Gemeente Enschede T.a.v. mevrouw M.X. Janssen Postbus AA ENSCHEDE. Heeswijk, 23 mei 2011

Gemeente Enschede T.a.v. mevrouw M.X. Janssen Postbus 20 7500 AA ENSCHEDE

Heeswijk, 23 mei 2011

Behandeld door Onze ref. Projectnaam

: BGL : 261156.1 : Enschede, gevelonderzoek Molenstraat

Betreft

: Gevelonderzoek Molenstraat

Geachte mevrouw Janssen,

Hierbij doen we u de eindrapportage toekomen inzake het uitgevoerde gevelonderzoek aan de voormalige machinefabriek Sanders gelegen aan de Molenstraat te Enschede. Indien u vragen of opmerkingen over de rapportage heeft, kunt u te allen tijde contact met ons opnemen. Voor vragen over eventuele aanvullende diensten betreffende duurzaamheid of andere expertises kunt u tevens bij ons terecht. Erop vertrouwende u hiermede voldoende te hebben geïnformeerd, verblijven wij. Met vriendelijke groet, Search Ingenieursbureau B.V.

Ing. R. Beek

Gevelonderzoek Voormalige machinefabriek Sanders i.o.v. Gemeente Enschede

Onderzoeksgegevens Soort onderzoek Doelstelling Projectlocatie Projectnummer

Gevelonderzoek (constructief) bepalen conditie en veiligheidsrisico’s Molenstraat te Enschede 261156.1

Opdrachtgever Opdrachtgever Contactpersoon Postadres Postcode en plaats Telefoonnummer

Gemeente Enschede mevrouw M.X. Janssen Postbus 20 7500 AA ENSCHEDE 053-4818181

Opdrachtnemer Opdrachtnemer Contactpersoon Bezoekadres Postcode en plaats Telefoonnummer Faxnummer Website E-mail

Search Ingenieursbureau B.V. ing. B. Glaudemans Meerstraat 2 5473 ZH Heeswijk 0413-241666 0413-241667 www.searchbv.nl [email protected]

Colofon Rapportage Opgesteld door Inspectie uitgevoerd door Gecontroleerd door Datum

ing. R. Beek ing. R. Beek ing. B. Glaudemans 20 mei 2011

I

Rapportage gevelonderzoek Molenstraat Projectnummer: 261156.1 Opdrachtgever: Gemeente Enschede

SAMENVATTING Ten aanzien van de technische staat van de gevels kunnen we het volgende concluderen: • De totale stabiliteit van het bouwdeel links van de A-lijn is zo slecht dat om veiligheidsrisico’s te vermijden het hele bouwdeel voor het saneren van de tank in de betonvloer gesloopt moet worden. • De gevel van het bouwdeel tussen A en B is redelijk en kan behouden blijven. • De gevel van het bouwdeel tussen B en C zal door de in de gevel aangebrachte corroderende stalen boven de verdiepingsvloer gesloopt moeten worden. • De gevels rechts van C vertoont geen ernstige gebreken en kan behouden blijven. In het algemeen kan worden gesteld dat de constructieve samenhang van het totale complex door het slopen van de hallen instabiel is geworden. Met name de constructies aan de binnenzijde, waarbij stalen liggers op gietijzeren kolommen met daarop steensmuren van 3 meter hoog staan, is dermate instabiel dat bij een ongelukje met een vrachtauto of shovel of zelf bij zware trillingen van sloophamers het geheel kan doen instorten en grote delen van de gevels kan meetrekken. Als overwogen wordt om de gevelwanden nog een jaar te laten staan respectievelijk te behouden zullen deze, voordat de sloop van de rest van het project wordt uitgevoerd, om veiligheidsrisico’s ‘ingepakt’ moeten worden en met behulp van balkhout en stalen spanten geschoord moeten worden tot op de fundering. Kostenraming: Het ramen van kosten zonder een plan of engineering is heel globaal. De kosten die gemoeid zullen zijn bij het stutten en stempelen van de gevels zodat zonder veiligheidsrisico’s de overige gebouwdelen gesloopt kunnen worden en het terrein gesaneerd kan worden bedragen circa: Totaal € 30.000,00 (exclusief BTW). Als de gevels behouden en gerestaureerd moeten blijven, waarbij instabiele delen worden afgebroken en herbouwd, scheuren worden hersteld en het stucwerk wordt gerestaureerd en de kozijnen worden vernieuwd zullen kosten uitkomen op circa: Totaal € 146.000,00 (exclusief BTW).

II


INHOUD

1.

Inleiding ......................................................................................................................... 1 1.1. Algemeen ................................................................................................................... 1 1.2. Opdrachtformulering................................................................................................... 1 1.3. Doelstelling van het onderzoek .................................................................................. 1 1.4. Uitgangspunten .......................................................................................................... 1

2.

Bevindingen .................................................................................................................. 2 2.1. Inleiding ......................................................................................................................2 2.2. Bevindingen inspectie ................................................................................................ 2 2.2.1. 2.2.2. 2.2.3. 2.2.4.

3.

Constructieve samenstelling.........................................................................................2 Constructieve verband complex ...................................................................................2 Technische staat metselwerk Molenstraat 81 ..............................................................3 Technische staat metselwerk Molenstraat 83 ..............................................................3

Conclusies en aanbevelingen...................................................................................... 4 3.0. Algemeen ................................................................................................................... 4 3.1. De huidige technische en constructieve staat van de gevels ..................................... 4 3.1.1. Technische staat van het metselwerk in het algemeen................................................4 3.1.2. Constructieve staat per geveldeel ................................................................................4

3.2. Veiligheidsrisico’s ....................................................................................................... 5 3.3. Kosten consolideren gevels ....................................................................................... 6 BIJLAGE I

KOSTENRAMING ............................................................................................7

BIJLAGE II

FOTOBIJLAGE ................................................................................................8

BIJLAGE III

GEVELAANZICHT .........................................................................................14

III


1.

INLEIDING

1.1. Algemeen De gebouwen van de voormalige Machinefabriek Sanders dateren uit het eind van de 19e eeuw en worden omsloten door de Nieuwe Schoolweg en de Molenstraat. Het gebouwencomplex is met uitzondering van de begane grond en de 1e verdieping aan de Molenstraat tot op de begane grondvloer gesloopt. Voordat kan worden overgegaan tot het slopen van de begane grondvloeren en fundaties zullen er eerst enkele olietanks en bodemverontreinigingen moeten worden gesaneerd. De gebouwen aan de Molenstraat zijn nog niet gesloopt vanwege mogelijke veiligheidsrisico’s voor de omgeving, omdat overwogen wordt om de straatgevel aan de Molenstraat te behouden en in het nieuw te bouwen complex te integreren. Om de haalbaarheid hiervan te onderzoeken is Search Ingenieursbureau BV gevraagd een onderzoek te doen en dit op korte termijn te rapporteren. 1.2. Opdrachtformulering Search Ingenieursbureau b.v. heeft opdracht om een onderzoek te doen naar de huidige technische en constructieve staat van de gevels aan de Molenstraat in het algemeen. In de rapportage dient uitsluitsel gegeven te worden op de volgende aspecten: 1 De huidige constructieve staat van de gevels. 2 De veiligheidsrisico’s voor de omgeving in het algemeen en aan de Molenstraat in het bijzonder gezien de actuele technische staat van de gevels voor voorbijgangers en medewerkers van het sloop/saneringsbedrijf. 3 Welke kosten gemoeid zullen zijn om de gevels zodanig te consolideren dat de veiligheidsrisico’s weggenomen worden, zodat de gevels nog minimaal een half jaar kunnen blijven staan en dat er het komende jaar achter de gevels de geplande bodemsanering kan plaatsvinden. 4 Aanvullend is bij de aanwijzing op 19 mei door de hr J.Corman de mogelijkheid om de Molenstraat nummer 83 aan de orde geweest en is het verzoek gedaan om de haalbaarheid van een renovatie voor huisnummer 83 mee te nemen. Ook is daarbij verzocht inzicht te geven in de haalbaarheid van een restauratie van de gevels aan de Molenstraat. 1.3. Doelstelling van het onderzoek Het onderzoek van Search Ingenieursbureau BV heeft ten doel om de gemeente zodanig te informeren dat er gefundeerd beslissingen genomen kunnen worden over de voornoemde 4 punten. 1.4. Uitgangspunten Voor het onderzoek zijn de volgende stukken door de gemeente Enschede ter beschikking gesteld: • Bestektekeningen sanering gedateerd 23-06-2010; • Overzichttekening grondsanering gedateerd 23-06-2010; • Gevelaanzicht Molenstraat 81 gedateerd 8 mei 2011.

1


2.

BEVINDINGEN

2.1. Inleiding Op 19 mei 2011 is door gemeente Enschede bij monde van de heer ing. J.Corman aan ing. R. Beek van Search Ingenieursbureau b.v. het terrein en de situatie getoond, waarbij de eerder genoemde onderzoeksopdracht is besproken. Naast J.Corman was van de gemeente O. Heftie aanwezig. Na deze aanwijzing is door ing. R. Beek een onderzoek gedaan naar de technische en constructieve kwaliteit van de nog aanwezige opstallen. Tijdens de aanwijzing is ten behoeve van het onderzoek de afsluiting van huisnummer 83 door de sloopaannemer verwijderd zodat ook deze woning in het onderzoek meegenomen kon worden. Tijdens het onderzoek is een uitgebreide fotoraportage gemaakt waarvan een selectie in dit rapport is opgenomen. 2.2. Bevindingen inspectie 2.2.1. Constructieve samenstelling Het vermoedelijk als woningen gebouwde complex dateert grotendeels uit het eind van de 19e eeuw en is voorzover bekend als machinefabriek met de daarbij behorende kantoren in gebruik geweest. De gebouwen zijn opgetrokken in massief steens metselwerk (220 mm dik). Het metselwerk van de buitenmuren bestaat uit gebakken steen vermetseld met een schelpkalkmortel. Met uitzondering van huisnummer 83 zijn de muren aan de buitenzijde afgewerkt met een stuklaag. In deze stucwerklaag zijn schijnvoegen en frijnslagrandafwerking (groefjes) aangebracht om een natuursteenlook te suggereren. In de muren zijn houten kozijnen opgenomen. De gebouwen zijn op staal (vaste grondslag) gefundeerd. Aan de bouwsporen is te zien dat het complex in verschillende periodes is verbouwd. Daarbij zijn onder andere in de gevels aan de Molenstraat op tal van plaatsen stalen balken in het buitenmetselwerk opgenomen (foto 1 en 3) om de eveneens later verzwaarde balklagen te kunnen dragen. De vloeren bestaan uit zware houten balken waarover vloerdelen zijn aangebracht. De gebouwen die behoren bij huisnummer 81, bestaan zoals in de gevel is te zien, oorspronkelijk uit verschillende woningen/gebouwen. Om de binnenruimten efficienter te kunnen benutten zijn per blok binnenmuren (separaties) verwijderd en zijn op tal van plaatsen onder de balklagen houten en stalen onderslagen aangebracht. Deze onderslagen worden deels ondersteund door houten stijlen (foto 2) en gietijzeren kolommen. De balken zijn in de buitenmuren verankerd met stalen haakankers. Alleen in nummer 83 (het rode huis) zijn alle separaties nog intact. 2.2.2. Constructieve verband complex Zoals in 2.1.1 al is opgemerkt is in het verleden een groot deel van de separaties verwijderd en zijn nu bijna uitsluitend de buitenmuren van de verschillende woningen/blokken nog intact. Daarbij komt dat recent bij de sloop diverse buitenmuren grenzend aan de hallen eveneens zijn gesloopt (foto 5 en 6), waarbij de buitenmuren van de verdiepingen alleen nog worden ondersteund door gietijzeren kolommen (foto 4). Mede door de slechte staat van de buitenmuren en het ontbreken van separaties kan worden gesteld dat het constructieve verband van het complex in het algemeen slecht is en dat het 2


dwarsverband (haaks op de gevel Molenstraat) mede door de sloop van de hallen geheel ontbreekt. Het constructieve verband van de Molenstraat 83 is mede, omdat alle separaties nog intact zijn, goed. 2.2.3. Technische staat metselwerk Molenstraat 81 Zoals eerder is opgemerkt zijn in de buitenmuren stalen balken opgenomen (foto 1 en 3). Door corrosie van het staal wordt het metselwerk naar buiten gedrukt (foto 7 en 8). De gevel (foto 9 en 10) waarin de grote deuren zijn opgenomen is losgekomen van de zijmuur (foto 11). Het dwarsverband is daardoor geheel verloren gegaan. Het steensmetselwerk van de buitenmuren is, zoals in die tijd te doen gebruikelijk was, opgebouwd uit baksteen en schelpkalkmortel. Dit type metselwerk kenmerkt zich door een grote elasticiteit. De stijfheid van het metselwerk wordt meer ontleend aan ‘het verband’ (foto 12 vlechtwerk van de bakstenen) dan aan de hechting van schelpkalkmortel aan de steen. Op de foto’s 13 en 14 is aan het horizontale en verticale scheurpatroon te zien dat de stenen als het ware los in de muren zitten. Uit zichtmetingen blijkt dat het bouwdeel waarin de grote dubbele deuren zijn opgenomen alsmede het bouwdeel waarin de corroderende stalen balk is opgenomen in gevelvlak vervormen en als het ware naar buiten toe ‘uitbuikt’. In het bouwblok (direct links en rechts van huisnummer 81) is zowel in het horzontale vlak (fundering) als in verticale vlak van de gevel nauwelijks vervorming waargenomen (foto 15 en 16). 2.2.4. Technische staat metselwerk Molenstraat 83 Het metselwerk van het rode woonhuis vertoont geen noemenswaardige vervorming en scheurvorming. Opvallend is echter wel dat in de bakstenen zelf ernstige haarscheurvorming wordt waargenomen (foto 17, 18 en 19). De oorzaak van deze haarscheuren moet gezocht worden in het bakproces en de daarna volgende aantasting door combinaties van regen en vorst. Opvallend is dat de gesneden voeg er nog prachtig opligt.

3


3.

CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN

3.0. Algemeen De conclusies en aanbevelingen zijn per opdrachtonderdeel geordend. In de rapportage wordt onderscheid gemaakt in de ´technische staat van het metselwerk´ en het ´constructieve verband van de geveldelen´. 3.1. De huidige technische en constructieve staat van de gevels A

B

C

3.1.1. Technische staat van het metselwerk in het algemeen Het metselwerk is samengesteld uit baksteen en schelpkalkmortel. Zoals eerder gesteld ontleent dit soort metselwerk haar sterkte niet aan de sterkte van de steen en de hechting van de specie, maar aan het verband (vlechtwerk van stenen). Bij alle gebouwen van deze leeftijd is de schelpkalkmortel deels verzand en zitten de stenen min of meer los. Dit is duidelijk te zien in de horizontale en verticale haarscheuren in het stucwerk. Bij sloop blijkt vaak dat de stenen gaaf ‘afgestapeld’ kunnen worden. Toch worden dit soort muren bij monumenten gehandhaafd en trotseren de eeuwen. Aan dit soort metselwerk kan geen enkele constructieve sterkte ontleend worden. Het metselwerk wordt door koppeling aan balken en dwarsmuren op zijn plaats gehouden. Als de gevelwand behouden gaat worden zullen muren, voordat de constructie erachter gesloopt wordt, volledig ingepakt moeten worden met balkhout en staalconstructies, die vervolgens geschoord dienen te worden aan een hechte fundering. Het slopen van de achterliggende constructies zal voorzichtig en grotendeels handmatig moeten worden gedaan. Bij restauratie zijn er voldoende technieken voorhanden om de haarscheuren te dichten, waarbij het geheel kan worden voorzien van een min of meer elastische coating. 3.1.2. Constructieve staat per geveldeel Geveldeel links van A: De constructieve staat van de gevel is slecht. Op tal van plaatsen is de gevel ernstig gescheurd en is losgekomen van de daarop haaks staande bouwmuren en buikt het metselwerk naar buiten uit (foto 10 en 11). Het dak heeft de neiging om te spatten en de hele gevel naar buiten te drukken. 4


Bij deze gevel is er acuut gevaar voor instorting. De geplande tanksanering waarbij de betonvloer moet worden opengehakt kan zonder stut- en stempelwerk niet worden uitgevoerd. Aanbevolen wordt om voorafgaande aan het saneren van de tank de gevel in zijn geheel te slopen. Geveldeel tussen A en B: De constructieve staat is redelijk omdat de gevel gekoppeld is aan de balken en gebouwscheidende bouwmuren. Bouwdeel tussen B en C: De constructieve staat is slecht. In de gevel (foto 7) is een stalen balk opgenomen om de zware vloerbalken te kunnen dragen. Deze balk snijdt niet alleen het constructieve verband van het metselwerk in tweeën maar door corrosie van het staal is het metselwerk ook kapot gedrukt. Doordat de gevel via balkankers gekoppeld is aan de vloeren, die min of meer stijve schijf vormen is er geen acuut gevaar voor instorting. Om de corroderende stalen balk te kunnen verwijderen, zal de gevel boven de stalen balk gesloopt moeten worden. Geveldeel rechts van C: Het geveldeel links en rechts van huisnummer 81 is in redelijke staat. De aan de binnenkant beplaatste stalen U-balken zijn matig gecorrodeerd en hebben geen destructieve werking op het metselwerk gehad. Wel zullen deze balken bij het handhaven van de gevels verwijderd moeten worden. Huisnummer 83: Net als bij de andere gevels is bij het zogenaamde ‘rode huis’ geen vervorming in de fundering waargenomen en is het metselwerk niet noemenswaardig gescheurd. Het constructieve verband van de woning is door de aanwezigheid van de oorspronkelijke separaties goed. Het gesneden voegwerk is opmerkelijk gaaf. Wel is opvallend dat circa 50% van de stenen min of meer ernstige haarscheuren vertonen. Deze haarscheuren, die waarschijnlijk hun oorsprong vinden in het bakproces, hebben geen negatieve invloed op de sterkte van het metselwerk. In hoeverre de scheurvorming in de steen is versterkt door regen en vorst is niet te zeggen. Bij het handhaven van de gevel wordt geadviseerd om de haarscheuren te injecteren, waardoor niet alleen de aantasting door regen en vorst zal afnemen, maar ook de waterdichtheid van de gevel zal worden verbeterd. Hoekhuisnummer 85: Hoewel huisnummer 85 niet in de opdracht van Search Ingenieursbureau BV begrepen is, is hij wel in het onderzoek opgenomen. Dit uit dezelfde tijd daterende markante hoekhuis is constructief in matige staat. Het metselwerk boven de grote bogen (foto 20 tot 24) is op tal van plaatsen gescheurd. Om het huis te behouden is een intensieve restauratie van de gevels vereist. 3.2. Veiligheidsrisico’s De veiligheidsrisico’s voor de omgeving in het algemeen en aan de Molenstraat in het bijzonder gezien de actuele technische staat van de gevels voor voorbijgangers en medewerkers van het sloop/saneringsbedrijf. In het gebouwencomplex van huisnummer 81 zijn in de loop van de tijd veel separaties gesloopt, waarbij staalconstructies en nieuwe balklagen zijn aangebracht om grotere bruikbare ruimten te creëren. Met name het dwarsverband (haaks op de Molenstraat) werd daarbij min of meer intact gehouden door balklagen en vloervelden. De gebouwen 5


verstevigden elkaar. Nu de fabriekshallen zijn weggesloopt en delen van de achtergevels zijn verwijderd staat het complex letterlijk als het figuurlijke kaartenhuis. De huidige situatie is nog net stabiel en blijft met name door de doorkoppeling van de vloeren wel staan. Als door een ongelukkige manoeuvre van een vrachtwagen of een shovel een van de gietijzeren kolommen (foto 4) wordt geraakt en bezwijkt kan het complex als een kaartenhuis in elkaar storten en daarbij de gevels meetrekken. Dit kan zowel naar binnen het gebouw in als naar buiten gebeuren, waarbij er reële veiligheidsrisico’s ontstaan voor het personeel van de sloopaannemer en voor het passerende publiek. Search Ingenieursbureau b.v. adviseert met klem om het dwarsverband voor het verder slopen of consolideren van de gevels te borgen en daarna de muren boven op de stalen balk en gietijzeren kolommen met de uiterste zorgvuldigheid te slopen. 3.3. Kosten consolideren gevels De raming van kosten, die gemoeid zullen zijn om de gevels zodanig te consolideren dat de veiligheidsrisico’s weggenomen worden zodat de gevels nog minimaal een half jaar kunnen blijven staan en dat er het komende jaar achter de gevels de geplande bodemsanering kan plaatsvinden is uiterst globaal. Om de kosten exact in beeld te brengen zal nader onderzoek moeten plaatsvinden en zal een stut- en stempelplan moeten worden gemaakt. Ook voor een exacte begroting van een gevelrestauratie zal de nodige engineering moeten worden gedaan.

6


BIJLAGE I

KOSTENRAMING

Raming kosten consolidatie gevels Machinefabriek Sanders d.d. 19 mei 2011

betreft

stuks lengte breedte / hoogte

m2

€/m2

totaal

opmerkingen

1

30

5

150

€

200,00

€

30.000,00 veiligheid

gedeeltelijk wegslopen gevels en opnieuw opbouwen

1

5,5

5

27,5

€

500,00

€

13.750,00

gedeeltelijk wegslopen gevels en opnieuw opbouwen

1

7

5

35

€

500,00

€

17.500,00

15

€

750,00

herstel overig metselwerk 10% divers gietijzeren balkankers herstel stucwerk 30%

1

schilderwerk stucwerk

1

herstel kozijnen conform oude look en feel

30

5

50%

€

11.250,00

€

5.000,00

50

€

200,00

€

10.000,00

150

€

40,00

€

6.000,00

75

€

1.100,00

€

82.500,00

herstel gevels bij handhaving

€ 176.000,00

per m2

€

handhaven gevels

stutten en stempelen gevels

1.173,33

Ondanks de grote zorgvuldigheid die wij betrachten bij het uitbrengen van ramingen kunnen geen rechten ontleend worden aan de genoemde onderdelen van deze raming.

7


BIJLAGE II

FOTOBIJLAGE

8


Voormalige machinefabriek Sanders

In de gevel opgenomen stalen balken

Figuur 1

Figuur 2

Stalen balken en onderslagen instabiel

Corroderend staal

Figuur 3

Figuur 4

Weggesloopte buitenmuren

Figuur 5

Figuur 6

9



Figuur 7

Figuur 8

Figuur 9

Figuur 10

10



Buitengevel komt los van bouwmuur

Stenen zitten min of meer los in het metselwerk

Figuur 11

Figuur 12

Stenen tekenen zich af in het stucwerk

Figuur 13

11

Figuur 14



Huisnummer 81

Huisnummer 83

Huisnummer 81

Figuur 15

Figuur 16

Haarscheuren in stenen

Figuur 17

Figuur 18

Voegwerk in goede staat!

Figuur 19

12



Huisnummer 85

Figuur 20

Figuur 21

Figuur 22

Figuur 23

Figuur 24

13


BIJLAGE III

GEVELAANZICHT

14


Gemeente Enschede T.a.v. mevrouw M.X. Janssen Postbus AA ENSCHEDE. Heeswijk, 23 mei 2011

Recommend Documents