Hulpverlening vanuit ‘intercultureel’ perspectief
Jamal El Boujddaini Vzw De Touter hulp op maat
1
Interculturele hulpverlening Uitgangspunt Uit het onderzoek die de Vlaamse overheid heeft laten uitvoeren (anno 2000) door de VUB, is duidelijk bewezen dat implementatie van categorale hulpverlening binnen een reguliere werking wel degelijk zijn nut heeft om de toegankelijkheid van multi-problem gezinnen met een ander etnische origine te verhogen. Uit dit zelfde onderzoek is duidelijk naar voren gekomen dat allochtonen jongeren een gedifferentieerd hulpverleningsaanbod nodig hebben die hen op diverse levensdomeinen de gepaste steun verstrekt, die eveneens rekening houdt met het realiseren van het subsidiariteitsprincipe. (minst ingrijpende HV)
Gedragenheid binnen de organisatie Het inbedden van ICHV binnen een reguliere werking op voorwaarde dat deze als hefboom dient om de integrale werking te voorzien van een breed gedragen interculturalisering. Het opmaken van een duidelijk interculturele beleid. (focus op het max. realiseren van een doorgedreven zorg op maat) (neutraal kan men niet zijn, maar we verwachten neutraliteit in de houding en gedrag van medewerkers ten aanzien van cliënten/collega’s met een andere culturele en/of religieuze achtergrond Het betrekken van alle medewerkwerkers in dit proces Ruimte laten aan medewerkers om zich vrij uit te spreken over…(niet nuanceren of relativeren) Info verstrekken en de legitimiteit van een dergelijke benadering voldoende uitleggen en debatten hierover organiseren. Laat ruimte aan medewerkers, teams om zelf na te denken over benaderingen en werkwijzen. (iedereen is deskundig op zijn/haar terrein) Het organiseren van vormingen en intervisies omtrent de interculturele thema’s en moeilijke dossiers. (intern/extern, bv ICCO…) Afdelingen en werkvormen stimuleren, uitdagen om elkaar te verstuiven
Interculturele hulpverlening Thematische uitgangspunten Migratiegeschiedenis Opvoedingsmodellen in veranderende contexten Paradox tussen religie en cultuur (onlosmakelijk verbonden) Randvoorwaarden (hefboom) ten voordele van de hulpverleningsrelatie (alliantie)
Migratiegeschiedenis Miskenning Migratiegeschiedenis is één van de meest miskende thema’s binnen de HV de dag van vandaag
Erkenning Impact van ‘migratie’ op migrantengezinnen en hun kinderen Erkenning geven voor de geleden migratiepijn.
Bycultureel Opgroeiende tieners worden geconfronteerd met twee werelden, hoe ervaren ze dit, welke steun en toeverlaat hebben ze
Diverse ‘integratie-concepten’ vanuit cliënt perspectief Segregatie (isolement) (angst voor het onbekende duwt mensen in isolement) Assimilatie (vervreemden)
(verloochenen van de eigenheid) Integratie (balanceren = evenwichtsoefening)
Migratiegeschiedenis Dualiteit Kameleongedrag = Coping-mechanismen = OVERLEVINGSGEDRAG Kameleonsyndroom (Uitblijven van positieve attributie in school en gezin verhoogt STRESS)
Intergenerationele conflicten Ouders worden steeds geconfronteerd met een grote verantwoordelijkheid t.a.v. de vorige generatie en de volgende generatie. Zij zijn de sleutel of scharnier van het overdragen van eigen cultuur en rituelen. Ouders kijken aan tegen een falen, angst neemt de bovenhand en kunnen niet meer nuchter een antwoord geven op de dualiteit waarin zij en hun kinderen verkeren. Machteloosheid maakt het hen onmogelijk om nieuwe normen te accepteren en deze bij hun kinderen te stimuleren.
Valabele hulpbronnen Kunnen zijn; familie, ouderen, grootouders en religieuze autoriteiten. Via deze hulpbronnen kan men cliënten ondersteunen om het vermogen te ontwikkelen de nieuwe en oude gebruiken te relativeren.
Migratiegeschiedenis Valabele hulpbronnen Deze hulpbronnen dienen dan ook voldoende mandaat te genieten bij de cliënten
Doel of effect Deze hulpbronnen kunnen de ouders helpen een evenwicht te zoeken en te vinden op de ‘hypothecairelast’ die op hun schouders berust Dit gebeurt door de ‘eigennorm’ te gaan relativeren, vaak zijn religieuze autoriteiten of oudere familieleden vaak geconfronteerd met dezelfde thema’s, en kunnen hun positieve kijk delen met de ouders en tegelijkertijd hen erkennen bij de last die ze mee dragen als gevolg van migratie Het moeten echter valabele identificatiefiguren zijn die een sterke verwantschap met deze ouders hebben hebben. Bevorderen van alliantie tussen C/H In de praktijk zien we dat wanneer de hulpverlening aandacht heeft voor ‘de migratiepijn’ van deze ouders en hun kinderen ze ook vanuit hun professionaliteit zullen toegelaten worden om hun deskundigheid in te brengen. Onbetrouwbaar zijn maakt plaats voor betrouwbaar zijn = essentieel
Diverse opvoedingsmodellen in veranderende contexten Islamitische opvoeding Culturele en traditionele opvoeding (geïnspireerd op de islamitische gedachtegoed/filosofie) Is zeer richtinggevend vanuit het perspectief van het kind
Drie fasen model (stelsel) Van 0 tot 7 jaar wordt vnl. de nadruk gelegd op het gevende, emotionele band en de veilige hechting. (het kind is de meester over zijn/haar ouders) Van 7 tot 14 jaar wordt vnl. de nadruk gelegd op het educatieve en het opvoedende. (zeer richtinggevend) (Het kind is hier de slaaf) Vanaf 14 jaar, naargelang de psychologische en emotionele ontwikkeling van individuen spreekt men van volwassenen. (Het kind is hier een gelijke, een vriend)
Westers opvoedingsmodel Freuds gedachtegoed en zijn zienswijzen op de ontwikkeling van kinderen en jongeren kan confronterend zijn voor bepaalde migranten ouders/jongeren Taboe als coping-mechanismen (functionaliteit)
Diverse opvoedingsmodellen in veranderende contexten Taboe Neem de latentiefase bv.: in deze fase dienen de ouders hun kinderen seksuele voorlichting te geven. Bij ouders die een vrij traditionele opvoedingskader hanteren gaat men uit veiligheidsoverwegingen en de taboes die hierop berusten dit thema uit de weg gaan. Anderzijds worden deze kinderen niet weerbaar (kwetsbaarheid) gemaakt voor de risico’s die ze lopen wanneer ze toch gaan experimenteren of wanneer ze geconfronteerd worden met deviant gedrag van een volwassene. Communicatie Tussen kinderen en ouders is eerder functioneel dan emotioneel Taboes worden gehanteerd om kinderen te beschermen Heden zijn taboes eerder nefast voor de ontwikkeling
Actie Vanuit de HV is het werken met veranderende settings, ter ondersteuning van de communicatie tussen vader en zoon, in dit geval aangewezen Dit houdt in dat de HV afzonderlijke gesprekken doet met de betrokkenen en in die gesprekken polst naar zienswijzen die voor de afzonderlijke gezinsleden passend kunnen zijn
Diverse opvoedingsmodellen in veranderende contexten Gevolgen voor kinderen in deze context(en) Loyaliteit De gevolgen voor deze kinderen zijn dan ook groot wanneer de diverse contexten niet goed op elkaar zijn afgestemd! Hechting Op emotioneel vlak hebben deze kinderen niet geleerd om te communiceren met hun ouders. Externe motivatie (druk) Binnen de traditionele opvoedingsmodel legt men de nadruk op de functionele communicatie en minder op de emotionele communicatie.
Ontwikkelingspijn Het in stand houden en het versterken van de dualiteit waarin jongeren uit deze gezinnen zich bevinden. De identiteitsontwikkeling verloopt moeizaam en gestaag. Het voortdurend afwegen welke norm nu wel of niet geldend is, maakt deze jongeren voortdurend deloyaal aan de ene of andere context.
Paradoxen tussen religieuze en culturele normen en waarden Taxatie Heel veel aspecten worden omwille van culturele eigenheid binnen de historische context ervan, meegenomen naar een andere context. Zonder hier een taxatie te doen naar de meerwaarde van het behoud ervan in een nieuwe context. Het (on)vermogen van deze cliënten zal de mate waarin men een evenwichtige taxatie kunnen verrichten. Het voortdurend afwegen welke norm nu wel of niet geldend is, maakt deze jongeren voortdurend deloyaal aan de ene of andere context. Vaak hebben ouders in deze gezinsystemen niet de kans gehad om zich te scholen. We worden nog steeds binnen de hulpverlening in migrantengezinnen geconfronteerd met een te lage scholingsgraad of in sommige gevallen zelfs geen. De boodschap is vaak ‘mondeling overgeleverd’, weinig of geen ruimte voor persoonlijke interpretatie = denken (mens en wereldbeeld) is statisch
Paradoxen tussen religieuze en culturele normen en waarden Weerstand Wanneer er weerstand is binnen de eigen gemeenschap of door de maatschappij tegenover een bepaalde ritueel of gebruik. Gaat men opzoek naar legitimatie om deze gebruiken te bestendigen omwille van de angst deze te verloochenen.
Autoriteit Geloof wordt gepast/ongepast als hoogste autoriteit aangesproken om bepaalde rituelen en/of gebruiken te bestendigen. De houding en de positie van de HV zijn uitermate bepalend. Sterke alliantie = betrouwbaar = MANDAAT om deskundige inbreng te doen. Praktijkvoorbeeld
