Geluidsoverlast en gezondheid
Prof. Dr. ir. Dick Botteldooren
Department of Information Technology (INTEC), Ghent University, Belgium
[email protected]
Inhoud
Overzicht mogelijke effecten geluid
Onderliggende mechanismen en hun gevolgen
Overmatige blootstelling aan geluid, een sluipend risico! Een passend geluid voor elk moment Geluid is meer dan een gemiddelde dosis Gewenning en omgaan met lawaai Veranderingen geven overreactie Een positief geluid: het positieve “soundscape” concept
Lawaai in een bredere context
Gehoorschade door geluid Geluidshinder Slaap en slaapverstoring Cardiovasculaire effecten Cognitieve effecten
Een kwaliteitsvol en gezond leven Effecten van geluid in euro
Geluidsbronnen en -propagatie, misvattingen 2
Gehoorschade door geluid
Luide geluiden permanente gehoorschade (en tinitus of oorsuizen) welzijn Gehoorschade is onomkeerbaar Impulslawaai
Constant geluid
Korte luide knallen worden vaak niet als gevaarlijk herkend Mechanisch letsel mogelijk Langetermijn effect Absoluut veilig niveau = 78 dB(A) Effect wordt verminderd door rustpauze, dus hoger niveau tijdens werkuren kan
Weinig relevant voor omgevingsgeluid
3
Geluidshinder
Meest algemeen gevonden en duidelijkste effect Blootstelling-effect relatie in functie van Lden algemeen gebruikt en geldig voor grote groepen mensen
Moderatoren:
Geluidsgevoeligheid ! Leeftijd Aanwezigheid van stille zone aan woning Geluidsniveau in de buurt
Pas op bij toepassen op specifieke buurt Piekgeluid (vrachtwagens, weinig drukke wegen) niet steeds nauwkeurig meegenomen 4
Slaap en slaapverstoring
naar Griefahn
Slaap is belangrijk voor herstel en welbevinden Slaapverstoring neemt diverse vormen aan (niet enkel ontwaken of moeilijk inslapen) Verandering van slaapfase door geluid bovenop natuurlijke Shouder-uren zijn belangrijk
5
Cardiovasculaire effecten
Cardiovasculaire effecten vrij algemeen aanvaard Blootstelling-effect relaties, maar onzekerheid is groot door lage prevalentie Causale keten: blootstelling chronische stress (vooral) hypertensie ischemische hartziekte (angina pectoris)
Rechts: relatief risico voor het ontwikkelen van ischemische hartziekte als functie van het geluidsniveau (LAeq) overdag veroorzaakt door wegverkeer ter hoogte van de gevel, vergeleken met het verhoogd risico door zwaarlijvigheid Babisch 2011
6
Mentale gezondheid
Duidelijke correlatie tussen mentale gezondheidsproblemen (depressie, angstigheid, …) en geluidshinder Causaal verband is onzeker meest voorkomende verklaring: onderliggend persoonskenmerk (gevoeligheid, …)
LARES study WHO
7
Cognitieve effecten
Leermogelijkheden kinderen
Werken
Aandacht afleiden Spraakverstaanbaarheid Effect sterk afhankelijk van de moeilijkheidsgraad van de taak Prestaties op monotone, motorische taken weinig beinvloed of verbeteren Teruggrijpen naar gekende strategieën voor oplossen problemen
Sociaal
Verminderd hulpgedrag, verhoogde agressie, verminderde verwerking van sociale non-verbale communicatie
8
Inhoud
Overzicht mogelijke effecten geluid
Onderliggende mechanismen en hun gevolgen
Overmatige blootstelling aan geluid, een sluipend risico! Een passend geluid voor elk moment Geluid is meer dan een gemiddelde dosis Gewenning en omgaan met lawaai Veranderingen geven overreactie Een positief geluid: het positieve “soundscape” concept
Lawaai in een bredere context
Gehoorschade door geluid Geluidshinder Slaap en slaapverstoring Cardiovasculaire effecten Cognitieve effecten
Een kwaliteitsvol en gezond leven Effecten van geluid in euro
Geluidsbronnen en -propagatie, misvattingen 9
Een sluipend risico
Ongewenste ernstige effecten van geluid op de mens pas na lange blootstelling risico wordt niet herkend Gehoor heeft een waarschuwingsfunctie gehoor is steeds actief korte termijn effect (stijgen bloeddruk, verhogen hartslag, …) is nuttig en gewenst Geluid dat aandacht trekt wordt beoordeeld aangenaam of hinderend Bij ontbreken van voldoende herstelperiodes effect chronisch onomkeerbare gezondheidsefffecten 10
Meer dan een dosis
Effect van geluidsblootstelling werkt niet als dosis (dB’s) Detecteerbaarheid bepaalt of een geluid storend is Sterke variaties in tijd Periodiek patroon, bijvoorbeeld een beat in muziek Zuivere tonen ... Neurologisch aandacht systeem is afgestemd op het detecteren hiervan
Betekenis beinvloedt appreciatie
Relatie tot de veroorzaker Mate waarin de luisteraar denkt dat geluid te vermijden is Belang van de bron en attitute ten opzichte ervan Mate waarin het geluid past in de socio-culturele context
Vb. Verkeersgeluid
Verschil in hinder door wegverkeer (druk, doorgaand <-> lokaal), spoorverkeer, luchtvaart Verklaring: temporele en spectrale verschillen + groen imago Lden – hinder relatie enkel voor subset van situaties geldig 11
Gewenning en omgaan met …
Mensen ondergaan niet passief vinden oplossingen om het hoofd te bieden (coping) aan omgevingsstressoren
12
Gewenning en omgaan met …
Mensen ondergaan niet passief vinden oplossingen om het hoofd te bieden (coping) aan omgevingsstressoren Secundaire ongewenste effecten mogelijk, b.v. onvoldoende verluchten
Steekproef in Gent: van alle bevraagden die graag met raam open slapen doet 43% dat nooit. Verdere analyse leert dat dit vooral wegens nachtlawaai is.
13
Veranderingen geven overreactie
Blootstelling-effect relaties kunnen niet gebruikt worden bij verandering Types veranderingen: 1. 2. 3.
Veranderingen type 1
dubbel effect tot 7 jaar na verandering
Veranderingen type 2
Brown 2009
Verandering aan bron of infrastructuur Verandering door maatregelen zoals geluidsschermen Verhuizen
Zelden overrespons
14
Een positief geluid: soundscape
Zones met geschikt geluidsklimaat kunnen restoratief werken
Rust- en restortie-momenten kunnen compenseren voor stress Sensorische prikkeling die leidt tot ongefocusseerd ronddwalen van de aandacht nodig
Restoratieve omgeving binnen eigen woning of tuin: ontbreken van verstoring door omgevingsgeluid Publieke ruimte (natuurgebied, stadspark, pleinen en straten): ook positieve geluiden toevoegen
Niet-mechanische geluiden zoals vogels, mensen, water, ... Context en gebruik in rekening brengen bij ontwerp + zoneren Links: beïnvloeden van luidheid door toevoegen van vogelgeluid (B) en fontijn (F) Rechts: beïnvloeden van aangenaamheid en dynamiek van het geluidslandschap 15
Inhoud
Overzicht mogelijke effecten geluid
Onderliggende mechanismen en hun gevolgen
Overmatige blootstelling aan geluid, een sluipend risico! Een passend geluid voor elk moment Geluid is meer dan een gemiddelde dosis Gewenning en omgaan met lawaai Veranderingen geven overreactie Een positief geluid: het positieve “soundscape” concept
Lawaai in een bredere context
Gehoorschade door geluid Geluidshinder Slaap en slaapverstoring Cardiovasculaire effecten Cognitieve effecten
Een kwaliteitsvol en gezond leven Effecten van geluid in euro
Geluidsbronnen en -propagatie, misvattingen 16
Kwaliteitsvol en gezond
Omgevingsgeluid heeft een belangrijke invloed op beoordeling van leefbaarheid van een buurt Slaapverstoring en hinder werken negatief, rust werkt positief en maakt een buurt aantrekkelijk
Links: analyse van de vraag waarom mensen anderen zouden aanraden / afraden om in hun buurt te komen wonen (SLO onderzoek Vlaamse overheid) 17
DALY
Disability Adjusted Life Years (lost) wordt gebruikt om aspecten van volksgezondheid te vergelijken Belangrijk daarbij is inschatten van de ernst van de aandoening (DW)
Bron: “Burden of disease from Environmental Noise” (WHO, 2011) Referentiewaarden: unipolar depressive disorder 4 091 000 DALY, Diabetes melitus 1 083 000 DALY, HIV/AIDS 208 000 DALY, Hepatitis C 30 000 DALY 18
Effecten van geluid in €
Depreciatie (en appreciatie) van de huizenprijs door omgevingsgeluid (hedonic pricing) Bereidheid tot betalen voor verdwijnen van omgevingsgeluid (contingent valuation) bereidheid Is laag door vervuiler betaald princiepe sterker gekoppeld aan ernstige hinder dan aan dB
19
Inhoud
Overzicht mogelijke effecten geluid
Onderliggende mechanismen en hun gevolgen
Overmatige blootstelling aan geluid, een sluipend risico! Een passend geluid voor elk moment Geluid is meer dan een gemiddelde dosis Gewenning en omgaan met lawaai Veranderingen geven overreactie Een positief geluid: het positieve “soundscape” concept
Lawaai in een bredere context
Gehoorschade door geluid Geluidshinder Slaap en slaapverstoring Cardiovasculaire effecten Cognitieve effecten
Een kwaliteitsvol en gezond leven Effecten van geluid in euro
Geluidsbronnen en -propagatie, misvattingen 20
Geluidsbron
Toename van het geluidsniveau met de verkeersintensiteit: basisregel 3dB per verdubbeling intensiteit Maar ook secundaire effecten: snelheid, voertuigenpark, …
• geluidsdrukniveau stijgt minder snel door afname snelheid en afscherming door andere voertuigen • file geeft gevoelige daling van geluidsdrukniveau • samenstelling verkeersstroom: vrachtwagens tussen 4u en 6u
21
Propagatie: meteo-effect
Verdubbeling afstand tot weg geeft ongeveer 3dBA daling Weersomstandigheden zorgen voor variatie in geluidsniveau van dag tot dag Weersinvloeden worden belangrijk op voldoend grote afstand tot de bron
22
Propagatie: hoogte-effect
De hoogte van de weg heeft een belangrijke invloed op het geluidsdrukniveau in de buurt Weg op brug geeft afscherming op korte afstand, maar relatief hoger niveau op afstand Verzonken weg (niet getoond) geeft lager geluidsniveau
23
Doorgangswegen en snelwegen
Doorgangswegen vaak dichter bij de bewoning dan snelwegen Meer gehinderden langs doorgangswegen in Vlaanderen dan langs snelwegen
Op minder dan 200m van snelweg: 1.1% van alle ernstig gehinderden door geluid (0.4% van bevolking) Op minder dan 50m van een hoofdweg buiten stad of dorp (lintbebouwing): 8.7% van de ernstig gehinderden door geluid (3.5% van bevolking) Op minder dan 50m van een hoofdweg in stad of dorp (doorgangsweg): 17.9% van de ernstig gehinderden door geluid (6.8% van de bevolking)
Lagere hinder bij minder dan ongeveer 500 voertuigen/uur Ring versus Singel en invalswegen in Antwerpen
24
Laagfrequent geluid
Effecten van laagfrequent (en infrasoon) geluid soms extra in de verf gezet … Vergeet echter niet:
Isolatie van woning is lager bij lage frequenties Absorptie in de woning is lager bij lage frequenties en er kunnen resonanties optreden Bij hoge niveaus is gehoor gevoeliger voor lage frequenties dB(A) is enkel geldig bij lage niveaus Gehoorverlies door leeftijd verlaagt de gevoeligheid vooral bij hoge frequenties
Dus : geluidsniveau in dB(A) aan de gevel is niet steeds een goede indicator voor effect In mindere mate, onbegrepen effecten op gezondheid
25
Conclusies
Omgevingsgeluid is een van de belangrijkste factoren in de appreciatie van een buurt
De duidelijkste effecten van omgevingsgeluid zijn hinder en gerapporteerde slaapverstoring
Enkele “harde” gezondheidseffecten zijn aangetoond, maar het relatief risico blijft doorgaans zeer beperkt
Positieve geluidslandschappen hebben een restorerende werking en zijn daarom waardevol in een drukke stedelijke omgeving
26
Meer weten? www.euro.who.int/en/ what-we-publish/abstracts/ burden-of-disease-fromenvironmental-noise.quantification-of-healthy-lifeyears-lost-in-europe
www.samenlevingentechnologie.be/ ists/nl/projecten/actueleprojecten/ geluidshinder.html
www.euro.who.int/document/ e92845.pdf
27