2007
Jaarverslag
Geconsolideerde kerncijfers Op 31.12.2007
Kerncijfers ATENOR GROUP (in miljoenen e) Belgian Gaap Nettoresultaat (aandeel van de Groep)
IFRS
03
04
05
06
07
2,74
-2,66
11,71
13,63
35,41
Courante cash flow (1)
16,85
5,47
16,43
24,32
38,55
Eigen vermogen
62,19
57,40
63,83
75,83
103,06
Beurskapitalisatie
93,02
90,44
140,26
167,62
208,09
(1) Nettowinst + afschrijvingen, voorzieningen en waardeverminderingen.
De financiële informaties over boekjaar 2007 zijn afgesloten en gepubliceerd in overeenstemming met de IFRS-normen.
Gegevens per aandeel (in e) Belgian Gaap Eigen vermogen
IFRS
03
04
05
06
07
12,75
11,77
12,76
15,05
20,45
Courante cash flow
3,45
1,12
3,28
4,83
7,65
Geconsol. nettoresultaat (aandeel van de Groep)
0,56
-0,54
2,34
2,70
7,03
Dividend
Bruto dividend
0,93
0,93
1,03
1,30
2,60
Gewoon netto dividend
0,70
0,70
0,77
0,98
1,95
Netto dividend (met vvpr strip)
0,79
Aantal aandelen
696 773
0,79
0,88
1,11
2,21
696 773
5 003 586(*)
5 038 411
5 038 411
(*) Na verdeling van het aandeel door 7 op 04.05.2006
Het dividend van het boekjaar 2007 (coupon nr. 2) is vanaf 30 april 2008 betaalbaar. De financiële dienst van Atenor Group wordt verzekerd door de volgende banken : Dexia, ING en Degroof Bank. De betaling aan de houders van aandelen op naam zal via overschrijving gebeuren. Het bruto dividend dat op de Algemene Vergadering van 25 april 2008 wordt voorgesteld, bedraagt € 2,60. Dit betekent een netto dividend na voorheffing (25 %) van € 1,95 per effect en een netto dividend na voorheffing (15 %) van € 2,21 per effect met VVPR strip. 40
40
35
35
30
30
25
25
20
20
15
15
10
10
5 0
5
-5
0
03
04
05
06
07
Geconsolideerd nettoresultaat in miljoenen €
03
04
05
06
Courante cash flow in miljoenen €
07
Vergelijkende evolutie van het aandeel van ATENOR GROUP met de EPRA index (Euronext Brussels)
600 500 400 300 200 100 0 97
98
99
Atenor
00
01
02
03
04
05
06
07
08
EPRA
Beurscijfers Koers op 31.12.2007 : € 41,30
Koers / netto boekwaarde Bruto return op 1 jaar
03
04
05
06
07
1,5
1,6
2,2
2,2
2,0
29,70 %
2,12 %
60,09 %
20,06 %
27,16%
Bruto rendement
4,90 %
5,03 %
3,58 %
3,88 %
6,30%
Netto dividend VVPR / koers
4,20 %
4,28 %
3,04 %
3,30 %
5,35%
Gewoon netto dividend / koers
3,70 %
3,77 %
2,69 %
2,91 %
4,72%
Lexicon Bruto return op 1 jaar
(laatste slotkoers + aangepaste dividenden betaald tijdens de laatste 12 maanden - eerste koers van de periode) / eerste koers van de periode
Rendement
dividend van het laatste volledige boekjaar / laatste koers
Kapitalisatie
aantal effecten x laatste koers van het desbetreffende boekjaar
Nettoresultaat Brutodividend
120
8 7
100
6 80
5 4
60
3
40
2 1
20
0 -1
0
03
04
05
06
Geconsolideerd eigen vermogen in miljoenen €
07
03
04
05
06
07
Nettoresultaat en brutodividend per aandeel in €
ATENOR GROUP is een vennootschap voor vastgoedpromotie met beursnotering op Euronext Brussels. Haar missie is erop gericht om via haar stedenbouwkundige en architecturale aanpak gepaste antwoorden te bieden op de nieuwe eisen die de evolutie van het stads- en beroepsleven stelt. In dit kader investeert ATENOR GROUP in vastgoedprojecten van formaat die beantwoorden aan strenge criteria inzake ligging, economische efficiëntie en respect voor het milieu.
Inhoud
2-3
MISSIE, WAARDEN & STRATEGIE
4-5
BERICHT AAN DE AANDEELHOUDERS
6-7
OPMERKELIJKE FEITEN
8-9
BESTUUR
10-13
INFORMATIE AAN DE AANDEELHOUDERS
14-59
ACTIVITEITENVERSLAG & PROJECTEN
59
MECENAAT & PROJECTEN IN ONDERZOEK
60-63
CORPORATE GOVERNANCE
brochure
FINANCIEEL VERSLAG GECONSOLIDEERDE REKENINGEN VERSLAG VAN DE COMMISSARIS STATUTAIRE REKENINGEN VAN ATENOR GROUP N.V.
ATENOR GROUP opteert voor het Frans als officiële taal zodat enkel het jaarverslag in de Franse taal bewijskracht heeft. De Nederlandse en Engelse versies werden vertaald uit de Franse versie. Dit jaarverslag is ook verkrijgbaar in het Nederlands. This annual report is also available in English.
Jaarverslag 2007 / Atenor Group / 1
Missie, waarden & strategie
Missie
Waarden
Strategie
Door te investeren in ATENOR GROUP verwacht de aandeelhouder een rendement.
Door het communiceren over en het toepassen van de essentiële principes van Corporate Governance, geven we onze activiteiten de nodige transparantie zodat iedereen er een duidelijk beeld van kan krijgen.
ATENOR GROUP is actief op het vlak van de vastgoedpromotie.
Onze taak bestaat er dus in waarde te creëren door een duidelijke en wijdverspreide strategie toe te passen. De voorbije jaren hebben we ons beroep van vastgoedontwikkelaar gedefinieerd en hebben we uiteengezet hoe we dit beroep uitoefenen. Voor de aandeelhouder die ervoor koos te investeren in de vastgoedsector bieden we een risicospreiding, een specifieke benadering van het beroep en toegang tot omvangrijke projecten waar hij anders geen toegang toe zou hebben. Het is onze missie om enerzijds aan de aandeelhouder een regelmatige kapitaalopbrengst te bieden, gebaseerd op terugkerende positieve resultaten, en anderzijds de groei van de vermogenswaarde van ATENOR GROUP te verzekeren door onze know-how te consolideren en uit te breiden en de portefeuille voortdurend te vernieuwen dankzij nieuwe projecten.
2 / Atenor Group / Jaarverslag 2007
Al onze medewerkers leven de criteria inzake integriteit en ethiek na die nodig zijn voor de goede werking van een beursgenoteerde onderneming die zich bezighoudt met vastgoedpromotie. Aangezien de missie en de waarden duidelijk zijn bepaald, is de winst die ATENOR GROUP jaarlijks genereert het resultaat van het werk van elke medewerker die zich inzet om dagelijks het beste van zichzelf te geven.
Al 15 jaar lang boekt ATENOR GROUP onafgebroken goede resultaten, waardoor ze een know-how heeft opgebouwd die waardering geniet op de markt, en sinds 3 jaar spitst ze haar activiteiten uitsluitend toe op vastgoedpromotie. De strategie van ATENOR GROUP in het vak is erg specifiek: ze is erop gericht om via haar stedenbouwkundige en architecturale aanpak gepaste antwoorden te bieden op de nieuwe eisen die de evolutie van het stads- en beroepsleven stelt. Vandaag gaat ze nog een stap verder, door gemengde projecten voor te stellen die oplossingen bieden voor ruimere problemen die elke stadsbewoner aangaan, zoals mobiliteit, vervuiling, het gebrek aan veiligheid of milieubescherming. In dit kader investeert ATENOR GROUP in omvangrijke vastgoedprojecten, die beantwoorden aan erg strenge criteria wat betreft de keuze van de site
(“prime location”), de technische kwaliteit, de investeringskosten en de mogelijkheden voor de verhuur en verkoop. In antwoord op de toenemende bezorgdheid voor het milieu en de duurzame ontwikkeling profileert ATENOR GROUP zich als baanbreker in de toepassing van nieuwe technologie en het gebruik van specifieke materialen in haar nieuwe vastgoedprojecten. ATENOR GROUP wijdt een aanzienlijk deel van haar middelen aan de uitwerking van projecten om gepaste antwoorden te brengen aan de nieuwe milieuzorgen en door voor elk project een milieuvriendelijkere oplossing voor te stellen. ATENOR GROUP heeft momenteel activiteiten in België (in Brussel en buiten de hoofdstad), in het Groothertogdom Luxemburg, maar ook in Centraal-Europese landen als Hongarije en Roemenië, en beoogt hiermee een internationale diversificatie. Gesterkt door haar uiteenlopende ervaringen analyseert ATENOR GROUP verschillende vast-
goedprojecten in het buitenland, en waakt ze er over dat ze enkel deelneemt aan ontwikkelingscycli die beantwoorden aan haar criteria inzake risico en rentabiliteit.
administraties voortzetten. Met het oog op investeringen zal ze elke opportuniteit analyseren in het kader van deze grote projecten.
Als antwoord op de vele evoluties van de vastgoedmarkt toont ATENOR GROUP recentelijk ook interesse voor de markt voor woningen en handelszaken, waardoor ze tegelijk haar bekwaamheidsgebied uitbreidt. De projecten die ze momenteel in portfolio heeft, zijn als volgt verdeeld: 65 % kantoren, 31 % woningen en 5 % handelszaken – goed voor bijna 300.000 m2.
ATENOR GROUP werpt zich op als betrouwbare economische gesprekspartner van de openbare overheden wat betreft de nodige aanpassing van de stadsstructuren, op basis van de economische, demografische en sociologische ontwikkelingen.
ATENOR GROUP wil in de toekomst deze diversificatie behouden in functie van belangrijke evoluties op de markt. Meer bepaald toont ATENOR GROUP interesse voor grote stadsvernieuwingsprojecten die momenteel worden gevoerd door de Steden en Gewesten. Hiervoor zal ATENOR GROUP haar beleid van constructieve dialoog met de lokale overheden en
Jaarverslag 2007 / Atenor Group / 3
Bericht aan de aandeelhouders
Er zijn zo van die momenten die hun stempel drukken op de geschiedenis van een onderneming. Voor ATENOR GROUP is 2007 zo’n moment. In de loop van dit jaar hebben we immers definitief de bladzijde omgedraaid wat Private Equity betreft, en zo zijn we een “pure player” op het vlak van vastgoedpromotie geworden. De historische resultaten die we boeken, meer dan € 35 miljoen, tonen aan dat onze strategische keuzes van de voorbije jaren wel degelijk gegrond zijn, namelijk van vastgoedpromotie onze core business maken en deze core business uitdiepen en uitbreiden volgens functionele en geografische hoofdlijnen. Op functioneel vlak zal ATENOR in de loop van dit jaar verschillende aanvragen voor stedenbouwkundige vergunningen hebben ingediend om enkele grootschalige woongehelen te kunnen realiseren. Binnenkort kunnen we ook de beelden onthullen van een project dat voor ATENOR een referentie wordt, en voor Brussel een woonproject van formaat: Premium, een gemengd project van kantoren en woningen, opgebouwd rond een wolkenkrabber met woningen. Dankzij de architecturale en milieukwaliteiten van dit project kan Brussel gerust zeggen dat de stad gelijke tred houdt met de recente stedenbouwkundige evolutie van de grote internationale metropolen. Op geografisch vlak legden we in 2007 de concrete basis voor onze aanwezigheid in Centraal-Europa, en de keuze viel hierbij op Roemenië en Hongarije. Het dynamisme dat de economie van deze landen stimuleert in het kader van de steeds sterkere Europese integratie, biedt ATENOR verdere mogelijkheden om haar knowhow toe te passen en uit te breiden.
Stéphan Sonneville
Op de kruising van deze recente evoluties van onze activiteiten, is onze historische knowhow het afgelopen jaar erg relevant en actueel gebleken: de ontwikkeling van grote gemengde vastgoedgehelen, die de stadsruimte structuur geven, terwijl we begrippen als levenskwaliteit en architecturale ambitie met elkaar verzoenen. Dit is onontbeerlijk omdat het wordt opgelegd door de internationale competitie die de steden onderling voeren. In deze context hebben we een ruwe schets gemaakt van een groot project dat moet worden ontwikkeld in het hart van de Europese Wijk. Daarnaast hebben we posities ingenomen in de Zuidwijk, omdat we ervan overtuigd zijn dat het belang van de HST-terminal voor een stad als Brussel de motor zal vormen van de hele herinrichting van de stationsomgeving. Deze blik op de stad, en de manier waarop we ons vak als vastgoedpromotor uitvoeren, willen we graag benoemen met een neologisme: urbaniteit. Deze term staat voor de plichten en verantwoordelijkheden van de vastgoedontwikkelaar die een ontwikkeling voorstelt binnen de stad.
4 / Atenor Group / Jaarverslag 2007
Maar de economische gebeurtenissen van de voorbije maanden zetten ons aan om voorzichtig te zijn. Macro-economische factoren als de evolutie van de rentevoeten of de olieprijzen, of fundamentele veranderingen als de opwarming van de aarde, hebben natuurlijk een invloed op onze vastgoedactiviteiten. Maar ATENOR beschikt over troeven en eigenschappen die haar in staat stellen om woelige periodes probleemloos door te komen, en om op termijn voordeel te halen uit nieuwe marktregels. ATENOR beschikt momenteel over een positieve thesaurie en is dus minder gevoelig voor een eventuele credit crunch. De transactie PRESIDENT die werd gesloten op basis van niet-herzienbare parameters, biedt ATENOR voor 2008 en 2009 bovendien een uitzonderlijk zicht op haar resultaten. De nuttig opgestelde kalender van onze projecten maakt het ons gemakkelijker om recentere milieutechnologieën te integreren, die elke dag wel iets nieuws brengen. In dit opzicht maken we momenteel maanden mee van een uitzonderlijke rijkdom aan ideeën, en een opmerkelijke industriële creativiteit. Het werk van onze technische teams brengt ATENOR er dus toe om « up-todate » gebouwen aan te bieden op de markt, die de bikkelharde concurrentie het hoofd kunnen bieden. In een analyse op langere termijn beschikt ATENOR over een portfolio van een tiental projecten, die allemaal uitzonderlijk gelegen zijn, wat nog steeds de beste garantie is voor de valorisatie van de onderliggende aandelen. Precies in deze omstandigheden, die tegelijk gekleurd worden door voorzichtigheid en optimisme, begint ATENOR vol vertrouwen aan een nieuw hoofdstuk in haar geschiedenis. Op basis van de recordresultaten die werden geboekt in 2007, zullen we de Algemene Vergadering voorstellen om het dividend vast te leggen op € 2,6 bruto, wat een stijging is van 100%.
Frank Donck
We eindigen met eraan te herinneren dat het succes van ATENOR in de eerste plaats te danken is aan ons teamwerk. We willen dan ook alle personeelsleden bedanken voor hun dagelijks enthousiasme, hun toewijding en hun bijdrage tot de uitstekende resultaten van dit fantastische jaar.
Stéphan SONNEVILLE Gedelegeerd Bestuurder
Frank Donck Voorzitter van de Raad van Bestuur
Jaarverslag 2007 / Atenor Group / 5
Opmerkelijke feiten 2007 September Gebouw Pixel
Persconferentie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en de Europese Commissie voor een nieuwe ontwikkeling van de Europese wijk.
Hotel Crowne Plaza
Brussels Europa
Pixel
President
South City Office & Hotel
Media Gardens
November
Mei
Maart
Juli
Voorlopige oplevering van het gebouw Pixel; geheel van kantoren gelegen op het Plateau van Kirchberg in het Groothertogdom Luxemburg.
Afronding van de akkoorden die werden ondertekend met het Duitse investeringsfonds Commerz Grundbesitz Investmentgesellschaft voor de verkoop van de drie vennootschappen President A-B-C.
Ondertekening van South City Office met de SMALS van een overeenkomst van 27 jaar voor de verhuur van 12.000 m2 kantoren.
Indiening van de vergunningsaanvragen bij de overheden.
December
Ondertekening van een akkoord met de vastgoedbevek AEDIFICA voor de verkoop van een eerste blok van het project.
Bekomen van de vergunningen en start van de werken.
6 / Atenor Group / Jaarverslag 2007
November
November
November Uitoefening door ATENOR GROUP van de aankoopoptie op de aandelen en afronding van de vergunningsaanvraag voor 82 woningen in Kasteelbrakel.
VueSur-Hain
Sluiting van een ontwerpakkoord met EUROSTATION en EURO IMMO STAR voor de verwerving door ATENOR GROUP van de eigendomsrechten op een grond van ongeveer 2.300 m², gelegen aan de Blérotstraat in Anderlecht, tegenover het Hortaplein.
Victor
December Onderhandeling over een voorakkoord tussen ATENOR GROUP en de lokale Hongaarse promotor WHITESTONE, met het oog op de verwerving van een geheel van gronden van bijna een hectare, gelegen langs Vaçi Ut, de belangrijkste verkeersader met handelszaken en kantoren in het noorden van Boedapest.
Vaçi Ut
2007 is het jaar waarin de pagina definitief wordt omgedraaid wat Private Equity betreft en waarin ATENOR GROUP zich bevestigt als volwaardige vastgoedpromotor.
Verkoop van de vennootschappen
Hermes Business Campus
Port du Bon Dieu
Private Equity
Mei
December
Juillet 2007
Overeenkomst ondertekend door ATENOR GROUP voor de aankoop van een grond van 1,7 ha in Namen, aan de oever van de Maas.
ATENOR GROUP legt de laatste hand aan de aankoop van een geheel van percelen die ideaal gelegen zijn in de nieuwe zakenwijk Pipera, in het noorden van Boekarest; het aankoopproces, dat is onderworpen aan verschillende voorafgaande voorwaarden, zou in de loop van de tweede helft van 2008 afgerond moeten zijn, waarna de werken snel van start kunnen gaan.
Verkoop van de vennootschap D-side Group.
Zuidstation
Juli 2007 Verkoop van de vennootschap Publimail.
Juli 2007 Verkoop van de vennootschap A.G.V. aan de groep Dainese.
December 2007 Daadwerkelijke verkoop van de vennootschappen ImaG en Lazer.
Jaarverslag 2007 / Atenor Group / 7
Bestuur Samenstelling van de Raad van Bestuur (Na de Gewone Algemene Vergadering van 25 april 2008) Naam
Titel
Einde mandaat
De heer Frank Donck
Voorzitter (2)
2009
Stéphan Sonneville s.a.
Gedelegeerd Bestuurder (1), vertegenwoordigd door de heer Stéphan Sonneville
2010
Baron Luc Bertrand
Bestuurder (2)
2009
De heer Marc De Pauw
Bestuurder (2)
2009
De heer Regnier Haegelsteen
Bestuurder (3)
2009
Luxempart s.a.
Bestuurder (2), vertegenwoordigd door de heer François Tesch
2010
De heer Philippe Vastapane
Bestuurder (2)
2009
(1) uitvoerend / (2) niet-uitvoerend / (3) onafhankelijk
Belangrijkste functies van de niet-uitvoerende Bestuurders Baron Luc Bertrand
Bestuurder en Voorzitter van het Executief Comité van Ackermans & van Haaren
De Heer Marc De Pauw
Managing Director van Sofinim
De Heer Frank Donck
Voorzitter van Telenet – Bestuurder Directeur van 3D
De Heer Regnier Haegelsteen
Voorzitter van het Directie Comité van Bank Degroof
De Heer Philippe Vastapane
Gedelegeerd Bestuurder van Alva s.a.
De Heer François Tesch
Gedelegeerd Bestuurder van Luxempart s.a. en Foyer s.a.
Van links naar rechts : Stéphan Sonneville Olivier Ralet Laurent Collier Albert De Pauw Sidney D. Bens William Lerinckx Lucien Geerinck
8 / Atenor Group / Jaarverslag 2007
Samenstelling van het Executive Committee (op 5 maart 2008) Naam
Titel
Stéphan Sonneville voor Stéphan Sonneville s.a
Gedelegeerd Bestuurder, C.E.O. Voorzitter van het Executive Committee
Olivier Ralet voor Olivier Ralet BDM sprl
Executive Officer
Laurent Collier voor Strat Up sprl
Executive Officer
Albert De Pauw
Executive Officer
Sidney D. Bens
Financieel Directeur
William Lerinckx voor Probatimmo bvba
Directeur Vastgoedontwikkeling
Lucien Geerinck
Chief Project Manager
André Cornet
Internal Auditor
Géraldine Ponchaut
Financial Controller
Martine Hardy-Dreher
Chief Accountant
Sandrine Jacobs
Communication Manager
Samenstelling van het Audit Committee
Samenstelling van het Nomination and Remuneration Committee
De heer Marc De Pauw
Voorzitter
De heer Frank Donck
Lid
De heer Regnier Haegelsteen
Voorzitter
Lid
Baron Luc Bertrand
Lid
De heer Frank Donck
Lid
Luxempart s.a., vertegenwoordigd door de heer François Tesch
Lid
De heer Philippe Vastapane
Jaarverslag 2007 / Atenor Group / 9
Bericht aan de aandeelhouders en aan de investeerders
Referentie-aandeelhouders
Aandeelhoudersstructuur
De referentie-aandeelhouders van de Groep zijn de volgende ondernemingen:
Volgens de laatste transparantieverklaring van 15.01.2008 is de aandeelhoudersstructuur de volgende: op 15.01.2008
Sofinim, dochteronderneming van de Groep Ackermans & van Haaren Deelneming%
Aantal aandelen
waaronder aandelen binnen een gezamenlijk aandeel houderschap
10,02
504 880
504 880
3,97
199 992
TRIS n.v.(1)
12,01
604 880
604 880
SOFINIM n.v.(1)
12,01
604 880
604 880
5,01
252 406
150 500
11,91
600 000
505 000
3,17
159 900
58,10
2 926 938
Alva s.a. TRIS n.v. Stéphan Sonneville s.a.
ALVA s.a.(1)
Luxempart s.a.
Bank DEGROOF
Deze aandeelhouders hebben zich ertoe verbonden de Groep te steunen in haar strategie door deskundig mee te werken aan de verwezenlijking van het ondernemingsplan. Dankzij hun aanwezigheid in de Raad van Bestuur worden de aandeelhouders actief betrokken bij de algemene politiek en strategie van ATENOR GROUP. Deze evenwichtige aandeelhoudersstructuur, samengesteld uit diverse stabiele ondernemingen die hun waarde in eigen sector bewezen hebben, staat borg voor een langetermijnvisie. De stabiliteit van dit aandeelhouderschap komt concreet tot uiting in een wederzijds engagement via een aandeelhoudersovereenkomst die in november 2006 werd gesloten voor een periode van 5 jaar, wat zorgt voor omstandigheden die gunstig zijn voor de ontwikkeling van de Groep.
Stéphan SONNEVILLE s.a.
(1) (2)
LUXEMPART s.a.
(1)
Management Subtotaal Publiek Totaal
41,90
2 111 473
100,00
5 038 411
2 370 140
Ondertekenaars van de aandeelhoudersovereenkomst
(1)
Vennootschap onder leiding van Stéphan Sonneville, Gedelegeerd Bestuurder
(2)
Conform artikel 74 van de wet van 1 april 2007 hebben deze aandeelhouders aan de vennootschap meegedeeld dat ze samen, op de datum van invoegetreding van deze wet, meer dan 30% van de effecten met stemrecht bezaten.
Aandeelhouderschap op 15.01.2008 Alva s.a. 10,02% Publiek 41,90%
Bank Degroof 3,97% Tris n.v. 12,01%
Sofinim n.v. 12,01% Management 3,17%
Stéphan Sonneville s.a. 5,01% Luxempart s.a. 11,91%
10 / Atenor Group / Jaarverslag 2007
Vorm en converteerbaarheid van het aandeel
Beursnotering
Na de beslissing van de Buitengewone Algemene Vergadering van 28 april 2006 voorzien de statuten in de automatische omzetting op 1 januari 2008 van de effecten aan toonder in gedematerialiseerde effecten.
Markt
continu
Notering
De aandelen ATENOR GROUP zijn aan toonder of op naam, naargelang de keuze van de aandeelhouder. Na de verdeling van het effect op 04.05.2006 is ATENOR GROUP niet overgegaan tot het drukken van nieuwe effecten. Elke houder van aandelen op naam kan op eenvoudig verzoek een uittreksel uit het register bekomen. Dit register kan eveneens worden geraadpleegd op de zetel van de Vennootschap. De aandelen op naam kunnen worden omgezet in aandelen aan toonder en omgekeerd, op eenvoudig verzoek van de houder en op zijn kosten. De verrichtingen voor de overbrenging naar het register der aandeelhouders worden echter opgeheven op de dag van de Algemene Vergadering der aandeelhouders en tijdens de acht dagen die eraan voorafgaan.
Euronext Brussels
Aandeel ATENOR GROUP
ISIN BE 0003837540
VVPR strip ATENOR GROUP
ISIN BE 0005602736
Aantal aandelen op 31 december 2007
5 038 411
Aantal VVPR strips op 31 december 2007
1 136 485
Notering van het aandeel op 31 december 2007
€ 41,30
Notering van de VVPR strip op 31 december 2007
€ 0,21
De girale aandelen worden omgezet in aandelen op naam op eenvoudig verzoek en door de inschrijving ervan in het register der aandeelhouders van ATENOR GROUP. De aandelen op naam worden omgezet in gedematerialiseerde aandelen door de schrapping van de inschrijving in het aandeelhoudersregister en door de registratie van de aandelen op een effectenrekening. Voor de aandelen op naam worden de namen en adressen van alle aandeelhouders of houders van een recht op vruchtgebruik of pand opgenomen in het aandeelhoudersregister.
Evolutie van de koers van het aandeel en liquiditeit van het effect Beurskoers van 2003 tot 2007 Aantal aandelen op 31 december 2007: 5 038 411 2003
2004
2005
2006*
2007
Maximumkoers (e)
137,90
130,40
201,30
34,00
44,95
Minimumkoers (e)
101,00
114,00
121,90
22,51
33,21
Koers op 31 december (e)
133,50
129,80
201,30
33,50
41,30
202
208
329
5 312
3 719
93,02
90,44
140,26
167,62
208,09
Gemiddelde dagelijkse volumes Beurskapitalisatie op 31 december (in miljoen e) Na splitsing van het effect in 7
*
Jaarverslag 2007 / Atenor Group / 11
Bericht aan de aandeelhouders en aan de investeerders
Animatiecontract en liquiditeitenfonds op het aandeel van ATENOR GROUP ATENOR GROUP heeft met de Bank Degroof, officieel erkend door NYSE Euronext, de functie van marktanimatie of van “liquidity provider” waargenomen. Deze beproefde formule bestaat erin een liquiditeitenfonds te koppelen aan een contract ter bevordering van de liquiditeit. ATENOR GROUP stelt dus een fonds ter beschikking van Bank Degroof dat bestaat uit contanten en effecten waardoor de liquiditeit van het aandeel, volledig onafhankelijk van de uitgever, kan stijgen.
Deze “liquidity provider” is voortdurend aanwezig in het orderboekje van de markt en handelt zowel bij verkoop als bij aankoop. Op 31 december 2007 had de vennootschap 50 827 eigen aandelen in handen. In het kader van haar liquiditeitsbeleid van het effect zal aan de Gewone Algemene Vergadering van 25 april 2008 worden voorgesteld de toestemming om eigen aandelen te kopen, te vernieuwen.
Welk gevoel gaf het jaar u in de globale context? De evolutie van 2007 was ons gunstig gezind, in die zin dat de projecten reeds volop liepen, zodat de vastgoedfinancieringen konden worden terugbetaald, en we beschikken over aanzienlijke liquiditeiten. Deze liquiditeiten leverden ons een rentevoet van ongeveer 4% op (tegenover 3% vorig boekjaar). Bovendien vormt het bezit van liquiditeiten in deze periodes van onrust op de financiële markten en bij de banken een aanzienlijk concurrentievoordeel, omdat we zo sneller kunnen reageren op aankoopmogelijkheden, wat in 2007 al het geval was, en in 2008 waarschijnlijk nog zo zal zijn. Enig commentaar bij het resultaat?
Sidney D. Bens / FINANCIEEL DIRECTEUR
Een rendement met twee cijfers, aanzienlijke liquiditeiten, resultaten die er voortdurend op vooruitgaan, het succes is opnieuw van de partij in 2007. Sidney D. Bens geeft commentaar bij de resultaten en legt de strategie van ATENOR GROUP uit om de prestaties van het aandeel nog te verbeteren.
12 / Atenor Group / Jaarverslag 2007
Het nettoresultaat (aandeel van de groep) bedraagt €35,41 M, dit is een resultaat per aandeel van €7,03. Ter vergelijking: onze price earning, die wordt bekomen door de koers (€44,95) te delen door de winst per aandeel (€7,03), bedraagt 6,39. Vandaag geeft de Europese markt over het algemeen een price earning tussen 10 en 12. Zo meet men heel concreet de weg die de markt nog moet afleggen om de nieuwe valorisatieparameters van ATENOR GROUP te integreren. Om die reden zet ATENOR GROUP haar rechtstreekse contacten met de privébeleggers en met de Belgische en buitenlandse beleggers voort. Is de koers van het aandeel van Atenor momenteel te laag? Om de valorisatie van het aandeel te beoordelen, is het interessant om opnieuw te verwijzen naar een financiële indicator, zoals de risicopremie. Er bestaan zeker risico’s die inherent zijn aan onze activi-
Dividend Het dividend dat wordt voorgesteld aan de Algemene Vergadering van 25 april 2008 bedraagt e 2,60 bruto, dit betekent een netto dividend na voorheffing (25%) van e 1,95 per aandeel en een netto dividend na voorheffing (15%) van e 2,21 per effect met VVPR-strip. Mits goedkeuring door de Gewone Algemene Vergadering zal het dividend worden uitbetaald vanaf 30 april 2008. De financiële dienst van Atenor Group wordt verzekerd door de volgende banken:
Agenda van de aandeelhouder Gewone Algemene Vergadering 2008:
vrijdag 25 april 2008 om 11u00
Uitbetaling van het dividend:
30 april 2008
Publicatie van de halfjaarlijkse resultaten:
29 augustus 2008
Publicatie van de jaarresultaten 2008:
6 maart 2009
Gewone Algemene Vergadering 2009:
vrijdag 24 april 2009 om 11u00
Dexia
Pachecolaan, 44 te 1000 Brussel ING
Marnixlaan 24 te 1050 Brussel Bank Degroof
Nijverheidsstraat 44 te 1040 Brussel De uitbetaling aan de aandeelhouders op naam zal gebeuren via bankoverschrijving.
teit. Ons vak bestaat erin ze te meten, te herkennen en te beheersen. We kunnen deze risico’s en de risicopremie die de markt met ons effect associeert, vergelijken. Op basis van het winstgevende rendement van ATENOR GROUP, met name 17,57% (het omgekeerde van price earning), berekent men de risicopremie op 13%. Door deze erg hoge risicopremie mogen we verwachten dat ons aandeel een sterk groeipotentieel heeft. Maar het belangrijkste blijft ons winstgevend vermogen, dat in ruime mate wordt ondersteund door onze portefeuille vastgoedprojecten. Hoeveel jaar al behaalt ATENOR GROUP dergelijke goede resultaten? Sinds 2005, het jaar waarin ATENOR GROUP zich opnieuw ging toespitsen op vastgoedontwikkeling. De resultaten gaan van het ene record naar het andere. Ik wil toch even benadrukken dat deze activiteit is gestart en voortzet werd met succes sinds het begin van de jaren 90.
Via ons financieel communicatiebeleid willen we uitleggen hoe we de risico’s die inherent zijn aan onze activiteit beheren, en hoe we goede en terugkerende resultaten boeken in onze sector. Is het aandeel van ATENOR GROUP speculatief? Het aandeel mag zeker niet worden gezien als een speculatief aandeel, of als een beleggingsaandeel op korte termijn. Ten eerste omdat onze projecten lopen over een middellange termijn, namelijk 3-4 jaar. Vervolgens omdat men de historiek bekijkt van de evolutiegrafiek van onze koers, en we kunnen beseffen dat er bepaalde tussenfasen zijn, een beetje als een alpinist die af en toe een rustpunt moet inlassen voor hij weer verder kan. Deze rustpunten consolideren de waarde van ATENOR GROUP voordat ze weer verder kan op basis van de aankondiging van onze verkopen, onze aankopen en onze resultaten. We streven er niet naar onze beurskoers koste wat het kost te verhogen, maar we willen dat ze de vrucht is van onze acties en onze resultaten en projecten weerspiegelt.
Waarom vindt de markt het risico van ATENOR GROUP groot? Er kunnen twee redenen bestaan: het imago van ATENOR GROUP is steeds verbonden met de private equitysector. Het is dus onze taak om de beleggersmarkt te informeren over de strategische wijziging die we met succes hebben doorgevoerd. De andere reden is verbonden met onze eigen activiteitensector, namelijk vastgoed, die momenteel negatief in de kijker staat.
Jaarverslag 2007 / Atenor Group / 13
01
Activiteitenverslag & projecten
02
Atenor Group / Atenor Group Luxembourg / CPPM
07
08
09
01/
In 2007 draaide ATENOR GROUP definitief de bladzijde om wat Private Equity betreft en positioneert ze zich als volwaardige vastgoedontwikkelaar. ATENOR GROUP heeft momenteel een tiental projecten in portfolio, goed voor bijna 300.000 m2, en telt een dertigtal medewerkers.
10
02/
Pixel
President
LUXEMBURG
LUXEMBURG
Immo Steichen
Commerz Grundbesitz Investmentgesellschaft
Kantoorgebouw (7.342 m²) gelegen op het Plateau van Kirchberg in het Groothertogdom Luxemburg. In november 2007 werd het afgewerkte project opgeleverd en het is nu volledig verhuurd.
Site van 1,5 hectare op het Plateau van Kirchberg in het Groothertogdom Luxemburg. Dit project van 29.890 m² dat werd verkocht aan CGI, en is momenteel in aanbouw. Het einde van de werken is gepland voor begin 2009.
07/
08/
09/
10/
Vue sur Hain
Port du Bon Dieu
Victor
Vaçi Ut
KASTEELBRAKEL
NAMEN
BRUSSEL
BOEDAPEST
Vue Sur Hain
Atenor Group
Atenor Group
Atenor Group & Whitestone
In november 2007 gebruikte ATENOR GROUP de aankoopoptie om een grond van 2 hectare in Kasteelbrakel te kopen, waarop ze een woonproject wil ontwikkelen van 9.339 m2, bestaande uit 82 woningen.
Grond van 1,7 hectare in Namen, aan de oever van de Maas, met een uitzonderlijke ligging aan de ingang van de stad. Het vastgoedproject dat ter studie op tafel ligt, bestaat uit de bouw van een wooncomplex dat in het bijzonder gericht is op duurzame ontwikkeling.
Nieuwe grond van 23 are in de wijk van het Zuidstation in Brussel, tegenover het Victor Hortaplein, om er een vastgoedproject te realiseren dat moet bijdragen tot de heropleving van de wijk rond het station.
In het kader van haar geografische diversificatie, legt ATENOR GROUP de laatste hand aan de aankoop van een grond in Boedapest, in partnerschap met de lokale promotor Whitestone. Deze grond van 0,9 hectare is gelegen in het business district van de Hongaarse hoofdstad de zogenaamde “Office Corridor”, langs de Donau. Het project beoogt de bouw van een geheel van kantoren van 30.000 m².
14 / Atenor Group / Jaarverslag 2007
03
04
05
06
05/
06/
11
03/
04/
South City Office & Premium Hotel BRUSSEL
SCO & SCH Site van 66 are, gelegen aan de Fonsnylaan, tegenover het Zuidstation in Brussel. SOUTH CITY OFFICE ontwikkelt in meerdere opeenvolgende fasen een kantoor- en winkelcomplex van in totaal 32 750 m²; South City Hotel zal een hotel met 142 kamers bouwen, goed voor 7.260 m². De werken begonnen in december 2007 en zouden vanaf 2009 klaar moeten zijn.
Brussels Europa
Media Gardens
BRUSSEL
BRUSSEL
BRUSSEL
Alco Building
Brussels Europa
Immobilière des Deux Maisons
Uitzonderlijke site van 1,55 hectare, gelegen in Brussel tussen het kanaal, het Redersplein en de Willebroekkaai, tegenover Tour & Taxis. Het ontwerp voor dit gemengd project bevindt zich in de eindfase. De eerste afbraakwerken zouden in de loop van 2008 van start kunnen gaan.
De s.a.BRUSSELS EUROPA is eigenaar van het hotel Crowne Plaza Brussels Europa, dat geniet van een uitzonderlijke ligging in het hart van de Europese wijk in Brussel. ATENOR GROUP denkt na over hoe deze site eventueel kan worden herontwikkeld in een grootschalig vastgoedproject dat past in de stedenbouwkundige logica van het nieuwe Europese Richtschema.
De s.a.I.D.M. is eigenaar van de 1,20 hectare grote site, gelegen aan de Leuvensesteenweg in Schaarbeek, die momenteel wordt verhuurd aan de vennootschap Matermaco. Zodra de site is vrijgemaakt tegen februari 2008, zal ze er een groot programma voor 279 middelgrote woningen ontwikkelen.
11/
Hermes Business Campus BOEKAREST
Atenor Group ATENOR GROUP zet de stap naar de landen in Centraal-Europa en koopt een grond ten noorden van Boekarest om er een kantoorcomplex van meer dan 68.000 m² te ontwikkelen. De plannen worden opgesteld met lokale architectenbureaus. De werken zouden in september 2008 van start moeten gaan en zouden eventueel in twee fasen kunnen verlopen.
Jaarverslag 2007 / Atenor Group / 15
Duurzame ontwikkeling, een prioriteit van Atenor Group
Omdat vastgoedpromotie vandaag de dag moet passen in een langetermijnvisie, heeft ATENOR GROUP van milieubescherming een van de pijlers van haar ontwikkelingsbeleid gemaakt. De ecologische prestaties van haar gebouwen gaan heel wat verder dan de geldende normen.
Baanbrekende keuzes Sinds een vijftiental jaar spannen de Europese landen zich in meer of mindere mate in om sociaal-economische ontwikkeling en milieubescherming te integreren. In België stellen de normen zelfs nog hogere eisen en de actoren van de vastgoedsector beginnen zich hier nu pas bewust van te worden. Door duurzame ontwikkeling tot een van haar prioriteiten te maken, verdient ATENOR GROUP een plaats in het peloton van baanbrekers op dit vlak. Of het nu gaat om isolatie, de materiaalkeuze, efficiënt energiegebruik, toegankelijkheid of om de keuze van de technieken, ze kiest telkens voor de meest recente nieuwigheden op het vlak van milieubescherming.
16 / Atenor Group / Jaarverslag 2007
Duurzame ontwikkeling en levenskwaliteit Voor de groep moet milieubescherming gepaard gaan met een daling van de exploitatiekosten, maar ook met meer comfort voor de gebruikers. Deze term moet in erg ruime zin worden begrepen, rekening houdend met esthetiek en een zekere levenskwaliteit. De zorg om architecturale schoonheid en visuele integratie van de ontwikkelingen in hun site is erg aanwezig, evenals de optimale valorisatie van de natuurelementen water, wind en aarde. Nu er overal ter wereld sprake is van een stadsvlucht en de westerse steden de welgestelde bevolking terug naar de stadscentra moeten kunnen brengen, bestaat een andere uitdaging van de duurzame ontwikkeling erin de burgers harmonieus te laten
samenleven. Een mengelmoes van sociale groepen, de kunst om samen te leven, gezelligheid en kwaliteit van de openbare ruimte zijn factoren die ATENOR GROUP na aan het hart liggen. Concreet genomen worden er aan de voet van de gebouwen handelszaken ingericht, om de wijk meer leven in te blazen, en met de grootste zorg worden er openbare ruimtes met aanplantingen of water uitgedacht.
Toegankelijkheid en mobiliteit Toegankelijkheid en mobiliteit bevorderen in de steden vormt eveneens een belangrijke taak. Een grotere dichtheid kan een oplossing bieden voor deze problemen, vooral in de buurt van stations en toegangswegen tot de stad. Maar deze grotere dichtheid beperkt zich niet tot de bouw van torens,
en ze moet aangepast zijn aan de eigenschappen van de site in kwestie. Mobiliteit en toegankelijkheid kunnen dan ook maar worden beoogd in een holistisch perspectief en in samenwerking met de verschillende betrokken regio’s. De ontwikkeling van het openbaar vervoer is hier van cruciaal belang en moet op alle overheidsniveaus aan bod komen, met name door fiscale stimulansen en een coherent en kwaliteitsvol spoorwegbeleid. ATENOR GROUP is ook actief op het vlak van diverse discussieforums, zoals BVS, de Beroepsvereniging van de Vastgoedsector. Deze forums zijn gericht op mobiliteit en duurzame ontwikkeling en hebben de roeping om deze thema’s naar voren te brengen in de vastgoedwereld en om aan de politici manieren voor te stellen om te evolueren op dit vlak.
“Oog voor de duurzaamheid van ons vastgoedpatrimonium, dat is het antwoord van de vastgoedsector op de uitdagingen in verband met de opwarming van de aarde.” Expertise immo Media Edito square info – 23.11 2007 Kurt Reviers - Hoofdredacteur
Jaarverslag 2007 / Atenor Group / 17
Vastgoedprojecten
Pixel
Groothertogdom Luxemburg
Gebouw Pixel opgeleverd in november 2007
18 / Atenor Group / Jaarverslag 2007
In juli 2005, kocht ATENOR GROUP een grond van 32 are, gelegen op het Plateau van Kirchberg, aan de rue Steichen. Deze aankoop volgde na een wedstrijd die eind 2004 werd georganiseerd door het “Fonds d’Urbanisation et d’Aménagement du Plateau du Kirchberg” in het kader van de ontwikkeling van de wijk Grunewald in het zuidoosten van het Plateau. In november 2007 werd het gebouw Pixel opgeleverd en het is momenteel volledig verhuurd.
Ligging Kirchberg Plateau (Groothertogdom Luxemburg)
;** ;(+
BkY^j^Wl[d lWdBkn[cXkh]
Project Bouw van een kantoorgebouw en winkels Omvang 7 342 m² ;(/
Architecten AU21 Worré & Schiltz et J. Clemes Eigenaar Immo Steichen s.a. Begin van de werken Mei 2006 Einde van de werken November 2007 ;(+
ATENOR GROUP won deze wedstrijd dankzij de kwaliteit van het architecturale ontwerp van haar project, dat betrekking had op een gemengd geheel van kantoren en handelszaken van 7.342 m². De architectenopdracht werd toegekend aan de Tijdelijke Vereniging Atelier Urbain 21 en Architectuur- en Designkantoor Jim Clemes. De bouwvergunning werd in augustus 2006 uitgereikt, zodat de bouwwerken van start konden gaan; in september 2006 verkocht ATENOR GROUP aan het Duitse investeringsfonds Union Investment (het vroegere DIFA) haar participatie in de vennootschap Immo Steichen (eigenaar van de grond en van de ontwikkeling); de oplevering van het gebouw vond plaats op 30 november 2007 en het is nu volledig verhuurd.
Het bevat een oppervlakte van 6.487 m² kantoren op vier verdiepingen en een gelijkvloers met 855 m² handelszaken. Een centraal atrium boordevol licht maakt alle ruimten veel lichter, en bevordert het vlotte verkeer in het gebouw. De kelder bestaat uit twee verdiepingen, bevat 76 parkeerplaatsen en biedt plaats aan de archieven en technische lokalen. Op het vlak van milieu en duurzame ontwikkeling dient PIXEL als voorbeeld, omdat het beantwoordt aan erg strenge normen en omdat de exploitatiekosten zo laag mogelijk worden gehouden. In deze optiek werden de technieken zorgvuldig gekozen en ging er bijzonder veel aandacht naar het ontwerp van de gevel en naar de isolatiecriteria, om het energieverbruik maximaal te beperken.
Gelegen op het Kirchberg Plateau, in een omgeving van de meest gewaardeerde kantoren en woningen in Europa, vindt Pixel volkomen natuurlijk zijn plaats naast prestigieuze gebouwen.
Jaarverslag 2007 / Atenor Group / 19
Vastgoedprojecten / Pixel
Lucien Geerinck
Vormde Pixel een element van vooruitgang voor Atenor?
/ Chief Project Manager CPPM
Pixel is een erg bijzonder gebouw. Het is ontstaan uit een architectuurwedstrijd waarbij heel wat regels werden opgelegd. Onze eerste expertise bestond in de keuze van een team architecten dat vernieuwende ideeën kon voorleggen. Juist die creativiteit, de kostenbeheersing en de milieutechnologie hebben het verschil gemaakt. Bovendien kon ATENOR GROUP technologie inzake duurzame ontwikkeling in dit project verwerken.
Met zijn ruime technische ervaring en zijn materiaalkennis waakt Lucien Geerinck erover dat ATENOR GROUP een voortrekkersrol speelt in de toepassing op vastgoedprojecten van nieuwe technologieën inzake duurzame ontwikkeling.
Is de oplevering van gebouwen een vak apart? Laten we zeggen dat het een specifiek moment is, dat een diplomatieke fase bevat: men moet controles uitvoeren, valideren, uitleg geven, maar soms ook de koper overtuigen van de gegrondheid van wat hij koopt, of van wat zijn aankoop precies inhoudt, en soms zijn er wel eens spanningen op bepaalde
Gebouw Pixel opgeleverd in november 2007
20 / Atenor Group / Jaarverslag 2007
Gebouw Pixel
unten. Soms gebeurt het dat bij een oplevering nog p nieuwe tests moeten gebeuren, dat er nog aanpassingen nodig zijn, om de steeds veeleisendere kopers tevreden te stellen. Gelukkig ben ik niet zo nauw betrokken bij de creatie- en bouwfase als de Project Managers, zodat ik beter afstand kan nemen om de gevraagde wijzigingen te begrijpen. Brengt u onderweg nog wijzigingen aan ? De bouw is geen werk dat in de fabriek gebeurt, waarbij men van begin tot eind weet welke stukken men gaat produceren. We weten nooit waar we zullen eindigen: de afwerkingen, de kleurpaletten kunnen wijzigen. We moeten op de zaken vooruit kunnen lopen en erover waken dat de wijzigingen worden opgenomen in de planning, omdat boetes het resultaat beïnvloeden. Ik weiger om me bij deze logica van boetes neer te leggen, ik zeg altijd: we moeten een oplossing vinden.
Know-how Dankzij haar ervaring ontwikkelt ATENOR GROUP haar knowhow elke dag een beetje meer. Knowhow bestaat zowel uit visionaire ideeën als uit een geheel van kleine details die het verschil maken; bijzondere aandacht voor elke fase van een project, gaande van de aankoop tot de oplevering, zonder de perfectie ook maar een ogenblik uit het oog te verliezen. Knowhow groeit doorheen de tijd, met de hulp van bekwame mensen, maar vooral dankzij een aanhoudende wil om steeds beter te willen worden.
De Filharmonie van Luxemburg
Gebouw Pixel
Jaarverslag 2007 / Atenor Group / 21
Vastgoedprojecten
President
Groothertogdom Luxemburg
PRESIDENT komt aan de avenue Kennedy te liggen
22 / Atenor Group / Jaarverslag 2007
ATENOR GROUP sloot in september 2004 met de Luxemburgse verzekeringsmaatschappij Le Foyer een akkoord met het oog op de ontwikkeling van een grond van 1,5 ha, gelegen op het Kirchberg Plateau in Groothertogdom Luxemburg, een grond waarop de zetel van maatschappij Le Foyer zich bevond. In mei 2007 was het project reeds volledig verkocht!
Ligging Kirchberg Plateau (Groothertogdom Luxemburg)
;** ;(+
BkY^j^Wl[d lWdBkn[cXkh]
Project Bouw van een vastgoedcomplex met kantoren Omvang 29.890 m² (3 gebouwen: West, East & Park) Architecten Assar Marc Ewen in samenwerking met A.U.
;(/
21 Worre & Schiltz Koper Commerz Grunbesitz Investmentgesellschaft Begin van de werken April 2007 Einde van de werken Begin 2009
Het project PRESIDENT bestaat uit de bouw van drie prachtig gelegen gebouwen op het plateau van Kirchberg in Luxemburg, aan de ene kant langs de avenue Kennedy en aan de andere kant aan het Parc Reimerwee. Een uitzonderlijke omgeving, vlakbij het stadscentrum, voor deze gebouwen East, West en Park, die beantwoorden aan de steeds groeiende behoeften aan kantoorruimte en winkels in deze stad, die op enkele jaren tijd een zakencentrum met internationale dimensie is geworden. De afbraakwerken van het oude gebouw gingen eind 2006 van start. In september 2006 werden de bouwvergunningen aangevraagd bij de overheden; de bouwwerken van het project “PRESIDENT” zijn begonnen in de eerste helft van 2007, de ruwbouw zal klaar zijn in juni 2008 en het hele vastgoedcomplex moet begin 2009 voltooid zijn.
;(+
Deze drie gebouwen werden bedacht door de architecten Assar Marc Ewen in samenwerking met A.U. 21 Worre & Schiltz, en omringen een binnentuin met een aangeplante esplanade, vooral voor voetgangers. Ze zullen in totaal 266 parkeerplaatsen bevatten en een totale huuroppervlakte bieden van 29 890 m². De uitstekende evolutie van de Luxemburgse markt stelde ATENOR GROUP in staat om, op 31 mei 2007, dit project van formaat te verkopen aan het Duitse investeringsfonds Commerz Grunbesitz Investmentgesellschaft. Bovendien wekt dit project nu al belangstelling bij verschillende kandidaathuurders.
Jaarverslag 2007 / Atenor Group / 23
Vastgoedprojecten / President
De Filharmonie van Luxemburg
Olivier Ralet* / Executive Officer
Olivier Ralet is een van de pijlers van de ontwikkeling van ATENOR GROUP, die zich “beetje bij beetje” voltrekt, zowel geografisch als op het vlak van de activiteiten. De promotor heeft zich gevestigd in het Groothertogdom Luxemburg, waar zij een dochteronderneming bezit en tot de belangrijkste lokale promotors mag worden gerekend. Deze expansiestrategie zet zich ook vandaag nog voort in Centraal-Europa. *voor Olivier Ralet BDM sprl
24 / Atenor Group / Jaarverslag 2007
Werf PRESIDENT
Vormt het project PRESIDENT een grote uitdaging voor ATENOR GROUP? Het is zeker een groot succes te noemen, terwijl we heel wat risico’s hebben moeten nemen en tal van moeilijkheden moesten overwinnen. De grond was erg duur, vele promotors droomden ervan, zonder echter het risico te durven nemen. De stedenbouwkundige procedure en het bekomen van de vergunningen duurde erg lang, gezien de omvang van het project. De werf was kolossaal: 120 personen waren er aan het werk met 6 kranen, dit vraagt enorm veel energie en coördinatiewerk. Dit gebouw wekte al gauw interesse bij de investeerders: nog voor de eerste hamerslag was het al verkocht aan een Duits fonds.
LIGGING Voor ATENOR GROUP blijft de aankoop van uitzonderlijke sites een prioritair keuzecriterium. Het is een doorslaggevend element waar we niet omheen kunnen, en dat onlosmakelijk verbonden is met het succes van een project en er vaak zijn elan aan geeft. Een uitstekende ligging betekent ook een zekere waarde waar de tijd mee een rol in speelt. Het is tot slot een grote verantwoordelijkheid voor de promotor omdat op deze plek de toon gezet moet worden en het voorbeeld moet worden gegeven, door de ontwikkeling van een kwaliteitsvol project.
Project gezien vanuit de lucht
Welke bijzondere kenmerken vertoont de Luxemburgse markt? Luxemburg is een buitengewoon economisch succes. Dit kleine land, zo groot als een Belgische provincie, ontwikkelde een sector op het vlak van financiën en diensten met een erg hoge toegevoegde waarde, die de hooggewaardeerde competenties van de buurlanden aantrekt. De financiële instellingen die in Luxemburg gevestigd zijn ,zoeken naar prestigieuze gebouwen met een trotse allure, uitgerust met alle mogelijke uitrusting, technologie en modern comfort; ze stellen erg hoge eisen op het vlak van kwaliteit en zijn bereid hogere huurprijzen te betalen dan in Brussel. De vastgoedoperaties zijn hier erg rendabel geweest, met als gevolg dat de prijzen van de gronden aanzienlijk gestegen zijn de voorbije jaren, wat de zaken vandaag moeilijker en risicovoller maakt.
Jaarverslag 2007 / Atenor Group / 25
Vastgoedprojecten
South City Office & Hotel Brussel / België
South City is ideaal gelegen tegenover het Zuidstation
26 / Atenor Group / Jaarverslag 2007
In oktober 2005 verwierf ATENOR GROUP in partnerschap met B.P.I. het huizenblok C, dat te koop werd gesteld door het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en de s.a. Bruxelles-Midi. Een grond van 66 are, ideaal gelegen langs de Fonsnylaan, op de hoek van het toekomstige Marcel Broodthaersplein, tegenover het Zuidstation. In december 2007 gingen de werken van start en ze passen perfect in de heropleving van de wijk. Het vastgoedcomplex van 40.000 m² zal vanaf eind 2009 in meerdere fasen worden opgeleverd.
;'/47djm[hf[d
Ligging Brussels Hoofdstedelijk Gewest Fonsnystraat (tegenover het Zuidstation) Project Vastgoedcomplex: kantoren, winkels en hotel) Omvang 40 010 m2 Architecten A2rC en Architectenbureau M. & J-M. Jaspers - J. Eyers & Partners. Eigenaars South City Office s.a.(kantoren en winkels) South City Hotel s.a.(hotel) Begin van de werken Einde 2007
8hkii[b#DWj_edWWb
;*&4=[dj%8hk]][ 8hkii[b#DeehZ
;*&4Bk_a
8hkii[b#9[djhWWb 8hkii[b#Pk_Z
;*''4DWc[d
Einde van de werken Fase 1 - Einde 2009 Fase 2 - Mei 2010 (hotel) Fase 3 - Oktober 2010
48[h][d%9^Whb[he_%FWh_`i In 1995 werd het BBP (Bijzonder Bestemmingsplan) den voor de heraanleg van de stationsomgeving en is “Fonsny 1” goedgekeurd. Deze omvat 4 huizenblokin december 2007 begonnen. De architecturale ken, waaronder huizenblok C, en heeft als hoofddoel opdracht werd toevertrouwd aan A2RC en aan om rond het Zuidstation de belangrijkste nodige Bureau M. & J-M. Jaspers - J. Eyers & Partners. herstructureringen te concentreren, om zo een Het project betreft de bouw van een gemengd geheel omwenteling teweeg te brengen in de stationsomgevan 40.010 m² met kantoren, winkels en een hotel. ving. Op de hoek van de huizenblok wordt de inrichSOUTH CITY OFFICE zal in meerdere opeenvolgende ting van een nieuwe openbare plaats gepland fasen kantoor- en winkelcomplexen ontwikkelen, in (“Marcel Broodthaersplein”), omringd met winkels. totaal goed voor 32.750 m². South City Hotel zal Voor huizenblok C voorziet het BBP in een gemenginstaan voor de bouw van een hotel met 142 kamers, de zone die bestaat uit kantoren, kleinhandel en een goed voor 7.260 m². Een uitgesproken stedelijk comhotel. In 2006 breidde ATENOR GROUP haar partplex, dat harmonieus past in de herinrichting van nerschap uit met Espace-Midi sa; ze heeft sindsdien een hele wijk. 40% van de vennootschappen South City Office en Intussen sloot SOUTH CITY OFFICE reeds een huurSouth City Hotel in handen, waar de ontwikkelingscontract met SMALS voor 27 jaar, dat begint te lopen projecten worden ondergebracht. In oktober 2006 vanaf de oplevering van het gebouw en betrekking werden de aanvragen voor de stedenbouwkundige heeft op meer dan een derde van de oppervlakte van vergunningen ingediend bij de overheden. De bouw het project, namelijk 12.200 m². De vooruitzichten van dit ambitieuze project geeft concrete vorm aan voor de verhuur van het resterende gedeelte zijn erg de visie van de gemeentelijke en regionale overhegunstig.
Jaarverslag 2007 / Atenor Group / 27
Vastgoedprojecten / South City Office & Hotel
HEROPLEVING VAN EEN WIJK Vastgoedpromotie omvat vandaag ook de promotie van een wijk. Het betekent dat er een project wordt ingevoegd dat de wijk doet leven en zelfs weer tot bloei brengt. Het betekent dat de wijk meer ademruimte krijgt, omdat er openbare en groene ruimten in worden aangebracht; er wordt een gezellige sfeer gecreëerd die bijdraagt tot de verbetering van de levenskwaliteit, en de zin verhoogt om zich te identificeren met zijn wijk. Opnieuw een wijkleven of wijkgeest creëren betekent de menselijke dimensie verankeren in een hedendaagse megalopolis.
Wiels: laboratorium volgens de moderne kunst
Albert De Pauw / Executive Officer
Albert De Pauw stond voortdurend in dialoog met de regionale en gemeentelijke overheden tijdens de ontwerpfase van het project South City; deze dialoog tussen het publiek en de privésector is onmisbaar bij de herontwikkeling van een hele wijk.
Omgeving van het Zuidstation
Kan men de omgeving van een station echt renoveren zonder rekening te houden met het aspect “stationswijk”? Een stationswijk moet dit aspect behouden: ze bruist van leven, juist dankzij het komen en gaan van mensen uit alle windstreken. De wijk moet dus levendig gehouden worden. Maar men kan enkele negatieve aspecten wel vermijden. ATENOR GROUP koos precies voor dit project om de plaats op zich opnieuw in te richten, door er een nieuwe levenskwaliteit, een nieuwe omgeving en verkeer aan toe te voegen, conform de filosofie van onze groep. Hoe kan het project een nieuwe impuls geven aan de wijk? Om het project aantrekkelijk te maken, moet het open staan tegenover het station: we hebben het geluk dat we juist tegenover de hoofdingang liggen,
28 / Atenor Group / Jaarverslag 2007
Zuidtoren
Zuidtoren
aan de Fonsnylaan. We werken mee aan de levendigheid van de wijk dankzij de winkels en het hotel rond het Broodthaertsplein dat volop wordt gerenoveerd, en de handelszaken aan de Engelandstraat. We waken er ook over dat we een architectuur ontwikkelen die geen breuk vormt met de naburige woningen: om de grootte van de bouwwerken te laten overeenstemmen met die van de wijk, verlagen we bijvoorbeeld de hoogte van de gebouwen in de zijstraten. Dit maakt deel uit van onze benadering; duurzame ontwikkeling bestaat niet alleen uit planten en groene daken, het is ook de manier waarop het gebouw is ingeplant in zijn omgeving en voldoende plaats biedt voor fietsers, voetgangers en motorrijders. Is er echt vraag naar kantoren in deze wijk Ja, en volgens mij is er geen betere plaats dan in de buurt van een station om een kantorencomplex te ontwikkelen. Het project stemt overeen met een reële behoefte, omdat een derde ervan reeds verhuurd is. Dit bevestigt dat dit soort project zeker aantrekkelijk en rendabel is. Jaarverslag 2007 / Atenor Group / 29
Vastgoedprojecten
Premium Brussel / België
Het project Premium zal zijn stempel drukken op de heropleving an de kanaalwijk
30 / Atenor Group / Jaarverslag 2007
Een gedurfd architecturaal project met een uitzonderlijke ligging! ATENOR GROUP neemt in juli 2005 de s.a. ALCO BUILDING over, eigenaar van een site van 1,25 ha gelegen langs het kanaal in Brussel, tussen de Willebroekkaai, het Redersplein en de Akenkaai.
;'/47djm[hf[d
Ligging Brussels Hoofdstedelijk Gewest (tussen het kanaal, het Redersplein en de Willebroekkaai) Project Gemengd geheel: woningen, winkels en kantoren Omvang BBP wordt nog opgesteld Architecten Ateliers Lion (Parijs) en A2rC (Brussel) Eigenaar ATENOR GROUP s.a. (door erfpacht) Begin van de werken Begin 2008
8hkii[b#DWj_edWWb
;*&4=[dj%8hk]][ 8hkii[b#DeehZ
;*&4Bk_a
8hkii[b#9[djhWWb 8hkii[b#Pk_Z
;*''4DWc[d
Einde van de werken Vanaf eind 2011
48[h][d%9^Whb[he_%FWh_`i De site bestaat momenteel uit industriegebouwen langs het kanaal, die het water de rol zal teruggeven en uit een oud kantoorgebouw. ATENOR GROUP die het verdient in de stad door een kwaliteitsvol sloot in januari 2006 een erfpacht met Alco Building alternatief te bieden. Een tweede, lager woninggevoor alle gebouwen. Na de afbraak ervan zal ze een bouw zal dit geheel vervolledigen. Het project zal grootschalig gemengd stadsproject ontwikkelen, waken over de inrichting van een openbare ruimte bestaande uit woningen, kantoren en handelszaken, die de inwoners in staat zal stellen een nieuwe dat zal passen in het BBP “Willebroeck”. Het doel levenskwaliteit te ontdekken op deze site vlakbij het van dit BBP bestaat erin om in Brussel opnieuw een centrum. Wat de kantoren betreft, pleit ATENOR kwaliteitsvolle oost-westas te creëren en om de GROUP voor de bouw van verschillende gebouwen oude industriële structuur langs het kanaal om te aan de kant van de Willebroekkaai, met een oppervormen tot een levendige wijk, die voor de vlakte van 8.000 tot 10.000 m² boven de grond, die de Brusselaars een gezellige en “trendy” plaats biedt toekomstige gebruikers een maximum aan comfort om te wonen en te werken. Dit zal de openbare zullen bieden. ruimte nieuw leven inblazen en een nieuwe bestemDe technieken en materialen die in dit project worming geven aan scharnierplaatsen in de stad zoals den gebruikt, werden gekozen om te beantwoorden het Redersplein, dat aan het project grenst. aan de strengste criteria inzake respect voor het Voor het bedenken van dit gemengde project “van milieu en comfort, terwijl de exploitatiekosten maxigrote omvang”, koos ATENOR GROUP voor een vermaal worden gedrukt (globale cogeneratie, gebruik bond tussen internationaal vermaarde architecten: via een warmtewisselaar van de thermische eigen“Ateliers Lion” - Yves Lion, Parijs - en een lokaal schappen van het kanaalwater, …). ATENOR GROUP Brussels kantoor - A2RC. heeft vooral oog voor de ecologische oriëntering van het project en voor de naleving van de meest recente Een deel ervan zal bestaan uit woningen. De meeste vernieuwingen op het vlak van duurzame ontwikkewoningen moeten worden ondergebracht in een ling. toren met emblematisch architecturaal ontwerp
Jaarverslag 2007 / Atenor Group / 31
Vastgoedprojecten / Premium
Tour & Taxis
Kanaal van Willebroek
Laurent Collier* / Executive Officer
De internationale rol van Brussel brengt met zich mee dat de stad haar uiterlijk en habitat moet laten evolueren. Een ambitieuze stedenbouwkundige visie mag echter de Belgische bijzonderheden niet uit het oog verliezen, waaronder een belangrijke houding tegenover levenskwaliteit. Het werk van Laurent Collier illustreert dit perfect. *voor Strat Up sprl
32 / Atenor Group / Jaarverslag 2007
Is bouwen langs het kanaal geen gewaagde onderneming? Alle Europese hoofdsteden hebben hun zone langs kanalen of rivieren geherstructureerd om er kwaliteitsvolle woningen te bouwen. In Brussel zijn de oevers lange tijd industrieel gebleven. Er bestaan wel kleine vastgoedprojecten, maar ze zijn te gering van omvang om de morfologie van de kanaaloevers te veranderen. Ons project heeft het voordeel dat het zich situeert langs het kanaal op de plaats waar het juist erg breed wordt: visueel is het een klein meer, en vanaf de Van Praetbrug lijkt het op een eiland. Dankzij dit project zal een nieuw stuk van de stad kunnen worden gerenoveerd, met zijn eigen dynamiek, wat zeldzaam is in Brussel.
TOREN Voor ATENOR GROUP is deze term geen taboe, maar is het juist een nobel begrip, dat meer dan ooit zijn volle betekenis krijgt in de 21e eeuw. In de hoogte bouwen betekent bijdragen tot het dichter worden van de stadsstructuur, wat in onze tijd een onmiskenbare noodzaak is. De lijn die hoge gebouwen creëren, de “skyline”, geeft de stad een eigen beeld, op een esthetische en beeldende manier.
Noordwijk
Bestaat er in Brussel vraag naar architecturaal gedurfde projecten? Vast en zeker. Brussel, een kosmopolitische stad, telt tal van Belgische en buitenlandse inwoners die producten wensen die gelijken op wat in andere hoofdsteden is terug te vinden. In een toren wonen biedt de mogelijkheid om je levensstijl te tonen via de keuze van de woning: een leven dat naar buiten is gericht en volledig in dialoog staat met wat er in de stad gaande is, gericht naar de stad, zowel door de binneninrichting van de woning, als door de organisatie van activiteiten voor wie gebruik wil maken van goed georganiseerde en centrale diensten binnen de toren.
Jaarverslag 2007 / Atenor Group / 33
Vastgoedprojecten
Brussels Europa Brussel / België
Hotel Crowne Plaza in het hart van de Europese wijk
34 / Atenor Group / Jaarverslag 2007
ATENOR GROUP kocht in juni 2005 van de GROEP INTERCONTINENTAL de s.a.Brussels Europa, eigenaar van hotel Crowne Plaza Brussels Europa, gelegen aan de Wetstraat 107, in het hart van de Europese Wijk in Brussel. Een visionaire stap die zijn volle betekenis krijgt in het kader van het recente richtschema van de Europese wijk, voorgesteld door de regionale overheid.
;'/47djm[hf[d
8hkii[b#DWj_edWWb
;*&4=[dj%8hk]][
Ligging Brussels Hoofdstedelijk Gewest (Wetstraat) Eigenaar Brussels Europa
8hkii[b#DeehZ
;*&4Bk_a
8hkii[b#9[djhWWb 8hkii[b#Pk_Z
;*''4DWc[d
Tegelijk met de overname door ATENOR GROUP, zal symbolisch zijn en passen in de twee krachtlijsloot de s.a. Brussels Europa een franchiseakkoord nen die de overheid koos: eerst de internationale om de exploitatie te kunnen voortzetten van dit hotel dimensie bevorderen van Brussel door haar identi48[h][d%9^Whb[he_%FWh_`i met 240 kamers onder de vlag Crowne Plaza. teit als Europese hoofdstad te bekrachtigen. Zo Tijdens boekjaar 2007 leverde de hotelactiviteit een moeten de omvang en de architecturale kwaliteit positieve cashflow op. Het bedrijfsresultaat ging er van het project Brussel meer zichtbaarheid geven. sterk op vooruit dankzij het gecombineerde effect Vervolgens moet de Europese wijk een meer mensevan een voortgezette hotelactiviteit en een commerlijke gedaante krijgen. Het doel is het gemengde cieel beleid dat is aangepast aan de markt, ondanks karakter van de functies van de Europese wijk te de opening van nieuwe hotels in de nabije commerverhogen door er de rijkdom van Brussel terug naar ciële perimeter. voren te brengen, die wordt gekenmerkt door gezelligheid en haar menselijke dimensie. Eind 2007 bevestigden de Europese Commissie en de regering van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Het project zou een groot aantal handelszaken moesamen dat ze de perimeter van de Wetstraat op een ten tellen, die de nodige diensten verlenen aan de bijzondere manier willen behandelen, om er grotere toekomstige bewoners van de talrijke vastgoedprokantoorgebouwen te kunnen optrekken, in ruil voor jecten die worden ontwikkeld aan de Etterbeekse de omvorming tot woningen van andere gebouwen steenweg, tussen de Maria-Louizasquare en het elders in de wijk. In deze context zou er in de lente Jourdanplein. Het zou ook veel aandacht moeten een architectuurwedstrijd van start gaan voor de schenken aan de functies van openbare uitrusting inplanting van nieuwe gebouwen in deze perimeter. en de inrichtingen van de openbare ruimten, om een ATENOR GROUP is er meer dan ooit van overtuigd zeker sociaal leven te bevorderen. dat de herinrichting van de site Brussels Europa een In 2007 zette ATENOR GROUP haar studies voort in hoeksteen wordt voor de heropleving van deze wijk. het kader van de bestaande dialoogplatformen die Het vastgoedproject dat ter studie op tafel ligt, zou werden ingevoerd door de openbare overheden. op termijn het huidige hotel kunnen vervangen en Jaarverslag 2007 / Atenor Group / 35
Vastgoedprojecten / Brussels Europa
Stéphan Sonneville* / GEDELEGEERD BESTUURDER
Op de top van wat misschien de hoogste toren van het land wordt, denkt Atenor aan een platform dat toegankelijk is voor het publiek, van waaruit de bezoeker de plaats van de Europese instellingen in Brussel kan bekijken. De architectuur van deze toren alleen al moet voor een symbolische dimensie zorgen. *s.a.
Groene ruimte in de Europese wijk
36 / Atenor Group / Jaarverslag 2007
Hoe is het idee ontstaan om op deze plaats een toren te bouwen? De regionale politieke overheid drukte haar vastberaden wil uit om de Europese wijk op te waarderen. De Etterbeeksesteenweg is de verkeersader die wordt gebruikt om terug te keren naar het wonen en naar de gezelligheid binnen de wijk. En zoals het richtschema van de Europese wijk bevestigt, is de Wetstraat het symbool van de aanwezigheid van de Europese instellingen in Brussel. Het project Brussels Europa bevindt zich op een kruispunt van twee belangrijke wegen, en juist op deze plaats een toren optrekken past dus perfect in deze stadsvernieuwingslogica, in een geest van verzoening en durf.
Hoe ziet u uw beroep als promotor in het licht van de huidige stedelijke uitdagingen? De uitdaging van een vastgoedproject bestaat erin om tegengestelde verwachtingen met elkaar te verzoenen, en dat is precies de ambitie van Brussels Europa: de bewoners van de Europese wijk klagen over de aanwezigheid van de Europese gebouwen, die hun levenskwaliteit aantasten, en Europa betreurde het dat de instellingen zo slecht waren geïntegreerd in de wijk. Een coherent project brengt meer “samenleving” in een stad, en bezorgt ze meer”urbaniteit”. Ik gebruik dit neologisme, want net zoals burgerschap rechten en plichten toekent aan de inwoner van de “cité”, zo vertaalt urbaniteit de rechten en plichten van elke promotor die aan het werk is in de stad, “in urbis”.
ARCHITECTURALE KWALITEIT Het is de taak van de vastgoedontwikkelaar om de architectuur terug tot zijn recht te laten komen zodat ze de stad een esthetisch facet geeft, dat de menselijke dimensie doet samengaan met een emblematisch signaal. De architecturale kwaliteit veredelt het stadslandschap en zet iedereen ertoe aan om de stad te respecteren, er te wonen, te werken, te verblijven.
Hotel Crowne Plaza
Jaarverslag 2007 / Atenor Group / 37
Vastgoedprojecten
Media Gardens Brussel / België
Media Gardens ideaal gelegen in de buurt van het Meiserplein
38 / Atenor Group / Jaarverslag 2007
Als eigenaar van een site van 1,25 ha die wordt verhuurd aan Matermaco, een gewezen dochtermaatschappij van ATENOR GROUP, stelt I.D.M.* de ontwikkeling voor van een vernieuwend vastgoedproject met woningen voor deze wijk. Een strategisch gelegen grond wat mobiliteit betreft, namelijk vlakbij het Meiserplein, een van de belangrijkste toegangspunten van de stad Brussel. *I.D.M. : Immobilière des deux maisons.
;'/47djm[hf[d
8hkii[b#DWj_edWWb
Ligging Leuvensesteenweg in 1030 Brussel, vlakbij het Meiserplein Project Programma van woningen van nagenoeg 25.000 m² Architecten ARTER (voorheen B.O.A.)
;*&4=[dj%8hk]][ 8hkii[b#DeehZ
;*&4Bk_a
8hkii[b#9[djhWWb 8hkii[b#Pk_Z
Begin van de werken Einde 2008 - 2009 ;*''4DWc[d
48[h][d%9^Whb[he_%FWh_`i Dit project krijgt een plaats langs de woonproject en het idee bestaat tot nu toe uit de Leuvensesteenweg, in een zone met een sterk ontwikkeling van een geheel van vijf gebouwen, elk gemengd stedenbouwkundig karakter, waar woninmet 4 tot 6 verdiepingen. Ze zijn zowel gelegen aan gen, kantoren en handelszaken aan elkaar grenzen. de kant van de Leuvensesteenweg als aan de kant van de H. Evenepoelstraat, en omgeven een kwaliSinds 2006 overweegt I.D.M. de mogelijkheid om een teitsvolle groene ruimte die de toekomstige bewogeheel van bijna 290 woningen en bijna evenveel ners een aangename en afgeschermde woonruimte parkeerplaatsen te bouwen binnen een huizenblok biedt. vol groen, in een wijk die sinds kort een evolutie ondergaat. Met hun omvang en afwerking zullen ze Van de vijf gebouwen die werden uitgedacht, werd beantwoorden aan de groeiende vraag bij een publiek het eerste in november verkocht aan Aedifica. dat het steeds moeilijker vindt om een eigendom te ATENOR GROUP, promotor van het project Media vinden in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Gardens, zal volledig instaan voor de bouw van dit gebouw, tot aan de voorlopige oplevering. Het De stedenbouwkundige en milieuvergunningen wergebouw zal dan worden opgenomen in het vastgoedden in juli 2007 aangevraagd om de werken te kunvermogen van Aedifica. nen starten zodra de site is vrijgemaakt - dit is uiterlijk gepland voor februari 2009. Anderzijds lopen er gunstige contracten met andere Architectenbureau A.R.T.E.R. werkt volop aan dit kandidaten voor de aankoop van de hele huizenblok.
Jaarverslag 2007 / Atenor Group / 39
Vastgoedprojecten / Media Gardens
Zetel van RTL
Typische Brusselse voorgevels
William Lerinckx* / DIRECTEUR VASTGOEDONTWIKKELING
Met Media Gardens heeft ATENOR GROUP getoond dat ze op de zaken vooruit kan lopen. Zodra de groep vaststelde dat dit industrieterrein in de stad misschien ongebruikt zou blijven, overwoog ze om het te “recycleren” in een woningproject. William Lerinckx ontwikkelt de strategie van ATENOR GROUP op dit vlak. *voor Probatimmo bvba
40 / Atenor Group / Jaarverslag 2007
Is investeren in de residentiële sector een richting die ATENOR GROUP onlangs is ingeslagen? Dit maakt deel uit van het diversificatiebeleid van onze groep op het vlak van producten. We stellen momenteel vast dat er een gebrek is aan middelgrote woningen in de stad; bovendien kent de woningenmarkt een sterke stijging en wordt ze steeds professioneler. We hebben dus besloten om hierin te investeren, maar dan in omvangrijke projecten, daar waar we de mogelijkheid hebben om een globale denkwijze in te brengen en toegevoegde waarde te creëren. Het is een kwestie van schaal: een groot project maakt het mogelijk om een concept, een gemeenschap, een identiteit en een levensstijl te creëren. Mensen hebben er behoefte aan om zich te identificeren met het appartement dat ze kopen. Bovendien is ATENOR GROUP door haar vaardigheden en structuur uiterst geschikt om grote projecten tot een goed einde te brengen.
Gemengd karakter ATENOR GROUP is voorstander van de vermenging van functies, die mensen met soms erg uiteenlopende levensstijl onrechtstreeks uitnodigt om elkaar te kruisen, te ontmoeten, te “socializen”: en ze zorgt ervoor dat ze gaan samenleven. Dit gemengde karakter verhoogt de gezelligheid en verplicht iedereen om de stad anders te beleven, door er een nieuwe, onmisbare dimensie aan te geven.
Reyers Toren
Tot welk publiek richt dit project zich? Tot mensen die in de stad werken, tot stadsbewoners die graag in een dynamische wijk wonen. Er zijn hier winkels, de straten bruisen van leven, er zijn restaurants rond het Meiserplein en de RTBF-VRT-RTL. Media Gardens richt zich ook tot mensen die er genoeg van hebben om met de auto rond te rijden in de stad. Ook al hebben we een parking per woning voorzien zoals de wet ons verplicht, blijf ik ervan overtuigd dat de mensen er steeds meer genoeg van hebben om in de stad rond te rijden met de wagen. Ze zijn geneigd om meer te investeren in een woning vlakbij het openbaar vervoer en zo aan levenskwaliteit te winnen. Kijken we maar naar de statistieken over het gebruik van het openbaar vervoer: het neemt alsmaar toe.
Jaarverslag 2007 / Atenor Group / 41
Vastgoedprojecten
Vue sur Hain Kasteelbrakel / België
Residentieel project in de rand van Brussel
42 / Atenor Group / Jaarverslag 2007
In november 2007 gebruikte ATENOR GROUP de aankoopoptie die ze bezat in de vennootschap Vue-sur-Hain bvba, eigenaar van een grond van 2 hectare, gelegen aan de ingang van de agglomeratie Kasteelbrakel. Een eerste project met woningen in Waals-Brabant, waar ATENOR GROUP binnenkort van start gaat met de bouw van dit opmerkelijke woongeheel. Eén ding is zeker: het zal er goed wonen zijn!
;'/47djm[hf[d
8hkii[b#DWj_edWWb
;*&4=[dj%8hk]][ 8hkii[b#DeehZ
Ligging Rue Mont Saint-Pont in Kasteelbrakel
;*&4Bk_a
8hkii[b#9[djhWWb 8hkii[b#Pk_Z
Project Programma voor woningen
Brussel ;*''4DWc[d
Architecten Montois Partners Architects Eigenaar Vue sur Hain sprl 48[h][d%9^Whb[he_%FWh_`i
Begin van de werken In de loop van 2008 Einde van de werken Begin 2010
Kasteelbrakel
Na meer dan een jaar dialoog te hebben gevoerd met de lokale openbare overheden en de buurtbewoners, zou hier een harmonieus geheel van woningen moeten komen. Dit vastgoedproject, denk aan een geheel van kleine gebouwen rond een erg groene ruimte, zou 79 appartementen en 3 eengezinswoningen moeten tellen. Op stedenbouwkundig vlak past het project in de naleving en de voortzetting van de bestaande gebouwen en hun grootte, terwijl het landelijke en idyllische karakter van de gemeente niet uit het oog wordt verloren.
Dit project zal – naast zijn architecturale concept dat wordt ontworpen door Montois Partners Architects – heel wat troeven vertonen: gemakkelijke verkeersverbindingen door de nabijheid van de autosnelweg Brussel-Bergen en een toekomstig GEN-station, de nabijheid van winkels in het centrum van de gemeente en de integratie in een bosrijke zone die aan het terrein grenst. De werken zouden moeten beginnen in de loop van 2008 en dienen begin 2010 klaar te zijn.
Het grootste deel van deze gebouwen wordt gebouwd rond een meer van meer dan 1.000 m², dat een “milieuvriendelijke plek” in een siertuin zal vormen. Bovendien is ATENOR GROUP van plan dit project uit te werken in een geest van duurzame ontwikkeling, door de keuze van de gekozen technieken, de kwaliteit van de isolatie, de keuze van de toegepaste materialen en het gebruik van inheemse plantensoorten.
Jaarverslag 2007 / Atenor Group / 43
Vastgoedprojecten / Vue sur Hain
Zicht op de Kerk van Woutersbrakel
De Hain
Laurent Collier* / Executive Officer
Met Vue sur Hain toont ATENOR GROUP dat het succes van een project voornamelijk schuilt in de opstelling van een gedifferentieerd aanbod en in een constructieve dialoog met de bewoners en de autoriteiten. *voor Strat Up sprl
44 / Atenor Group / Jaarverslag 2007
Op welke manier ging ATENOR GROUP de dialoog aan met de plaatselijke bevolking? Dit project werd geleid in nauw overleg met de gemeente en de inwoners. De eerste versie kreeg kritiek vanwege de dichtheid ervan, omdat de gemeente haar landelijke karakter wilde behouden. Anderzijds had Kasteelbrakel geen oplossingen voor bepaalde leeftijdsgroepen onder haar bevolking, zoals de jongeren en bejaarden. We hebben aangetoond dat ons project beantwoordde aan deze behoefte en we hebben veelvuldig van gedachten gewisseld en zelfs “brainstorming” gedaan met de verkozenen en de burgers. Het resultaat is dat onze appartementen erg in trek zijn.
Consensusaanpak Een vastgoedontwikkelaar moet ook rekening houden met de wensen van de inwoners en met het algemeen belang. Hiervoor moet hij zijn oor te luister leggen, de diepgaande evoluties opvangen, begrijpen, de dialoog aangaan en voorstellen doen, mee evolueren met de bevolking en de politieke autoriteiten door zijn knowhow aan te bieden, en door projecten te ontwikkelen die beantwoorden aan de verwachtingen van de mensen die er nu wonen en er morgen hun intrek zullen nemen. Er moet immers een goede verstandhouding zijn. Altijd.
Het huis van de Baljuw
Het kasteel
Hoe hebt u het landelijke karakter van de site kunnen behouden? We hebben grote groene zones uitgetrokken voor de promenade en het visuele comfort, en we hebben een meer gecreëerd dat dienst doet als stormbekken. We hebben een heel arsenaal maatregelen voor duurzame ontwikkeling klaarstaan, gaande van zonnepanelen, de dubbele stroomventilatie en een verzorgde thermische en akoestische isolatie, tot de terugwinning van het regenwater.
Jaarverslag 2007 / Atenor Group / 45
Vastgoedprojecten
Port du Bon Dieu Namen / België
Port du Bon Dieu, model van duurzame ontwikkeling
46 / Atenor Group / Jaarverslag 2007
Na Brussel en Luxemburg is ATENOR GROUP in een andere hoofdstad van plan een grootschalig woonproject te ontwikkelen. Langsheen de Maas, op de plaats die de naam “Port du Bon Dieu” draagt, sloot ATENOR GROUP in 2007 een akkoord voor de aankoop van een grond van 1,7 ha aan de oever van de rivier. Een aankoop die haar wil bevestigt om haar visie van stedelijk urbanisme, met oog voor het milieu, eer aan te doen.
;*''4MWl[h%8hkii[b
Ligging Zogenaamde “Port du Bon Dieu”-ruimte in Namen
;*(4Bk_a
;*(49^Whb[he_
Project Programma van woningen van nagenoeg 30.000 m² Architecten Montois Partners Architects & l’Atelier de l’Arbre d’Or Begin van de werken Vanaf 2009
DWc[d
;*''4Bkn[cXkh]
Dit project bevindt zich aan de ingang van de stad Namen, op de linkeroever van de Maas, op een plaats met een sterk gemengd economisch karakter. Deze plek is strategisch interessant wat betreft mobiliteit en toegankelijkheid omdat ze zich vlakbij het station, het stadscentrum bevindt en van al diens faciliteiten. Naast deze talrijke voordelen is “Port du Bon Dieu” de ideale plaats om de habitat en de oevers van de Maas in Namen op te waarderen, terwijl dit gebied past in een stedelijke context.
deren, zodat dit complex een model wordt inzake duurzame ontwikkeling. Zo zal de rol van het water beter tot zijn recht komen, de groene ruimten krijgen weer hun volle betekenis en de technieken zullen nauwgezet worden gekozen, om het energieverbruik te optimaliseren. Zoveel voordelen die een publiek moeten verleiden dat voortdurend op zoek is naar een comfortabeler stadsleven.
ATENOR GROUP begon in de loop van 2007 met de studies voor de bouw van een wooncomplex van ongeveer 30.000 m². Een project dat door zijn architectuur- en milieukwaliteit moet beantwoorden aan de wil van de autoriteiten van de stad Namen om de oever van de Maas alle bekoring te geven die ze verdient. Om dit project de best mogelijke ontwikkeling te bieden, heeft ATENOR GROUP de architectenbureaus Montois Partners Architects en l’Atelier de l’Arbre d’Or (Namen) gevraagd het concept voor het geheel van dit wooncomplex uit te werken en de meest relevante ecologische elementen op te waarJaarverslag 2007 / Atenor Group / 47
Vastgoedprojecten / Port du Bon Dieu
William Lerinckx* / DIRECTEUR VASTGOEDONTWIKKELING
Als men dit project in een perspectief van duurzame ontwikkeling plaatst, is Port du Bon Dieu een model voor zijn genre. Het is immers gelegen aan de ingang van de Waalse hoofdstad, vlakbij het station, bussen en een parking met pendeldienst, dat ook tal van voordelen biedt inzake mobiliteit. Bovendien heeft de stad Namen vastberaden gekozen voor een model van ecologische ontwikkeling en wenst ze hier haar uithangbord van te maken. *voor Probatimmo bvba
De oevers van de Maas
48 / Atenor Group / Jaarverslag 2007
Hoe is het project ontstaan? Dit is van begin tot eind een mooie milieugeschiedenis. In het kader van haar watersaneringsplan ontdeed het Waalse Gewest de site van haar oude commerciële industriële activiteiten om er ondergrondse pompstations voor het beheer van het afvalwater te installeren. De gemeentelijke autoriteiten van Namen van hun kant wilden de omgeving van de agglomeratie bewaren door het stadscentrum dichter te maken, wat een beter gebruik van het openbaar vervoer waarborgt en een milieuvriendelijker gebruik van de ruimte mogelijk maakt. Port du Bon Dieu is dus een mooi voorbeeld van de vernieuwing van een stad op zich. Wat maakt dit project zo uniek? Er spelen twee elementen in mee: het water van de Maas en de zon, twee oneindige energiebronnen. De
Promenade op de kaden
uitdaging bestaat erin om zich in te passen in een milieuvisie, terwijl we een kwaliteitsproduct creëren op architecturaal vlak. Hier willen we bijvoorbeeld zonnepanelen integreren in de architecturale daklijnen. De juiste richting en het gebruik van de balkons maken het mogelijk om de beglaasde oppervlakten te beschermen tegen de zomerzon, terwijl in de winter de zon naar binnen kan dringen en wordt gebruikt om de woonplaatsen te verwarmen. Welke rol speelt het water in deze ontwikkeling? Het element water heeft een dubbele functie. Wonen aan de rand van het water is een troef voor de levenskwaliteit, het is een wereldtrend die reeds in vele steden wordt vastgesteld. Vervolgens gebruiken we de rivier als energiebron, door een warmtepompsysteem voor te stellen om de woningen te verwarmen en eventueel af te koelen. We mogen ook de watertaxi’s niet vergeten, de “Namourettes”, of de oevers van de Maas zelf, waar allerlei watersportactiviteiten plaatsvinden.
DIVERSIFICATIE Voor ATENOR GROUP strekt deze term zich uit over twee niveaus: functioneel en geografisch. Ons diversifiëren volgens twee pijlers betekent de strategische keuze maken om onze core business uit te diepen en onze know-how aan te wenden door kantoorgebouwen, woningen of gemengde gebouwen aan te bieden in België, Luxemburg en Centraal-Europa.
Woonboot op de rivier
Antiekkraam op de kaden
Jaarverslag 2007 / Atenor Group / 49
Vastgoedprojecten
Victor
Brussel / België
Zuidstation
50 / Atenor Group / Jaarverslag 2007
In november 2007 kondigde ATENOR GROUP aan dat ze een ontwerpakkoord heeft getekend met EUROSTATION en EURO IMMO STAR voor de aankoop van de eigendom van een grond van zo’n 2.300 m² groot, gelegen aan de Blerotstraat te Anderlecht, tegenover het Victor Hortaplein.
;'/47djm[hf[d
8hkii[b#DWj_edWWb
Ligging Blerotstraat – Victor Hortaplein (tegenover het Zuidstation)
;*&4=[dj%8hk]][
Project Vastgoedcomplex met kantoren, winkels Omvang Ongeveer 17.000 m²
8hkii[b#DeehZ
;*&4Bk_a
8hkii[b#9[djhWWb 8hkii[b#Pk_Z
Eigenaar ATENOR GROUP ;*''4DWc[d
De site geniet van een uitzonderlijke ligging,48[h][d%9^Whb[he_%FWh_`i tegenmogelijkheid biedt om zijn HST-pool ten volle te over het HST-station (Zuidstation) van Brussel. benutten. ATENOR GROUP zal binnenkort overleg plegen met de bevoegde overheden om hier een hoogstaand vastgoedproject te ontwikkelen dat harmonieus in de omgeving van het Victor Hortaplein past.
Voor ATENOR GROUP past de acquisitie van deze grond volkomen in haar strategie die erop gericht is:
In verschillende Europese steden vormen de HSTstations meestal een ontwikkelingspool en een bevoorrechte plaats waarin de stad haar ambitie tot uiting kan brengen.
die beantwoorden aan erg strenge criteria wat hun ligging betreft;
In deze geest zal ATENOR GROUP de bevoegde autoriteiten voorstellen om het uit te voeren project in te passen in een globaal denkproces dat Brussel de
grootschalige vastgoedprojecten te ontwikkelen
dankzij haar stedenbouwkundige, architecturale en milieugebonden aanpak gepaste antwoorden te bieden voor de nieuwe eisen die de evolutie van het stads- en beroepsleven stelt.
Jaarverslag 2007 / Atenor Group / 51
Vastgoedprojecten / Victor
Voet van de Zuidtoren
Zuidstation
Stéphan Sonneville* / GEDELEGEERD BESTUURDER
De uitdaging van vastgoedpromotie bestaat erin om de stad terug haar volle betekenis te geven als plaats van intellectuele rijkdom en menselijke ontwikkeling. Een grootschalig vastgoedproject moet de dag van vandaag bijdragen tot een verbetering van de levenskwaliteit door antwoorden te vinden voor de problemen inzake vervuiling, mobiliteit, veiligheid en levenskwaliteit. *s.a.
52 / Atenor Group / Jaarverslag 2007
Kunnen vastgoedpromotie en architectuur de levenskwaliteit verbeteren in de stad? Ja, op voorwaarde dat architectuur niet op de tweede plaats komt, maar juist wordt gebruikt om meer diversiteit te brengen in het stadslandschap, soms door een in het oog springend bouwwerk, soms door discrete harmonie te creëren. In die zin wordt de dichtheid in de stad steeds groter. Een groot project maakt het mogelijk om het geheel van een wijk een gedurfde structuur te geven, terwijl, en dit is net van belang, een grote openbare ruimte wordt vrijgemaakt die dan misschien de plaats vindt waar een sociaal stadsleven tot bloei kan komen, waar de vermenging toeneemt, kortom, waar de stad haar volle betekenis terugkrijgt.
STADSVERDICHTING Volgens ATENOR GROUP is stadsverdichting een gepast antwoord op de fundamentele problemen waarmee moderne steden te kampen hebben: mobiliteit, veiligheid, vervuiling. De verdichting biedt de stad de mogelijkheid tot een sterkere vermenging, het gebruik van het uitgebreider openbaar vervoer en een betere inrichting van de openbare ruimten.
Toegang tot de Brusselse metro
Tram “in eigen bedding”
Brengen grote projecten ook oplossingen voor de mobiliteitsproblemen? Ja, en daarom geloof ik in een concentratie van kantoren in de buurt van stations in het algemeen, en het HST-station in het bijzonder. Overal in Europa is het HST-station een pool van belangrijke ontwikkeling. Waarom zou dat voor Brussel anders zijn? Dit gaat natuurlijk bedrijven aantrekken. Kantoren inrichten vlakbij stations en ze concentreren is de beste manier om mensen aan te zetten om met de trein te komen werken. Dit is de basis van elk mobiliteitsplan van een stad in onze tijd. En waar is er trouwens een andere plek in Europa waar je om 18 uur kunt zeggen: “waar ga ik vanavond eten? In Londen, Parijs of Amsterdam?”. Op anderhalf uur tijd ben je er!
Jaarverslag 2007 / Atenor Group / 53
Vastgoedprojecten
Vaçi Ut
Boedapest / Hongarije
Boedapest, zicht op de Donau
54 / Atenor Group / Jaarverslag 2007
In het kader van haar internationale diversificatie, kiest ATENOR GROUP voor Boedapest. Meer bepaald een site die geniet van een opmerkelijke ligging op de Vaçi Corridor, een laan die evenwijdig loopt met de Donau die van noord naar zuid door de stad loopt. Een lokale promotor – Whitestone – bezat 10% van de grond en wenste in zee te gaan met een partner die de resterende 90% kon investeren. In november 2007 werd een akkoord gesloten tussen ATENOR GROUP en Whitestone. Vandaag zit de aankoopprocedure in de eindfase. ;--
Ligging Vaçi Corridor, 13th District (Boedapest - Hongarije)
;-'
Project Bouw van een kantoorgebouw Omvang 27 000 m2
;-+
Architecten CMA Internationnal Eigenaars ATENOR GROUP (90% ) Whitestone (10%)
8kZWf[ij#<[h_^[]o
;,&
;-'
;-+ ;-+
ATENOR GROUP kiest Hongarije omdat de markt er zo aantrekkelijk is. Boedapest, een stad vol geschiedenis en cultuur, valt vooral op door zijn hoge ontwikkelingsgraad en zijn gesofisticeerde architectuur, maar ook omdat de huizenmarkt er zo groot is. Gelet op al deze stedenbouwkundige en economische troeven, startte ATENOR GROUP in 2007 de onderhandelingen voor de aankoop van een grond op de Vaçi Corridor, dat een eersterangs business district vormt, ruim voorzien van openbaar vervoer en vlakbij de belangrijkste invalswegen naar de stad. De site is 0,9 hectare groot en zou plaats moeten bieden aan een kantoorcomplex van ongeveer 27 000 m², dat ook ruimten bevat die openstaan voor het publiek, terrasjes en restaurants, en groene
ruimten. Een slimme manier om vaste voet te krijgen in Hongarije, door onze westerse knowhow mee te brengen naar dit land en door een interessant investeringsalternatief te bieden. Met de zorg om haar projecten in te voegen in de ontwikkelingsplannen van de stad, zet ATENOR GROUP de nauwe contacten met de autoriteiten en met een lokaal architectenbureau verder. ATENOR GROUP koestert de ambitie om hier een plaats te krijgen als geloofwaardige en belangrijke lokale speler, in samenwerking met zijn Hongaarse partner Whitestone. Ze blijft dan ook meer dan ooit trouw aan haar strategie van gegronde diversificatie op lange termijn.
Jaarverslag 2007 / Atenor Group / 55
Vastgoedprojecten
Hermes Business Campus Boekarest / Roemenië
Uitzicht op de stad Boekarest
56 / Atenor Group / Jaarverslag 2007
Na een marktverkenning waarbij ze zich liet leiden door de criteria waarop haar succes is gebaseerd, zet ATENOR GROUP de stap naar de Centraal-Europese landen. Boekarest komt hierbij op slag in de kijker, dankzij zijn sterke economische groei en reusachtig potentieel. In 2007 tekent ATENOR GROUP een akkoord voor de aankoop van een uitstekend gelegen grond in het noorden van de stad, om er een imposant kantoorcomplex te bouwen dat is aangepast aan de lokale vraag.
8kY^Wh[ij Ejef[d_?dj[hdWj_edWb
Ligging Bld Dimitri Pompeiu, 2nd Disctrict (Boekarest / Roemenië)
;,&
;,&
Project Bouw van een kantoorgebouw
8kY^Wh[ij 8Wd[WiW
Omvang 68 000 m2 Architecten 3T Birou de architectura Theo Stancu & B2 Nick Brind
8kY^Wh[ij
;-&
Eigenaar ATENOR GROUP
7(
Begin van de werken Einde 2008 Einde van de werken Begin 2011
;-&
;-&
ATENOR GROUP kiest niet toevallig voor Boekarest: de stad is volop in ontwikkeling en bevat opmerkelijk veel arbeiders en intellectuele werkkrachten; alle elementen zijn aanwezig opdat ATENOR GROUP haar wil kan bevestigen om haar knowhow buiten de landsgrenzen te benutten. Een knowhow die architecturale en stedenbouwkundige oplossingen moet bieden waar veel vraag naar is in deze stad, die alsmaar groeit. In 2007 koopt ATENOR GROUP een grond gelegen langs de Dimitri Pompeiu Boulevard, in de zone Pipera in het noorden van Boekarest, om er een kantoorproject van meer dan 55 000 m² te ontwik-
kelen. Dit soort complexen is bijzonder in trek in deze wijk die op een strategische as ligt voor wat betreft wegen, openbaar vervoer en de nabijheid van enkele vlieghavens. Steeds bezorgd om de lokale gevoeligheden en de stedenbouwkundige ontwikkelingen te begrijpen en te integreren, werkt ATENOR GROUP nauw samen met twee Roemeense architectenbureaus: 3T Birou de architectura Theo Stancu & B2 Nick Brind. In dezelfde optiek zette ATENOR GROUP een nauwe dialoog op met de autoriteiten in Boekarest. De werken zouden in september 2008 moeten starten en zouden in twee fasen kunnen verlopen.
Jaarverslag 2007 / Atenor Group / 57
Projecten in voorbereiding De projecten die momenteel verwezenlijkt worden, zullen bijdragen tot de groepsresultaten voor de komende boekjaren. Naast deze projecten analyseerde ATENOR GROUP tijdens het boekjaar diverse andere projecten in en rond Brussel en in het Groothertogdom Luxemburg. Bovendien verruimde ze onlangs haar kennisgebied naar de markt voor residentiële en commerciële gebouwen, als antwoord op de evolutie van de vastgoedmarkt. In het kader van haar internationale diversificatie gaat ATENOR GROUP, steunend op een brede ervaring, trouwens verder met de analyse van verschillende vastgoedprojecten in het buitenland. Deze projecten, die de taak van de huidige ontwikkelingen moeten overnemen, passen in een perspectief op middellange en lange termijn van de strategie van vastgoedontwikkeling van de Groep. Ze bevestigen immers de wil van ATENOR GROUP om zich te positioneren als een “pure player” in de sector van de vastgoedpromotie, door middel van projecten van hoogstaande kwaliteit en ze verzekeren bijgevolg de voortzetting van de inkomsten afkomstig uit deze activiteit.
58 / Atenor Group / Jaarverslag 2007
Beleid inzake sponsoring
Bezorgd om de sociale rol die de ondernemingen moeten vervullen, en bijzonder gevoelig voor de promotie van kunst, architectuur en onderwijs, besloot ATENOR GROUP twee erg uiteenlopende projecten te steunen. Het eerste heeft eerder een sociale roeping, het tweede een culturele.
NFTE Belgium
Actor’s Boat
(Network For Training Entrepreneurship) ATENOR GROUP verleent al twee jaar haar financiële steun aan het concept dat werd ontwikkeld door NFTE Belgium. NFTE Belgium heeft de taak de sociale en professionele integratie van jongeren “in moeilijkheden” te vergemakkelijken en hen te helpen hun plaats te vinden op de arbeidsmarkt via een initiatie tot het ondernemersschap. Via diverse opleidingen stelt NFTE Belgium deze jongeren in staat om op praktische wijze te ontdekken wat een onderneming eigenlijk is, en probeert de vereniging ook een bepaald gedrag bij hen te stimuleren. Op die manier wil NFTE Belgium hen helpen zelf hun leven in handen te nemen, met name op professioneel vlak.
ATENOR GROUP heeft besloten om ook Actor’s Boat te steunen. Het doel van dit ambitieuze project dat momenteel loopt, is de omvorming van een oude boot tot culturele plaats. De boot van 80 meter lang zal drie bioscoopzalen bevatten. Dit project geniet de steun van de Haven van Brussel, de Stad Brussel en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Aangemeerd langs het Beco bekken, op een steenworp van het project Premium, zal deze boot in ruime mate bijdragen tot de sfeer en de heropleving van deze wijk.
Jaarverslag 2007 / Atenor Group / 59
Corporate Governance
Als beursgenoteerde vennootschap hecht ATENOR GROUP enorm veel belang aan de principes van Corporate Governance, met als doel duidelijke regels op te stellen inzake bestuur, organisatie en beheer in het belang van alle aandeelhouders. Deze principes bieden de aandeelhouders en de financiële markt in het algemeen de garantie dat de meegedeelde informatie betrouwbaar en transparant is. In deze geest past ATENOR GROUP de principes van Corporate Governance streng toe die werden opgenomen in de Belgische Corporate Governance Code van 9 december 2004.
Dit verslag, samen met de informatie die tijdens het hele jaar verstrekt werd, toont aan dat de Groep deze principes ook effectief in de praktijk brengt. Het houdt ook volledig rekening met bijlage F “Vereisten inzake Openbaarmaking” van de Code, met name betreffende de naleving van de informatie die in dit hoofdstuk moet worden opgenomen. In het kader van de naleving van Richtlijn 2003/6/EG inzake handel met voorkennis en marktmanipulatie hebben de Bestuurders, de leden van het Executive Committee en alle personeelsleden van ATENOR GROUP ingestemd met de “Gedragscode inzake de behandeling van gevoelige informatie en transacties van ATENOR GROUP effecten”. ATENOR GROUP organiseert regelmatig ontmoetingen met de financiële pers en met beleggingsanalisten, -clubs of -verenigingen. De geconsolideerde financiële resultaten evenals een bespreking van
60 / Atenor Group / Jaarverslag 2007
de activiteiten van de belangrijkste participaties worden elk semester verspreid in de vorm van een persbericht en tegelijkertijd gepubliceerd op de website van de Groep: www.atenor.be. Tijdens haar zitting van 22 september 2005 keurde de Raad van Bestuur van ATENOR GROUP het Corporate Governancecharter goed, de “ATENOR GROUP Corporate Governance Statement”, dat de principes weerspiegelt van de Belgische Corporate Governance Code zoals ATENOR GROUP ze toepast. Dit document werd up-to-date gemaakt naar aanleiding van de Raad van Bestuur van 13 december 2006 en is terug te vinden op de internetsite van de Groep.
De Raad van Bestuur
Werking
Opdracht
In 2007 kwam de Raad van Bestuur zes keer samen. Alle Bestuurders waren aanwezig op alle vergaderingen met de volgende uitzonderingen: de heer Marc De Pauw en de s.a. LUXEMPART, vertegenwoordigd door de heer François Tesch, werden verontschuldigd en vertegenwoordigd door een andere Bestuurder tijdens twee vergaderingen van de Raad.
De Raad van Bestuur beraadslaagt over elke materie die binnen haar wettelijke bevoegdheid valt (delegatie van het dagelijkse bestuur, aanstelling van de bevoegde personen die het bedrijf vertegenwoordigen, opstelling van de jaarrekeningen, schrijven van het verslag van de Raad van Bestuur, oproeping tot de algemene vergaderingen,…). De Raad van Bestuur bepaalt de strategische keuzes, de (des)investeringsbeslissingen, en beslissingen voor de bedrijfsfinanciering op korte, middellange en lange termijn. Zij installeert de structuren die deze doelstellingen moeten verwezenlijken, gaat over tot de benoemingen op de sleutelposities en neemt de supervisie en controle van het bedrijf waar. Zij informeert de aandeelhouders over boekhoudkundige en financiële kwesties en stelt de leden van de diverse comités aan.
Samenstelling De samenstelling en organisatie van de Raad van Bestuur worden geregeld door artikelen 17 tot 25 van de gecoördineerde statuten van het bedrijf. De mandaten worden toegewezen door de Vergadering van Aandeelhouders op voorstel van de Raad van Bestuur, voor een periode van meestal slechts 3 jaar, en ze kunnen worden verlengd. Er bestaat geen (statutaire of andere) regel die een leeftijdsbeperking oplegt. Momenteel zijn er ook geen andere beperkingen die de uitoefening van de functie van Bestuurder bepalen. Op 3 maart 2008 telt de Raad van Bestuur zeven leden en bestaat ze uit vijf niet-uitvoerende Bestuurders die benoemd werden op voorstel van de referentieaandeelhouders, één uitvoerende Bestuurder en één onafhankelijke Bestuurder. De heer Frank Donck werd benoemd tot Voorzitter van de Raad van Bestuur, de s.a. Stéphan SONNEVILLE, vertegenwoordigd door de heer Stéphan Sonneville, werd benoemd in de functie van Gedelegeerd Bestuurder van de vennootschap.
De Bestuurders ontvangen vooraf de agenda van elke vergadering, alsook alle informatie over de onderwerpen die behandeld zullen worden. Deze informatie omvat met name de resultaten, de investering- of overnameprojecten, de budgetvoorstellen, perspectieven, alsook de documenten die hen in staat stellen de voorstellen te bestuderen waarover ze zich zullen moeten uitspreken. De statuten (art. 20) bepalen dat de beslissingen worden genomen met absolute meerderheid van de stemmen; de beslissingen werden steeds genomen in consensus. Buiten de verplichte of wettelijk opgelegde onderwerpen, heeft de Raad tijdens deze vergaderingen de volgende onderwerpen behandeld (niet beperkende opsomming): tussentijdse resultaten en vooruitzichten van ATENOR GROUP en haar dochterondernemingen, opvolging van de belangrijkste projecten, bedrijfsstrategie, analyse en beslissingen om te investeren in nieuwe vastgoedprojecten.
Betreffende de transacties en andere contractuele relaties tussen de vennootschap (met inbegrip van de verbonden vennootschappen), de bestuurders en de directieleden, die niet gedekt zijn door de wettelijke bepalingen op het vlak van belangenconflicten, hanteert de Raad van Bestuur het beleid dat deze transacties in normale marktomstandigheden gebeuren.
In overeenstemming met de Belgische Corporate Governance Code zal de vennootschap zich ervan vergewissen - bij nieuwe benoemingen - dat de niet-uitvoerende Bestuurders niet meer dan 5 mandaten uitoefenen in beursgenoteerde ondernemingen.
Jaarverslag 2007 / Atenor Group / 61
Corporate Governance
De Raad van Bestuur wordt bijgestaan door drie comités:
Bezoldigingen
Het Executive Committee
Voor de niet-uitvoerende Bestuurders zal de Raad op de Algemene Vergadering een totaalbedrag van €150.000 als tantièmes voorstellen als volgt verdeeld: €50.000 voor de Voorzitter en €20.000 voor elk van de nietuitvoerende bestuurders.
Dit Executive Committee staat in voor de opvolging van voorstellen en beslissingen van de Raad van Bestuur, alsook voor het dagelijkse beleid; het beschikt echter niet over enige overdracht van bevoegdheid of vertegenwoordiging. Het gelast zich met de voorbereiding van strategische keuzes, aankoop-, investering- en desinvesteringprojecten voor de Raad van Bestuur. Bovendien zorgt het voor de opvolging van de participaties binnen de Raad van Bestuur van zijn dochterondernemingen. Er vindt één vergadering per week plaats. Alle leden van het Executive Committee (de Gedelegeerd Bestuurder inbegrepen) beschikten op 31 december 2007 over een totaal van 39.500 bestaande aandelenopties, die vanaf 2011 kunnen worden uitgeoefend. Op diezelfde datum bezat het een totaal van 412.306 aandelen in ATENOR GROUP.
Het Nomination & Renumeration Committee De Raad van Bestuur heeft in 2002 een Nomination & Remuneration Committee opgericht dat uitsluitend is samengesteld uit niet-uitvoerende Bestuurders; dit is namelijk belast met het nemen van alle beslissingen, in samenwerking met de Gedelegeerd Bestuurder of op zijn voorstel, inzake de vaststelling van de bezoldigingen of honoraria verbonden aan de functies en taken die worden toevertrouwd aan de leden van het Executive Committee, met inbegrip van de toekenning van aandelenopties (als de uitgifte van opties voor intekening op aandelen ATENOR GROUP binnen de beperkingen van het toegestane kapitaal onder de exclusieve bevoegdheid van de Raad van Bestuur valt). Tijdens het boekjaar 2007 is dit Comité tweemaal samengekomen.
Het Audit Committee In 2004 werd een Audit Committee opgericht, dat uitsluitend uit niet-uitvoerende Bestuurders bestaat. De functie van Interne Auditeur werd ingevoerd door een beslissing van de Raad van Bestuur. Het Audit Committee werd belast met de invoering ervan en benoemde de heer André Cornet in deze functie. Het Audit Committee bepaalde welke werken voor de interne audit moeten worden uitgevoerd en stelde een werkplan op dat over drie jaar werd gespreid om zoveel mogelijk onderwerpen aan bod te laten komen. Dit comité waakt erover dat de Raad van Bestuur de nodige financiële en boekhoudkundige informatie krijgt, zodat ze haar functie naar behoren kan uitoefenen; het zorgt ervoor dat de audit- en interne controleprocedures goed worden ingevoerd en dat ze correct werken; het waakt erover dat de rapportering en consolidatie op een efficiënte en betrouwbare manier gebeuren; het zorgt ervoor dat de risico’s waaraan de onderneming is blootgesteld, op gepaste wijze beheerd worden. Tijdens boekjaar 2007 is dit Comité driemaal samengekomen.
62 / Atenor Group / Jaarverslag 2007
De vennootschap waakt over een passend vergoedingsbeleid van de uitvoerende Bestuurders. De Gedelegeerd Bestuurder ontving in 2007 voor al zijn prestaties tegenover de Groep (ATENOR GROUP n.v. en haar dochterondernemingen wegens zijn functies binnen de Groep) een globale vergoeding van €320.000 waarvan €315.000 als vaste vergoeding (kosten voor de vennootschap, voordelen inbegrepen). Hij bezat op 31 december 2007, 8.000 opties op uit te geven aandelen. Tijdens het boekjaar werden aan de Bestuurders geen kredieten noch voorschotten of aandelenopties toegekend. Het Nomination & Remuneration Committee - dat de hoogste bevoegdheid heeft ter zake - kende geen enkele bijzondere contractuele bepaling toe betreffende de indienstneming of het vertrek van uitvoerende managers.
Beleid inzake de aanwending van het resultaat Inzake het beleid van aanwending en distributie van het resultaat, heeft de Raad van Bestuur tot doel de Algemene Vergadering van Aandeelhouders een regelmatige vergoeding in de vorm van een dividend te bieden, waarbij erover wordt gewaakt dat de Groep een gezonde balansstructuur en voldoende middelen behoudt om haar ontwikkeling te verzekeren.
Overeenkomst met de referentieaandeelhouders In juli 1997 nam een groep Belgische investeerders de gehele participatie van Lonrho Plc over en engageerde zich zo voor een periode van vijf jaar via een aandeelhoudersovereenkomst in een participatie in ATENOR GROUP op lange termijn. Deze overeenkomst werd in 2002 verlengd voor nog eens 5 jaar en ze werd aangepast in september 2005. In november 2006 verwierf de Luxemburgse investeringsmaatschappij Luxempart s.a. buiten de beurs 10,09% van het maatschappelijk kapitaal van ATENOR GROUP bij de referentieaandeelhouders Alva, 3D, Sofinim en Degroof. Hierdoor werd een nieuwe aandeelhoudersovereenkomst gesloten die 47,37% van het maatschappelijk kapitaal bijeenbrengt tussen de aandeelhouders Alva, 3D, Sofinim, Stéphane Sonneville s.a. en Luxempart. Deze aandeelhoudersovereenkomst vervangt de eerdere overeenkomsten en drukt de gemeenschappelijke visie uit van de referentieaandeelhouders wat betreft de strategie van de vennootschap en haar governance regels, en ze regelt hun eensgezinde actie in dit opzicht.
Deze aandeelhoudersovereenkomst voert een wederzijds recht van voorkoop in bij overdracht van aandelen. Conform artikel 74 van de wet van 1 april 2007 betreffende openbare overnameaanbiedingen, hebben deze aandeelhouders het CBFA en de vennootschap ingelicht, dat ze in onderling overleg meer dan 30% van het maatschappelijk kapitaal van de vennootschap in handen hebben. De vennootschap heeft geen weet van een andere relatie of van een bijzondere overeenkomst tussen de aandeelhouders.
Partnershipbeleid met het Management ATENOR GROUP moedigt de leden van haar management aan om enerzijds persoonlijk te investeren in het aandeelhouderschap van de vennootschap, en anderzijds om samen met haar mee te investeren in vastgoedprojecten.
Aandelenoptieplan In totaal werden 34.825 aandelenopties, uitgegeven in 2000 en 2001, uitgeoefend in januari 2007; er zijn geen onuitgeoefende opties meer in het kader van deze aandelenoptieplannen. De raad van bestuur van 31 maart 2007 keurde de uitgifte goed van een aandelenoptieplan dat bedoeld is voor het personeel en de medewerkers van de groep. Dit plan heeft betrekking op een totaal van 150.000 bestaande aandelen en zal niet leiden tot de uitgifte van nieuwe aandelen. Een eerste schijf van 48.300 opties werd toegekend in mei 2007; deze opties zijn uitoefenbaar vanaf maart 2011, aan de prijs van €42,35 per aandeel. Een tweede schijf van 51.700 opties wordt toegekend in maart 2008; deze opties zijn uitoefenbaar vanaf maart 2012 aan de prijs van €39,17, wat overeenstemt met het gemiddelde van de koersen van de 30 dagen die voorafgingen aan de uitgifte van het plan.
Dit beleid is erop gericht om het management nog meer te betrekken in de groei van de hele ATENOR groep enerzijds, en in de selectie, het beheer en de valorisatie van elk vastgoedproject anderzijds. In de loop van 2006 hebben de leden van het management en van het personeel aanzienlijke participaties verworven in het kapitaal van ATENOR GROUP (in totaal goed voor 5,23%); De Gedelegeerd Bestuurder is trouwens partij in de overeenkomst tussen de duurzame aandeelhouders die werd gesloten in november 2006. Bovendien besloten de raad van bestuur en het management dat het management een participatie van 10% zal nemen in vier projecten: Port du Bon Dieu, Victor, Vaçi Ut en Hermes Business Campus. Dit partnershipbeleid draagt zo bij tot een betere afstemming van de belangen van het management op die van ATENOR GROUP, door ze te koppelen aan de risico’s en vooruitzichten van haar activiteiten, en dit in een langetermijnoptiek.
Commissaris De externe audit wordt uitgevoerd (zowel voor de geconsolideerde cijfers als voor de niet-geconsolideerde cijfers) door commissaris Goossens Gossart Joos scprl, vertegenwoordigd door de heer D. Goossens. Hij werd herbenoemd tijdens de Algemene Vergadering van Aandeelhouders in april 2006 voor een periode van drie jaar, die verstrijkt bij het einde van de Algemene Vergadering van 2009. Zijn bezoldiging bedraagt €38.000 per jaar. De totale bezoldiging van de commissaris Goossens Gossart Joos scprl, vertegenwoordigd door de Heer Goossens of Gossart voor hun auditopdrachten voor zowel ATENOR GROUP als voor haar dochterondernemingen, bedroeg in 2007 €69.011.
Jaarverslag 2007 / Atenor Group / 63
Voor meer inlichtingen : Avenue Reine Astrid, 92 B-1310 Terhulpen Tel. : + 32 2 387 22 99 Fax : + 32 2 387 23 16 Website : www.atenor.be e-mail :
[email protected] BTW BE 0403 209 303 RPR Nijvel Investor Relations : Sidney D. Bens, Financieel Directeur Tel. : + 32 2 387 22 99 Fax : + 32 2 387 23 16 e-mail :
[email protected]
2007
Financieel Verslag
Inhoud
Verslag van de Raad van Bestuur .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 Geconsolideerde winsT- en verliesrekening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 Geconsolideerde balans .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Geconsolideerde kasstromentabel .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Geconsolideerd wijzigingoverzicht van het eigen vermogen .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Nota’s betreffende de geconsolideerde jaarrekening .. 10 Nota 1: Belangrijkste boekhoudkundige methodes ......................10 Nota 2: Gesegmenteerde informatie ..............................................13 Nota 3: Bedrijfsresultaten . .............................................................14 Nota 4: Personeelskosten ...............................................................14 Nota 5: Andere bedrijfskosten ........................................................14 Nota 6: Financiële resultaten . ........................................................15 Nota 7: Belastingen op het resultaat . ............................................15 Nota 8: Kapitaal ................................................................................16 Nota 9: Resultaat en dividend per aandeel ....................................17 Nota 10: Goodwill en immateriële activa .......................................17 Nota 11: Materiële vaste activa .......................................................18 Nota 12: Vastgoedbeleggingen . ......................................................19 Nota 13: Deelnemingen gewaardeerd volgens de “equity” -methode . ...........................................................20 Nota 14: Voorraden ..........................................................................20 Nota 15: Financiële activa ...............................................................21 Nota 16: Uitgestelde belastingverplichtingen en -vorderingen ...22 Nota 17: Overige vlottende en vaste activa ....................................22 Nota 18: Voorzieningen, risico’s en voorwaardelijke verplichtingen ...................................................................23 Nota 19: Geschillen ..........................................................................23 Nota 20: Financiële schulden, handels- en overige schulden .....24 Nota 21: Voordelen van het personeel . ..........................................26 Nota 22: Resultaat uit beëindigde bedrijfsactiviteiten . ................27 Nota 23: Activa/passiva aangehouden voor verkoop ....................27 Nota 24: Risicobeheer . ....................................................................28 Nota 25: Gebeurtenis sinds de sluiting ..........................................29 Nota 26: Verbintenissen en voorwaardelijke verplichtingen . ......30 Nota 27: Groepsstructuur ...............................................................31 Verslag van de Commissaris .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 Statutaire rekeningen van ATENOR GROUP n.v. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
Conformiteitverklaring: ATENOR GROUP heeft haar geconsolideerde jaarrekeningen opgesteld conform de internationale boekhoudkundige IAS-normen (IFRS) en conform de interpretaties van IFRIC die golden op 31 december 2007, zoals ze werden goedgekeurd door de Europese Commissie.
Jaarverslag 2007 / Atenor Group / 1
Verslag van de raad van bestuur op de Gewone Algemene Vergadering van aandeelhouders van 25 april 2008 Dames en heren,
Wij hebben het genoegen u het beheerverslag van het 97e maatschappelijke boekjaar van uw vennootschap voor te stellen en u de jaarrekeningen die op 31 december 2007 afgesloten werden ter goedkeuring voor te leggen, samen met onze voorstellen voor de winstverdeling. De geconsolideerde resultaten 2007 liggen veel hoger dan de geconsolideerde resultaten 2006 en vormen een nieuw record voor de groep (35,41 miljoen euro tegenover 13,63 miljoen euro in 2006).
De overige bedrijfsopbrengsten omvatten het resultaat van de verkoop van de vennootschappen PRESIDENT die in mei 2007 werden verkocht aan COMMERZ REAL (28,55 miljoen euro). Na de voorlopige oplevering van het project PIXEL en dankzij het succes van de commercialisering van de huuroppervlakten (100%), draagt dit project bij tot de geconsolideerde operationele resultaten van maar liefst 4,85 miljoen euro. ATENOR GROUP genoot in 2007 van de uitbetaling van twee schijven van de vergoeding van haar vorderingen in D.R.C., wat zorgde voor een bijdrage tot het operationeel resultaat (EBIT) van 2,34 miljoen euro.
Deze resultaten komen vooral van de verkoop van de aandelen van drie vennootschappen: President A, B en C (project PRESIDENT, 29 890 m2), wat zorgt voor een positieve bijdrage in boekjaar 2007 van 28,55 miljoen euro. De resultaten werden ook beïnvloed door de voltooiing van de werken van PIXEL en de volledige verhuur van de kantoorruimten ervan.
ATENOR GROUP besloot trouwens over te gaan tot een waardevermindering op het saldo van haar vordering tegenover IMAG voor 2,34 miljoen euro na opgeschorte belastingen.
Tabel met geconsolideerde sleutelcijfers Rekeningen na audit
Conform IAS 12 (uitgestelde belastingen) boekte ATENOR GROUP actieve en passieve fiscale latenties die een positieve bijdrage tot het geconsolideerd resultaat na belastingen teweegbrachten van 2,24 miljoen euro.
In duizenden EUR
2007
2006
Resultaten Geconsolideerd nettoresultaat (aandeel van de groep) Resultaat per aandeel (in €) Aantal aandelen
35 414
13 626
7,03
2,70
5 038 411
5 038 411
239 002
232 206
Balans Totaal der activa Kasmiddelen aan het einde van de periode
94 448
38 021
Netto kasmiddelen
42 734
-36 137
103 057
75 830
Totaal geconsolideerde eigen vermogen
De voortzetting van het succes van de activiteiten inzake vastgoedpromotie stelde ATENOR groep in staat een record nettoresultaat (aandeel van de groep) neer te zetten van 35,41 miljoen euro.
Netto kasmiddelen Op 31 december 2007 beschikte de groep over nettokasmiddelen van 42,73 miljoen euro, tegenover een nettoschuld van 36,14 miljoen euro op 31 december 2006. Deze liquide middelen komen voornamelijk van de verkoop van het project President in mei 2007, van de tweede betaalde schijf van de effecten IMMO STEICHEN (project Pixel), van de vergoeding afkomstig uit D.R.C. en de gedeeltelijke terugbetaling van de voorschotten die waren toegewezen aan IMAG.
Geconsolideerd eigen vermogen
Voorgesteld Dividend (€) Bruto dividend per aandeel
2,60
1,30
Netto dividend na 25% voorheffing
1,95
0,98
Netto dividend met VVPR-strip
2,21
1,11
Omzet, opbrengst uit gewone activiteiten en operationeel resultaat De omzet bedraagt 33,92 miljoen euro, dit is een daling van 44,83 miljoen euro als gevolg van de herclassificatie als “Resultaat na belasting uit bedrijfsactiviteiten die worden beëindigd” van de vennootschappen IMAG, PUBLIMAIL en D’SIDE. Deze omzet omvat voornamelijk de oplevering van het project Pixel, de vordering van de bouw van het project President, de ontvangen huurgelden op de site I.D.M. (project Media Gardens) en de omzet van Hotel CROWNE PLAZA.
2 / Atenor Group / Jaarverslag 2007
Als gevolg van deze operaties bedraagt het bedrijfsresultaat 31,04 miljoen euro.
Ten gevolge van de uitoefening in januari 2007 van 34 825 opties op aandelen toegekend in 2000 en 2001 is ATENOR GROUP overgegaan tot een verhoging van zijn maatschappelijk kapitaal met 855 713,00 euro. Het nieuw maatschappelijk kapitaal bedraagt 38 879 547,69 euro en is vertegenwoordigd door 5 038 411 aandelen zonder nominale waarde.
Eigen aandelen Tijdens 2007 heeft ATENOR GROUP 50 827 eigen aandelen verworven. Op 31 december 2007 heeft ATENOR GROUP 50 827 eigen aandelen in handen, die werden gekocht tegen een gemiddelde prijs van 41,79 euro voor een totaalbedrag van 2,12 miljoen euro. Deze aandelen zijn bestemd om het optieplan 2007 te dekken.
Projecten in de portefeuille ATENOR GROUP ging in 2007 en begin 2008 voort met de ontwikkeling van haar portefeuille met onroerende projecten, door ze te verrijken met vijf nieuwe projecten, terwijl haar actieterrein uitbreiding nam naar Centraal-Europa. In het Groothertogdom Luxemburg PRESIDENT: in mei 2007 verkocht ATENOR GROUP aan COMMERZ REAL de vennootschappen PRESIDENT A, B en C, eigenaars van gronden gelegen op het Plateau van Kirchberg, waarop momenteel een vastgoedcomplex van kantoren (29 890 m2) wordt gebouwd. Deze verrichting zorgde in 2007 voor een nettobijdrage aan het bedrijfsresultaat van de groep van 28,55 miljoen euro; in 2009 kan nog bijkomende winst worden geboekt, afhankelijk van de evolutie van de ontwikkeling van het gebouw (bouw, verhuur). PIXEL: in september 2006 verkocht ATENOR GROUP aan het Duitse beleggingsfonds UNION INVESTMENT (vroegere DIFA), haar participatie in de vennootschap IMMO STEICHEN (eigenaar van de grond en van de projectontwikkeling Pixel). De werken werden in november 2007 opgeleverd en de volledige kantooroppervlakte is verhuurd. In België SOUTH CITY: dit project situeert zich in Brussel, in de buurt van het Zuidstation, en is voor 40% in handen van ATENOR GROUP (in partnerschap met ESPACE-MIDI en B.P.I.) en het behelst de bouw van een gemengd geheel van 40 010 m2 kantoren, winkels en een hotel (142 kamers). De stedenbouwkundige vergunningen werden afgeleverd in december 2007 en de werken zijn volop in uitvoering. Voor een groot deel van de kantoorruimten werd reeds een huurovereenkomst voor lange duur gesloten, wat bevestigt dat er belangstelling bestaat voor deze wijk, die volop wordt vernieuwd. MEDIA GARDENS (Immobilière des Deux Maisons) : dit project wordt geleid door ATENOR GROUP op een site met een totale oppervlakte van 1,2 hectare en wordt momenteel gebruikt door haar vroegere dochtermaatschappij Matermaco in Schaarbeek. Het betreft in totaal 289 woningen (ongeveer 27 000 m2) verspreid over vijf gehelen van 4 tot 6 verdiepingen binnen een huizenblok vol groen. De vergunning werd aangevraagd in juli 2007. In november 2007 werd een principeakkoord gesloten met de vastgoedbevak AEDIFICA met het oog op de verkoop aan deze laatste van een van de fasen van het project dat een blok van 75 appartementen beslaat. PREMIUM: deze uitzonderlijke site van 1,25 hectare gelegen langs het Kanaal ter hoogte van de Willebroekkaai, in het verlengde van de Noordruimte, is bedoeld om plaats te bieden aan een gemengd geheel van woningen, kantoren en winkels van meer dan 70 000 m2. Het grootste deel van de woningen zou worden ondergebracht in een gebouw met een verzorgd architecturaal ontwerp dat beantwoordt aan de strengste criteria inzake milieubescherming. De contacten met de autoriteiten worden voortgezet om een consensus te bereiken over dit project, dat mee zal helpen deze unieke ruimte in Brussel op te waarderen op stedenbouwkundig en economisch vlak. BRUSSELS EUROPA: Hotel EUROPA CROWNE PLAZA is gelegen in het hart van de Europese wijk en zorgde in 2007 voor een bijdrage aan de geconsolideerde omzet van 9,58 miljoen euro en genereerde een ruimschoots positief operationeel resultaat. ATENOR GROUP gaat verder met de hoteluitbating, terwijl de alternatieven voor deze activiteit en de ontwikkelingsperspectieven op deze uitzonderlijke site worden onderzocht. Een van de projecten werd voorgesteld aan de pers in juni 2007 en stelt de ontwikkeling voor van een torengebouw met op de benedenverdieping een aangename oppervlakte voor gemengde doeleinden.
VICTOR: in november 2007 mocht ATENOR GROUP zich de koper noemen van een grond van 2 300 m2 die uiterst gunstig gelegen is tegenover het HST-station (Victor Hortaplein). ATENOR GROUP zal binnenkort overleg plegen met de bevoegde autoriteiten om er een kwaliteitsvol vastgoedproject te ontwikkelen, dat harmonieus past in de perimeter van het Hortaplein. VUE SUR HAIN: deze vennootschap, die in november 2007 werd overgenomen door ATENOR GROUP, is eigenaar van een grond van 2 hectare, gelegen aan de ingang van Kasteelbrakel, aan de rand van Brussel. Na overleg met de lokale autoriteiten werd in januari 2008 een vergunning aangevraagd voor de bouw van 82 woningen (huizen en appartementen – 9 365 m2) in een geest van duurzame ontwikkeling.
Stopzetting van Private Equity Conform haar strategie om zich toe te spitsen op haar activiteiten inzake vastgoedpromotie, legde ATENOR GROUP in 2007 de laatste hand aan de verkoop van haar drie laatste participaties van Private Equity (IMAG, D’SIDE en PUBLIMAIL). IMAG had zelf in juli 2007 haar dochtermaatschappij AGV verkocht aan de Italiaanse groep DAINESE. Conform IFRS 5 werd het resultaat van deze vennootschappen opgenomen in 2007 op de lijn “ Resultaat na belasting uit bedrijfsactiviteiten die worden beëindigd”.
Belangrijke gebeurtenissen sinds de sluiting De Raad van Bestuur van 3 maart 2008 keurde de uitgifte goed van een aandelenoptieplan dat bedoeld is voor het personeel en de medewerkers van de groep. Dit plan heeft betrekking op een totaal van 51 700 bestaande aandelen en zal niet leiden tot de uitgifte van nieuwe aandelen. De opties zijn uitoefenbaar vanaf maart 2012, tegen een prijs die overeenstemt met het gemiddelde van de koersen gedurende de 30 dagen die aan de uitgifte voorafgaan.
Vooruitzichten voor 2008 ATENOR GROUP kondigde in maart 2008 aan dat ze principeakkoorden heeft afgesloten voor de ontwikkeling van drie nieuwe vastgoedprojecten in Boekarest, Boedapest en Namen. Nu ATENOR GROUP zich volledig toespitst op haar activiteit als vastgoedontwikkelaar, begint ze het jaar 2008 met een portefeuille - die goed in evenwicht is wat betreft de bestemmingen, de ligging en de vorderingsstadia - met 10 projecten in uitvoering, goed voor een totale ontwikkelingsoppervlakte van 300 000 m2 (tegenover 6 projecten en 175 000 m2 begin 2007). Boekjaar 2008 zal positief worden beïnvloed door het resultaat in verband met de voortzetting van de bouw van het project President in Luxemburg. Omdat er geen negatieve gebeurtenissen worden voorzien, zou ATENOR GROUP een resultaat moeten realiseren dat minstens even goed is als dat van 2007.
Stock Option Plan 2007 De Raad van Bestuur van 31 mei 2007 kondigde de uitgifte goed van een aandelenoptieplan bestemd voor personeelsleden en medewerkers van de groep. Dit plan omvat in totaal 48 300 bestaande aandelen en zal niet gepaard gaan met de uitgifte van nieuwe aandelen. De opties zijn uitvoerbaar vanaf maart 2011 tegen de prijs van 42,35 euro per aandeel. Jaarverslag 2007 / Atenor Group / 3
Toepassing van de nieuwe Internationale Boekhoudkundige Normen (IFRS)
Belangrijkste risico’s en onzekerheden
De financiële informatie van boekjaar 2007 wordt afgesloten en bekendgemaakt conform de IFRS-normen.
Aanwending van de winst (maatschappelijke resultaten van Atenor Group n.v.) De jaarrekeningen van ATENOR GROUP n.v. vertonen een maatschappelijke winst van het boekjaar van K€ 69 524. Dit resultaat is in hoofdzaak het gevolg van de verkoop van de aandelen PRESIDENT, waarvan de winst in consolidatie erkend werd op grond van de boekhoudprincipes die toegelicht worden in de bijlagen bij de geconsolideerde jaarrekening, naargelang de voortgang van het project. Uw Raad stelt u voor de jaarrekeningen op 31 december 2007 goed te keuren en de maatschappelijke winst van ATENOR GROUP n.v. van het boekjaar als volgt aan te wenden: Te bestemmen winst van het boekjaar K€ Overgedragen winst K€ Te bestemmen winstsaldo K€
69 524 18 225 87 749
Dotatie aan de wettelijke reserve K€ Tantièmes K€ Kapitaalvergoeding K€ Over te dragen winst K€
86 150 13 100 74 414
De Raad van Bestuur zal aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van 25 april 2008 voorstellen om voor boekjaar 2007 een brutodividend uit te betalen van 2,60 euro, dit is een stijging van 100%; ofwel een nettodividend na voorheffing (25%) van 1,95 euro per effect en een nettodividend na voorheffing (15%) van 2,21 euro per effect met VVPR-strip. Mits goedkeuring door de Gewone Algemene Vergadering zal dit dividend worden uitbetaald vanaf 30 april 2008. De financiële dienst van Atenor Group wordt verzekerd door de onderstaande banken : - DEXIA - ING - DEGROOF Bank De uitbetaling aan de aandeelhouders op naam zal gebeuren via bankoverschrijving. 3
2,6 2,5 2 1,5 1
0,6 0,5 0
97
98
99
00
01
02
03
04
Evolutie van het dividend (in EUR)
4 / Atenor Group / Jaarverslag 2007
05
06
07
ATENOR GROUP is een vennootschap die participaties bezit in vennootschappen die vastgoedprojecten ontwikkelen, en tegelijk ook rechtstreeks vastgoedpromoties ontwikkelt. Inzake vastgoedpromotie wordt ATENOR GROUP geconfronteerd met de risico’s en onzekerheden die inherent zijn aan deze activiteit, en met name de evolutie van de conjunctuur van de wereldeconomie en de markten waar de gebouwen zijn gebouwd, alsook de evolutie van de fundamentele factoren van de financiële markten, zoals de rentevoeten en het volume van de middelen die voor investering worden aangewend. De Raad van Bestuur heeft aandacht voor de analyse en het beheer van de verschillende risico’s en onzekerheden waaraan ATENOR GROUP en haar dochterondernemingen zijn blootgesteld. Meer bepaald ontvouwt de Raad van Bestuur drie specifieke risico’s waarmee ATENOR GROUP geconfronteerd wordt: 1) In het kader van het fiscaal geschil met betrekking tot de zogenaamde “kasgeldvennootschappen”, dat betrekking zou hebben op meer dan 700 vennootschappen in België, werden aanzienlijke aanslagen ingekohierd ten laste van sommige gewezen dochterondernemingen van de groep; deze vennootschappen waren afgestaan aan beleggers die door beroemde tussenpersonen en banken aan ATENOR GROUP waren voorgesteld en aanbevolen. Er is gebleken dat deze beleggers kasgeld van de verworven vennootschappen zouden hebben verduisterd en hun fiscale verplichtingen zouden hebben ontdoken, terwijl ze de aangekondigde herinvesteringen niet uitvoerden. Deze fiscale geschillen, waarbij ATENOR GROUP niet rechtstreeks betrokken is, hebben in sommige gevallen aanleiding gegeven tot strafklachten of tot burgerlijke rechtsvorderingen, voornamelijk tegen de kopers en de banken die een bemiddelende rol hebben gespeeld, maar waarbij ATENOR GROUP, als verkoper van de bewuste vennootschappen, betrokken zou kunnen zijn. ATENOR GROUP heeft haar volledige en loyale medewerking verleend aan de onderzoeken van de gerechtelijke en fiscale autoriteiten en heeft geen enkele vorm van fraude gepleegd op het gebied van het fiscaal recht of het vennootschapsrecht. De groep heeft er het volste vertrouwen in dat zal worden aangetoond dat ze te goeder trouw heeft gehandeld. 2) ATENOR GROUP heeft in het kader van de overdracht van de aandelen in NORTH GALAXY de verplichtingen van NORTH GALAXY overgenomen betreffende de betaling van het Variabele Deel van de overnameprijs van de grond; deze verplichtingen werden volledig uitgevoerd in de loop van het boekjaar 2005. ATENOR GROUP werd echter geconfronteerd met bepaalde betwistingen met betrekking tot het bedrag van dit variabele deel. Deze betwistingen zijn ongegrond en kunnen overigens niet geldig aan de orde worden gebracht ten aanzien van de toepasselijke contractuele bepalingen. Daarom werd hiervoor geen voorziening uitgetrokken. 3) Tot slot vernam ATENOR GROUP in december 2006 dat er een rechtsvordering werd ingediend in Luxemburg door een Luxemburgse familiegroep. In 2004 waren er plannen voor een vereniging met deze groep met het oog op de uitvoering van het project President, maar ging dit niet door. ATENOR GROUP heeft sinds de zomer van 2005 geen contact meer gehad met deze promotor, die beweert recht te hebben op een deel van de winst die ATENOR GROUP zou realiseren op het project President. ATENOR GROUP is ervan overtuigd dat er geen enkele grond is voor de vordering die tegen haar werd ingesteld; dit standpunt werd bevestigd door haar juridische adviseurs na een grondige analyse van het dossier. De eiser blijft overigens reeds enkele maanden in gebreke wat betreft het bespoedigen van de procedure.
Bestuur Corporate Governance De Gewone Algemene Vergadering van 27 april 2007 stelde de s.a. LUXEMPART, vertegenwoordigd door Dhr. François Tesch en de s.a. Stéphan SONNEVILLE, vertegenwoordigd door Dhr. Stéphan Sonnville, aan als bestuurder. Op 27 april 2007 nam de Raad van Bestuur akte van het ontslag van Dhr. Aldo Vastapane als bestuurder. Op 31 mei 2007 stelde de Raad van Bestuur Dhr. Frank Donck aan als Voorzitter van de Raad van Bestuur. Er werd ook besloten om het dagelijks bestuur over te dragen aan de s.a. Stéphan SONNEVILLE, vertegenwoordigd door Dhr. Stéphan Sonneville. Op 18 juni 2007 nam de Raad van Bestuur akte van het ontslag van de n.v. 3D vertegenwoordigd door Dhr. Rudy Broeckaert. Uw Raad stelt u voor de bestuurders en de commissaris van hun mandaten te ontheffen voor het boekjaar afgesloten op 31 december 2007.
Terhulpen, 3 maart 2008
Voor de Raad van Bestuur.
Jaarverslag 2007 / Atenor Group / 5
Geconsolideerde winst- en verliesrekening
In duizenden EUR Opbrengsten
Nota’s
2-3
Omzet Huuropbrengsten uit vastgoed
2007 34 443
81 987
33 918
78 745
526
3 167
Overige bedrijfsopbrengsten Overige bedrijfsopbrengsten
74 2-3
Winst (verlies) op afboeking van financiële activa Overige bedrijfsopbrengsten
37 277
23 126
33 334
15 487
3 942
6 897
Winst (verlies) op afboeking van niet financiële activa
742
Bedrijfskosten (-) Grondstoffen en gebruikte hulpstoffen (-) Wijzigingen in voorraden gereed product en werk in uitvoering Personeelskosten (-)
4
Afschrijvingen (-) Aanpassingen van waarde (-) Overige bedrijfskosten (-)
2006
-40 677
-95 877
-1 212
-33 123
-118
2 015
-6 535
-18 531
-488
-3 242
-3 415
-5 166 -37 830
5
-28 909
2-3
31 042
9 236
Financieringskosten (-)
6
-1 674
-4 124
Financiële opbrengsten
6
3 225
1 204
Bedrijfsresultaat - EBIT
Aandeel in het resultaat van deelnemingen gewaardeerd volgens de "equity"-methode
Resultaat vóór belasting Belastingen op het resultaat (-)
7
Resultaat na belasting Resultaat na belasting uit bedrijfsactiviteiten die worden beëindigd (1)
22
Resultaat van het boekjaar Resultaat minderheidsbelangen
Resultaat (aandeel van de Groep)
-11
-43
32 583
6 273
2 238
7 327
34 821
13 600
1 648
-735
36 469
12 865
1 055
-762
35 414
13 626
In EUR
Winst per aandeel Aantal aandelen (2)
8
5 038 411
5 038 411
Verwaterd resultaat per aandeel
9
7,03
2,70
Voorstelling van brutodividend per aandeel
9
2,60
1,30
(1)
Op 31.12.2006 stemde het resultaat na belastingen uit beëindigde activiteiten overeen met DELTA EXTINCTORS. Op 31.12.2007, stemt dit resultaat overeen met IMAG, D’SIDE en PUBLIMAIL.
(2)
Een kapitaalverhoging door de uitoefening van warrants in 02.2007 bracht het aantal aandelen van 5 003 586 naar 5 038 411, rechtgevend op het dividend 2006.
6 / Atenor Group / Jaarverslag 2007
Geconsolideerde balans Activa In duizenden EUR
Passiva en eigen vermogen Nota’s
Vaste activa
2007
2006
In duizenden EUR
56 022
15 518
Totaal eigen vermogen
103 057
75 830
Eigen vermogen - Groepsaandeel
102 968
75 654
Geplaatst kapitaal
38 880
38 024
Reserves
66 212
37 633
Materiële vaste activa
11
878
2 446
Vastgoedbeleggingen
12
3 896
2 352
Immateriële activa
10
278
17
Deelnemingen in verbonden entiteiten
15
254
482
Eigen aandelen (-)
-3 176
39 208
56 513
20
26 987
43 942
18
1 688
3 222
Pensioen verplichting
21
490
736
Afgeleide instrumenten
20
358
590
Uitgestelde belastingverplichtingen
16
9 685
8 022
96 737
99 864
13
94
105
16
8 605
4 498
Langlopende passiva
Overige financiële vaste activa
15
7 925
5 589
26
26
Langlopende rentedragende verplichtingen Langlopende voorzieningen
17
Overige vaste activa
4
7
Vlottende activa
182 980
Vaste activa en groepen of over te dragen activa aangehouden voor verkoop
23
Voorraden
14
Overige financiële vlottende activa
34 060
15
Belastingvorderingen
216 688 64 338
47 702
87 015
18 918
23 786
296
608
2006
89
Uitgestelde belastingvorderingen
Handelsvorderingen en overige vorderingen (vast deel)
2007
-2 124
8
Minderheidsbelangen
Deelnemingen volgens de "equity" -methode
Afgeleide instrumenten
Nota’s
Kortlopende passiva Verplichtingen opgenomen in groepen of over te dragen activa aangehouden voor verkoop
23
Kortlopende rentedragende passiva
20
24 727
30 215
Kortlopende voorzieningen
18
2 042
2 193
48 413
Handelsvorderingen en overige vorderingen
Pensioen verplichting
21
208
335
17
39 776
25 529
Belastingverplichtingen
20
644
612
Kas en kasequivalenten
17
75 530
14 235
758
1 177
Kortlopende handelsschulden en overige schulden
20
17 218
13 363
Overige kortlopende passiva
20
51 898
4 733
239 002
232 206
Overige vlottende activa
Totaal der activa
239 002
232 206
Totaal van het eigen vermogen en der passiva
Jaarverslag 2007 / Atenor Group / 7
Geconsolideerde kasstromentabel (indirecte methode)
In duizenden EUR
2007
2006
Bedrijfsverrichtingen Winst (verlies) na belastingen (buiten bedrijfsactiviteiten die worden beëndigd) Resultaat van deelnemingen gewaardeerd volgens de "equity"-methode Afschrijvingen (toevoegingen/terugnemingen) Waardeverminderingen (toevoegingen/terugnemingen) Voorzieningen (toevoegingen/terugnemingen) Resultaat van niet verwezenlijkt wisselen
32 574
10 077
11
43
724
3 285
3 415
5 145
-2 060
1 487
-7
-48
-33 334
-16 749
Toevoegingen (terugnemingen) van uitgestelde belastingen
-2 696
-9 230
Kasstroom
-1 375
-6 065
Wijzigingen in de behoefte aan werkkapitaal
-19 018
-35 427
Toename (afname) van de bedrijfsthesaurie
-20 393
-41 492
Aanschaffing van materiële en immateriële vaste activa
-648
-3 490
Aanschaffing van financiële vaste activa
-747
-20
Resultaat op overdrachten van activa Geactiveerde interne productie
-74
Investeringsverrichtingen
Nieuwe toegestane leningen
-3 798
-931
Subtotaal van de aangekochte investeringen
-5 194
-4 440
55 876
31 877
3
391
Overdrachten van materiële en immateriële vaste activa Overdrachten van financiële vaste activa Terugbetaling van leningen Beëindigde bedrijfsactiviteiten of activiteiten te verkopen
1 622
8 282
2 566
Subtotaal van de verkochte investeringen
64 161
36 456
Toename (afname) van de investeringsthesaurie
58 967
32 016
856
2 776
Wijziging van de langetermijnleningen
-1 607
24 714
Dividenden uitbetaald door de moedervennootschap
-5 985
-5 054
-80
-73
Toename (afname) van de financieringsthesaurie
-6 817
22 364
Wijzigingen van de consolidatiekring en omrekeningsverschillen
24 670
-3 936
Financieringsverrichtingen Kapitaalverhoging
Tantièmes uitbetaald voor bestuurders
Nettowijziging over de periode
56 427
8 952
Kasmiddelen aan het begin van het boekjaar
38 021
29 069
Kasmiddelen aan het eind van het boekjaar
94 448
38 021
De thesauriestromen werden sterk beïnvloed door de verkoop van de aandelen van PRESIDENT A, B en C (project President), met inbegrip van de terugbetaling van de kredieten en door de verkoop van de effecten van IMAG, D’SIDE en PUBLIMAIL. In 2007 stemt de “Winst (verlies) na belastingen (buiten bedrijfsactiviteiten die worden beëindigd)” overeen met het netto resultaat buiten de impact van IMAG, D’SIDE en PUBLIMAIL. De bijdrage van die vennootschappen wordt heronderbracht bij “Beëindigde bedrijfsactiviteiten of activiteiten te verkopen” en bij “Wijzigingen van de consolidatiekring en omrekeningsverschillen”. In 2006 had diezelfde rubriek betrekking op de vennootschap DELTA EXTINCTORS.
8 / Atenor Group / Jaarverslag 2007
Geconsolideerd wijzigingoverzicht van het eigen vermogen
In duizenden EUR
Nota’s
Geplaatst kapitaal
Hedging reserves
Eigen aandelen
Gesonsolideerde reserves
Resultaat Omvan het rekeningsboekjaar verschillen
MinderTotaal eigen heidsvermogen belangen
2006 Saldo per 01.01.2006
35 248
-1 491
28 404
Resultaat van het boekjaar (groepsaandeel) Elementen van opbrengsten en lasten van het boekjaar die rechtstreeks als eigen kapitaal worden geboekt
361
-590
(1)(2)
-55
535 -762
Effect omrekening vreemde valuta
-5 226
-5 226 (3)
Saldo per 31.12.2006
2 776
1 489
207
38 024
-590
-2
23 920
38 024
-590
-2
37 546
-762 316
316
Uitbetaalde dividenden en tantièmes
63 825 13 626
Aandeel van het minderheidsbelang in het resultaat van het boekjaar
Overige toename/afname
1 303
13 626
13 626
-366
4 105
677
175
75 829
677
175
75 829
2007 Saldo per 01.01.2007 Resultaat van het boekjaar (groepsaandeel) Elementen van opbrengsten en lasten van het boekjaar die rechtstreeks als eigen kapitaal worden geboekt
35 414
35 414
233
233
(1)
Aandeel van het minderheidsbelang in het resultaat van het boekjaar
1 055
Effect omrekening vreemde valuta Uitbetaalde dividenden en tantièmes Overige toename/afname
Saldo per 31.12.2007
-6 630
-6 630 (4)(5)
856 38 880
-358
-2 121
32
-2 124
30 948
1 055 -468
-468
35 414
208
-1 141
-2 375
89
103 057
(1)
TENOR GROUP boekte op de balans in 2006 de reële waarde van de twee IRS die werden beschouwd als dekkingsinstrumenten (“cash flow hedge”), verbonden aan een A financieringsprogramma MTN dat werd uitgegeven in 2002 voor 8 miljoen euro. Deze leningen met variabele rentevoet zijn van meet af aan en in het financieringscontract het voorwerp geweest van swaps met vaste rentevoet. Conform IAS 39.95 wordt het deel van de winst of het verlies op het dekkingsinstrument dat wordt beschouwd als een efficiënte dekking, rechtstreeks geboekt als eigen vermogen.
(2)
De waarde van de uitbetalingen aan het Personeel en de leden van het Management op basis van aandelen (“share based payment”), werd geboekt voor 535 duizend euro, waarvan 48 duizend en 279 duizend euro ten laste van de boekjaren 2006 en 2007 respectievelijk, en het saldo wordt prorata temporis gedragen tot in november 2008, zie pagina 26 (Nota 21 – Voordelen van het personeel).
(3)
en kapitaalverhoging door de uitoefening van warrants op 02.02.2006 bracht het aantal aandelen van 696 773 naar 714 398. De deling van het effect vond plaats op 04.05.2006, wat het aantal E aandelen bracht op 5 003 586.
(4)
Een kapitaalverhoging door de uitoefening van warrants op 06.02.2007 bracht het aantal aandelen van 5 003 586 naar 5 038 411.
(5)
p 03.08.2007 werd een optieplan 2007 toegekend. Dit plan omvat 49 300 opties die tegen een uitvoerprijs van 42,35 euro uitvoerbaar zijn tijdens de periodes van 28.03.2011 tot 22.04.2011, O van 01.10.2011 tot 31.10.2011 en van 26.03.2012 tot 20.04.2012. De last met betrekking tot de waarde van de toegekende opties werd prorata temporis vastgesteld op 3 jaar. In 2007 werd een last van 31 duizend euro geboekt.
Jaarverslag 2007 / Atenor Group / 9
Nota’s betreffende de geconsolideerde jaarrekening
Nota 1: Belangrijkste boekhoudkundige methodes 1. Voorbereidingsbasis ATENOR GROUP heeft haar geconsolideerde jaarrekeningen opgesteld conform de internationale boekhoudkundige IAS-normen (IFRS) en conform de interpretaties van IFRIC die golden op 31 december 2007, zoals ze werden goedgekeurd door de Europese Commissie. Alle IASB-normen die geldig waren op de sluitingsdatum werden toegepast, er werd geen enkele norm vervroegd toegepast. De geconsolideerde jaarrekening van de Groep werd goedgekeurd door de Raad van Bestuur van 03.03.2008.
2. Belangrijke consolidatieprincipes en boekhoudprincipes De geconsolideerde jaarrekening bevat de jaarrekening van ATENOR GROUP n.v. en haar filialen waar ze rechtstreeks of onrechtstreeks een meerderheidsbelang in heeft. Deze filialen worden geconsolideerd volgens de globale integratiemethode. De controle wordt verondersteld te bestaan als de Groep minstens 50% van de effecten in handen heeft. De “equity”-methode wordt toegepast indien er sprake is van een gezamenlijk meerderheidsbelang in joint-ventures.
Gebouwen: 20 - 33 jaar Installaties en uitrusting: 10 - 15 jaar Machines: 3 - 8 jaar Informaticamateriaal: 3 - 10 jaar Meubilair: 1 - 10 jaar Rollend materieel: 4 jaar Inrichting gehuurde lokalen: over de duur van de huurovereenkomst (9 jaar) De winst of het verlies als gevolg van de verkoop of buitengebruikstelling van een materiële vaste activa stemt overeen met het verschil tussen de opbrengst van de verkoop en de boekhoudkundige waarde van de materiële vaste activa. Dit verschil wordt opgenomen in de resultatenrekening. Er wordt verondersteld dat de levensduur van terreinen onbeperkt is, ze worden derhalve niet afgeschreven. Latere uitgaven worden geboekt op de resultatenrekening op het ogenblik waarop ze gedaan worden. Een dergelijke uitgave wordt pas geactiveerd wanneer duidelijk kan worden aangetoond dat ze heeft geleid tot een verhoging van de verwachte toekomstige economische voordelen van de materiële vaste activa ten opzichte van de normale prestaties die oorspronkelijk werden geraamd.
Transacties en resultaten binnen de Groep worden geëlimineerd.
De activa onder financiële leasing worden afgeschreven over de economische levensduur, of over de duur van de leasing, als deze korter is.
2.1 Materiële vaste activa
2.2 Vastgoedbeleggingen
Materiële vaste activa worden geboekt als het waarschijnlijk is dat er toekomstige economische voordelen in verband met dit element ontstaan voor de Groep en als de kost van deze activa op een betrouwbare manier kan worden geraamd.
De activa in deze post vertegenwoordigen de onroerende zaken die worden aangehouden om er huurgelden uit te halen of onroerende goederen die geen deel uitmaken van een vastgoedproject op korte of middellange termijn. De vastgoedbeleggingen worden geregistreerd aan hun aankoopwaarde, verminderd met de afschrijvingen en eventuele waardeverliezen. De marktwaarde wordt vermeld in een nota in de geconsolideerde jaarrekening.
De materiële vaste activa zijn onderworpen aan de toepassing van de bepalingen betreffende de depreciaties van activa (IAS 36), aan de duur van het nut van de belangrijke onderdelen van de activa (IAS 16) en aan het gebruik, voor bepaalde activa zoals terreinen en gebouwen, van de reële waarde (marktwaarde) als geraamde kost. De terreinen, installaties en machines die worden aangehouden met het oog op het gebruik ervan bij de productie van goederen en diensten, of voor administratieve doeleinden, worden oorspronkelijke gewaardeerd aan de aankoopwaarde, met aftrek van de samengevoegde afschrijvingen en eventuele toegekende waardeverliezen. De aankoopwaarde bevat alle rechtstreeks te boeken lasten die nodig zijn opdat het actief de functie zou kunnen vervullen waarvoor ze bedoeld zijn. De afschrijving wordt berekend op basis van de geschatte economische levensduur, met aftrek van de restwaarde als deze aanzienlijk is. De kosten van leningen worden niet geactiveerd als materiële vaste activa. De afschrijvingen worden lineair berekend op de geschatte economische levensduur van de activa vanaf de datum waarop ze klaar zijn voor gebruik. De afschrijving wordt geboekt op de resultatenrekening bij de rubriek “Afschrijvingen (-)”.
10 / Atenor Group / Jaarverslag 2007
De afschrijvingen worden lineair berekend op de geschatte economische levensduur van de gebouwen. De afschrijving wordt geboekt op de resultatenrekening bij de rubriek “Afschrijvingen (-)”. Als algemene regel worden vastgoedbeleggingen afgeschreven op 33 jaar. 2.3 Immateriële vaste activa De andere immateriële vaste activa dan goodwills worden oorspronkelijk gewaardeerd aan hun aankoopkost. De immateriële vaste activa worden geboekt als het waarschijnlijk is dat de toekomstige economische voordelen die aan de activa worden toegekend naar de onderneming gaan en als de kost van deze activa op een betrouwbare manier kan worden geraamd. Na hun oorspronkelijke boeking worden de immateriële vaste activa geraamd aan de kost verminderd met het totaal van de afschrijvingen en met het totaal van de depreciaties van activa. De andere immateriële vaste activa dan goodwills bevatten vooral de softwares. De immateriële vaste activa worden afgeschreven volgens de lineaire methode op basis van de beste raming van hun gebruiksduur. De afschrijving wordt geboekt in de resultatenrekening bij de rubriek “Afschrijving (-)”.
2.4 Goodwill De goodwill vormt het verschil tussen de aankoopkost die werd bepaald bij een hergroepering van ondernemingen en het aandeel van de Groep in de reële waarde van de identificeerbare verworven activa en passiva. Conform IFRS 3 over de hergroeperingen van ondernemingen en IAS 38 op de immateriële vaste activa, wordt de levensduur van de goodwill die werd verworven in het kader van een hergroepering van ondernemingen als onbepaald beschouwd en er wordt geen enkele afschrijving geboekt. ATENOR GROUP doet elk jaar een waardeverminderingstest, waarbij aan elke kasstroomgenererende eenheid van de Groep een invorderbare waarde wordt toegekend. Als deze invorderbare waarde lager is dan de boekhoudkundige waarde van de betrokken eenheid, gaat de Groep over tot de boeking van een waardeverlies waarvan het verschil wordt geboekt in de resultatenrekening. Het toegekende waardeverlies op een goodwill kan niet worden overgenomen in latere boekjaren. 2.5 Niet-courante activa die worden aangehouden met het oog op hun overdracht en beëindigde bedrijfsactiviteit De Groep boekt een niet-courante actief (of een hele entiteit die bedoeld is om te worden afgestaan) als een bezit met het oog op verkoop, indien de boekhoudkundige waarde ervan voornamelijk wordt of zal worden gedekt door middel van een verkoopstransactie in plaats van door voortgezet gebruik. De niet-courante activa die worden aangehouden met het oog op verkoop, worden gewaardeerd aan de boekhoudkundige waarde of aan de reële waarde verminderd met de verkoopkosten, afhankelijk van wat lager is. Een beëindigde bedrijfsactiviteit is een kasstroomgenererende eenheid (of groep van eenheden) die ofwel werd afgestaan of die wordt aangehouden om te worden afgestaan. Ze wordt op de resultatenrekening geboekt onder één bedrag en de activa en passiva ervan worden in de balans apart van de andere activa en passiva weergegeven. 2.6 Voorraden De voorraden worden gewaardeerd aan de kost of aan de netto verkoopwaarde, afhankelijk van wat lager is. De aankoop- en verwerkingskosten omvatten onder andere de waarde van de voorraden. De gebouwen, terreinen en bouwwerken die deel uitmaken van een vastgoedproject, worden eveneens opgenomen in de post voorraden. Ze worden gewaardeerd aan hun kostprijs, die de directe en indirecte te boeken kosten bevat voor de geschatte bouwperiode. Sommige van deze gebouwen kunnen nog worden toegewezen voor exploitatie. De financieringskosten die rechtstreeks verbonden zijn aan deze activa, worden eveneens individueel geboekt op elk van deze activa (zie rubriek financieringskosten). 2.7 Voorzieningen Een voorziening wordt aangelegd wanneer de Groep een hiertoe wettelijk of impliciet verplicht is op de balansdatum en uiterlijk bij de goedkeuring van de geconsolideerde jaarrekening door de Raad van Bestuur. De geregistreerde voorzieningen voldoen aan de drievoudige voorwaarde dat ze moeten voortvloeien uit een transactie of een gebeurtenis die zich heeft voorgedaan, dat ze naar alle waarschijnlijkheid zal leiden tot een uitgaande kasstroom en dat deze uitgaande kasstroom op een betrouwbare manier moeten kunnen worden geraamd. De voorzieningen moeten worden bijgewerkt om rekening te houden met het verstrijken van de tijd. Elk jaar herziet ATENOR GROUP de bijwerkingspercentages die worden gebruikt voor elk van deze voorzieningen.
Bij de toepassing van evaluatieregels is de samenstelling van de voorzieningen voor te betalen lasten onderhevig aan kritiek oordeel. Conform IAS 37 worden voorzieningen voor herstructurering geboekt wanneer de Groep een formeel en gedetailleerd herstructureringsplan heeft goedgekeurd dat vóór de sluitingsdatum openbaar werd bekendgemaakt aan de partijen die betrokken zijn bij de herstructurering. 2.8 Financieringskosten De financieringskosten die rechtstreeks aan de verwerving, de bouw of de productie van een in aanmerking komend actief toe te kennen zijn, worden opgenomen in de kost van dit activa. Een in aanmerking komend actief is een actief dat een lange voorbereidingsperiode vereist voordat het kan worden gebruikt of verkocht. De gebouwen bedoeld voor verkoop die zijn opgenomen in de voorradenrekening, beantwoorden aan dit criterium omdat de studies, de bouw en de verkoop enkele jaren in beslag kunnen nemen. Het tarief dat wordt gehanteerd op deze kost te bepalen, stemt overeen met het gewogen gemiddelde van de financieringskosten die van toepassing zijn op leningen die specifiek worden aangegaan om het desbetreffende actief te bekomen. 2.9 Financiële instrumenten - Handelsschulden: de handelsschulden worden aan hun nominale waarde gewaardeerd. - Eigen aandelen: de eigen aandelen worden in mindering gebracht van het eigen vermogen. De resultaten in verband met de transacties op deze aandelen hebben eveneens een invloed op het eigen vermogen en niet op de resultatenrekening - Kas en kasequivalenten: deze post bevat de contanten en zichtdeposito’s, de korte termijnbeleggingen (minder dan één jaar) en de erg liquide beleggingen. - Bankleningen: de voorschotten en financiële leningen worden oorspronkelijk geboekt aan hun waarde, vermeerderd met de directe transactiekosten, en later aan de afgeschreven kost volgens de methode van de werkelijke intrestvoet. De financiële lasten, met inbegrip van de te betalen premies en commissies, worden als last opgenomen voor de duur van de beschikbaarstelling, met voorbehoud van de kost van de leningen in verband met de in aanmerking komende activa (zie rubriek financieringskosten). - De afgeleide instrumenten worden gewaardeerd aan hun reële waarde. De wijzigingen van de reële waarde van de afgeleide financiële instrumenten die dekkingsinstrumenten voor thesauriestromen vormen, worden rechtstreeks toegekend in het eigen vermogen. Het niet-werkelijke deel wordt toegekend in de resultaten. In de andere gevallen worden de variaties van de reële waarde onmiddellijk toegekend in de resultatenrekening. 2.10 Gesegmenteerde informatie De gesegmenteerde informatie wordt, zowel voor interne als externe communicatie, opgesteld op grond van slechts één activiteitscriterium, namelijk de activiteit die betrekking heeft op de ontwikkeling van projecten binnen het domein van de vastgoedpromotie. De gegevens m.b.t. Private Equity, dat in 2007 het voorwerp werd van een volledige desinvestering, worden louter ter informatie weergegeven. Omwille van de concurrentie geeft ATENOR GROUP geen individueel overzicht per project van de diverse posten op haar balans en resultaatrekening. De hoofdactiviteit van ATENOR GROUP is de ontwikkeling van projecten rond vastgoedpromoties, met het accent op de bouw van kantoor- en flatgebouwen die een homogeen karakter en een gelijkaardig risicoen rentabiliteitsprofiel vertonen. ATENOR GROUP beschikt over geen enkele activiteit die gestructureerd is rond geografische markten.
Jaarverslag 2007 / Atenor Group / 11
2.11 Opbrengsten uit activiteiten ATENOR GROUP is betrokken in complexe transacties op het vlak van vastgoed waarvan de resultaten worden toegekend naargelang de contractuele verbintenissen enerzijds en de mate van verwezenlijking anderzijds. De principes voor toekenning van de inkomsten zijn zowel van toepassing voor “share deal”- als “asset deal”-operaties voor de verkoop van gebouwen waarvan de bouw reeds volledig is afgerond, of die in de toekomst zullen worden afgewerkt. De inkomsten worden toegekend in de mate dat ze contractueel als definitief verworven kunnen worden beschouwd. Deze toekenning gebeurt met aftrek van alle redelijk te voorziene lasten die gekoppeld zijn aan de verplichtingen van ATENOR GROUP ten opzichte van de koper, in het bijzonder met betrekking tot de bouw en de verkoop van het gebouw. Eventueel wordt, in toepassing van de eerder vermelde principes, het aandeel van de opbrengst van een vastgoedtransactie die betrekking heeft op het terrein onmiddellijk toegekend aan de resultaten, zodra de overdracht aan de koper van de controle en/of de risico’s en voordelen gekoppeld aan het terrein in wezenlijke mate werd gerealiseerd, en een identificeerbaar deel van de inkomsten aan hem kan worden toegekend. Het aandeel van het terrein wordt beoordeeld volgens de marktparameters en parameters en het contract. Het gedeelte van de inkomsten dat kan worden toegewezen aan de bouw, wordt als resultaat geboekt naargelang de voortgang van de werken, naarmate de risico’s en voordelen worden overgedragen op de koper. Deze boekhoudprincipes worden toegepast conform IAS 11 (Bouwcontracten) rekening houdend, in dit geval, met het specifieke karakter van de activiteit van de vastgoedontwikkelaar in vergelijking met deze van bouwbedrijven. Deze boekhoudprincipes worden, eventueel, ook toegepast conform IAS 18 (product van gewone activiteiten). 2.12 Belastingen
De opgeschorte belastingen worden berekend aan de goedgekeurde belastingtarieven die van toepassing zijn op het ogenblik dat het actief wordt gerealiseerd of het passief wordt vereffend. 2.13 Voordelen van het personeel De voordelen na de tewerkstelling bevatten de pensioenen en andere pensioengebonden voordelen, evenals de levensverzekering en de medische zorgen na de tewerkstelling. De voordelen worden opgenomen in de bepaalde bijdrageplannen, of in de pensioenplannen met vaste opbrengst. De bijdragen van de bepaalde bijdrageplannen worden als last opgenomen in de resultatenrekening op het ogenblik dat ze verschuldigd zijn. Voor de pensioenplannen met vaste opbrengsten wordt het bedrag dat wordt geboekt op de balansdatum bepaald als de bijgewerkte waarde van de verplichting inzake vaste opbrengsten, volgens de methode van geprojecteerde kredieteenheden (projected unit credit method). De pensioenverplichtingen die worden toegekend in de balans, vormen de huidige waarde van de vaste opbrengsten, verbeterd door de effectieve niet toegekende winsten en verliezen, min de kost van de niet toegekende diensten en min de reële waarde van de activa van het plan. De effectieve winsten en verliezen die meer bedragen dan 10 procent van de hoogste bijgewerkte waarde tussen de verplichting van de Groep inzake vaste opbrengsten en de reële waarde van de activa van het plan, worden opgenomen in verliezen en winsten op de gemiddelde resterende verwachte actieve levensduur van de werknemers die deelnemen aan het plan. 2.14 Aandelenoptieplannen voor het personeel en andere betalingen op basis van de aandelen De Groep heeft meerdere vergoedingsplannen uitgegeven in verband met de effecten van de vennootschap, waarvan de betaling gebeurt in de vorm van aandelen van de vennootschap. Conform de overgangsbepalingen werd de IFRS 2 norm niet toegepast op de toekenningen na 7 november 2002.
De belastingen van de vennootschap zijn gebaseerd op het jaarresultaat en omvatten de belastingen van het boekjaar en de opgeschorte belastingen. Ze worden overgenomen in de resultatenrekening, behalve als ze betrekking hebben op elementen die rechtstreeks worden overgenomen in het eigen vermogen, in welk geval ze rechtstreeks worden geboekt in het eigen vermogen.
Voor de betalingen in aandelen waarop IFRS 2 van toepassing is, wordt de reële waarde van de prestaties van de werknemers die wordt gekregen in ruil voor de toekenning van de opties, toegekend als een last. Het totale bedrag dat lineair als last moet worden geboekt over de verwervingsperiode van de rechten, wordt over het algemeen bepaald door te verwijzen naar de reële waarde van de toegekende opties.
De belasting van het boekjaar is het bedrag van de te betalen belastingen op basis van de belastbare winst van het boekjaar, en de eventuele verbeteringen over vorige boekjaren. Deze wordt berekend op basis van de lokale geldende belastingtarieven (of die in ruime mate van toepassing zijn) op de sluitingsdatum.
De reële waarde van de opties wordt gemeten op de toekenningdatum, rekening houdend met de marktparameters en met het veronderstelde aantal opties die zouden moeten worden uitgeoefend. Elk jaar herziet de Groep op de sluitingsdatum van de balans zijn ramingen betreffende het aantal opties die zouden moeten worden uitgeoefend. De impact van de herziening van de oorspronkelijke ramingen wordt geboekt op de resultatenrekening en het eigen kapitaal wordt bijgevolg verbeterd voor de resterende verwervingsperiode van de rechten. De netto opbrengsten, na direct toe te kennen transactiekosten, worden geboekt ter vermeerdering van het maatschappelijk kapitaal en van de uitgiftepremie wanneer de opties worden uitgeoefend.
De opgeschorte belastingen worden opgenomen op de verschillen tussen de netto boekingswaarde van de activa en passiva in de financiële staten en hun overeenstemmende fiscale waarde die wordt gebruikt bij de berekening van de belastbare basis. De passiva van opgeschorte belastingen worden opgenomen op alle belastbare tijdelijke verschillen, terwijl de activa van opgeschorte belastingen worden opgenomen in de mate waarin er overtuigende aanwijzingen zijn dat er toekomstige belastbare winsten beschikbaar zullen zijn om deze activa van opgeschorte belastingen te gebruiken. Op iedere afsluitdatum doet ATENOR GROUP opnieuw een raming van de, al dan niet geboekte, activa van opgeschorte belastingen op grond van de toekomstige rentabiliteit van de betrokken bedrijven. De boekhoudkundige waarde van de activa opgeschorte belastingen wordt verkleind voor zover het niet waarschijnlijk is dat er voldoende belastbare winst beschikbaar zal zijn om dit activa in de toekomst geheel of gedeeltelijk te dekken.
12 / Atenor Group / Jaarverslag 2007
De andere betalingen aan het personeel op basis van de aandelen, met name de verkoop van eigen aandelen door middel van discount, worden eveneens geboekt bij het eigen vermogen, in toepassing van IFRS 2, en ten laste genomen over de toekenningperiode (“vesting period”).
Nota 2: Gesegmenteerde informatie
2007 In duizenden EUR
Nota’s
Real Estate
Opbrengsten
34 851
Overige bedrijfsopbrengsten
35 934
Aankoop en wijzigingen in voorraden
-1 330
Personeelskosten
-6 535
Afschrijvingen en aanpassingen van waarde
Private Equity
1 355
-408
34 443
12 560
69 838
-411
81 987
-13
37 277
18 852
4 283
-9
23 126
-1 330
6 618
-37 726
-31 108
-6 535
-5 680
-12 850
-18 531
-1 039
-7 369
-20 698
-17 553
1 292
-385
31 042
10 613
-1 376
9 236
-50
-426
1 551
106
-3 026
-2 920
-11
-43
Bedrijfsresultaat EBIT
30 135 2 027 -11
Belastingen op het resultaat
2 238
Resultaat na belasting
34 390
1 242
-811
837
811
34 390
2 079
Nettoresultaat EBITDA
(1)
34 051
1 279
Courante cash flow
(2)
36 481
2 066
Activa waarvan deelnemingen gewaardeerd volgens de “equity”-methode
Passiva
Eliminaties Geconsolitussen deerd segmenten totaal
-3 903
-76
Bedrijfsactiviteiten die worden beëindigd
Private Equity
-28 909
13
-28 868
Resultaat van deelnemingen gewaardeerd volgens de "equity"-methode
Eliminaties Geconsolitussen deerd Real Estate segmenten totaal
35
-3 916
Overige bedrijfskosten Netto intresten
2006
239 002
-385
-8 408 420
-37 830
-43
2 238
7 743
-416
7 327
34 821
18 419
-4 819
13 600
-735
-735
36 469
18 419
-5 554
12 865
34 946
11 652
5 992
17 644
38 548
21 928
2 393
24 321
239 002
185 301
63 782
-16 877
232 206
65 913
-16 877
156 376
1 648
94
94
105
135 945
135 945
107 340
(1)
EBIT + afschrijvingen en aanpassingen van waarde
(2)
Nettoresultaat + afschrijvingen, voorzieningen en waardeverminderingen + impairment op bedrijfsactiviteiten die worden beëndigd
105
De sectorgebonden informatie wordt voorgesteld aan de activiteitensectoren van de Groep en zijn individuele onderdelen.
Voor meer gedetailleerde informatie m.b.t. Private Equity verwijzen we naar nota’s 22 en 23.
De primaire segmentatie (Real Estate/Private Equity) weerspiegelt de organisatie van de zaken van de Groep en de interne reporting aan de Raad van Bestuur, het Audit Committee en het Management.
Het activiteitenverslag van ATENOR GROUP geeft meer informatie over de sectorgebonden resultaten, over de aankopen en verkopen tijdens het boekjaar.
Private Equity, dat in 2007 het voorwerp werd van een volledige desinvestering, wordt louter ter informatie opgenomen in de rubriek “Bedrijfsactiviteiten die worden beëindigd” en heeft betrekking op IMAG, PUBLIMAIL en D’SIDE. In 2007 hebben de bedragen van het segment Private Equity die niet opgenomen zijn onder de rubriek “Bedrijfsactiviteiten die worden beëindigd” enkel betrekking op ANAPHOR VENTURE.
Jaarverslag 2007 / Atenor Group / 13
Nota 3: Bedrijfsresultaat
In duizenden EUR
2007
2006
Totaal van de opbrengsten
34 443
81 987
waarvan omzet
33 918
78 745
waarvan huuropbrengsten uit vastgoed
526
3 167
waarvan overige bedrijfsopbrengsten
Totaal van de overige bedrijfsopbrengsten
37 277
23 126
waarvan winst (verlies) op afboeking van financiële activa
33 334
15 487
3 942
6 897
waarvan overige bedrijfsopbrengsten
74
waarvan winst (verlies) op afboeking van niet-financiële activa Totaal van de bedrijfskosten Bedrijfsresultaat
742 -40 677
-95 877
31 042
9 236
Het bedrijfsresultaat omvat in hoofdzaak de omzet en de bedrijfslasten die gegenereerd werden door BRUSSELS EUROPA, door ATENOR Luxembourg (projecten Pixel en President), door LAURENTIDE, door de huurgelden die geïnd werden door I.D.M., en door diverse prestaties die geleverd werden door ATENOR GROUP en C.P.P.M. In vergelijking met 31.12.2006 is de omzet van 2007 hoofdzakelijk beïnvloed door de voorlopige oplevering van Pixel en door de voortgang van het project President. Ook de herclassificatie van de resultaatrekening van de vennootschappen Private Equity in “Resultaat na belasting uit bedrijfsactiviteiten die worden beëindigd” had invloed op de omzet 2007. Meer uitvoerige informatie betreffende Private Equity vindt u in nota 22. Het bedrijfsresultaat werd hoofdzakelijk beïnvloed door de verkoop van de deelnemingen in de vennootschappen PRESIDENT.
Nota 4: Personeelskosten
In duizenden EUR
2007
2006
Bezoldigingen en rechtstreekse sociale voordelen
-4 805
-13 798
Patronale bijdragen voor sociale verzekeringen
-1 011
-4 024
Overige personeelskosten
-719
-709
Totaal personeelskosten
-6 535
-18 531
122
688
De aanzienlijke vermindering van het aantal personeelsleden en van de “Personeelskosten” is te wijten aan de overdracht van Private Equity in 2007 (herclassificatie resultaat in “Resultaat na belasting uit bedrijfsactiviteiten die worden beëindigd”). Voor meer inlichtingen betreffende Private Equity verwijzen we u naar nota 22.
Tewerkstelling in voltijdse equivalenten Aantal werknemers op het einde van het boekjaar
Nota 5: Andere bedrijfskosten In duizenden EUR Diverse goederen en diensten Voorzieningen (oprichtingen/terugnamen) Overige bedrijfskosten Verliezen (wisselkosten) Totaal
14 / Atenor Group / Jaarverslag 2007
2007
2006
-28 786
-32 732
1 825
-1 509
-1 955
-3 615
7
26
-28 909
-37 830
De aanzienlijke vermindering van de “Andere bedrijfskosten” is te wijten aan de overdracht van Private Equity in 2007 (herclassificatie resultaat in “Resultaat na belasting uit bedrijfsactiviteiten die worden beëindigd”). Voor meer inlichtingen betreffende Private Equity verwijzen we u naar nota 22.
Nota 6: Financiële resultaten
In duizenden EUR
2007
2006
Intrestkosten
-1 296
-3 078
Overige financiële kosten
-378
-1 046
Intrestopbrengsten
3 193
1 204
Overige financiële opbrengsten Totaal financiële resultaten
32 1 551
-2 920
In 2007 vertoont het netto financieel resultaat een winst van 1,55 miljoen euro tegenover een netto financieel verlies van 2,92 miljoen euro in 2006. De groep beschikt over meer liquiditeiten die hoofdzakelijk afkomstig zijn van de overdracht van PRESIDENT in mei 2007, van de tweede schijf van de betaling van de effecten van IMMO STEICHEN (project Pixel), en van de schadevergoeding afkomstig van D.R.C. Bovendien werden als gevolg van hun overdracht, de financiële resultaten van Private Equity geherclassificeerd als “Resultaat na belasting uit bedrijfsactiviteiten die worden beëindigd”. Voor meer ichtingen betreffende Private Equity verwijzen we u naar nota 22.
Nota 7: Belastingen op het resultaat
In duizenden EUR
2007
2006
I. Belastingverdeling
In duizenden EUR
2007
2006
II. Aansluiting tussen toepasselijk en effectief belastingtarief
Actuele belastingen
Resultaat vóór belastingen
32 583
6 273
Toepasselijk belastingtarief
33,99 %
33,99 %
Belasting op basis van het toepasselijk belastingtarief
-11 075
-2 132
-279
980
12 167
3 678
-779
-310
660
436
1 674
5 738
Belastingen op het resultaat van het boekjaar
-507
-1 908
Aanpassingen aan belastingen van voorgaaande periode
-105
6
Totaal actuele belastingen
-612
-1 903
Gerelateerd aan het boekjaar
3 002
1 286
van niet-belastbare inkomsten
Gerelateerd aan de tijdelijke verschillen
-350
-422
van niet-aftrekbare kosten
Terugboeking van uitgestelde belastingen
73
2 629
Gerelateerd aan vorige boekjaren (fiscale verliezen)
op invorderingen van niet-geboekte fiscale verliezen
125
5 738
Totaal uitgestelde belastingen
2 850
9 230
Totaal actuele en uitgestelde belastingen
2 238
7 327
Uitgestelde belastingen
Aanpassingen aan belastingen van voorgaande perioden
op boeking van opgeschorte belastingen met betrekking tot vorige boekjaren (fiscale verliezen) van uitgestelde belastingen
101
op inkomsten die worden belast aan een verschillend tarief op toekomstige fiscale verliezen
Overige aanpassingen
Belastingen op basis van het effectief belastingtarief Resultaat vóór belastingen Effectief belastingtarief
-200 -4
-935
-126
-29
2 238
7 327
32 583
6 273
n.a.
n.a.
Jaarverslag 2007 / Atenor Group / 15
Nota 8: Kapitaal
Gewone aandelen
Beweging in het aantal aandelen Aantal aandelen, beginsaldo
5 003 586
Aantal aandelen uitgegeven na de sluiting van het boekjaar 2006 en rechtgevend op het dividend 2006
34 825
Aantal aandelen, eindsaldo
5 038 411
5 038 411
aandelen uitgegeven en volledig betaald
Overige informatie Aantal aandelen uitgegeven na de sluiting van het boekjaar en waarvoor een dividend wordt gegeven
-
Gereserveerd aandelen voor uitgifte onder opties (SOP 2007)
48 300
Totaal aantal uitgegeven aandelen rechtgevend op het dividend 2007
5 038 411
Bedrag (in duizenden EUR)
Aantal eigen aandelen
Beweging in eigen aandelen Eigen aandelen, beginsaldo
3
100
2 124
50 827
-3
-100
2 124
50 827
Beweging van het boekjaar
acquisities
verkopen
Eigen aandelen, eindsaldo
In januari 2007 werden in totaal 34 825 opties uitgevoerd in het kader van de optieplannen 2000 en 2001 zodat op 31.12.2007 het gecumuleerde totaal van niet uitgevoerde opties 350 bedroeg. Conform de beslissing van het Vergoedingscomité van 13.12.2006, geratificeerd door de Raad van Bestuur van 31.05.2007, gaf ATENOR GROUP op 03.08.2007 een totaal van 49 300 opties op aandelen uit aan
Toekenning in
diverse leden van het Management en van het Personeel. De uitoefenprijs werd vastgesteld op 42,35 euro, ofwel het gemiddelde van de 30 laatste beursdagen voorafgaand aan de datum waarop de opties werden aangeboden. Deze opties zijn uitvoerbaar tijdens de periodes van 28.03.2011 tot 22.04.2011, van 01.10.2011 tot 31.10.2011 en van 26.03.2012 tot 20.04.2012.
2007
2000
Uitoefenprijs (in EUR)
42,35
Aantal op 03.08.2007
49 300
350
Aantal op 31.12.2007
49 300
350
Aantal op 31.01.2008
49 300
0
28 maart tot 22 april 2011 1 tot 31 october 2011 26 maart tot 20 april 2012
januari 2008
20 april 2012
31 januari 2008
Uitoefenperiodes
Vervaldatum
Tijdens het boekjaar 2007 verwierf ATENOR GROUP 50 827 eigen aandelen. Op 31.12.2007 houdt ATENOR GROUP 50 827 eigen aandelen die werden verworven tegen een gemiddelde prijs van de
16 / Atenor Group / Jaarverslag 2007
20,43
41,79 euro voor een totaalbedrag van 2,12 miljoen euro. Deze aandelen zijn bedoeld voor het optieplan 2007. Zie ook “Nota 21 – Voordelen van het personeel”.
Nota 9: Resultaat en dividend per aandeel
Aantal aandelen rechtgevend op het dividend Resultaat per aandeel (in euro) Bedrag van de toegekende dividenden na de sluitingsdatum (in duizenden euro) Bruto dividend per aandeel (in euro)
5 038 411 7,03 13 100 2,60
Het resultaat per aandeel wordt bekomen door het resultaat “deel van de groep” te delen door het aantal aandelen in omloop op 31.12.2007 (5 038 411 aandelen). Rekening houdend met de dematerialisatie van de aandelen na een beslissing van de Algemene Vergadering van 28.04.2006, zal de uitbetaling van het dividend van boekjaar 2007 in rekening worden gebracht door de aangestelde financiële instellingen (DEXIA, ING en DEGROOF Bank), behalve de effecten die werden uitgegeven onder het stelsel PRIOS. Het bruto dividend dat op de Algemene Vergadering van 25.04.2008 wordt voorgesteld, bedraagt 2,60 euro en zal op 30.04.2008 betaald zijn. De roerende voorheffing bedraagt 25%. De effecten met een VVPR-strip genieten van een roerende voorheffing die beperkt blijft tot 15%.
Nota 10: Goodwills en immateriële activa
In duizenden EUR
Goodwill
Software
Totaal
Bewegingen in immateriële activa Bruto boekhoudkundige waarde op 01.01.2007
4 467
Samengevoegde afschrijvingen op 01.01.2007
134 -117
Samengevoegde waardeverliezen op 01.01.2007
-117 -4 467
-4 467
Immateriële activa, beginsaldo
4 601
0
17
17
252
16
268
-7
-7
252
26
278
4 719
150
4 869
Intern ontwikkelde investeringen Investeringen Overdrachten (-) Afschrijvingen (-) Bijzondere waardeverminderingsverliezen (opgenomen) teruggenomen in de winst- en verliesrekening Overdrachten naar "Vaste activa en groepen of over te dragen activa aangehouden voor verkoop" Overige toename (afname) Immateriële activa, eindsaldo Bruto boekhoudkundige waarde op 31.12.2007 Samengevoegde afschrijvingen op 31.12.2007 Samengevoegde waardeverliezen op 31.12.2007 Immateriële activa, eindsaldo
In november 2007 voerde ATENOR GROUP een optie uit die zij hield op de aankoop van effecten van de vennootschap VUE SUR HAIN. Deze verwerving leidde tot een geconsolideerde goodwill van 252 dui-
-124 252
-124 -4 467
-4 467 26
278
zend euro omwille van de winstperspectieven die geboden werden door het vastgoedproject dat door dit bedrijf werd ontwikkeld.
Jaarverslag 2007 / Atenor Group / 17
Nota 11: Materiële vaste activa
In duizenden EUR
Materiële Installaties, Terreinen en vaste activa in machines an gebouwen aanbouw uitrusting
Motorvoertuigen
Inrichting en toebehoren
Overige materiële vaste activa
Totaal
Bewegingen in materiele vaste activa Bruto boekhoudkundige waarde op 01.01.2007
2 777
2 716
236
2 544
184
8 463
-882
-2 525
-61
-2 479
-71
-6 017
1 895
191
175
65
114
2 446
55
134
94
632
6
Samengevoegde afschrijvingen op 01.01.2007 Samengevoegde waardeverliezen op 01.01.2007 Materiële vaste activa, beginsaldo Investeringen
6 348
Verwervingen door middel van bedrijfscombinaties Overdrachten (-) Overboekingen van (naar) andere posten
-337
-1 849
-101
-101
337
-1 849
Overdrachten door bedrijfsoverdracht (-) Overdrachten naar "Vaste activa en groepen of over te dragen activa aangehouden voor verkoop" Afschrijvingen (-)
-46
-53
-63
-49
-41
-251
0
139
167
151
403
878
Toename (afname) door wisselkoerswijzigingen Opgenomen aanpassingen Afgenomen aanpassingen Overige toename (afname) Materiële vasta activa, eindsaldo
18
Bruto boekhoudkundige waarde op 31.12.2007
18
Samengevoegde afschrijvingen op 31.12.2007
2 716
291
2 666
356
6 046
-2 577
-124
-2 515
47
-5 169
139
167
151
403
878
Samengevoegde waardeverliezen op 31.12.2007 Materiële vasta activa, eindsaldo
18
Als gevolg van de overdracht van IMAG, werden het terrein en het gebouw van LAZER IMMO (dat gehuurd werd door een filiaal van IMAG) geherclassificeerd als “Vastgoedbeleggingen”. Vanaf 2008 zullen de door dit gebouw gegenereerde huurgelden niet meer worden geëlimineerd als resultaten binnen de Groep. De kopers van de vennootschap IMAG beschikken over een aankoopoptie voor alle effecten van de vennootschap LAZER IMMO voor een bedrag van 1,8 miljoen euro.
18 / Atenor Group / Jaarverslag 2007
0
De overdracht van “Materiële vaste activa in aanbouw” naar “Overige materiële vaste activa” heeft betrekking op de inrichting van gehuurde lokalen als gevolg van de verhuizing van ATENOR GROUP en C.P.P.M. De “Overdrachten” hebben betrekking op de onttrekking van de vroegere inrichting.
Nota 12: Vastgoedbeleggingen
Waardering aan kostprijs In duizenden EUR
Terreinen
Overige vastgoedbeleggingen
Totaal aan kostprijs
Bewegingen in vastgoedbeleggingen 1 318
2 694
-342
-342
1 376
975
2 352
405
1 444
1 849
-305
-305
Vastgoedbeleggingen, eindsaldo
1 781
2 114
3 896
Bruto boekhoudkundige waarde op 31.12.2007
1 781
Bruto boekhoudkundige waarde op 01.01.2007
1 376
Samengevoegde afschrijvingen op 01.01.2007 Samengevoegde waardeverliezen op 01.01.2007 Vastgoedbeleggingen, beginsaldo Investeringen Latere uitgaven Overdrachten (-) Waardeverminderingsverliezen (opgenomen) teruggenomen Overboekingen van (naar) voorraden/vastgoed voor eigen gebruik Afschrijvingen (-)
Samengevoegde afschrijvingen op 31.12.2007
3 779
5 560
-1 665
-1 665
2 114
3 896
Samengevoegde waardeverliezen op 31.12.2007 Vastgoedbeleggingen, eindsaldo
1 781
Overige informatie Reële waarde van vastgoedbeleggingen
Op 01.01.2007 had de rubriek “Vastgoedbeleggingen” uitsluitend betrekking op I.D.M. De site die door I.D.M. wordt verhuurd aan MATERMACO is het voorwerp van studies met het oog op de ontwikkeling van een vastgoedproject voor woningen. Het einde van de huur van MATERMACO is gepland op 08.02.2009. De economische levensduur van het gebouw en de maandelijkse toewijzing van afschrijvingen werden herzien om de netto boekwaarde van de gebouwen van I.D.M. op 08.02.2009 op nul te brengen. De reële waarde (onderhandse akte) van het gebouw dat in handen is van I.D.M., wordt geraamd op basis van de marktparameters, met name het huurcontract met MATERMACO dat uiterlijk over 13 maanden ten einde loopt. De huuropbrengsten van dit gebouw bedragen in totaal 508 duizend euro in 2007 en de operationele bijdrage van I.D.M. bedraagt 188 duizend euro.
7 300
Zoals vermeld in “Nota 11 - Materiële vaste activa”, werden het terrein en de bouw van LAZER IMMO geherclassicifeerd als “Vastgoedbeleggingen” als gevolg van de overdracht van IMAG. De huuropbrengst van dit gebouw bedraagt in 2007 in totaal 10 450 000 Tsjechische kronen (hetzij 378 duizend euro). Vanaf 01.01.2008 zal deze huur niet langer geëlimineerd worden als resultaten binnen de Groep. In de overeenkomst voor overdracht van IMAG beschikken de kopers over een aankoopoptie voor alle effecten van de vennootschap LAZER IMMO voor een waarde van 1,8 miljoen euro. ATENOR GROUP doet geen beroep op een onafhankelijke expert om de waarde van haar vastgoedbeleggingen te bepalen. Deze gebouwen worden doorgaans verhuurd voor een overgangsperiode, in afwachting van de start van de bouw van een nieuw vastgoedproject op het terrein dat ze bezetten.
Jaarverslag 2007 / Atenor Group / 19
Nota 13: Deelnemingen gewaardeerd volgens de “equity”-methode
In duizenden EUR
Deelnemingen Saldo op het einde van het vorige boekjaar
105
Mutaties tijdens het boekjaar
-11
Saldo op het einde van het boekjaar
94
De gewaardeerde deelnemingen hebben betrekking op I.E.K. B, SOUTH CITY HOTEL en SOUTH CITY OFFICE. Het gaat om bedrijven die voor 50% of minder in bezit zijn en die het voorwerp uitmaken van een gezamenlijke controle.
Nota 14: Voorraden
In duizenden EUR
2007
2006
Nettoboekwaarde Gebouwen bestemd voor verkoop waaronder activaties van leningkosten
47 636
85 424
3 187
2 624
Werken in uitvoering Overige voorraden Totale nettoboekwaarde
1 531 66
60
47 702
87 015
De post “Gebouwen bestemd voor de verkoop” vertegenwoordigt het geheel van activa in verband met lopende ontwikkelingsprojecten. Conform IAS 23 bedraagt het bedrag van de kosten voor leningen die in 2007 werden aangegaan 1,54 miljoen euro. Dit bedrag heeft betrekking op kosten voor leningen die specifiek gekoppeld zijn aan de aankoop van het vastgoedproject in BRUSSELS EUROPA, en op de kosten voor leningen door ATENOR GROUP voor alle vastgoed- en geactiveerde projecten op grond van een kapitalisatiepercentage dat overeenstemt met een gewogen gemiddelde van 4,3859%. In vergelijking met 31.12.2006 werden de voorraden hoofdzakelijk beïnvloed door de verkoop van de vennootschappen PRESIDENT en door de definitieve oplevering van het project Pixel.
20 / Atenor Group / Jaarverslag 2007
Nota 15: Financiële activa
In duizenden EUR
Deelnemingen in geassocieerde ondernemingen
Overige financiële activa Aandelen
Andere effecten dan aandelen
Leningen
TOTAAL
5 583
5 589
BEWEGINGEN IN FINANCIËLE ACTIVA Financiële vaste activa Beginsaldo
482
5
0
Investeringen Overdrachten (-)
-228
Overboeking van (naar) andere posten Overdrachten naar "Vaste activa en groepen of over te dragen activa aangehouden voor verkoop" Overdrachten door bedrijfsoverdracht (-) (Overgedragen) waardeverlies (-) Toename (afname) door wisselkoerswijzingen Overige toename (afname) Eindsaldo
254
-5
2
2 339
2 336
0
2
7 923
7 925
351
9 500
13 935
23 786
Financiële vlottende activa Beginsaldo Aanschaffingen
1
1
Overdrachten (-)
-2
-2
Overdrachten naar "Vaste activa en groepen of over te dragen activa aangehouden voor verkoop" Overdrachten door bedrijfsoverdracht (-) Overige toename (afname) Eindsaldo
In 2007, waren de deelnemingen in ARGENTEUIL, ANAGEST en ALTA INVEST (“Deelnemingen in geassocieerde ondernemingen”) verkocht. De schommeling van de leningen toegekend op lange termijn is hoofdzakelijk toe te schrijven aan de verhoging van de voorschotten die werden toegekend aan SOUTH CITY in het kader van hun vastgoedproject. De “Andere effecten dan aandelen” op korte termijn vertoonden twee beleggingen in “commercial paper” die verlopen zijn in januari 2007. De stijging van de vlottende “Leningen” heeft hoofdzakelijk te maken met een belegging bij een Belgische bank. We beschikken ook over 4,03 miljoen euro aan deposito’s op bankrekeningen die geblokkeerd zijn in het kader van het project Pixel.
13
-9 500
4 620
-4 867
363
0
18 554
18 918
De belangrijkste financiële risico’s kunnen als volgt worden samengevat: - Wisselrisico’s: door de aard van haar activiteiten is ATENOR GROUP weinig gevoelig voor de schommelende wisselkoersen. - Risico’s in verband met kredieten en liquiditeit: de toegekende beleggingen gebeuren bij Belgische financiële instellingen van uitstekende kwaliteit. Deze beleggingen bieden dus een beperkt krediet- en liquiditeitrisico. De nominale waarde van de beleggingen ligt zeer dicht bij hun marktwaarde. De aangehouden “Deelnemingen in geassocieerde ondernemingen” en “Aandelen” (die worden gewaardeerd op 617 duizend euro) maken het voorwerp uit van een overeenkomst voor aandeelhouderschap of kunnen het voorwerp vormen van een verkoop op basis van hun boekhoudkundige waarde. De boekhoudkundige waarde van deze activa is een goede weerspiegeling van hun reële waarde.
Jaarverslag 2007 / Atenor Group / 21
Nota 16: Uitgestelde belastingverplichtingen en -vorderingen
2007 In duizenden EUR
Uitgestelde belastingvorderingen
2006
Uitgestelde belastingverplichtingen
Materiële vaste activa Voorraad van gebouwen bestemd voor verkoop Voorzieningen Fiscale verliezen
Uitgestelde belastingverplichtingen
267
267
11 805
9 973
20
138
152
81
8 583
-2 635
4 346
-2 349
4 498
8 022
Overige uitgestelde belastingen op tijdelijke verschillen Totaal uitgestelde belastingen op tijdelijke verschillen
Uitgestelde belastingvorderingen
2
110
8 605
9 685
51
Conform IAS 12 boekte ATENOR GROUP actieve fiscale latenties afkomstig van overgedragen fiscale verliezen door ATENOR GROUP, BRUSSELS EUROPA en C.P.P.M. In duizenden EUR
2007
Totaal uitgestelde belastingvorderingen niet geboekt
98
2006 9 613
Het totaal van de niet geboekte uitgestelde belastingvorderingen is sterk gedaald als gevolg van de overdracht van de IMAG-groep.
Nota 17: Overige vlottende en vaste activa
2007 In duizenden EUR
Vlottende
2006 Vaste
Vlottende
Vaste
Handels- en overige vorderingen Handelsvorderingen, bruto
3 159
Waardevermindering op dubieuze vorderingen
-154
3 525 -163
Overige vorderingen, netto
36 771
34 060
22 167
4
Totaal handels- en overige vorderingen
39 776
34 060
25 529
4
Kas en kasequivalenten Kortetermijndeposito's Banksaldi Kassaldi Totaal geldmiddelen en kasequivalenten 22 / Atenor Group / Jaarverslag 2007
73 825
12 811
1 664
1 398
41
27
75 530
14 235
De “Handels- en overige vorderingen” worden gewaardeerd aan hun nominale waarde, die overeenstemt met de marktwaarde. De toegekende beleggingen vinden plaats bij Belgische en Luxemburgse financiële instellingen van uitstekende kwaliteit. Deze beleggingen bieden dus een beperkt krediet- en liquiditeitrisico. De “Overige vorderingen” hebben hoofdzakelijk betrekking op het saldo van de overdrachtprijs van de effecten van PRESIDENT (30 miljoen euro in 2008 en 34,06 miljoen euro in 2009).
De stijging van liquide middelen is hoofdzakelijk toe te schrijven aan de overdracht van de effecten van PRESIDENT in mei 2007, aan de tweede schijf van de betaling van de effecten van IMMO STEICHEN (project Pixel) en aan de schadevergoeding door D.R.C. Deze financiële middelen kunnen toegewezen worden aan de aankoop van projecten die op dit ogenblik onderzocht worden. Opmerking : In nota 15 met betrekking tot de financiële activa zijn ook andere beleggingen kasmiddelen geboekt voor een waarde van 18,92 miljoen euro. De totale kasmiddelen bedragen 94,45 miljoen euro.
Nota 18: Voorzieningen, risico’s en voorwaardelijke verplichtingen Voorzieningen voor waarborg
In duizenden EUR
Overige voorzieningen
Totaal
Voorzieningen (langlopend en kortlopend) Voorzieningen, beginsaldo
4 537
Additionele voorzieningen
878
5 415
158
158
Toename (afname) van bestaande voorzieningen
-878
-330
-1 208
Afname door bedrijfsafsplitsing (-)
-696
-86
-782
134
13
147
Voorzieningen, eindsaldo
3 097
632
3 730
Langlopende voorzieningen, eindsaldo
1 663
25
1 688
Kortlopende voorzieningen, eindsaldo
1 435
607
2 042
Bedrag aan gebruikte voorzieningen (-) Toename (afname) van het bijgewerkt bedrag resulterend van het verstrijken van de tijd en van de bewegingen van de bijwerkingspercentages Overdrachten naar "Verplichtingen opgenomen in groepen of over te dragen activa aangehouden voor verkoop" Overige toename (afname)
De risico’s in verband met gegeven waarborgen of lopende geschillen vormen het voorwerp van voorzieningen wanneer aan de erkenningvoorwaarden van deze passiva is voldaan.
De “Overige voorzieningen” werden hoofdzakelijk verminderd als gevolg van het gebruik van de voorziening van LAURENTIDE met betrekking tot de stedenbouwkundige lasten (0,35 miljoen euro).
De “Voorzieningen voor waarborg” werden aangepast aan de huidige en toekomstige bezetting van de Nysdam en aan een schommeling van het gebruikte discontopercentage (OLO-percentage op 3 jaar van 4,1140% op 31.12.2007).
De eventuele passiva worden beschreven in nota 26 bij de jaarrekening.
Nota 19: Geschillen De lopende geschillen worden uiteengezet in nota 24, die het risicobeheer van de Groep beschrijft.
Jaarverslag 2007 / Atenor Group / 23
Nota 20: Financiële schulden, handels- en overige schulden
2007 Kortlopend In duizenden EUR
Max. 1 jaar
2006
Langlopend 1-5 jaar
Kortlopend
Meer dan 5 jaar
Totaal
Max. 1 jaar
Langlopend 1-5 jaar
Meer dan 5 jaar
Totaal
Afgeleide instrumenten Afgeleide instrumenten
268
89
358
287
13 000
13 000
28 000
303
590
Financiële schulden Financiële leasingschulden Kredietinstellingen
28 000
Debetsaldi op bankrekeningen Overige leningen
24 727
13 987
38 714
30 215
12 942
3 000
46 157
Totale financiële verplichtingen volgens de vervaldag
24 727
26 987
51 714
30 215
40 942
3 000
74 157
Handels- en overige schulden Handelsschulden Ontvangen voorschotten Sociale schulden waarvan schulden aan werknemers
6 209
6 209
3 486
3 486
45
45
4 038
4 038
666
666
649
649
Belastingschulden
1 177
1 177
1 835
1 835
Overige schulden
9 764
9 764
3 967
3 967
Toe te rekenen kosten en over te dragen opbrengsten
51 898
51 898
4 733
4 733
Totaal aan handelsschulden volgens de vervaldag
69 760
69 760
18 708
18 708
Beleid inzake schuldenlast en financiële risico’s Conform IAS 32 worden de financiële risico’s (kredieten, liquiditeit en rentevoeten) verklaard via het schuldenlastbeleid van de Groep. De schuldenlast van de Groep wordt gestructureerd door directe financiering aangegaan door de moedermaatschappij en door financiering aangegaan door haar dochtermaatschappijen. Wat betreft een financiering van de moedermaatschappij financiert ATENOR GROUP n.v. zich ofwel: - via “Commercial Papers” (CP) die op minder dan 1 jaar vervallen, - via “Medium Term Notes” (MTN) waarvan de vervaldag tussen 1 en 10 jaar valt. Deze MTN hebben ofwel een vaste ofwel een variabele rente. Het belangrijkste financiële risico van dit type financiering is de volatiliteit van de rentevoeten op lange termijn. ATENOR GROUP dekt zich bijgevolg door de schommeling van de lange termijnrentevoeten via afgeleide producten zoals “interest rate swap” (IRS) en andere opties op lange termijnrentes.
24 / Atenor Group / Jaarverslag 2007
De financiële instrumenten worden gewaardeerd aan hun reële waarde met waardeschommelingen die worden geboekt op de resultatenrekening, behalve voor financiële instrumenten die worden gekwalificeerd als “cash flow hedge”, waarvoor het deel van de winst of het verlies op het dekkingsinstrument, dat wordt beschouwd als een efficiënte dekking, rechtstreeks wordt geboekt als eigen vermogen via het geconsolideerd wijzigingoverzicht van het eigen vermogen. Bij een financiering van de dochtermaatschappijen wordt de schuldenlaststructuur ingevoerd in functie van de behoeften van het project. De financiering wordt bekomen nog vóór het project van start gaat. De kredietlijnen worden getrokken naarmate het project vordert. Het financiële risico ingeval van een schuldenlast bij de dochtermaatschappijen is de volatiliteit van de rentevoeten op korte termijn. De Groep compenseert dit risico door binnen de toegekende kredietlijnen te beschikken over trekkingsmogelijkheden tot 12 maanden.
Afgeleide instrumenten Het beleid van ATENOR GROUP bestaat er niet in afgeleide financiële instrumenten te gebruiken voor tradingdoeleinden. Op de balans van 2006 en 2007 hebben we de reële waarde van twee IRS vastgesteld die worden gekwalificeerd als dekkingsinstrumenten (“cash flow hedge”) verbonden aan een financieringsprogramma MTN dat werd uitgegeven in 2002 voor 8 miljoen euro. Deze leningen met variabele rentevoet zijn van meet af aan en in het financieringscontract het voorwerp geweest van swaps met vaste rentevoet. Conform IAS 39.95 worden deze afgeleide instrumenten geboekt op de balans aan hun reële waarde, en het deel van de winst of het verlies op het dekkingsinstrument, dat wordt beschouwd als een efficiënte dekking, wordt rechtstreeks geboekt als eigen vermogen.
In EUR
Kredietinstellingen
Projecten
Bankleningen
Premium Europa
Totaal
Overige leningen
7 000 000 13 000 000
Vervaldatum
CP
04.02.2008
7 500 000
13.02.2008
2 000 000
De schommeling van de reële waarde van deze afgeleide instrumenten heeft geleid tot een verhoging van het eigen vermogen met 233 duizend euro.
31.03.2008
1 000 000
17.05.2008
5 000 000
23.07.2008
5 000 000
Financiële schulden De financiële schulden zijn verminderd met 22,44 miljoen euro als gevolg van de overdracht van de effecten PRESIDENT in mei 2007, de tweede schijf van de betaling van de effecten van IMMO STEICHEN (project Pixel), de schadevergoeding door D.R.C, en de gedeeltelijke terugbetaling van de voorschotten die werden toegekend aan IMAG.
25.07.2008
2 000 000
29.07.2008
2 000 000
14.07.2009
2 000 000
06.08.2009
5 000 000
23.05.2011
4 000 000
De “Overige leningen” (38,71 miljoen euro) hebben uitsluitend betrekking op “Commercial Papers” en op “Medium Term Notes” die werden aangegaan door ATENOR GROUP n.v. in het kader van haar programma CP/MTN, gecommercialiseerd door DEXIA BANK.
06.08.2012
De nominale waarde van de geboekte financiële schulden stemt overeen met de marktwaarde, verminderd met de kosten en commissies die gelden voor kredieten.
MTN
6 000 000
Totaal
3 000 000 38 500 000
De gemiddelde jaarlijkse rentevoet van de groep bedroeg 4,8075%. Een gedeelte van 86,4% van deze schulden heeft een vast rentevoet. Handels- en overige schulden De “Toe te rekenen kosten en over te dragen opbrengsten” (51,9 miljoen euro) hebben betrekking op de spreiding van het resultaat van de overdracht van de effecten PRESIDENT naargelang de voortgang van de werken in overeenstemming met de waarderingsregels van de groep. In 2006, waren de “Ontvangen voorschotten” vooral beïnvloed door een klantvoorschot op de prestatie van diensten van het project Pixel, (4 miljoen euro). Als gevolg van de voorlopige oplevering van Pixel werden deze voorschotten opgenomen in het resultaat 2007. De “Handels- en overige schulden” worden gewaardeerd aan hun nominale waarde, die zeer dicht bij hun reële waarde ligt.
Jaarverslag 2007 / Atenor Group / 25
Nota 21: Voordelen van het personeel
In duizenden EUR
2007
2006
Evolutie van de personeelsbeloningen Saldo op het einde van het vorige boekjaar
1 071
Vorming van nieuwe voorzieningen
909
Overdrachten naar “Verplichtingen opgenomen in groepen of over te dragen activa aangehouden voor verkoop” Bedrag aan gebruikte/uitgeboekte voorzieningen
1 815
-1 376 -372
-276
Saldo op het einde van het boekjaar
699
1 071
waaronder niet-courante pensioenverplichting
490
736
waaronder courante pensioenverplichting
208
335
In 2006 en 2007 dekken de voordelen van het personeel de verplichtingen inzake Groepsverzekering (IAS 19) en de voorzieningen die worden gevormd in het kader van het vertrek van drie medewerkers bij ATENOR GROUP n.v. Conform de beslissing van het Vergoedingscomité van 13.10.2006, geratificeerd door de Raad van Bestuur van 10.11.2006, verkocht ATENOR GROUP op 30.11.2006 een totaal van 111 706 eigen aandelen aan diverse leden van het Management en van het Personeel. De verkoopprijs werd vastgesteld op 26,10 euro, ofwel 100/120e van het gemiddelde van de 30 laatste beursdagen, en bleef daarmee binnen de grenzen waarin de verrichting volgens het Fiscale Administratie geen voordeel in natura is ten gunste van de cessionarissen.
26 / Atenor Group / Jaarverslag 2007
De discount wordt in totaal geraamd op 583 duizend euro (geboekt als eigen vermogen volgens IFRS 2 - Betaling op basis van aandelen) waarvan 48 duizend euro ten laste van boekjaar 2006 en 279 duizend euro ten laste van boekjaar 2007, en wordt pas verworven door de cessionarissen voor zover ze de aandelen bijhouden gedurende 24 maanden, waarbij ze een extra prijs van 5 euro per aandeel moeten betalen als ze deze verplichting niet naleven of als ze de vennootschap vóór deze tijd verlaten. Conform de beslissing van het Vergoedingscomité van 13.12.2006, geratificeerd door de Raad van Bestuur van 31.05.2007, gaf ATENOR GROUP op 03.08.2007 een totaal van 49 300 opties op aandelen uit aan diverse leden van het Management en van het Personeel. De uitoefenprijs werd vastgesteld op 42,35 euro, ofwel het gemiddelde van de 30 laatste beursdagen voorafgaand aan de datum waarop de opties werden aangeboden. Deze opties zijn uitvoerbaar tijdens de periodes van 28.03.2011 tot 22.04.2011, van 01.10.2011 tot 31.10.2011 en van 26.03.2012 tot 20.04.2012. Op grond van de waarde van de opties op de datum van toekenning (03.08.2007) werd de last prorata temporis vastgesteld op 3 jaar. In 2007 werd een last van 31 duizend euro geboekt. Deze zal jaarlijks 76 duizend euro bedragen tussen 2008 en 2010 en 19 duizend euro in 2011.
Nota 22: Resultaat uit beëindigde bedrijfsactiviteiten
In duizenden EUR
2007
2006
Detail van het resultaat van de beëndigde bedrijfsactiviteit (na belastingen) Geconsolideerde minderwaarde geboekt bij de overdracht van DELTA EXTINCTORS (-)
-330
Statutaire resultaat van DELTA EXTINCTORS
-405
Geconsolideerde minderwaarde geboekt bij de overdracht van IMAG (-) Statutaire resultaat van IMAG (netto van resultaten binnen de Groep) Geconsolideerde meerwaarde geboekt bij de overdracht van PUBLIMAIL Statutaire resultaat van PUBLIMAIL Geconsolideerde minderwaarde geboekt bij de overdracht van D’SIDE (-) Statutaire resultaat van D’SIDE (netto van resultaten binnen de Groep) Netto resultaat van de beëindigde bedrijfsactiviteit
-2 749 4 481
Het statutaire resultaat van IMAG bestaat uit een bedrijfswinst van 8,25 miljoen euro (IMAG had in juli 2007 zelf haar dochteronderneming AGV overgedragen), een financieel verlies van 4,37 miljoen euro en een belastinglast van 214 duizend euro. Het statutaire resultaat van PUBLIMAIL bestaat uit een bedrijfswinst van 110 duizend euro, een financieel verlies van 81 duizend euro en een belastinglast van 21 duizend euro.
183 8
Het statutaire resultaat van D’SIDE bestaat uit een bedrijfswinst van 311 duizend euro, een financiële winst van 3 duizend euro en een belastinglast van 92 duizend euro.
-492 216 1 648
Het “Resultaat uit beëindigde bedrijfsactiviteiten” van 2007 heeft betrekking op het resultaat op de operationele activiteiten en de overdracht van de activiteiten van IMAG (overdracht met ingang van 30.12.2007), PUBLIMAIL (overdracht met ingang van 10.08.2007) en D’SIDE (overdracht met ingang van 03.07.2007).
-735
De resultaten van het vorige jaar hadden betrekking op DELTA EXTINCTORS (overgedragen op 26.06.2006).
Nota 23: Activa/passiva aangehouden voor verkoop
In duizenden EUR
2007
2006
Voornaamste rubrieken onder “Vaste activa en groepen of over te dragen activa aangehouden voor verkoop” Immateriële activa
23 793
Materiële vaste activa
5 851
Voorraden
9 502
Vorderingen
In 2007 werden al deze vennootschappen overgedragen.
20 738
Geldmiddelen en kasequivalenten
2 989
Overige activa
1 464
Totaal
Op 31.12.2006 voorzag het management reeds de overdracht van de deelnemingen van Private Equity (IMAG, PUBLIMAIL en D’SIDE). Conform IFRS 5 werden de activa en passiva van deze vennootschappen opgenomen als “Activa/passiva aangehouden voor verkoop”.
0
64 338
Voornaamste rubrieken onder “Verplichtingen opgenomen in groepen of over te dragen activa aangehouden voor verkoop” Financiële schulden
26 742
Handelsschulden
12 326
Overige passiva Totaal
9 345 0
48 413 Jaarverslag 2007 / Atenor Group / 27
Nota 24: Risicobeheer ATENOR GROUP is een holding maatschappij die deelnemingen bezit in vennootschappen die vastgoedprojecten ontwikkelen, en tegelijk ook rechtstreeks vastgoedpromoties ontwikkelt. ATENOR GROUP en haar dochtermaatschappijen worden geconfronteerd met de risico’s en onzekerheden die inherent zijn aan deze activiteit, en met name de evolutie van de conjunctuur van de wereldeconomie en de markten waar de gebouwen zijn gebouwd, alsook de evolutie van de fundamentele factoren van de financiële markten, zoals de rentevoeten en het volume van de middelen die voor investering worden aangewend. De Raad van Bestuur heeft aandacht voor de analyse en het beheer van de verschillende risico’s en onzekerheden waaraan ATENOR GROUP en haar dochterondernemingen zijn blootgesteld. Meer bepaald ontvouwt de Raad van Bestuur drie specifieke risico’s waarmee ATENOR GROUP geconfronteerd wordt: 1) In het kader van het fiscaal geschil met betrekking tot de zogenaamde “kasgeldvennootschappen”, dat betrekking zou hebben op meer dan 700 vennootschappen in België, werden aanzienlijke aanslagen ingekohierd ten laste van sommige gewezen dochterondernemingen van de groep; deze vennootschappen waren afgestaan aan beleggers die door beroemde tussenpersonen en banken aan ATENOR GROUP waren voorgesteld en aanbevolen. Er is gebleken dat deze beleggers kasgeld van de verworven vennootschappen zouden hebben verduisterd en hun fiscale verplichtingen zouden hebben ontdoken, terwijl ze de aangekondigde herinvesteringen niet uitvoerden. Deze fiscale geschillen, waarbij ATENOR GROUP niet rechtstreeks betrokken is, hebben in sommige gevallen aanleiding gegeven tot strafklachten of tot burgerlijke rechtsvorderingen, voornamelijk tegen de kopers en de banken die een bemiddelende rol hebben gespeeld, maar waarbij ATENOR GROUP, als verkoper van de bewuste vennootschappen, betrokken zou kunnen zijn. ATENOR GROUP heeft haar volledige en loyale medewerking verleend aan de onderzoeken van de gerechtelijke en fiscale autoriteiten en heeft geen enkele vorm van fraude gepleegd op het gebied van fiscaal of vennootschapsrecht. De groep heeft er het volste vertrouwen in dat zal worden aangetoond dat ze te goeder trouw heeft gehandeld. 2) ATENOR GROUP heeft in het kader van de overdracht van de aandelen in NORTH GALAXY de verplichtingen van NORTH GALAXY overgenomen betreffende de betaling van het Variabele Deel van de overnameprijs van de grond; deze verplichtingen werden volledig uitgevoerd in de loop van het boekjaar 2005. ATENOR GROUP werd echter geconfronteerd met bepaalde betwistingen met betrekking tot het bedrag van dit variabele deel. Deze betwistingen zijn ongegrond en kunnen overigens niet geldig aan de orde worden gebracht ten aanzien van de toepasselijke contractuele bepalingen. Daarom werd hiervoor geen voorziening uitgetrokken. 3) Tot slot vernam ATENOR GROUP in december 2006 dat er een rechtsvordering werd ingediend in Luxemburg door een Luxemburgse familiegroep. In 2004 waren er plannen voor een vereniging met deze groep met het oog op de uitvoering van het project President, maar dit ging niet door. ATENOR GROUP heeft sinds de zomer van 2005 geen contact meer gehad met deze promotor, die beweert recht te hebben op een deel van de winst die ATENOR GROUP zou realiseren op het project President.
28 / Atenor Group / Jaarverslag 2007
ATENOR GROUP is ervan overtuigd dat er geen enkele grond is voor de vordering die tegen haar werd ingesteld; dit standpunt werd bevestigd door haar juridische adviseurs na een grondige analyse van het dossier. De eiser blijft overigens reeds enkele maanden in gebreke wat betreft het bespoedigen van de procedure.
Operationeel risico De follow-up van de projecten gebeurt via een systeem van regelmatige communicatie. De interne controle wordt uitgevoerd door: - een directiecomité dat wekelijks samenkomt voor elk van de projecten en - een Executive Committee dat maandelijks gehouden wordt voor elk van de projecten en waarvan een verslag wordt opgesteld. De leden van deze comités zijn naast bestuurders en directeurs van ATENOR GROUP en C.P.P.M., ook manager van het project. Zodra het project in de bouwfase terechtkomt wordt, ook al is het gebouw verkocht in een toestand van toekomstige afwerking, een maandelijkse vergadering over de voortgang van de werken gehouden met: -
-
de externe specialisten (quantity surveyor, architecten, enz.) om er zeker van te zijn dat de overeengekomen termijnen nageleefd worden en de ondernemer, in het geval van een verkoop in een toestand van toekomstige afwerking, waarbij deze vergadering toelaat om de maandelijkse staat van voortgang op te stellen en te bepalen welke facturen opgesteld dienen te worden.
Dit communicatiesysteem laat toe om tijdig op de hoogte te zijn van de eventuele operationele risico’s en deze te controleren en op te lossen. Marktrisico’s (financiële) De marktrisico’s die het financiële resultaat van de groep kunnen beïnvloeden, beperken zich tot liquiditeitsrisico’s, renterisico’s en wisselkoersrisico’s. ATENOR GROUP werkt voor haar financiering samen met diverse bankpartners met wie ze een sterke en duurzame relatie heeft opgebouwd. Deze gespreide financiering laat toe om het financieringsrisico en het renterisico van de groep te beperken. Bovendien hebben marktrisico’s zoals rente- en wisselkoersrisico geen aanzienlijke invloed op de resultaten van de groep. Vorderingsrisico’s De risico’s van de tegenpartij moeten per geval beoordeeld worden. In het kader van vastgoedprojecten vertonen de kopers een beperkt risicoprofiel en ze beschikken over een uitstekende reputatie. In bepaalde omstandigheden kan het noodzakelijk zijn om specifieke maatregelen te nemen of grondige analyses uit te voeren bij de aanvaarding van nieuwe tegenpartijen.
Nota 25: Gebeurtenis sinds de sluiting De Raad van Bestuur van 3 maart 2008 kondigde de uitgifte goed van een aandelenoptieplan bestemd voor personeelsleden en medewerkers van de groep. Dit plan zal, onder voorbehoud van aanvaarding door de betrokken personen, in totaal 51 700 bestaande aandelen omvatten en zal niet gepaard gaan met de uitgifte van nieuwe aandelen. De opties zullen uitvoerbaar zijn vanaf maart 2012 tegen een prijs die overeenstemt met de gemiddelde koers van de periode van 30 dagen voorafgaand aan de uitgifte.
Verder zijn er geen andere belangrijke gebeurtenissen te melden sinds 31 december 2007.
Jaarverslag 2007 / Atenor Group / 29
Nota 26: Verbintenissen en voorwaardelijke verplichtingen
In duizenden EUR
2007
2006
Waarborgen uitgeschreven en onvoorwaardelijk beloofd door derden Bankgarantie als waarborg (1) Overige gekregen waarborgen
1 546
1 374
100
100
3 983
42 419
100
1 100
12 900
73 900
Reële waarborgen uitgeschreven of onvoorwaardelijk beloofd door de onderneming op haar eigen activa Hypotheken (2)
boekwaarde van met hypotheek belaste gebouwen
bedrag van de inschrijving
met hypothecaire volmacht
Inschrijving op handelsfonds:
bedrag van de inschrijving
mandaat
7 625
Gewaardborgd deposito’s (3)
4 132
Vermogen en valuta’s aangehouden voor rekening van derden Vermogen en valuta’s aangehouden voor rekening van derden
38
Overige verbintenissen voor aanschaffing of overdracht Verbintenissen tot effectenverwerving (4) Verbintenissen voor aanschaffing van gebouwen (5) Put opties aangehouden door ATENOR GROUP of haar dochterondernemingen (6) Call opties aangehouden door ATENOR GROUP of haar dochterondernemingen
(6)
7 625
7 625
16 941
1 507
229
229
1 677
2 845
Put opties aangehouden door derden Call opties aangehouden door derden (7)
1 800
Koop optie op gebouw
p.m.
p.m.
4 186
39 076
170
106
7
863
2 820
5 218
Verbintenissen en reële waarborgen ten opzichte van derden Diverse bankgaranties/overige hoofdelijke borgen (8) Locatieve waarborgen
Verbintenissen van de uitgifte van aandelen Inschrijvingrechten: 350
Overige rechten Protocol van akkoord DRC
Commentaar bij de cijfers van 2007 Waarvan 1,48 miljoen euro bankgarantie voor de goede uitvoering van de bouw van de gebouwen President – Einddatum: bij de voorlopige oplevering.
(1)
Hypotheken ten gunste van DEXIA in het kader van de kredieten die werden afgesloten door ATENOR GROUP n.v. en BRUSSELS EUROPA – Einddatum: 03.2009.
(2)
Rekeningen geblokkeerd in het kader van de voorlopige oplevering van het project Pixel – Einddatum: 31.12.2008.
(3)
Aanvulling op de te betalen maximumprijs voor effecten ALCO BUILDING.
(4)
Heeft hoofdzakelijk betrekking op de koopverbintenissen van de terreinen in het kader van de projecten Port du Bon Dieu (einddatum: 27.06.2008) en Victor.
(5)
Gekruiste opties (call en put) die worden aangehouden op de vennootschap LA MEUTE.
(6)
Optie gehouden door IMAG op de aankoop van LAZER IMMO – Einddatum: 01.06.2010.
(7)
Deze post bevat met name: • een bankgarantie van 2,19 miljoen euro (huurinkomsten) ten gunste van HEXATEN in het kader van de verkoop van Nysdam – Einddatum: uiterlijk 15.09.2011 en • een verbintenis van 2 miljoen euro van ANAPHOR VENTURE in het kader van de overdracht van D’SIDE GROUP.
(8)
30 / Atenor Group / Jaarverslag 2007
Nota 27: Groepsstructuur
Benaming
Maatschappelijke zetel
Deel (in%) van het kapitaal dat rechtstreeks of onrechtstreeks wordt aangehouden
Benaming
Maatschappelijke zetel
Deel (in%) van het kapitaal dat rechtstreeks of onrechtstreeks wordt aangehouden
Joint ventures op te nemen volgens de “equity”-methode
Vennootschappen opgenomen in de consolidatie door globale integratie
I.E.K. B
L-2220 Luxemburg
50,00
SOUTH CITY HOTEL
1160 Brussel
40,00
SOUTH CITY OFFICE
1160 Brussel
40,00
1310 Terhulpen
51,49
ALCO BUIDING
1310 Terhulpen
100,00
ANAPHOR VENTURE
1310 Terhulpen
95,88
ATENOR GROUP Luxembourg
L-1212 Luxemburg
100,00
ATENOR REAL ESTATE
1310 Terhulpen
100,00
BRUSSELS EUROPA
1040 Brussel
100,00
Niet geconsolideerde financiële activa
C.P.P.M.
1310 Terhulpen
100,00
PLANTADEM
HMLFT
1310 Terhulpen
99,98
I.D.M.
1310 Terhulpen
99,64
LAURENTIDE
1310 Terhulpen
100,00
LAZER IMMO Sro
Tsjechië
100,00
VUE SUR HAIN
1310 Terhulpen
100,00
Voornaamste wijzigingen van de consolidatiekring tijdens het jaar 2007: Verkoop van deelnemingen: Verkoop van alle aandelen in PRESIDENT A, B en C, IMAG GROUP, PUBLIMAIL GROUP en D’SIDE GROUP. Stijging van de consolidatiekring: Aankoop van alle aandelen van VUE SUR HAIN in november 2007.
Jaarverslag 2007 / Atenor Group / 31
Verslag van de commissaris Aan de algemene vergadering der aandeelhouders van ATENOR GROUP n.v. over de geconsolideerde jaarrekening over het boekjaar afgesloten op 31 december 2007 Overeenkomstig de wettelijke bepalingen, brengen wij U verslag uit in het kader van ons mandaat van commissaris. Dit verslag omvat ons oordeel over de geconsolideerde jaarrekening evenals de vereiste bijkomende vermeldingen en inlichtingen. Verklaring over de geconsolideerde jaarrekening zonder voorbehoud Wij hebben de controle uitgevoerd van de geconsolideerde jaarrekening van ATENOR GROUP n.v. en haar dochterondernemingen (de “Groep”) over het boekjaar afgesloten op 31 december 2007 opgesteld in overeenstemming met International Financial Reporting Standards (IFRS), zoals aanvaard binnen de Europese Unie en met de voor beursgenoteerde vennootschappen in België van toepassing zijnde wettelijke en bestuursrechtelijke voorschriften. Deze geconsolideerde jaarrekening omvat de geconsolideerde balans op 31 december 2007, de geconsolideerde resultatenrekening, het geconsolideerde mutatieoverzicht van het eigen vermogen en het geconsolideerde kasstroomoverzicht voor het boekjaar afgesloten op die datum, evenals de samenvatting van de voornaamste waarderingsregels en andere toelichtingen. Het geconsolideerde balanstotaal bedraagt 239 002 163,22 euro en de geconsolideerde resultatenrekening sluit af met een winst van het boekjaar van 35 413 870,61 euro. De jaarrekeningen van sommige vennootschappen begrepen in de consolidatie zijn gecontroleerd door andere externe revisoren. Wij hebben ons gesteund op hun verklaring en wij hebben bijkomende specifieke controles uitgevoerd in het kader van de consolidatie. Het opstellen van de geconsolideerde jaarrekening valt onder de verantwoordelijkheid van de raad van bestuur. Deze verantwoordelijkheid omvat: het opzetten, implementeren en in stand houden van een interne controle met betrekking tot het opstellen en de getrouwe weergave van de geconsolideerde jaarrekening die geen afwijkingen bevat van materieel belang als gevolg van fraude of van fouten, alsook het kiezen en toepassen van geschikte waarderingsregels en het maken van boekhoudkundige ramingen die onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn. Het is onze verantwoordelijkheid een oordeel te geven over deze geconsolideerde jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle uitgevoerd overeenkomstig de wettelijke bepalingen en volgens de in België geldende controlenormen, zoals uitgevaardigd door het Instituut der Bedrijfsrevisoren. Deze controlenormen vereisen dat onze controle zo wordt georganiseerd en uitgevoerd dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de geconsolideerde jaarrekening geen afwijkingen bevat van materieel belang. Overeenkomstig deze normen, hebben wij controlewerkzaamheden uitgevoerd ter staving van de in de geconsolideerde jaarrekening opgenomen bedragen en inlichtingen. De keuze van de uitgevoerde werkzaamheden is afhankelijk van onze beoordeling en van de inschatting van het risico op materiële afwijkingen in de geconsolideerde jaarrekening als gevolg van fraude of van fouten. Bij het
32 / Atenor Group / Jaarverslag 2007
maken van deze risico-inschatting, hebben wij rekening gehouden met de interne controle van de Groep met betrekking tot het opstellen en de getrouwe weergave van de geconsolideerde jaarrekening om controleprocedures vast te leggen die geschikt zijn in de gegeven omstandigheden, maar niet om een oordeel te geven over de doeltreffendheid van die interne controle. Wij hebben tevens een beoordeling gemaakt van het passende karakter van de waarderingsregels, de redelijkheid van de door de vennootschap gemaakte boekhoudkundige ramingen en de voorstelling van de geconsolideerde jaarrekening in haar geheel. Tenslotte hebben wij van de raad van bestuur en de verantwoordelijken van de Groep de voor onze controle noodzakelijke verduidelijkingen en inlichtingen bekomen. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen informatie en de werkzaamheden van andere auditors die de rekeningen van sommige dochter vennootschappen gecontroleerd hebben, een redelijke basis vormen voor het uitbrengen van ons oordeel. Op basis van onze controle en de verslagen van andere auditors, zijn wij van oordeel dat de geconsolideerde jaarrekening afgesloten op 31 december 2007 een getrouw beeld geeft van het vermogen en de financiële toestand van de Groep evenals van haar resultaten en kasstromen voor het boekjaar dan eindigend, in overeenstemming met International Financial Reporting Standards (IFRS), zoals aanvaard binnen de Europese Unie en met de voor beursgenoteerde vennootschappen in België van toepassing zijnde wettelijke en bestuursrechtelijke voorschriften. Bijkomende vermeldingen en inlichtingen Het opstellen en de inhoud van het geconsolideerde jaarverslag vallen onder de verantwoordelijkheid van de raad van bestuur. Het is onze verantwoordelijkheid om in ons verslag de volgende bijkomende vermelding op te nemen die niet van aard is om de draagwijdte van onze verklaring over de geconsolideerde jaarrekening te wijzigen: Het geconsolideerde jaarverslag behandelt de door de wet vereiste inlichtingen en stemt overeen met de geconsolideerde jaarrekening. Wij kunnen ons echter niet uitspreken over de beschrijving van de voornaamste risico’s en onzekerheden waarmee de Groep wordt geconfronteerd, alsook van haar positie, haar voorzienbare evolutie of de aanmerkelijke invloed van bepaalde feiten op haar toekomstige ontwikkeling. Wij kunnen evenwel bevestigen dat de verstrekte gegevens geen onmiskenbare inconsistenties vertonen met de informatie waarover wij beschikken in het kader van ons mandaat.
Brussel, 5 maart 2008 GOOSSENS GOSSART JOOS BURG. BVBA BEDRIJFSREVISOREN vertegenwoordigd door Daniel GOOSSENS
Statutaire rekeningen Jaarverslag 2007 De statutaire rekeningen werden opgesteld conform de Belgische boekhoudkundige normen.
Conform artikel 105 van het Wetboek der Vennootschappen worden de statutaire jaarrekeningen van ATENOR GROUP n.v. voorgesteld in verkorte vorm. De geconsolideerde statutaire rekeningen worden uiterlijk dertig dagen na de goedkeuring ervan neergelegd. De commissaris gaf een mening zonder voorbehoud op de statutaire jaarrekeningen van ATENOR GROUP n.v. De jaarrekeningen, het beheerverslag en het verslag van de commissaris zijn op eenvoudig verzoek te krijgen op het volgende adres: avenue Reine Astrid, 92 in B-1310 Terhulpen.
Jaarverslag 2007 / Atenor Group / 33
Jaarrekening (verkorte versie)
In duizenden EUR
2007
2006
In duizenden EUR
BALANS
RESULTATENREKENING
Activa
I.
Vaste activa II. Immateriële vaste activa III. Materiële vaste activa IV. Financiële vaste activa Vlottende activa V. Vorderingen op meer dan één jaar VI. Voorraden en bestellingen in uitvoering
52 603
89 579
23
17
601
288
II. Bedrijfskosten III. Bedrijfswinst (-verlies) IV. Financiële opbrengsten
3 802 -2 558
-7 749
-2 286
VII. Uitzonderlijke opbrengsten
82 214
18 174
VIII. Uitzonderlijke kosten
-4 942
-6 969
IX. Winst van het boekjaar vóór belastingen
69 524
8 919
90 509
33 448
IX. Liquide middelen
104
311
XI. Winst van het boekjaar
69 524
8 919
XIII. Te bestemmen winst van het boekjaar
69 524
8 919
A. Te bestemmen winstsaldo
87 749
25 133
1. Te bestemmen winst van het boekjaar
69 524
8 919
2. Overgedragen winst van het vorige boekjaar
18 225
16 214
-86
-278
217
227
215 969
144 796
143 119
72 740
38 880
38 024
IV. Reserves
16 490
16 491
V. Overgedragen winst (verlies)
87 749
18 225
Voorzieningen, uitgestelde belastingen
5 580
2 605
C. Toevoeging aan het eigen vermogen (-)
VII. Voorzieningen voor risico’s en kosten
5 580
2 605
2. Aan de wettelijke reserve
Schulden
67 270
69 451
VIII. Schulden op meer dan één jaar
20 000
22 000
1. Over te dragen winst
IX. Schulden op ten hoogste één jaar
46 601
46 772
F. Uit te keren winst (-)
Passiva
TOTAAL DER PASSIVA
4 200 -2 669
VI. Winst (verlies) uit gewone bedrijfsuitoefening, vóór belasting
33 910
VIII. Geldbeleggingen
X. Overlopende rekeningen
-3 530
89 274
20 039
Kapitaal
-6 484
-9 281
55 217
36 756
I.
-11 908
51 980
VII. Vorderingen op ten hoogste één jaar
Eigen vermogen
2 954
163 366
1 192
TOTAAL DER ACTIVA
2 627
2006
V. Financiële kosten
1 869
X. Overlopende rekeningen
Bedrijfsopbrengsten
2007
669
679
215 969
144 796
RESULTAATVERWERKING
D. Over te dragen resultaat (-)
1. Vergoeding van het kapitaal 2. Tantièmes
86
278
-74 414
-18 225
74 414
18 225
-13 250
-6 630
13 100
6 550
150
80
Verklaring betreffende de geconsolideerde rekeningen De onderneming stelt geconsolideerde rekeningen en een geconsolideerd jaarverslag op en maakt ze openbaar in overeenstemming met de wettelijke bepalingen.
34 / Atenor Group / Jaarverslag 2007
Voor meer inlichtingen : Avenue Reine Astrid, 92 B-1310 Terhulpen Tel. : + 32 2 387 22 99 Fax : + 32 2 387 23 16 Website : www.atenor.be e-mail :
[email protected] BTW BE 0403 209 303 RPR Nijvel Investor Relations : Sidney D. Bens, Financieel Directeur Tel. : + 32 2 387 22 99 Fax : + 32 2 387 23 16 e-mail :
[email protected]
2007
Financieel Verslag
Foto’s: ATENOR GROUP, Ph. van Gelooven Design en realisatie : www.concerto.be
Voor meer inlichtingen : Avenue Reine Astrid, 92 B-1310 Terhulpen Tel. : + 32 2 387 22 99 Fax : + 32 2 387 23 16 Website : www.atenor.be e-mail :
[email protected] BTW BE 0403 209 303 RPR Nijvel Investor Relations : Sidney D. Bens, Financieel Directeur Tel. : + 32 2 387 22 99 Fax : + 32 2 387 23 16 e-mail :
[email protected]