Gemeentefinanciën voor liberale wethouders Prof.dr.Luigi van Leeuwen Zeist, 11 juni 2010
Mag ik mij voorstellen? • Luigi van Leeuwen • • • • • • •
sinds 1963 lid van de grootste partij van Nederland Raadslid Rotterdam (1966-1971) Dagelijks bestuur Rijnmond (1970-1974) Burgemeester Capelle aan den IJssel (1975-1988) Burgemeester Zoetermeer (1988-2004) (wnd) Burgemeester Wassenaar (2005-2007) Bijzonder hoogleraar EUR (1994-1998); UvT(1998-2005)
• Thans: • Adviseur bedrijven,gemeenten en provincies • Schrijver (zie: www.luigivanleeuwen.com )
Wethouderschap: een risicovolle baan • U bent inmiddels benoemd voor de zittingsperiode 2010-2014 • Na invoering van het dualisme in 2002 zijn veel meer van uw voorgangers in moeilijkheden geraakt dan voordien het geval was • Goed dat de VVD haar wethouders koestert!
Enige algemene opmerkingen • Na invoering van het dualisme: College primair als team Raad als tegenpool Fractie op afstand Governance: sturen, beheren, verantwoorden, toezichthouden – Programmabegroting/-rekening als instrument – – – –
• De raad stuurt en houdt toezicht, stelt de kaders van het beleid en heeft het budgetrecht
De financiën van de gemeente • De Gemeentewet, art.186, e.v. – Onderwerpen: • De begroting • De jaarrekening • De administratie en controle: – Art.212 rechtmatigheid, verantwoordelijkheid en controle – Art. 213 controle op financieel beheer en inrichting – Art.213a doelmatigheid en doeltreffendheid
• De gemeentelijke belastingen
Programmabegroting • Programma’s gaan over drie vragen: • Wat willen wij bereiken? • Wat gaan wij ervoor doen? • Wat mag het kosten?
• Paragrafen bevatten informatie over specifieke aspecten bij meerdere programma’s en over beheersmatige aspecten, • • • • • • •
Lokale heffingen Weerstandsvermogen Onderhoud kapitaalgoederen Financiering Bedrijfsvoering Verbonden partijen Grondbeleid
Formele status P&C STADSVISIE COLLEGEPROGRAMMA RAAD PROGRAMMABEGROTING COLLEGE PRODUCTEN-RAMINGEN CMT Doen we samen in afdelingsplannen
HOOFDAFDELINGS-PLANNEN HOOFDAFDELINGEN
Collegeakkoord Nieuw beleid (rijks-, gemeentelijk) / bezuinigingen
Voorjaarsdebat Diverse raadsvoorstellen Programmabegroting
Diverse raadsvoorstellen
Afrondend begrotingsvoorstel
Effecten jaarrekening Eerste tussenbericht
HA-plannen
Start budgettering
Governance cyclus & ‘P&C-instrumenten’
Stadsvisie 2030 Collegeprogramma
Toezicht
Sturen
Boardletter Voorjaarsdebat MIP (Meerjaren Investerings Plan) Najaarsdebat? Jaarverslag / Jaarrekening
Programmabegroting (hoofd)afdelingsplannen
Verantwoorden
Beheersen Maraps / Tussenberichten
Inkomsten gemeenten 2008 • Totaal – Gemeentefonds – Specifieke uitkeringen – Eigen inkomsten
€ 34,8 mrd 16,2 11,3 7,3
(46%) (33%) (21%)
Soorten uitkeringen • Gemeentefonds: w.o. algemene uitkeringen (89%) integratie-uitkeringen (9%) decentralisatie-uitkeringen (2%)
Specifieke uitkeringen (1980:532; nu:109) w.o. brede doeluitkeringen (GSB) verzameluitkeringen ( 1 per departement)
Principal – agent relatie • Bij specifieke uitkeringen: • Rijk is opdrachtgever; de gemeente opdrachtnemer
• Bij algemene uitkeringen: • Gemeente is autonoom, d.w.z. vrije besteding
• Bij eigen inkomsten: • Belastingbetaler als opdrachtgever; de raad heeft het budgetrecht
Bezuinigen biedt kansen (1) • Het einde van de Spendierfreudigkeit • Na Keynes, Galbraith, Den Uyl: financieel realisme • Stop de nota-cultuur; alles is al onderzocht
• Grote projecten zijn gevaarlijk • Onderzoek : bij 90% wordt opzettelijk te laag geraamd • Heroverwegen is soms de moeite waard
• Risicomanagement • Is nog een onderschoven kind
Bezuinigen biedt kansen (2) • Ontwikkeling arbeidsmarkt • In 2020 zijn 7 van de 10 ambtenaren vertrokken • Kans om pijnloos te bezuinigen • Begin met her-en bijscholing z.s.m.
• Evaluatie subsidies en horizonbepaling • 1/3 van belastinguitgaven, specifieke uitkeringen en subsidies is niet betrokken bij de heroverwegingsoperatie; • 81% van de lopende subsidies is niet geevalueerd • 38% van de subsidies heeft geen einddatum • Gevreesd moet worden, dat dit bij de gemeenten niet veel beter is
• Kostenbesparing door digitalisering • Betere besluitvorming door het sociale internet • Het aanpakken van de ‘red tape’ • Overheidsproducten goedkoper
Strategisch budgetteren • Bezuinigen betekent traditioneel: • Minder dienstverlening • Lastenverzwaring
• Het kan ook door anders te werken: • • • • •
Meer doen met minder 85% van de begroting blijft soms jarenlang buiten schot Aanpak van aangegroeid vet (‘slack’) Korting op taak-en deelbudgetten met 30% Vorming van bufferfonds
Litteratuur • Luigi van Leeuwen en Jan Eikema: ‘Politiek is niet voor bange mensen’ (ISBN: 978 90 5261 729 9) • Groot en Van Helden:‘Financieel management van non-profit organisaties’ (ISBN 90-207-3237-4) • Wassenaar en Verhagen:’De financiële verhouding in Nederland’ (ISBN 90-12-09512-3)
