Gent, 1 september 2014
Beste leerkracht, Binnenkort kom je met je klas kijken naar Mijnheer Porselein. Mijnheer Porselein is een locatievoorstelling met als hoofdthema afscheid nemen en dierenliefde. We hebben geopteerd voor een lesbrief met verschillende ideeën, die de mogelijkheid bieden op een suggestieve manier terug te komen op de verschillende thema’s uit Mijnheer Porselein. Bij het creëren van een voorstelling speelt de opinie van kinderen een grote rol. We betrokken hen dan ook bij het creatieproces. Ze maakten tekeningen van Mijnheer Porselein, schreven fictieve afscheidsbrieven en samen met ons fantaseerden ze hoe de wereld van Porselein er zou kunnen uitzien. Deze lesbrief is een werkinstrument: de leerlingen kunnen er zelf elementen aan toevoegen, niet elke oefening moet deel gaan uitmaken van de naverwerking, er kunnen variaties bedacht worden... Uiteraard zijn reacties op de voorstelling en deze lesmap steeds meer dan welkom op volgend adres
[email protected]. Veel plezier! De Familie Porselein, Bruno en Robbie Meer info over studio ORKA:
www.studio-orka.be
PRAKTISCHE TIP! Als jullie in de herfst of prille lente komen, zorg er dan voor dat de kinderen warm genoeg gekleed zijn.
CONCEPT EN UITWERKING
Studio ORKA: Martine Decroos, Philippe Van de Velde Katrien Pierlet, Brenda Bertin, Dominque Van Malder, Jo Jochems
SPEL
Katrien Pierlet, Griet Dobbelaere, Dominique Van Malder, Jo Jochems
DRAMATURGIE
Mieke Versyp
FILMOPNAME
Studio ORKA en Volstok Telefunken
KOSTUUMS
Martine Decroos
1
INHOUD
Mijnheer Porselein gaat over de familie Porselein, Bruno de postbode en zijn vriend Robbie de mol. Het is het zonderlinge verhaal van de familie Porselein, die woont in een bos en er zorgt voor de dieren. Bruno en Robbie zijn onafscheidelijke vrienden, twee handen op één buik. Op De Dag van de Post toont Bruno hoe een dag van een postbode eruit ziet. Hij start zijn ronde altijd aan het huisje van Mijnheer Porselein en hij spreekt er dagelijks af met zijn vriendje Robbie. Alles loopt van een leien dakje tot Robbie spoorloos blijkt te zijn. Wanneer Bruno eindelijk Robbie vindt is het al te laat. Mijnheer Porselein zet alles op alles en probeert Robbie te redden, maar het mag niet baten. Robbie is gestorven. Overmand door verdriet neemt Bruno, samen met de familie Porselein afscheid van z’n beste vriend. Robbie woont nu tussen de sterren en planeten… 2
VOORBEREIDING
A. Alles gaat door op locatie, de kinderen worden ondergedompeld in een wereld die zeer realistisch oogt. Het lijkt een echt huisje, een echte kliniek, echte dieren… De grens tussen fictie en realiteit vervaagt… Uiteraard moet zorgvuldig omgegaan worden met dit ‘realiteitsgehalte’. Net doordat de kinderen zo dicht bij de acteurs zijn, durven ze wel eens vergeten dat het om een voorstelling gaat. We vragen dan ook om er tijdens de voorstelling op toe te zien dat de kinderen niet al te veel feedback geven op de acteurs. Het is goed als je als leerkracht wat verspreid gaat zitten zodat je kinderen die de voorstelling teveel storen toch even kan aanmanen stiller te zijn. Als er tevéél interactie is kan dit storend zijn voor het spel van de acteurs. Uiteraard is het goed als de kinderen feedback geven, alleen mag dit niet de bovenhand nemen. Vertel de leerlingen dat aandachtig zijn de beste manier is om alles te kunnen zien en horen. Het einde is vrij abrupt en daardoor twijfelen de kinderen wel eens: ‘was dit nu echt?’, ‘Moet ik applaudisseren?’. Het is fijn als de kinderen dit spontaan doen, maar zeker geen euvel als het niet gebeurt. Het is immers geen klassiek ‘theaterstuk’, maar een ‘bezoek aan de woning van de Familie Porselein’. Misschien zijn sommige kinderen verdrietig na de voorstelling of willen ze iets vertellen over iemand die ziek of gestorven is. Nadien kunnen ze een tasje thee drinken en even nababbelen (een beetje het rituele afsluiten zoals bij een echte begrafenis), ze kunnen ook iets schrijven in het ‘rouwregister’. Koester deze momenten en probeer er ook nadien veel aandacht aan te besteden.
B. Vele kinderen hebben zelf een huisdier, of hebben zelfs al het overlijden meegemaakt van hun kat, hond, vis… “Misschien heb je als kind hartverscheurend gehuild toen je je kat opengereten zag liggen naast de snelweg, of sloeg je er weinig acht op toen het kuikentje dat de Paashaas bracht op Kerstmis als Coq au vin geserveerd werd. Het Gentse Studio Orka brengt met de kindertheatervoorstelling ‘Mijnheer Porselein’ een eresaluut aan dierenliefde en afscheid nemen”. – door Liv Laveyne – De Morgen In deze voorstelling introduceert Studio ORKA de dood en het rouwproces. Een kind rouwt niet constant om zijn dode huisdier, het ene moment weent het, het volgende moment niet. Kinderen wordt vaak voor het eerst met de dood en hun eigen rouwen geconfronteerd als hun huisdier sterft. Het verdriet om het verlies van hun vriendje de kip is voor hen vaak tastbaarder dan het heengaan van hun oma. Ze zijn nog niet bezig met ‘de grotemensen-dood’. We willen de dood niet heilig maken, maar ze laten aanraken. Dieren maken vaak deel uit van hun leefwereld. Ze verzorgen, voeden, koesteren, knuffelen ze. Ze gaan mee naar de dierenarts, ze ontdekken hun verantwoordelijkheidsgevoel voor hun dier. Het is dan ook interessant hen uit te leggen wat dierenartsen, -kenners doen. Enkele vragen/weetjes/bedenkingen, die je hen kan voorleggen, o o
o
o o
3
wat kunnen dierenartsen ons leren over de wereld van de dieren? dierenartsen/-kenners hebben ons altijd geïnspireerd; films (The Horse Whisperer, Babe, King Kong, Jaws, Free Willy), literatuur (Moby Dick, Jungle Book), strips (Lassie, Mickey Mouse), tekenfilms (The 101 Dalmatians, Goofy en Pluto, Scooby Doo), series (Ratatouille, Flipper….). Welke kennen de kinderen? bepaalde onderzoekers gaan een heel speciale relatie aan met dieren, waarom? Wordt een dier een beetje menselijk? (vb. Jane Goodall (chimpansees); Dian Fossey (gorilla’s)….). Hebben de kinderen ook zo’n speciale band met een of ander dier? kunnen we dieren eigenlijk ooit begrijpen? Als we praten met onze kat, hond, cavia, dan willen we geloven dat die ons begrijpt. Is dit wel zo? dieren worden ook als therapie gebruikt, of als hulpmiddel (vb. blindegeleidehonden; paarden, dolfijnen, honden… bij autistische, mensen of met een motorische handicap, gezelschapsdier voor bejaarden)
THEMATIEK
Doorheen de voorstelling komt onze omgang met dieren aan bod en het (leren) afscheid nemen van iets of iemand. Met enkele lessuggesties bieden we een opstapje om dit te bespreken in de klas. A. Wij kennen vooral de klassieke begrafenis in een kerk, maar er bestaan vele, verschillende manieren van afscheid nemen. Hier én in andere landen, culturen. Vroeger en nu. Misschien zijn er kinderen van vreemde origine (andere godsdienst) in de klas? Wellicht kunnen zij dan ook al wat vertellen over ‘het afscheid nemen’ binnen hun godsdienst/cultuur. In bijlage kan je een aantal voorbeelden vinden, die je eventueel kan meenemen in je verhaal. Laat de kinderen aan het woord, misschien hebben ze al een begrafenis meegemaakt en willen ze dit vertellen. Door dit te bespreken, ontdekken ze dat bepaalde elementen steeds terug komen, we kunnen deze ook wel ‘rituelen’ noemen. Veel leerlingen zullen rituelen associëren met iets uit het verleden of het maar iets raars vinden. Rituelen zijn zeker niet per se religieus. Pols eens naar hun rituelen. Rituelen voor het slapen gaan (verhaaltje, knuffelbeest), bij de scouts (formatie, avondlied), eten (eerst iets gezonds en dan pas een snoepje). Rituelen maken deel uit van het dagdagelijkse leven. Tingelenthee Aan het einde van de voorstelling schenken de acteurs thee in om ‘eentje te drinken op Robbie’. Dit is typisch voor een ritueel. Bieke schenkt tingelenthee (=brandnetelthee). Je kan samen met de leerlingen thee maken in de klas. Verzamel mooie tasjes, laat hen brandnetels of andere kruiden meebrengen uit de tuin en maak samen met hen een lekker kopje thee. o Als jij een thee mocht maken, wat of wie wil je er dan mee genezen?
NA DE VOORSTELLING: Opdrachten voor in de klas o
Schrijf een afscheidsbrief. Je kan hen vertellen dat zo’n brief heel divers kan zijn. Gaande van een afscheidsbrief aan een poes tot een brief aan je gestorven opa.... Of misschien wel aan een lieveheersbeestje … Je kan ook afscheid nemen van een voorwerp. Waarom geen brief aan je knuffel of een paar oude, versleten baskets…
Bundel alle teksten en/of tekeningen in een mooi boek, waarin de kinderen later op het jaar ook nog nieuwe afscheidsbrieven kunnen kleven. Het zou een ritueel kunnen worden: als iemand afscheid moet nemen van iets of iemand mag hij/zij iets schrijven in het boek.
o
Hoe zou jij een dood diertje begraven? Versier je het met ballonnen, papieren bloemen, geef je iets mee? Het is allemaal om ‘t even, je hebt begrafenissen in alle maten en gewichten, van heel klein en intiem tot heel theatraal (vb. een muizengrafje in de tuin, de begrafenis van een koningin).
o
TROOST / POEZIE Bruno de postbode zal jullie niet snel vergeten. Jullie waren immers bij hem op een zeer belangrijke dag. Je kan hem troosten door met heel de klas een gedicht te maken. Pen jullie gedicht neer en stuur het naar: Studio ORKA, t.a.v. Bruno. Oude Houtlei 127, 9000 Gent.
o
Robbie woont nu bij de sterren. Waar zou jij je dier naar toe willen sturen als het dood is? En waar zou jij willen wonen als je hier niet meer bent? Hoe zie je er dan uit? Ben je daar samen met je poes of kip? Is er een dierenhemel en een mensenhemel?
o
Als je deze opdracht verder wil uitbreiden, dan kan je de kinderen ook hun raket laten tekenen, maken. Hoe zou de raket voor jou diertje eruit zien? Neem een keukenrol, verzamel prenten van raketten en maak je eigen raket.
o
We dichten aan dieren vaak menselijke eigenschappen toe. Dieren denken, voelen, proeven… zoals mensen. Stel je voor dat je een mier bent, en je weet dat je niet meer lang zal leven, wat zou dan je laatste wens zijn?
o
Maak een dierenmasker. Kies een dier waarvan jij denkt dat het het meeste (qua karakter) op jou gelijkt.
o
Maak een cirkel met alle kinderen. Laat één kind de klank van een dier nabootsen en het diertje uitbeelden. Het kind rechts van jou doet je na enz… tot de cirkel rond is. Dan is het volgende kind aan de beurt om een dierenklank na te bootsen.
o
Dieren horen bij ons thuis, zelfs in onze woordenschat. Zoek zoveel mogelijk spreekwoorden met dieren. Wat betekenen ze? Kan je ze uitbeelden?
o
Tijger-ree-everzwijn-nachtegaal-luipaard… vul telkens aan met de laatste letter van het vorige dier
B.
Een theatervoorstelling in een park??!! o
Normaal zit je in een donkere zaal, nu zit je heel dicht bij de acteurs, hoe voelt dat aan? Op welke manier is het anders dan in een zaal? Je zit midden in het decor. Vind je dit leuk?
o
Maak je eigen privé-huisje/theatertje. vb. in een schoenendoos.
NABESPREKING IN DE KLAS Laat ze even nadenken over wat ze zich herinneren. Beelden? Personages? Verhaallijnen? Gevoelens? Woorden? Klanken? Stel daarna een aantal vragen, die ze om beurt of in groep kunnen beantwoorden. Wat vond je van de voorstelling? Waar ging de voorstelling over? Wie waren de personages? Hoe verschilden ze van elkaar? Had je een voorkeur voor een bepaald personage? En waarom? Welk personage zou jij willen zijn? Wat vond je van het decor? En de kostuums? Wat vond je komisch? Wat voelde je bij de voorstelling? Wat herinner je je het meeste? Waren de acteurs goeie spelers? Geloofde je hen?
BIJLAGE
Enkele voorbeelden uit de begrafeniscultuur a. Moslims worden, liefst op hun rechterzijde, begraven met hun gezicht naar Mekka, de heilige stad. Ze worden niet gecremeerd, want volgens hun geloof mogen ze geen vuur gebruiken om een lichaam vernietigen. Moslims wordt gevraagd hun doden zo snel als mogelijk te begraven, liefst voor het vallen van de duisternis op de sterfdag. b. De katholieke kerk kent twee grote stervensrituelen: het begraven worden of het gecremeerd worden. Beide worden 'gevierd' met een echte begrafenisviering. c. Siks en Hindoes, die wonen in India, geven de voorkeur aan cremeren (verbranden) van de dode. Voor hen is het lichaam
niks meer dan een lege huls, de ziel is al vertrokken. Velen geloven in reïncarnatie, ze geloven dat je duizenden levens kan hebben. d. Bij de Joden was cremeren vroeger verboden, daarom worden ze nu nog steeds vaak begraven. Na de begrafenis rouwt de familie zeven dagen lang: ze maken geen eten, dragen geen leren schoenen en mannen laten hun baard groeien. e. In het oude Egypte werden de doden gedroogd en gebalsemd of ook wel gemummificeerd, ook de dode dieren. Wanneer iemands huisdier stierf, dan kon dit gemummificeerd worden. Vaak kreeg het zelfs een speciale mummiekist. Het dier rotte niet weg, maar werd een mummie. Soms mummificeren dieren ook ‘zomaar’, puur natuur. Misschien vond je in de tuin al eens een opgedroogde muis of een kikker zo plat als een pannenkoek. Een beetje vreemd, maar wel mooi!
f. In het bergland van Zuid Sulawesi, in Indonesië wonen de Toraja's. De Toraja zien de dood als het hoogtepunt van het leven. De begrafenisceremonie is de belangrijkste ceremonie van de Toraja. Een feest maakt het de ziel mogelijk naar het land van de zielen te gaan. De tau tau, beeldjes bewaken de graven.
g. Bij een zigeunerbegrafenis is het de gewoonte om klaagzangen te zingen. Die zijn altijd anders omdat ze steeds opnieuw uitgevonden worden. De zigeuners zingen zoals ze zich op dat moment voelen en zoals het lied bij hen opkomt. Ook is het de gewoonte om geldstukjes in het graf te gooien. Eenmaal begraven, dan worden de bezittingen van de dode verbrand.
