I.R.K.P. '69-11
Gemeenschappelijke
t-^-tft
h a n d e l s p o l i t i e k t . o . v . het Oost-blok
1)
Volgens a r t . 113 EEG wordt de gemeenschappelijke h a n d e l s p o l i t i e k na a f l o o p van de overgangsperiode gegrond op éénvormige b e g i n s e l e n , t e r w i j l de Commissie onderhandelt met derde l a n d e n . Ook u i t de andere v e r d r a g s b e p a l i n g e n b l i j k t dat h e t n i e r n i e t gaat om coördinatie, h a r m o n i s a t i e o f andere o n d u i d e l i j k e p r o c e d u r e s , doch om eenmaking van de h a n d e l s p o l i t i e k . In o k t o b e r 1961 b l e e k h i e r o v e r trouwens geen e n k e l m i s v e r s t a n d t e b e s t a a n , toen de Raad de l o g i s c h e konsekwentie u i t deze v e r d r a g s b e p a l i n g e n t r o k door t e b e s l u i t e n dat de b i l a t e r a l e akkoorden van de l i d s t a t e n op 31 december 1969 dienden t e e x p i r e r e n .
2)
Nu i n m i d d e l s 1969 i s aangebroken b l i j k t dat met de g e l e i d e l i j k e eenmaking zo w e i n i g v o o r t g a n g i s gemaakt dat h e t p h y s i e k o n m o g e l i j k i s geworden om de bestaande b i l a t e r a l e handelsakkoorden met derde landen nog p e r 1 j a n u a r i 1970 t e vervangen door gemeenschapsakkoorden. In deze s i t u a t i e i s e r nog s l e c h t s één a l t e r n a t i e f dat o g e n s c h i j n l i j k v e r d r a g s c o n f o r m i s , n . 1 . een v e r d r a g l o z e s i t u a t i e w a a r i n de Gemeenschap autonoom een u n i f o r m regime t o e p a s t t e n a a n z i e n van derde l a n d e n . A f g e z i e n van de p r a k t i s c h e en p o l i t i e k e bezwaren d i e aan een d e r g e l i j k e o p l o s s i n g k l e v e n , kan thans reeds worden v a s t g e s t e l d dat - a l t h a n s t e g e n o v e r h e t O o s t b l o k - ook h i e r t o e de t i j d o n t b r e e k t . De h i e r a a n verbonden materiële en t e c h n i s c h e problemen v e r h i n d e r e n dat p e r 1 j a n u a r i 1970 tegenover deze landen een u n i f o r m i n v o e r r e g i m e , l a a t s t a a n een u n i f o r m u i t v o e r b e l e i d i n w e r k i n g zou kunnen t r e d e n . Nederland d r a a g t v o o r h e t o n t s t a a n van deze t o e stand geen v e r a n t w o o r d e l i j k h e i d , doch h e e f t i n t e g e n d e e l steeds g e p l e i t v o o r een fundamentele aanpak van de gemeenschappelijke h a n d e l s p o l i t i e k , o p s t e l l i n g van een werkprogramma enz. Het z i j n v o o r a l de g r o t e EEG-partners
d i e de voortgang v e r t r a a g d hebben, t e r w i j l de Commissie i n gebreke i s gebleven door n i e t t i j d i g met afgeronde v o o r s t e l l e n t e komen. Inmiddels h e e f t z i c h een nieuwe o n t w i k k e l i n g v o o r gedaan d i e op k o r t e t e r m i j n o v e r l e g v e r e i s t t e r b e p a l i n g van een Nederlands standpunt. B e g i n j a n u a r i j . 1 . i s i n P a r i j s i n het kader van de F r a n s - R u s s i s c h e Gemengde Commissie door F r a n k r i j k voorges t e l d i n maart a . s . h a n d e l s b e s p r e k i n g e n t e openen met het d o e l een nieuw m e e r j a r i g h a n d e l s a k k o o r d t e s l u i t e n g e l d i g t o t 31 december 1974. Aangezien de g e l d i g h e i d s d u u r van h e t nieuw t e s l u i t e n h a n d e l s a k k o o r d u i t e r a a r d de datum van 31 december 1969 z a l o v e r s c h r i j d e n en d e r h a l v e i n b r e u k z a l worden gemaakt op de b e p a l i n g e n van h e t V e r d r a g van Rome, h e e f t Frankrijk gesteld hierover i n Brussel te conculteren. F r a n k r i j k i s e c h t e r k e n n e l i j k de mening toegedaan d a t h a n d e l s p o l i t i e k en economische en t e c h n i s c h e samenwerk i n g s p o l i t i e k t . o . v . Oost-Europa t e g r o t e p o l i t i e k e b e t e k e n i s hebben om deze i n s t r u m e n t e n reeds thans u i t handen t e geven aan de Europese Commissie » Men zou z i c h n i e t l a t e n weerhouden door bezwaren van de andere EEGp a r t n e r s o f de Europese Commissie om t o t h e t s l u i t e n van nieuwe m e e r j a r i g e overeenkomsten over t e gaan. V o o r t s i s door F r a n k r i j k ook aan Roemenië h e t s l u i t e n van een nieuw v i j f j a r i g h a n d e l s a k k o o r d i n h e t v o o r u i t zicht gestelde A a n w i j z i n g e n b e s t a a n d a t ook de D u i t s e B o n d s r e p u b l i e k u i t p o l i t i e k e overwegingen e e n z e l f d e mening a l s F r a n k r i j k i s toegedaan en n i e t s v o e l t voor gemeenschappelijke EEGo n d e r h a n d e l i n g e n met Oosteuropese l a n d e n onder l e i d i n g van de Commissie. Men h e e f t t e v e e l u i t g e s p r o k e n p o l i t i e k e problemen met Oost-Europa, z o a l s B e r l i j n , de Oder¬ N e i s s e g r e n s , D.D.R. e t c . Het zou dan ook i n de b e d o e l i n g van de D u i t s e Bondsr e p u b l i e k l i g g e n op k o r t e t e r m i j n h a n d e l s b e s p r e k i n g e n met de U.S.S.R. t e h e r v a t t e n voor h e t s l u i t e n van een meerj a r i g e handelsovereenkomst »
Ook de op 6 december 1968 i n O o s t - B e r l i j n g e s l o t e n 6 - j a r i g e overeenkomst t u s s e n de D u i t s e B o n d s r e p u b l i e k en de D.D.R. h e e f t i n v l o e d op de totstandkoming van een gemeenschappelijke h a n d e l s p o l i t i e k van i e o v e r i g e EEGlanden t e n a a n z i e n van O o s t - D u i t s l a n d . De v r a a g r i j s t thans of w i j i n h e t kader van de EEG onze medewerking moeten v e r l e n e n aan compromiso p l o s s i n g e n d i e p e r d e f i n i t i e v e r d r a g s s t r i j d i g z i j n en s l e c h t s beogen z u l k s t e camoufleren» H i e r b i j wordt gedacht aan o n g e w i j z i g d e v e r l e n g i n g van bestaande akkoorden, de f a c t o r t o e p a s s i n g v a n opgezegde akkoorden, een g e l e i d e l i j k e h a r m o n i s a t i e i n h e t kader van een " a c t i o n concertée" en s o o r t g e l i j k e f o r m u l e s . Ook wordt gesproken over de m o g e l i j k h e i d om akkoorden " i n z a k e economische en t e c h n i s c h e samenwerking" t e s l u i t e n , a l of n i e t met i n d i c a t i e v e g o e d e r e n l i j s t e n . VÓ6r een d e r g e l i j k e b e n a d e r i n g p l e i t de overweg i n g d a t een g r o o t d e e l van de gemeenschappelijke h a n d e l s p o l i t i e k reeds i s v e r w e z e n l i j k t ( t a r i e f b e l e i d , a s s o c i a t i e overeenkomsten en l a n d b o u w p o l i t i e k ) en h e t h i e r d e r h a l v e om een k l e i n e Schönheitsfehler gaat (de i n v o e r van i n d u s triële p r o d u k t e n u i t de O o s t b l o k - l a n d e n bedraagt s l e c h t s een g e r i n g p e r c e n t a g e van de t o t a l e E E G - i n v o e r ) . A l s excuus voor een a f w i j k i n g van de v e r d r a g s r e g e l s kan b o v e n d i e n worden aangevoerd d a t de O o s t b l o k - l a n d e n op een e n k e l e u i t z o n d e r i n g n a , w e i n i g a a n s t a l t e n maken om de EEG t e erkennen en d a t u i t d i e n hoofde gemeenschappel i j k e o n d e r h a n d e l i n g e n voorshands o n m o g e l i j k z i j n . V o o r t s kunnen l a n g s deze weg t e g e n s t e l l i n g e n en spann i n g e n b i n n e n de EEG vermeden worden, t e r w i j l een e v e n t u e l e v e r l e n g i n g van de o v e r g a n g s p e r i o d e (met a l l e konsekwent i e s v a n d i e n v o o r andere s e k t o r e n ) b u i t e n d i s c u s s i e kan blijven. T e n s l o t t e kan worden g e s t e l d d a t compromis-oploss i n g e n een dermate o n d u i d e l i j k e en onbevredigende s i t u a t i e z u l l e n scheppen, d a t daarvan een p r i k k e l z a l u i t gaan om a l s n o g t o t samenwerking t e komen.
Tegen de aanvaarding van procedures d i e t e n d o e l hebben de o n d e r l i g g e n d e problemen t e camoufleren p l e i t i n de e e r s t e p l a a t s het f e i t dat daarmede een s l e c h t precedent wordt gecreëerd voor het gehele EEG-verdrag. I n d i e n de l i d s t a t e n en de Commissie er s t i l z w i j g e n d mee akkoord gaan om met de n a l e v i n g van o n d u b b e l z i n n i g e v e r d r a g s b e p a l i n g e n de hand t e l i c h t e n , i s er geen waarb o r g tegen w e l l i c h t verdergaande i n b r e u k e n op andere t e r r e i n e n van het V e r d r a g . Voor de B e n e l u x l a n d e n g e l d t daarnaast dat i e d e r e o p l o s s i n g b e h a l v e de gemeenschappel i j k e o n d e r h a n d e l i n g van nieuwe akkoorden, s p e c i f i e k e n a d e l e n opwerpt. De autonome l i b e r a l i s a t i e tegenover het O o s t b l o k gaat immers i n de Benelux a a n m e r k e l i j k v e r d e r dan d i e der andere l i d s t a t e n , zodat autonome t o e p a s s i n g van een g e m e e n s c h a p p e l i j k regime of een autonome harmon i s a t i e i n d e z e l f d e r i c h t i n g i n de p r a k t i j k s l e c h t s een t e r u g t r e k k i n g van l i b e r a l i s a t i e s kan betekenen. De andere l i d s t a t e n zouden i n een d e r g e l i j k e o v e r g a n g s s i t u a t i e hun autonome l i b e r a l i s a t i e g r o s s o modo kunnen u i t b r e i d e n , hetgeen u i t e r a a r d gèèn ongewenste h a n d e l s p o l i t i e k e r e p e r c u s s i e s zou u i t l o k k e n . Ook het e x p o r t p a k k e t van de B e n e l u x l a n d e n w a a r b i j het accent meer l i g t op consumptie-goederen en d i e n s t e n dan op g r o n d s t o f f e n en k a p i t a a l g o e d e r e n , i s meer kwetsbaar dan dat van de andere E E G - p a r t n e r s , d i e h i e r over meer p o l i t i e k e machtsmiddelen b e s c h i k k e n i n de p r a k t i j k en r u i m e r e a r m s l a g b l i j k e n t e hebben b i j het geven van e x p o r t k r e d i e t e n en - g a r a n t i e s . Vandaar dat de andere l i d s t a t e n ook geen b e h o e f t e hebben aan een a c t i e v e h a n d e l s p o l i t i e k en hebben geweigerd d a a r t o e b e p a l i n g e n op t e nemen i n de r e c e n t e v e r o r d e n i n g i n z a k e een s p e c i a a l invoerregime. T e n s l o t t e kan er van worden u i t g e g a a n dat i n een o n d u i d e l i j k g e d e f i n i e e r d e s i t u a t i e de Beneluxlanden e e r der geneigd z u l l e n z i j n hun autonome bevoegdheden op b e s c h e i d e n w i j z e t e i n t e r p r e t e r e n , t e r w i j l andere l i d s t a t e n i n de p r a k t i j k hebben bewezen een f a i t a c c o m p l i p o l i t i e k t e v o e r e n , w a a r b i j de Commissie vaak maar a l te
g e m a k k e l i j k b e r e i d i s om de zaak a c h t e r a f r e c h t t e p r a t e n . De p r i k k e l om a l s n o g t o t een verdragsconforme s i t u a t i e t e geraken z a l v o o r de andere l i d s t a t e n dan ook a a n m e r k e l i j k g e r i n g e r z i j n dan voor de Benelux met h e t r e s u l t a a t dat compromis-oplossingen w a a r s c h i j n l i j k een l a n g l e v e n beschoren zou z i j n . Nu het onontkoombaar l i j k t d a t de i n h e t V e r d r a g voorgeschreven t e r m i j n n i e t g e r e s p e c t e e r d kan worden, v e r d i e n t h e t a a n b e v e l i n g om d a a r u i t v o o r ons z e l v e d u i d e l i j k k o n s e k w e n t i e s t e t r e k k e n en t e voorkomen om mede t e werken aan o n d u i d e l i j k e p r o c e d u r e s d i e de s t a n d van zaken t r a c h t e n t e v e r h u l l e n en waardoor Nederlandse materiële belangen i n h e t gedrang komen. T e n s l o t t e i s het geen wereldschokkend f e i t t e moeten erkennen dat de g e m e e n s c h a p p e l i j k e h a n d e l s p o l i t i e k v o o r een r e l a t i e f k l e i n d e e l n i e t t i j d i g v e r w e z e n l i j k t kan worden. I n d i e n F r a n k r i j k en m o g e l i j k de D u i t s e Bondsrepub l i e k nieuwe m e e r j a r i g e overeenkomsten met de Oosteuropese l a n d e n s l u i t e n z a l o n g e t w i j f e l d Benelux door deze Oosteuropese l a n d e n eveneens benaderd worden s o o r t g e l i j k e overeenkomsten aan t e gaan. De h a n d e l s v e r t e g e n w o o r d i g e r s van de U.S.3.R., P o l e n en B u l g a r i j e hebben h i e r reeds t o e s p e l i n g e n op gemaakt. U i t e r a a r d kan Benelux z i c h dan m o e i l i j k meer a c h t e r h e t V e r d r a g van Rome verschuilen. Een w e i g e r i n g z a l dan ook z e e r e r n s t i g e r e p e r c u s s i e s v o o r de B e n e l u x - e x p o r t t e n g e v o l g e kunnen hebben. N i e t a l l e e n v o o r h e t j a a r 19&9 doch ook v o o r de v e r d e r e t o e komst. D i t w e t t i g t de c o n c l u s i e d a t Benelux i n f e i t e gedwongen z a l worden de F r a n s e l i j n t e v o l g e n . B i j de a.s. C o m m i s s i o n - M i x t e - b e s p r e k i n g e n , d i e reeds i n h e t vroege v o o r j a a r met e n k e l e Oosteuropese l a n d e n z u l l e n p l a a t s v i n d e n , z u l l e n de d e s b e t r e f f e n d e landen om i n l i c h t i n g e n vragen o v e r de t o e k o m s t i g e h a n d e l s p o l i t i e k e s i t u a t i e na 31 december 1969. Een b e t o o g o v e r de gemeens c h a p p e l i j k e E E G - h a n d e l s p o l i t i e k d i e na 1 j a n u a r i 1970
z a l moeten i n g a a n , t e r w i j l andere £EG-partners op het punt staan nieuwe b i l a t e r a l e m e e r j a r i g e overeenkomsten te gaan s l u i t e n met een g e l d i g h e i d s d u u r t o t e i n d 197^z a l door hen n i e t g e a c c e p t e e r d worden. In de b i l a t e r a l e v e r h o u d i n g t o t de O o s t b l o k l a n d e n ware d e r h a l v e reeds thans een soepele houding i n t e nemen. Deze houding kan gebaseerd worden op de s t e l l i n g dat i n d i e n en v o o r z o v e r andere EEG-partners de b e r e i d h e i d tonen om over m e e r j a r i g e akkoorden t e onderhandelen er geen reden i s waarom de B e n e l u x l a n d e n n i e t h e t z e l f d e kunnen doen. Gezien de f a i t s e t g e s t e s van de EEG-partners zouden van B e n e l u x z i j d e i n l e i d e n d e c o n t a c t e n d i e i n deze r i c h t i n g gaan n i e t geschuwd behoeven t e worden. Weliswaar zou met de a a n k o n d i g i n g en de opening van event u e l e o n d e r h a n d e l i n g e n gewacht d i e n e n t e worden t o t d a t de toegezegde E E G - c o n s u l t a t i e s over de voornemens van F r a n k r i j k hebben p l a a t s g e v o n d e n , doch e r i s geen a a n l e i d i n g om k o s t b a r e t i j d v e r l o r e n t e l a t e n gaan. De i n de EEG i n t e nemen houding zou gebaseerd kunnen worden op de h i e r b o v e n u i t e e n g e z e t t e overwegingen. Op een g e s c h i k t t i j d s t i p t i j d e n s o f na de komende Raadsz i t t i n g van 3 maart, zou van Nederlandse z i j d e een d u i d e l i j k e v e r k l a r i n g d i e n e n t e worden a f g e l e g d w a a r i n nogmaals wordt h e r h a a l d , d a t N e d e r l a n d a l s n o g b e r e i d b l i j f t mede t e werken aan de t i j d i g e a f r o n d i n g van de gemeenschappelijke h a n d e l s p o l i t i e k . D a a r b i j kan aan onze v r e e s u i t d r u k k i n g worden gegeven, d a t b e t r e u r d wordt dat andere l i d s t a t e n n i e t b e r e i d z i j n mede t e werken aan een gemeenschappelijke h a n d e l s p o l i t i e k z o a l s d i e op grond van de v e r d r a g s b e p a l i n g e n Nederland s t e e d s v o o r ogen h e e f t g e s t a a n . I n d i e n andere l i d s t a t e n door hun daden t e kennen geven dat deze v e r d r a g s b e p a l i n g e n om wat voor redenen ook anders geïnterpreteerd kunnen worden dan op de w i j z e d i e door N e d e r l a n d en t o t voor k o r t ook door de Commissie i s v e r d e d i g d , dan d i e n t Nederland d a a r u i t z i j n eigen c o n s e q u e n t i e s t e t r e k k e n .
Aangezien h e t V e r d r a g i n i e d e r g e v a l nimmer beoogd kon hebben i n d i t o p z i c h t aan de ene l i d s t a a t zwaardere beperkingen op t e leggen dan aan de andere, z a l Nederland z i c h het r e c h t voorbehouden om met name tegenover het Oostblok de e i g e n h a n d e l s p o l i t i e k e belangen v e i l i g t e stellen. In a f w a c h t i n g van een d e r g e l i j k e v e r k l a r i n g z a l van Nederlandse z i j d e op d e s k u n d i g e n - n i v e a u g r o t e t e r u g houdendheid i n acht moeten worden genomen t e n a a n z i e n van C o m m i s s i e - v o o r s t e l l e n o f o n d e r d e l e n daarvan d i e met een w e r k e l i j k g e m e e n s c h a p p e l i j k e h a n d e l s p o l i t i e k w e i n i g hebben u i t t e s t a a n , doch a n d e r z i j d s de Nederlandse h a n d e l i n g s v r i j h e i d kunnen belemmeren.
DE DIRECTEUR-GENERAAL VAN DE BUITENLANDSE ECONOMISCHE BSTREKKINGEN,
