Geboorte, relatievorming en crisis MACRO PERSPECTIEF Joop de Beer NIDI (KNAW-RUG) NIDI-NVD-CBS seminar Crisis en levensloop 26 maart 2014
CONJUNCTUURGOLVEN Recessies sinds 1980 Begin jaren 80
hoge inflatie, hoge werkloosheid
Begin jaren 90
milde recessie
Begin deze eeuw knappen internetzeepbel Vanaf 2008
krediet- en financiële crisis
GEBOORTE, RELATIEVORMING EN CONJUNCTUUR Geboorte en relatievorming
- Geboorte - Huwelijkssluiting - Echtscheiding Economische conjunctuur - Vertrouwensindex
- Werkloosheidspercentage
PERSBERICHT CBS 6 FEBRUARI 2014 Forse daling geboorten en huwelijkssluitingen in 2013
“… lijkt samen te hangen met de economische conjunctuur.”
Is er een oorzakelijk verband?
GEZINSVORMING EN CONJUNCTUUR Geboorten, huwelijken, scheidingen: • Absolute aantallen Beïnvloed door bevolkingsomvang
• Relatieve cijfers Gecorrigeerd voor bevolkingsomvang en leeftijdsopbouw
AANTAL GEBOORTEN VRUCHTBAARHEIDSCIJFER: TFR (SCHAAL RECHTER AS) 220000
2,0
210000
1,9
200000
1,8
190000
1,7
180000
1,6
170000
1,5
160000
1,4
150000
1,3
140000
1,2
130000
1,1
120000
1,0 1980
1985
1990
1995
aantal geboorten
2000
TFR
2005
2010
GEZINSVORMING EN CONJUNCTUUR Geboorten, huwelijken, scheidingen: Relatieve cijfers: • Lange-termijn trends
• Fluctuaties: conjunctuur?
GEBOORTE TFR (totaal vruchtbaarheidscijfer) Lange-termijn trend afhankelijk van: • gemiddeld kindertal per vrouw
• timing van krijgen van kinderen: uitstel en inhaal
GEBOORTE: TFR EN LANGE-TERMIJN TREND (R2 = 0.62) 2,0 1,9 1,8 1,7 1,6 1,5 1,4 1,3 1,2 1,1 1,0 1980
1985
1990
1995
TFR
2000
Trend
2005
2010
TFR: FLUCTUATIES T.O.V. TREND 0,20 0,15
0,10 0,05 0,00 -0,05
-0,10 -0,15 -0,20 1980
1985
1990
1995
2000
TFR: Fluctuaties t.o.v. trend
2005
2010
CONJUNCTUUR Indicatoren
- Vertrouwensindex - Werkloosheidspercentage
CONJUNCTUUR: VERTROUWENSINDEX WERKLOOSHEIDSPERCENTAGE (SCHAAL RECHTER AS) 30
12
20
10
10
8
0 6
-10 4
-20 -30
2
-40
0 1980
1985
1990
1995
vertrouwensindex
2000
werkloosheid
2005
2010
CONJUNCTUUR: VERTROUWENSINDEX WERKLOOSHEIDSPERCENTAGE GESPIEGELD (SCHAAL RECHTER AS) 30
0
20
2
10
4
0 6
-10 8
-20 -30
10
-40
12 1980
1985
1990
1995
vertrouwensindex
2000
2005
werkloosheid (gespiegeld)
2010
TFR: FLUCTUATIE T.O.V. TREND VERTROUWENSINDEX 2 JAAR EERDER (RECHTER AS) 0,15
30
0,10
20
10
0,05
0 0,00 -10
-0,05
-20
-0,10
-30
-0,15
-40 1980
1985
1990
TFR
1995
2000
2005
vertrouwensindex 2 jaar eerder
2010
TFR: FLUCTUATIE T.O.V. TREND WERKLOOSHEID 1 JAAR EERDER, GESPIEGELD 0,15
0
0,10
2
0,05
4
0,00
6
-0,05
8
-0,10
10
-0,15
12 1980
1985
1990
TFR
1995
2000
2005
werkloosheid 1 jaar eerder (gespiegeld)
2010
VERKLARINGSMODEL TFR Verklarende variabelen:
- Lange-termijn trend - Werkloosheid vertraging oplopend van 0 naar 2 jaar
Trend:
R2 = 0.62
Trend + werkloosheid: R2 = 0.95
TFR EN MODEL VERKLARENDE VARIABELEN: WERKLOOSHEID EN INHAAL VERTRAGING OPLOPEND VAN 0 NAAR 2 JAAR 1,9 1,8 1,7 1,6 1,5 1,4 1,3 1980
1985
1990
1995
TFR
2000
Model
2005
2010
2015
EFFECT HUIDIGE CRISIS OP TFR - Daling TFR met 0.12
2010: 1.80
2013: 1.68
- Stijging werkloosheidspercentage
2008: 3.8
2013: 8.3
- Effect op TFR: daling met 0.10
CRISIS EN HUWELIJKSSLUITINGEN Persbericht CBS 6 februari: Aantal huwelijkssluitingen is fors gedaald:
- 2012: 80 duizend - 2013: 74 duizend (inclusief partnerschapsregistraties)
HUWELIJKSCIJFER: HUWELIJKSSLUITINGEN PER 1000 INWONERS TRENDMATIGE DALING (R2 = 0.78) 7
6
5
4
3
2 1980
1985
1990
1995
2000
huwelijkscijfer (per 1000 inw)
2005
trend
2010
HUWELIJKSCIJFER: FLUCTUATIES TEN OPZICHTE VAN TREND WERKLOOSHEID, GESPIEGELD (SCHAAL RECHTERAS) 1,0
0
0,8 2
0,6 0,4
4
0,2 0,0
6
-0,2 8
-0,4 -0,6
10
-0,8 -1,0
12 1980
1985
1990
1995
fluctuaties huwelijkscijfer
2000
2005
werkloosheid (gespiegeld)
2010
HUWELIJKSCIJFER: FLUCTUATIES TEN OPZICHTE VAN TREND VERTROUWENSINDEX (1 JAAR EERDER) 1,0
30
0,8
20
0,6 10
0,4 0,2
0
0,0 -10
-0,2 -0,4
-20
-0,6 -30
-0,8 -1,0
-40 1980
1985
1990
1995
fluctuaties huwelijkscijfer
2000
2005
vertrouwensindex 1 jaar eerder
2010
VERKLARINGSMODEL HUWELIJKSCIJFER Verklarende variabelen:
- Trend - Vertrouwensindex vertraging van 1 jaar Trend:
R2 = 0.78
Trend + vertrouwensindex:
R2 = 0.93
MODEL HUWELIJKSCIJFER VERKLARENDE VARIABELEN: VERTROUWENSINDEX EN TREND 7
6
5
4
3
2 1980
1985
1990
1995
2000
Huwelijkscijfer (per 1000 inw)
2005
Model
2010
DALING HUWELIJKSSLUITINGEN IN 2013 (INCLUSIEF PARTNERSCHAPPEN) 2012: 80 duizend
2013: 74 duizend Daling 6 duizend Door trend
1,3 duizend
Door crisis
3,4 duizend
Onverklaard
1,2 duizend
CRISIS EN ECHTSCHEIDINGEN Persbericht CBS 6 februari: Geen melding van verandering in echtscheidingen. Aantal echtscheidingen is nauwelijks veranderd. Geen effect crisis?
CRISIS EN SCHEIDINGEN Hypothesen:
1. Crisis in economie -> huwelijkscrisis Crisis -> meer scheidingen 2. Scheiden is duur
Crisis -> minder scheidingen
SCHEIDINGSPERCENTAGE TRENDMATIGE DALING (R2 = 0.74) 40 35 30 25 20 15 10 1980
1985
1990
1995
Scheidingspercentage
2000
2005
Trend
2010
SCHEIDINGSPERCENTAGE: FLUCTUATIE T.O.V. TREND VERTROUWENSINDEX EEN JAAR EERDER 5
30
4
20
3 10
2 1
0
0
-10
-1 -20
-2 -30
-3 -4
-40
1980
1985
1990
1995
fluctuatie scheidingspercentage
2000
2005
vertrouwensindex 1 jaar eerder
2010
1980 - 1995 TEGENGESTELD VERLOOP 1995 - 2010 PARALLEL VERLOOP NA 2010 ONDUIDELIJK 5
30
4
20
3 10
2 1
0
0
-10
-1 -20
-2 -30
-3 -4
-40
1980
1985
1990
1995
fluctuatie scheidingspercentage
2000
2005
vertrouwensindex 1 jaar eerder
2010
VERKLARINGSMODEL SCHEIDINGSPERCENTAGE Verklarende variabelen:
- Trend - Vertrouwensindex 1980-1995
negatief effect
1996-2009
positief effect
2010–2013
geen effect
Trend:
R2 = 0.74
Trend + vertrouwensindex:
R2 = 0.94
MODEL SCHEIDINGSPERCENTAGE VERKLARENDE VARIABELEN: VERTROUWENSINDEX EN TREND 40 35 30 25 20 15 10 1980
1985
1990
1995
Scheidingspercentage
2000
2005
Model
2010
SCHEIDINGSPERCENTAGE EN CRISIS 1980-1995: recessie -> meer scheidingen
1995-2010: recessie -> minder scheidingen na 2010: geen zichtbaar effect
CONCLUSIES (1) Effect van trend en conjunctuur
1980-2013 TFR huwelijkscijfer scheidingspercentage
R2 trend 0.62 0.78 0.74
R2 trend + conjunctuur 0.95 0.93 0.94
CONCLUSIES (2) Geboorte, huwelijken en scheidingen:
- Conjunctuur heeft effect op gezins- en relatievorming - Maar minder sterk dan lange-termijntrends
- Effect is tijdelijk - Effect varieert tussen conjunctuurgolven
CONCLUSIES (3) Huidige crisis
- Geboorte
- Omslag in TFR pas na 2010 - Daarna sterke daling - Huwelijkssluiting
- Crisis versterkt dalende trend - Scheidingen
- Geen duidelijk effect
dank u Joop de Beer
[email protected]
NIDI is een instituut van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen KNAW
www.nidi.nl
en geaffilieerd met de Rijksuniversiteit Groningen
