voorbij het beeld het pad verder volgen in de haakse bocht naar links; uitgekomen op het trottoir rechtsaf en rechtdoor. Bij verkeerslichten de Prins Bernhardlaan oversteken en betegeld trottoir rechtdoor vervolgen. Links staat een groot, markant, driehoekig flatgebouw, een beetje verscholen achter andere gebouwen (het beste te zien ter hoogte van de bibliotheek aan de overkant van de Spinozalaan), naar zijn opvallende vorm in de volksmond ‘het zeilschip’ genoemd. Even verderop is rechts een standbeeld van Spinoza in het groen te zien. Meteen na het beeld is rechts een grote waterpartij, aan drie kanten omgeven door een hoge betonnen muur. Elke drie jaar raakt deze waterpartij bijna geheel dichtgegroeid met riet, waarna de gemeente de hele begroeiing weghaalt, op een paar wortelstokken na. Hierna begint het proces van dichtgroeien, tot blijdschap van de waterhoentjes en meerkoeten die er nestelen, weer opnieuw. Aan de oever staan drie grote platanen. Totdat ze hun slaapplek verplaatsten naar het Lange Voorhout en vervolgens naar de Hofvijver, hebben in deze bomen alle halsbandparkieten van Den Haag en wijde omgeving hun slaapplaats gehad. Hun aantal groeide van ca. 800 tot 3400. 12
Het rode fietspad dwars door het park kruisen vervolgens rechts het voetpad op. Voorbij het water linksaf en rechtdoor. Op het betegelde plein met de bloembakken langs de rechterkant blijven lopen en bijna op het eind schuin rechtsaf via het verharde voetpad het park doorsteken. Op het eind links en met de bocht mee. Links staat een ander beeld van Marian Gobius, Huiselijk geluk. Triest om te zien hoe vooral de gezichten van de beeldgroep door de luchtverontreiniging zwaar zijn aangetast. Uitkomend bij de Mgr. van Steelaan, met tramspoor in het midden, deze ter plekke voorzichtig oversteken (geen echte zebra, wel een gemarkeerde oversteekplaats). Aan de overkant het schuine pad naar links volgen; dat komt uit op een pleintje met een cirkelvormige rozenboog. Wandelaars met rolstoel of kinderwagen lopen vanaf hier rechts om de waterpartij heen (voetpad naar rechts, dan links en daarna weer links bruggetje over). De wandeling gaat rechtdoor over het water heen via de drijvende pontonbrug. Op het eind rechtsaf de vaste vlonders op (denk aan opstapjes!) en dan links tussen twee lage stenen muurtjes door. LET OP! Deze brug is tot ca. 15 mei 2012 afgesloten i.v.m. een broedende knobbelzwaan pal langs de vlonders van de brug. Volg tot die tijd de alternatieve route voor wandelaars met rolstoel of kinderwagen. Bij de herinrichting van het park is, zowel volgens milieu- en natuurorganisaties als bewoners, veel overbodig geld uitgegeven aan allerlei weinig functionele zaken. Deze wiebelbrug is er een van, nauwelijks toegankelijk voor mensen met rollator, kinderwagen e.d. en voor mensen met een slecht evenwichtsgevoel. Terwijl juist ouden-vandagen veel in het park wandelen. Het enige positieve is het kleine stukje water links van de houten vlonders, dat een natuurlijke oever heeft gekregen en waar zich in de zomer een fraaie vegetatie ontwikkelt. Vanaf de stenen muurtjes de wandeling vervolgen via het lange rechte voetpad schuin naar links dwars door het park. 13
In het oorspronkelijke herinrichtingsplan voor het park was het de bedoeling dat op het grasveld dat de route nu doorsteekt een soort openlucht-beeldentuin zou komen. Die is er nooit gekomen, op één beeld na dat spoedig na de herinrichting is geplaatst. Links (het gele beeld) staat ‘De prinses in de parfumfles’ van Frank Asnes (1996).
Twee smalle bruggetjes over de extra berging oversteken en op het eind het brede tegelpad rechtsaf en de brede brug over de watergang over (let op: ook fietsersbrug). Op het trottoir linksaf. In de haakse bocht van de klinkerweg schuin naar links het grijze voetpad op (rechts loopt een rood fietspad) langs de spoorsloot.
Op de viersprong midden in het park rechtsaf. Langs de duiventil (links) op de volgende splitsing rechtsaf.
De taluds van de spoorlijn en de spoorsloten, hier maar vooral ook verderop, vormen een schitterende ecologische verbindingszone die vanuit het buitengebied tot diep in de stedelijke bebouwing doordringt. Op het talud broeden veel zangvogels, in de sloot veel watervogels, zelfs de ijsvogel wordt hier regelmatig gezien. Er is nauwelijks menselijke verstoring omdat het verboden gebied is. De enige dissonant is dat er regelmatig flink gemaaid wordt en er niet echt natuurlijk beheer is. Enkele keren gebeurde dat maaien zelfs midden in het broedseizoen, zodat de Haagse Vogelbescherming het werk heeft moeten laten stilleggen. Probleem is dat onduidelijk is wie verantwoordelijk is voor het slechte beheer: het waterschap, de gemeente Leidschendam-Voorburg, ProRail, de HTM of de gemeente Den Haag.
Links een tweede voorbeeld van een totaal mislukt en overbodig inrichtingsidee: een nauwelijks nog herkenbare lichtglooiende heuvel, bedoeld als oefenhole voor golfers. Sinds de aanleg, 15 jaar geleden, is er nog nooit een balletje op geslagen en nu is het een eldorado voor mossen en korstmossen. Nog afgezien van de overbodigheid, is ook nog de locatie verkeerd gekozen. Hoeveel misgeslagen balletjes zullen wel niet verdwijnen in de achter de hole gelegen waterpartij? Na de hole bruggetje oversteken. Uitgekomen op het trottoir van de Bruinings Ingenhoeszlaan rechtsaf. In het markante gebouw schuin rechts aan de overkant zetelde vroeger het Centraal Bureau voor de Statistiek, voordat dit verhuisde naar een nieuwe locatie vlak bij het station Leidschenveen. Voor de bereikbaarheid met het openbaar vervoer een hele verbetering, want dit gebouw in een uithoek van Voorburg was nauwelijks met het OV bereikbaar. Na een periode van tijdelijk gebruik door bedrijfjes staat het nu om veiligheidsredenen leeg. De toekomst is ongewis. Er zijn opties om het als woonflats in te richten of het af te breken en het terrein bij het erachter liggende bedrijventerrein te betrekken. Hopelijk wordt het terrein echter bij het park getrokken.
Even verderop gaan voet- en fietspad samen (achter elkaar aan de linkerkant van het pad lopen i.v.m. fietsers). Bijna op het eind linksaf het in een bocht lopende tegelpad op en onder het spoor door naar het vertrekpunt, de parkeerplaats bij Station Voorburg ’t Loo.
De Prinses Beatrixlaan oversteken, rechtdoor en verderop de Prinses Irenelaan oversteken. Rechtdoor het halfverharde voetpad door de groenstrook op. In 2009 is in het kader van het Waterplan ook hier een extra waterberging aangelegd in het oorspronkelijke gazon, dat ecologisch van geen enkele waarde was. Er zijn natuurlijke oevers aangelegd en kruidenmengsels van wilde planten ingezaaid. Reeds in het eerste jaar viel er al veel te genieten. 14
Voor de kinderen: de speelplaats in het Zijdepark 15
Start- en eindpunt zijn bij het zwarte vierkantje.
16
Samenstelling: Tom Loorij Een uitgave van het Haags Milieucentrum, mei 2012
