IJsselland
GENOTMIDDELEN
Jongerenmonitor 2015 School
40%
ooit alcohol gedronken
Klas 2 13-14 jaar
Klas 4 15-16 jaar
10.163 jongeren
24%
5%
weleens gerookt
Genotmiddelen
Psychosociale gezondheid
ooit wiet gebruikt
Seksueel gedrag
Voeding, bewegen,
Samenvatting en
gewicht
aanbevelingen
RUIM
den de gegevens gebruikt voor de jongerenmonitor die iedere 4 jaar wordt uitgevoerd. Met deze monitor wordt de gezond-
0 0 0 . 10
heidssituatie van de jongeren in de regio IJsselland in kaart gebracht. Hiermee kan het regionaal en lokaal gezondheidsen jeugdbeleid onderbouwd worden. Omdat een deel van de jongeren buiten de regio naar school gaat, zijn er gegevens van GGD Flevoland toegevoegd. Waar mogelijk wordt met recente landelijke cijfers vergeleken.
N E R E G JON
De landelijke cijfers zijn verzameld door middel van de landelijke Jongerenmonitor die in het najaar van 2015 is uitgevoerd door alle GGD’en in Nederland. In het landelijk onderzoek hebben de jongeren anoniem een vragenlijst ingevuld. De jongeren in de regio IJsselland hebben de vragenlijst niet anoniem ingevuld. Omdat de onderzoeksmethodiek en doelgroep van
In schooljaar 2014-2015 hebben 10.163 leerlingen woonachtig
de jongerenmonitor 2015 verschilt van de eerdere jongerenmo-
in de regio IJsselland een vragenlijst ingevuld over gezond-
nitoren is het niet mogelijk een trend weer te geven.
heid, welzijn, leefstijl en schoolbeleving. Het onderzoek vond plaats in klas 2 en 4 op het voorgezet onderwijs. Deze vragen-
Deze factsheet gaat over het gebruik van alcohol, roken en
lijsten worden door de jeugdgezondheidzorg (JGZ) gebruikt
het druggebruik door jongeren van 13 t/m 16 jaar in de regio
voor de individuele zorg voor de leerlingen. Daarnaast wor-
IJsselland.
Alcoholgebruik Nederlandse jongeren drinken vaak en veel alcohol vergeleken
Veertig procent van de jongeren op het voortgezet onderwijs
met hun Europese leeftijdgenoten. Alcohol is erg schadelijk
heeft weleens alcohol gedronken. In klas 2 heeft ruim een vijf-
voor jongeren, omdat de hersenen en andere organen nog in
de (22%) van de leerlingen weleens alcohol gedronken. In klas
ontwikkeling zijn en daardoor extra kwetsbaar zijn. Daarom
4 is dat percentage 60,5%. Zowel in klas 2 als klas 4 hebben
wordt landelijk geadviseerd dat jongeren tot hun 18e geen
jongens vaker weleens alcohol gedronken dan meisjes. Op het
alcohol drinken. De korte termijn effecten van alcohol drin-
VMBO hebben meer jongeren weleens alcohol gedronken dan
ken zijn onder andere het krijgen van black-outs, alcoholver-
op HAVO/VWO. Dat geldt zowel voor jongeren in klas 2 als 4.
giftiging, risicovol seksueel gedrag, en (verkeers)ongelukken. Daarnaast kan het op de lange termijn onder meer leiden tot
Hoeveel drinken jongeren?
problemen (verslaving) met alcoholgebruik.
Ruim drie kwart van de jongeren die weleens alcohol hebben gedronken, heeft dat ook in de 4 weken voorafgaand aan het
Weleens alcohol gedronken (%)
onderzoek gedaan (76%). Bijna de helft van de jongeren1 is ook ooit dronken geweest en ruim een kwart (27%) was de
Jongens
afgelopen 4 weken dronken of aangeschoten. Binge drinken
44
Meisjes
(5 of meer glazen per gelegenheid drinken) doet bijna 44% van
37
VMBO
deze jongeren. 45
HAVO/VWO
35
0
10
20
30
40
50
1 Jongeren die weleens alcohol hebben gedronken
Weleens alcohol gedronken
KLAS 2 KLAS 4
Mening ouders
Jongeren1 die in de afgelopen 4 weken dronken/aangeschoten zijn geweest en die
In het onderzoek is aan de jongeren die weleens alcohol hebben
aan binge drinken hebben gedaan (%)
gedronken gevraagd wat hun ouders er van vinden dat zij alcohol drinken. Door een deel van de jongeren is deze vraag niet ingevuld. Van de jongeren die de vraag wel ingevuld hebben,
Jongens
46
28
Meisjes
vindt ruim twee vijfde van de ouders (41%) het goed dat de
42
27
jongere drinkt, of (11%) zegt er niets van. Vier procent verbiedt het drinken van alcohol, een kwart (29%) raadt het drinken af
Klas 2
25
11
Klas 4
VMBO
0
30
10
20
weet niet dat hun kind drinkt.
47
25
HAVO/VWO
of zegt dat hij/zij minder moet drinken en 15% van de ouders
52
34
30
40
40
50
60
binge drinken in afgelopen 4 weken dronken/aangeschoten geweest in afgelopen 4 weken
Er is geen duidelijk verschil in het percentage jongens en meisjes
Mijn ouders… … vinden het goed (41%) … raden drinken af (29%) … weten niet dat ik drink (15%) … zeggen er niks van (11%) … verbieden het (4%)
dat weleens of in de afgelopen 4 weken dronken/aangeschoten is geweest. Jongens hebben wel vaker aan binge drinken gedaan in de afgelopen 4 weken dan meisjes. Op het VMBO hebben jongeren vaker aan binge drinken gedaan dan op HAVO/VWO. Dronken/aangeschoten zijn in de afgelopen 4 weken komt in klas 4 meer voor bij jongeren op HAVO/VWO dan bij jongeren op het VMBO. In klas 2 zijn jongeren op het VMBO juist vaker aangeschoten/dronken geweest in de afgelopen 4 weken.
Wat drinken jongeren? Twee derde van de jongeren1, drinkt bier. Ook breezers (41%), zelfgemaakte mixdrankjes (37%), wijn (31%) en shooters (28%) zijn populair. Likeur en pure sterke drank zoals whisky en w odka worden minder vaak gedronken. Jongens drinken vaker bier en sterke drank dan meisjes. Meisjes drinken vaker mixdrankjes, likeur en wijn. Er zijn ook verschillen tussen de schooltypen. Op HAVO/VWO wordt vaker wijn, zelfgemaakte mixdrankjes en
Ouders van jongeren op het VMBO vinden alcohol drinken vaker
pure sterke drank gedronken dan op het VMBO.
goed of zeggen er niets van dan ouders van jongeren op HAVO/ VWO. Ouders van jongens zijn toleranter ten aanzien van het
1 Jongeren die weleens alcohol hebben gedronken
alcoholgebruik van hun kind dan ouders van meisjes.
Weleens alcohol drinken in regio IJsselland en Nederland (% van alle jongeren) Landelijke cijfers
80 71
De regionale cijfers zijn niet helemaal te vergelijken met de cijfers uit de landelijke monitor omdat de vraagstelling anders is.
61
60
53
Landelijk is bij de vraag naar ooit alcohol drinken een onderscheid gemaakt tussen alleen slokjes gedronken hebben of een heel glas of meer gedronken hebben. In de regio IJsselland is dat onderscheid niet gemaakt. In de figuur wordt het ooit gebruiken van alcohol in de regio
46
40 22
20
16
0 klas 2
IJsselland vergeleken met zowel het landelijke percentage jon-
klas 4
Regio IJsselland: weleens drinken
geren dat ooit een heel glas of meer alcohol heeft gedronken
Landelijk: weleens heel glas of meer drinken
als met het percentage dat een slokje of een heel glas of meer
Landelijk: weleens een slokje of heel glas of meer drinken
heeft gedronken. Landelijk is er vooral in klas 2 een groot verschil tussen een heel glas gedronken hebben en een slokje of
Ooit dronken en binge drinken in regio
heel glas gedronken hebben.
IJsselland en Nederland (% van alle jongeren)
De vraag naar binge drinken en ooit dronken/aangeschoten zijn was in beide onderzoeken (grotendeels) hetzelfde. In de regio IJsselland lijken jongeren minder vaak ooit dron-
50
ken/aangeschoten geweest te zijn en hebben jongeren minder
30
vaak aan binge drinken gedaan in de afgelopen 4 weken dan
20
landelijk. Hierbij zou het feit dat het landelijke onderzoek ano-
10
niem is een rol kunnen spelen. In schooljaar 2015-2016 zijn in de regio IJsselland de vragen over alcohol op dezelfde wijze als in
41
40
36
35
31
10
8
6
5
0 klas 2
het landelijk onderzoek opgenomen en zal bekeken worden of
klas 4
klas 2
ooit dronken
klas 4
binge drinken in afgelopen 4 weken
dat dezelfde resultaten oplevert. Regio IJsselland
Landelijk
Roken Rookgedrag (%)
Roken is een belangrijke oorzaak van ziekte en sterfte in Nederland. Rokende jongeren hebben vaker luchtwegklachten en mond- en tandproblemen en op latere leeftijd risico op verslaving en longkanker. Hoe jonger iemand start met roken, hoe groter de kans is op een rookverslaving. Bijna 24% van alle jongeren in klas 2 en 4 heeft weleens gerookt. In klas 2 is dat 14% en in klas 4 is dat gestegen naar 34%.
6
Jongens
11
5
Meisjes 2
Klas 2
26
10
5
21
14 9
Klas 4
17
34
Ongeveer 1 op de 10 jongeren rookt op het moment van het onderzoek (actuele rokers). 5% van alle jongeren rookt dagelijks,
8
VMBO
3% rookt minder dan 1 keer per week en de overige 2% rookt minstens 1 keer per week, maar niet dagelijks.
2
HAVO/VWO
14
6
30 17
Jongens hebben vaker dan meisjes weleens gerookt, maar in het percentage actuele rokers is weinig verschil tussen jongens en meisjes. Op het VMBO is het percentage actuele rokers hoger
0
5
10
dagelijks roken
15
20 rookt nu
25
30
weleens gerookt
35
Weleens gerookt
KLAS 2 KLAS 4
dan op het HAVO/VWO en roken de jongeren ook vaker dage-
door GGD IJsselland maakte geen onderscheid tussen het nemen
lijks. Op het VMBO is er geen verschil tussen jongens en meis-
van een trekje en het roken van een hele sigaret. Het weleens
jes in het percentage jongeren dat weleens gerookt heeft. Op
roken uit regio IJsselland wordt vergeleken met de landelijke
HAVO/VWO roken jongens vaker (20%) dan meisjes (14%).
cijfers van een trekje en/of een hele sigaret roken. De cijfers voor de regio IJsselland komen nagenoeg overeen met
Landelijke cijfers
de landelijke cijfers.
In het landelijk onderzoek is gevraagd naar het ooit roken van een hele sigaret en/of het nemen van een trekje. Het onderzoek
Weleens gerookt in regio IJsselland
Wekelijks en dagelijks roken in regio
en Nederland (%)
IJsselland en Nederland 2015 (%)
40
14 35
34
35 30
13
10 24
25 20 15
12
12
14
8 6
15
4
10
7
5
2
0
0 Regio IJsselland: wel eens gerookt
Landelijk: ooit alleen trekje of hele sigaret of meer gerookt klas 2
10
9
Landelijk: ooit hele sigaret of meer gerookt
3
3 2
klas 2
klas 4
wekelijks roken Regio IJsselland
klas 4
1
klas 2
klas 4
dagelijks roken Landelijk
Druggebruik Het gebruik van cannabis (hasj en wiet) leidt bij langdurig
Hasj/wiet
en regelmatig gebruik tot geestelijke afhankelijkheid en ge-
Bijna 5% van de jongeren heeft ooit wiet of hasj gebruikt. In
zondheidsrisico’s, zoals luchtwegaandoeningen. Ook vergroot
klas 2 is dat 1,5% en in klas 4 is dat toegenomen naar 8,6%. Er
het de kans op psychiatrische problemen zoals psychosen.
is geen verschil tussen jongeren op het VMBO en HAVO/VWO.
Cannabisgebruik vermindert het reactievermogen, het concen-
Jongens (6%) hebben wat vaker weleens hasj of wiet gebruikt
tratievermogen en het korte termijn geheugen. Dit kan onder
dan meisjes (4%).
meer leiden tot slechte schoolprestaties.
Weleens wiet/hasj gerookt
KLAS 2 KLAS 4
Van de jongeren die actueel wiet hebben gebruikt, krijgen de
Hasj-/wietgebruik (%)
meeste het via vrienden (65%). Bijna een kwart (23%) krijgt het via een coffeeshop, 13% via een dealer, 11% via schoolgenoten en 17% via anderen of van iemand die hij/zij niet goed kent.
Jongens
3
Meisjes
2
6
Bijna 4% kweekt zelf wiet.
4
De meeste jongeren die actueel wiet hebben gebruikt, deden Klas 2
2
1
Klas 4
dat met name bij vrienden thuis of op straat. Een kleine groep
9
4
gebruikt het thuis of in een café. Drie procent geeft aan in een coffeeshop te gebruiken en 7% op school.
VMBO
5
2
HAVO/VWO
5
2
Harddrugs Bijna 4% van de jongeren heeft weleens harddrugs aangeboden
0
2 ooit wiet gebruikt
4
6
8
10
in afgelopen 4 weken wiet gebruikt
gekregen. Dit gebeurde meestal op straat of in een café, disco, op een feest of bij een concert. Minder dan 1% heeft weleens harddrugs (zoals XTC, cocaïne,
Ruim 2% van de jongeren heeft in de afgelopen 4 weken hasj of
paddo’s of GHB) gebruikt. In klas 2 heeft een enkele jongere
wiet gebruikt (actueel gebruik). In klas 2 is dat minder dan 1%,
ooit harddrugs gebruikt, in klas 4 is dat 1,2%.
in klas 4 is dat 4%.
Landelijke cijfers Van de actuele gebruikers rookt 41% minder dan 1 joint per
De vraagstelling voor het gebruik van hasj of wiet en harddrugs
keer, ze nemen trekjes van de joint van anderen. Ruim een kwart
is in het landelijk onderzoek niet helemaal hetzelfde als in het
rookt 1 of 2 joints per keer en een derde rookt 3 of meer joints
onderzoek van regio IJsselland. In het landelijk onderzoek heeft
per keer. Zestien procent van de recente gebruikers geeft aan nu
bijna 4% van de jongeren in klas 2 ooit hasj of wiet gebruikt
niet meer te gebruiken.
en in klas 4 is dat 18%. In klas 2 werd landelijk door 3% van de jongeren ooit harddrugs gebruikt. In klas 4 door 6%.
Vijftien procent van de jongeren heeft weleens hasj/wiet aangeboden gekregen. In klas 2 heeft 7% ooit hasj/wiet aangeboden gekregen en in klas 4 is dat 24%. De meeste van deze jongeren kregen wiet op straat aangeboden (48%). Andere plaatsen waar het aangeboden werd zijn: thuis of bij vrienden (27%), in een café, disco, op een feest of concert (25%), op school (18%) of ergens anders (28%). Jongens (19%) geven v aker aan dat zij hasj of wiet aangeboden hebben gekregen dan meisjes (12%). Er is geen verschil tussen leerlingen van VMBO en HAVO/VWO.
Combinatie van genotmiddelen Ruim de helft van de jongeren (56%) heeft nooit alcohol gedronken, nooit gerookt en nooit wiet gebruikt. Een vijfde van de jongeren heeft ooit twee of drie van de genotmiddelen weleens uitgeprobeerd. In klas 4 heeft 32% twee of drie genotmiddelen uitgeprobeerd en in klas 2 is dat 9%. Het actuele gebruik (gebruik in afgelopen 4 weken of op moment van onderzoek) van genotmiddelen ligt lager. In klas 2 gebruikt 3,4% twee of drie genotmiddelen en in klas 4 is dat 16%. Zowel in klas 2 als 4 zijn het vooral jongens, jongeren op het VMBO en jongeren uit een eenoudergezin die twee of drie genotmiddelen uitgeprobeerd hebben en die de genotmiddelen actueel gebruikt hebben. Jongeren met een niet-westerse achtergrond hebben minder vaak genotmiddelen uitgeprobeerd en ook het actuele gebruik ligt in deze groep lager.
Genotmiddelen in relatie tot gezondheid en gedrag Jongeren die weleens één of meer genotmiddelen hebben
een hoog risico op psychosociale problemen. Jongeren die
gebruikt, hebben vaker een matig/slecht ervaren gezondheid,
actueel wiet en/of alcohol gebruikt hebben, hebben vaker wel-
vaker minstens 1 chronische aandoening, vaker een hoog risico
eens geslachtsgemeenschap gehad.
op psychosociale problemen, vaker 3 of meer dagen vanwege ziekte van school verzuimd en hebben vaker minstens 3 uur ge-
Jongeren die meerdere genotmiddelen hebben uitgeprobeerd
spijbeld in de afgelopen 4 weken dan jongeren die nooit ge-
en jongeren die actueel genotmiddelen gebruiken vinden vaker
notmiddelen hebben geprobeerd. Jongeren die weleens alcohol
dat zij een minder goede relatie hebben met hun ouders. Ze
hebben gedronken en/of roken hebben vaker overgewicht en
voelen zich minder vaak gelukkig thuis, vinden minder vaak
hebben vaker weleens geslachtsgemeenschap gehad.
dat ouders voldoende tijd hebben voor hen, voelen zich minder vaak eerlijk behandeld en konden minder vaak met ouders pra-
Bij het actueel gebruik van genotmiddelen worden voor een
ten als zij dat wilden.
deel dezelfde verbanden gevonden. Jongeren die actueel genotmiddelen hebben gebruikt, hebben
Er worden geen positieve verbanden gevonden tussen het ge-
vaker een matig/slecht ervaren gezondheid en hebben vaker 3
bruik van de verschillende genotmiddelen en gezondheid en
of meer uur gespijbeld in de afgelopen 4 weken. Jongeren die
gedrag.
actueel wiet hebben gebruikt en/of hebben gerookt, hebben vaker 3 of meer dagen vanwege ziekte van school verzuimd. Jongeren die actueel wiet hebben gebruikt hebben ook v aker
Colofon
IJsselland
GGD IJsselland
School
De jongerenmonitor 2015 wordt in een vijftal factsheets beschreven:
Kennis- en Expertise Centrum Postbus 1453
• Genotmiddelen
8001 BL Zwolle
• Psychosociale gezondheid • Seksueel gedrag
T. 038 428 16 24
• Voeding, bewegen en gewicht
E.
[email protected]
• Samenvatting en aanbevelingen
I. www.ggdijsselland.nl Gemeentelijke cijfers zijn te vinden op www.gezondheidsatlasggdijsselland.nl
