1
Colofon Datum: Vastgesteld door de gemeenteraad op 20 oktober 2015 Uitvoering: Gemeente Rheden Hoofdstraat 3, 6994 AB De Steeg t. 026-4976911 w. www.rheden.nl Stichting In Arcadië ’t Zand 44, 3811 GC Amersfoort t. 033-4480035 w. www.stichtinginarcadie.nl
GEBIEDSVISIE LANDGOED AVEGOOR TE ELLECOM
In opdracht van: College van B&W, gemeente Rheden In samenwerking met: Green NSW BV Walvoort Vastgoed namens Kondor Wessels BV Hotel Landgoed Avegoor Landgoed Middachten Vereniging Ellecoms Belang Sportclub EDS Gemeente van Zevende Dags Adventisten Waterschap Rijn en IJssel Particulieren en bewoners op Landgoed Avegoor
2
3
VOORWOORD De meeste van u kennen Landgoed Avegoor bij Ellecom van het prachtige landhuis Avegoor met zijn horeca- en vergaderfaciliteiten. Maar Landgoed Avegoor is meer dan alleen dit landhuis en het park daaromheen. In 2013 is een historisch onderzoek uitgevoerd naar landgoed Avegoor en daaruit kwam naar voren dat het landgoed zich vroeger strekte van de bossen van de Veluwe tot en met de weilanden in de Ellecoms Polder. Maar ook dat er nog veel elementen van de oorspronkelijke parkaanleg bewaard zijn gebleven en dat het landgoed een bewogen geschiedenis kent. Het historisch onderzoek is waardevol omdat het ons inzicht geeft in de ontstaansgeschiedenis van het landgoed en daarmee een stukje van de rijke historie van de gemeente Rheden prijsgeeft. Nog waardevoller leek het ons om hier wat mee te gaan doen richting de toekomst. In 2014 zijn we daarom gestart met het ontwikkelen van de nu voorliggende gebiedsvisie. Deze gebiedsvisie geeft een toekomstbeeld waarbinnen ruimtelijke ontwikkelingen zich kunnen bewegen. Maar ook geeft het aan wat we kunnen en willen doen om dit historische landgoed meer samenhang te geven, de landschappelijke en cultuurhistorische waarden te herstellen en het landgoed meer te kunnen beleven. Het opstellen van deze gebiedsvisie en maatregelen hebben we natuurlijk niet alleen gedaan. Met verschillende eigenaren en gebruikers van het landgoed hebben we hieraan afgelopen jaar gewerkt. Het proces van samen optrekken heeft hier laten zien dat je vanuit een gedeeld belang, een mooi en beleefbaar landgoed Avegoor, en samenwerking, tot iets moois kan komen. Wij zijn daar trots op en willen daar iedereen die hieraan meegewerkt heeft erg voor bedanken! We hopen dat deze gebiedsvisie een vruchtbare bodem heeft gelegd voor een verdere samenwerking in de ontwikkeling van Landgoed Avegoor! Namens het college van burgemeester en wethouders, Nicole Olland, wethouder RO 4
INHOUDSOPGAVE Voorwoord Inhoudsopgave 1. Inleiding 1.1 Aanleiding 1.2 Doel 1.3 Totstandkoming 1.4 Status 1.5 Leeswijzer
pag. 05 pag. 06 pag. 07 pag. 07 pag. 07 pag. 08 pag. 08 pag. 08
Deel A: gebiedsvisie 2. Actuele situatie 2.1 Plangebied, eigendommen en huidig gebruik 2.2 Resultaat historisch onderzoek 2.3 Autonome ontwikkelingen
pag. 10 pag. 10 pag. 10 pag. 13
3. 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5
Beleidskader Ruimte Natuur en landschap Erfgoed Recreatie en toerisme Water
pag. 16 pag. 16 pag. 17 pag. 18 pag. 19 pag. 19
4.
Analyse
pag. 21
5. 5.1 5.2 5.3 5.4
Gebiedsvisie Samen voor landgoed Avegoor Herontdekking van het landgoed Avegoor Vitaal en ondernemend Avegoor Gebiedsvisie in beeld
pag. 25 pag. 26 pag. 27 pag. 31 pag. 37
Deel B: maatregelenplan 6. Maatregelenplan: aan de slag met Landgoed Avegoor! 6.1 Maatregelen 6.1.1 Maatregelen voor verbetering ruimtelijke samenhang in de buitenruimte en het parklandschap 6.1.2 Maatregelen voor versterking van de relatie landgoed en de omgeving 6.1.3 Maatregelen voor verbetering van het gebouwenensemble 6.1.4 Maatregelen voor verbetering van de ontsluiting en de versterking van de recreatieve waarde 6.1.5 Maatregelen voor het beter benutten van de ecologische potentie 6.2 De maatregelen op kaart 6.3 Wijze van uitvoering Bijlagen I Literatuurlijst relevante (beleids)documenten II Historisch onderzoek en waardestelling Landgoed Avegoor te Ellecom, Stichting in Arcadië, 21 januari 2014
5
pag. 39 pag. 39 pag. 40 pag. 42 pag. 43 pag. 45 pag. 47 pag. 49 pag. 53
1
INLEIDING
1.1 Aanleiding Aan de westelijke rand van het dorp Ellecom ligt het historisch landgoed Avegoor. Het landgoed vormt onderdeel van een reeks landgoederen langs de Veluwezoom. Bij veel van deze landgoederen hebben ontwikkelingen in het verleden een impact gehad op het oorspronkelijke ontwerp van het landgoed. Ook bij landgoed Avegoor is dat het geval. In met name de 20e eeuw hebben er op het landgoed diverse ontwikkelingen plaatsgevonden en is het landgoed versnipperd geraakt. Het landgoed kent inmiddels verschillende eigenaren en huisvest verschillende functies. Het landgoed als geheel, als eenheid, is niet meer als dusdanig herkenbaar en de onderlinge samenhang is onder druk komen te staan. Een historisch onderzoek (bijlage 2) dat is uitgevoerd naar de ontstaans- en ontwikkelingsgeschiedenis van landgoed Avegoor brengt dit goed in beeld. Dit onderzoek heeft op onafhankelijke wijze de cultuurhistorische waarde van de actuele situatie in beeld gebracht en aanbevelingen geformuleerd die de kwaliteit en uitstraling van het landgoed kunnen verbeteren. Momenteel zijn er op en in de nabijheid van het oorspronkelijke landgoed verschillende ruimtelijke initiatieven en ontwikkelingen. Deze ontwikkelingen en initiatieven hebben betrekking op het hotelbedrijf in het hoofdgebouw, de restauratie en herbestemming van de voormalige turnhal, de speelvelden van sportclub EDS en een op handen zijnde functieverandering en herbestemming van de naburige boerderij Borghkeppel. Deze initiatieven vragen om een gedegen afweging. Het is de wens om een dusdanige afweging te maken dat ze in samenhang kunnen worden beoordeeld en recht doen aan het oorspronkelijke landgoed. Bovenstaande vormt dan ook de aanleiding voor de wens om een gebiedsvisie voor het landgoed op te stellen. Deze gebiedsvisie kan enerzijds een afwegingskader vormen voor toekomstige ontwikkelingen en anderzijds een toekomstig streefbeeld geven waarin de ruimtelijke samenhang en het historische en landschappelijke karakter versterkt worden. Een maatregelenplan kan bijdragen aan een meer uitvoeringsgericht karakter van de gebiedsvisie. Het historisch onderzoek naar
Kaart 1: plangebied
6
landgoed Avegoor vormt een belangrijk vertrekpunt voor deze gebiedsvisie en het maatregelenplan.
bestemmingsplan of structuurvisie. Het uitgangspunt daarbij zal zijn dat bestaande planologische rechten niet beperkt zullen worden.
1.2 Doel Het doel is om op basis van het historisch onderzoek naar landgoed Avegoor en de input van gebiedseigenaren en –gebruikers: - een gebiedsvisie op te stellen dat een ruimtelijk en functioneel beoordelingskader biedt voor toekomstige ontwikkelingen en initiatieven; - te komen tot maatregelen voor de versterking van het historisch karakter en de ruimtelijke samenhang van het landgoed.
De maatregelen in deel B geven aan wat er nodig is om de toekomstvisie te kunnen verwezenlijken. De reden om naast deze toekomstvisie ook een maatregelenplan op te stellen is om daarmee naar alle belanghebbenden inzichtelijk te maken wat er nodig is voor het realiseren van de toekomstvisie en daarmee handen en voeten te geven aan het gezamenlijke streven. Omdat de uitvoering van deze maatregelen geen beleidskader betreft, afhankelijk is van de bereidheid van de diverse belanghebbenden om middelen en tijd beschikbaar te stellen en flexibel moet kunnen inspelen op kansen die zich voordoen, is deel B ter instemming aan het college van B&W gebracht en ter kennisname aan de gemeenteraad. Na deze besluitvorming zal bekeken worden met welke onderdelen van het maatregelenplan van start gegaan kan worden.
De gebiedsvisie heeft nadrukkelijk niet ten doel het oorspronkelijke ontwerp en de functie van het landgoed als geheel terug te brengen. De gebiedsvisie richt zich op het herstellen van het landgoed als ruimtelijke eenheid waarbij de historische context en kwaliteiten leidraad zijn voor nieuwe ontwikkelingen en ingrepen.
1.5 Leeswijzer In de hoofdstukken 2 en 3 wordt een fundament gelegd voor de uiteindelijke visie op landgoed Avegoor en de daaruit voortvloeiende maatregelen. Het fundament betreft het schetsen van een historisch perspectief, de huidige situatie en de verschillende initiatieven die aan de orde zijn en invloed hebben op de verdere ontwikkeling van het landgoed. Deze kennis wordt aangevuld met het bestaande beleidskader dat van toepassing is op het landgoed. Nadat deze input en die van de bijeenkomsten zijn geanalyseerd in hoofdstuk 4 wordt in hoofdstuk 5 de gebiedsvisie uiteen gezet in een drietal centrale thema’s. Deze thema’s verwoorden de doelstellingen en ambities. In hoofdstuk 6 zijn tot slot de maatregelen benoemd die in vervolgprojecten kunnen worden gerealiseerd. De gebiedsvisie vormt het kader voor het afwegen van toekomstige initiatieven en het maatregelenplan vormt de leidraad voor doelgerichte acties om te komen tot realisatie van de gebiedsvisie.
1.3 Totstandkoming De basis voor deze gebiedsvisie is het historisch onderzoek naar het landgoed. Hierin wordt onder meer in beeld gebracht welke ruimtelijke elementen en structuren een historische waarde vertegenwoordigen en waar kansen liggen deze waarden te herstellen of te versterken. Vervolgens is in een viertal bijeenkomsten met eigenaren en belanghebbenden in beeld gebracht welke kwaliteiten aanwezig zijn en welke ontwikkelingen, wensen en ambities er spelen. 1.4 Status De gebiedsvisie voor landgoed Avegoor bestaat uit een deel A met daarin een toekomstvisie op het landgoed en een deel B met daarin de maatregelen die nodig zijn om de toekomstvisie te verwezenlijken. De visie in deel A is een ruimtelijk en functioneel beoordelingskader voor toekomstige ontwikkelingen en initiatieven. Dit deel is vastgesteld door de gemeenteraad en heeft daarmee de status van beleid. Dit betekent dat de gebiedsvisie doorwerkt in andere beleidsnota’s van de gemeente en een vertaling kan krijgen in bijvoorbeeld een
7
8
2
ACTUELE SITUATIE
2.1 Plangebied, eigendommen en huidig gebruik Het plangebied van de gebiedsvisie is bepaald op basis van het parklandschap van landgoed Avegoor dat inzichtelijk is gemaakt in het uitgevoerde historische onderzoek naar het landgoed. Het plangebied reikt vanaf de Veluwezoom tot in het IJsseldal. Het gradiënt van bos naar weide, van hoog naar laag, van droog naar nat. Het middengebied (gelegen tegen het dorp Ellecom) is de occupatie-zone met centraal daarin het landhuis Avegoor. Het plangebied wordt doorsneden door de spoorverbinding Arnhem-Zutphen (gelegen op een spoordijk) en door de Zutphensestraatweg, de belangrijkste verbindingsweg tussen de verschillende dorpen in de gemeente Rheden (de dorpenroute). Het plangebied kent verschillende grondeigenaren. Verreweg de grootste grondbezitter van het voormalige landgoed Avegoor is Landgoed Middachten. Het gaat dan met name om het Weidepark en het MyLadypark. Andere grotere eigenaren zijn Green NSW BV, Risolta BV, Kondor Wessels BV, Gemeente van Zevende Dags Adventisten en de gemeente Rheden. Het eigendom betreft hier met name het Huispark en direct aansluitende delen van het Weidepark. Tot slot is er een aantal particuliere eigenaren/bewoners. 2.2 Resultaten historisch onderzoek In het rapport ‘Historisch onderzoek en waardestelling Landgoed Avegoor te Ellecom, provincie Gelderland (21 januari 2014)’, zie bijlage 2, is de ontwikkelingsgeschiedenis van landgoed Avegoor grondig onderzocht met als doel op een objectieve en onafhankelijke wijze de cultuurhistorische waarde te stellen van de actuele situatie op het landgoed, los van gebruikersbelangen en ontwerpoverwegingen. Dit onderzoek heeft bijzondere inzichten over Avegoor opgeleverd die inspirerend kunnen zijn bij de planvoorbereiding met betrekking tot de verschillende ontwikkelingen op het landgoed.
Kaart 2: eigendommen
9
Belangrijkste bevindingen ten aanzien van het historisch onderzoek Uit het onderzoek is gebleken dat Avegoor thuis hoort in de reeks van belangrijke buitenplaatsen/landgoederen in de Veluwezoom, waartoe ook Middachten, Hof te Dieren en Rhederoord behoren. Deze buitenplaatsen kenmerken zich van oorsprong door hun adellijke bewoners, het inschakelen van landelijk bekende (landschaps)architecten en een grootschalige parkaanleg. Avegoor ligt fraai in het landschap van de Veluwezoom op de overgang van hooggelegen heide en bosgebieden met de laaggelegen polders in het IJsseldal. Avegoor ligt fraai in het landschap van de Veluwezoom op de overgang van hooggelegen heide en bosgebieden met de laaggelegen polders in het IJsseldal.
De voormalige turnhal aan de Eikenstraat 5
De parkaanleg van landgoed Avegoor gaat verder dan het parkgedeelte rond het landhuis. Het landgoed bestaat uit drie samenhangende parklandschappen, te weten het centraal gelegen Huispark, het ten zuiden in de uiterwaarden gelegen Weidepark en het tegen de Veluwe gelegen MyLadypark. Het historisch onderzoek gaat dieper in op de herontdekking van het Weidepark met zijn coulissen, boomgroepen, Ruitersbeek, het zicht op Doesburg en de parkaanleg van de MyLadyberg met het panoramische uitzicht over Avegoor en het IJsseldal richting Doesburg.
Zicht op Landhuis Avegoor
Avegoor heeft sinds 1844 een hechte relatie met het dorp gehad. Wendela Eleonora Boreel van Hogelanden was als Vrouwe van Ellecom sterk betrokken bij het wel en wee van de Ellecommers die zij voorzag van een school en eigen kapel (gelegen aan de Zutphensestraatweg). Tevens vond er het jaarlijkse Ellecomse Oranjefeest in het park voor het hoofdgebouw plaats. Tot aan de Tweede Wereldoorlog kende Avegoor vanuit het dorp bezien verschillende toegangen tot het park. Deze toegangen zijn in de Tweede Wereldoorlog afgesloten en niet meer heropend. Ellecom en haar aantrekkelijk ligging aan de rand van de Veluwezoom was vanaf de eerste helft van de 19e eeuw een gewilde vestigingsplaats voor welgestelde burgers Voormalig SS-kazerne 10
die hier hun buitenplaatsen en villa’s bouwden. Vanaf de 2e helft van de 19e eeuw werd de Veluwezoom ontdekt door de gegoede toeristen en verrees een aantal pension- en hotelvilla’s in Ellecom. Het huidige Ellecom heeft haar uiterlijk met haar (hotel)villa’s in diverse tegenwoordig hooggewaardeerde bouwstijlen grotendeels te danken aan de landschappelijke waardering voor de Veluwezoom in de 19 e eeuw en vroege 20e eeuw. Inmiddels is Avegoor al 86 jaar in gebruik als hotel. Landgoed Avegoor was tot 1917 een eenheid. Vanaf 1917 is het historisch gegroeide eigendom door verkopen steeds verder verbrokkeld. Na de verkoop van het ten noorden van de Zutphensestraatweg gelegen grondbezit aan Landgoed Middachten, raakte het MyLadypark buiten beeld. In 1924 volgde de verkoop, eveneens aan Landgoed Middachten, van het grondbezit ten zuiden van de Zutphensestraatweg. Middachten verkocht het Huispark en landhuis in hetzelfde jaar door aan de gemeente Rheden. Het Weidepark behield Middachten echter zelf en werd als landbouw- en weidegrond in gebruik genomen. Pas door de ingrepen tijdens W.O. II en de aanleg van het voetbalveld en trainingsveld van de EDS in 1953 raakte het Weidepark letterlijk buiten beeld als parkonderdeel. Landgoed Avegoor was tot 1917 een eenheid. Vanaf 1917 is het historisch gegroeide eigendom door verkopen en de gevolgen van W.O.II versnipperd geraakt.
Het gebruik van Avegoor gedurende de W.O.II als SS-Schule wordt gezien als een zwarte periode in de historie. Uit deze periode zijn opvallend veel elementen bewaard gebleven (SS-kazerne, turnhal, restanten van de atletiekbaan, hekwerken rondom het park, SS-gevangenis, schietbaan op de MyLadyberg).
Kaart 3: cultuurhistorische waardering
Hoewel het gebouw (vml. SS-kazerne) en terrein van Rehoboth en de boerderij Borghkeppel geen onderdeel uitmaken van het historische bezit van Avegoor zijn beide ruimtelijk-visueel en door de veranderingen ten tijde van W.O. II onder de SS-schule verbonden met de geschiedenis van Avegoor en bepalend voor het huidige aanzien. 11
Ook in immateriële zin is Avegoor een belangrijke plek ter herinnering aan de periode waarin Joodse dwangarbeiders op Avegoor onder erbarmelijke omstandigheden moesten werken. Het is van belang deze geschiedkundige belangrijke periode een zichtbare plek te geven. In zekere zin vormen de vele inzichten die het historische onderzoek hebben opgeleverd ten aanzien van de oorspronkelijke opzet en allure van het landgoed en de gehele ontwikkelingsgeschiedenis een rehabilitatie van Avegoor als een belangrijke historische buitenplaats.
Rehabilitatie van Avegoor als een belangrijke historische buitenplaats.
Belangrijkste bevindingen met betrekking tot de actuele toestand In grote delen van de parkaanleg zijn resten van de historische aanleg voor een geoefend oog nog herkenbaar, maar door de overwegend slechte staat van onderhoud is er veel aan kwaliteit ingeboet. Het hoofdhuis heeft haar oorspronkelijke setting en zichten verloren en daardoor heeft het landgoed ook als geheel ingeboet op haar uitstraling en allure. Op onderstaande kaart is goed terug te zien dat de grootste dynamiek heeft plaatsgevonden in en direct rondom het Huispark. In de huidige situatie is het eigendom van de historische buitenplaats Avegoor verdeeld over 7 grote eigenaren en een aantal kleinere particuliere woonpercelen. De verschillende eigenaren bekijken op dit moment hun terrein vanuit hun eigen optiek en eigen belangen waardoor het geheel geen eenheid vormt maar meer een soort lappendeken. Een integrale visie op Avegoor als geheel ontbreekt tot nu toe.
Kaart 4: autonome ontwikkelingen
2.3 Autonome ontwikkelingen Een aantal autonome ontwikkelingen kunnen vanwege de mogelijke toekomstige functie en/of ruimtelijke uitstraling in meer of mindere mate invloed hebben op de ambitie en doelstellingen van de gebiedsvisie en mogelijke maatregelen. 12
Herontwikkeling turnhal De voormalige turnhal aan de Eikenstraat 5 is een karakteristiek en monumentaal gebouw waar al enige jaren geen functioneel gebruik meer plaatsvindt met uitzondering van het woongedeelte. Al jaren wordt gepoogd een nieuwe structurele invulling aan het gebouw te geven, maar tot op heden is dat nog niet gelukt. Het gebouw kent een zodanige achterstallig onderhoud dat het behoud van het gebouw onder druk is komen te staan. Vanwege dit gegeven heeft de provincie een subsidie aan de gemeente toegekend waarmee de renovatie van het casco door de eigenaar gestimuleerd wordt en op korte termijn kan gaan plaatsvinden. De huidige eigenaar heeft het gebouw te koop staan. Het is een uitdaging een geschikte functie te vinden voor het gebouw. Herontwikkeling Borghkeppel Landgoed Middachten is eigenaar van de boerderij aan de Eikenstraat 3. De wens van het landgoed is om de bedrijfsactiviteiten te verplaatsen naar een ten zuiden van de bronbossen gelegen perceel aan de Eikenstraat. De huidige boerderij krijgt dan een woonbestemming en in ruil voor de sloop van de bedrijfsgebouwen kunnen enkele woningen worden gebouwd. Voor deze ontwikkeling is een bestemmingsplanwijziging noodzakelijk waartoe het college in principe bereid is. De boerderij ligt net buiten het plangebied van de gebiedsvisie. Desalniettemin is het verstandig dit initiatief niet onbelicht te laten in de gebiedsvisie omdat de uitwerking ervan van invloed kan zijn op keuzes in het kader van de gebiedsvisie.
Herontwikkeling boerderij Borghkeppel
Inrichtingsplan Waterschap Het Waterschap Rijn en IJssel heeft op 1 juli 2014 het projectplan Waterwet "Uitvoering GGOR Havikerwaard, aanpassing waterhuishouding Middachterbroek en Ellecomse Polder" vastgesteld. Het plan heeft betrekking op aanpassingen van het hoofdwatersysteem en betreft maatregelen in de bronbossen, Middachterbroek en de
13
aanvoer van water door de Ruitersbeek. Vermindering van de afvoer van kwelwater via de watergangen in het Middachterbroek en Ellecomse polder is hierin een belangrijke voorwaarde. Voor de A-watergangen in het Middachterbroek is het doel om de kwelafhankelijke natuur in de bronbossen van Middachten te herstellen en de waardevolle beken meer ecologisch in te richten en te beheren. Verbetering sportcomplex EDS In november 2013 heeft de gemeenteraad een motie aangenomen waarin zij het college opdraagt om met een voorstel te komen voor verbetering van de sportvelden van sportclub Ellecom-De Steeg (EDS). Vanwege de mogelijke samenhang met de gebiedsvisie voor landgoed Avegoor en mogelijke impact van ingrepen op de gebiedsvisie, is ervoor gekozen om de uitwerking van de raadsmotie en de gebiedsvisie in onderlinge afstemming uit te werken. Woningbouw Schaterland
Woningbouw Schaterland Ten noorden van de Zutphensestraatweg ligt het nieuwbouwwijkje Schaterland met een achttal woningen. Op dit perceel ligt de mogelijkheid nog eens acht woningen te bouwen. De nieuwbouw staat op de plek waar in de jaren ’60 van de vorige eeuw Klein Avegoor is afgebrand en in de zichtlijn van het landhuis Avegoor.
14
3
BELEIDSKADER
Op verschillende schaalniveaus is beleid van toepassing dat direct of indirect van invloed is of kan zijn op het afwegingskader dat in de gebiedsvisie wordt geboden. In dit hoofdstuk worden de hoofddoelstellingen van dit bestaande beleid beschreven en de mogelijke invloed op (ontwikkelingen op) landgoed Avegoor geschetst. In bijlage 1 is een literatuurlijst opgenomen met een overzicht van deze beleidskaders. 3.1 Ruimte Het ruimtelijke beleidskader van de provincie is verwoord in de Omgevingsvisie Gelderland en richt zich in algemene zin op een duurzame en kwalitatieve benadering van nieuwe ontwikkelingen. Ruimte is er voor verschillende functies, mits recht wordt gedaan aan gebiedseigen kwaliteiten. Een duurzame economische structuur richt zich onder andere op het bieden van kansen aan bestaande en nieuwe bedrijven, aan een gezonde vrijetijdseconomie en aandacht voor cultuurbeleving. Nieuwe ontwikkelingen dienen recht te doen aan de ruimtelijke, landschappelijke en cultuurhistorische kwaliteiten van de plek. ‘Duurzaam ruimtegebruik’ is hierbij een belangrijk uitgangspunt; het accent ligt op herontwikkeling en vitaliseren van bestaande bebouwde gebieden en gebouwen. Cultuur en erfgoed zijn belangrijke identiteitsbepalende factoren. In het bijzonder worden hiermee de buitenplaatsen van de Veluwezoom bedoeld. Vanuit het ruimtelijke beleid is het dan ook nadrukkelijk het streven om deze identiteit te erkennen. Cultuur en erfgoed zijn belangrijke identiteitsbepalende factoren. Kaart 5: ruimtelijk beleid
Een belangrijk ruimtelijk instrument is het bestemmingplan. Ter plaatse van landgoed Avegoor geldt het bestemmingsplan Landelijk Gebied. Met het oog op de ruimtelijke kwaliteitsbewaking is het bestemmingsplan conserverend van aard. Enerzijds kunnen ongewenste ontwikkelingen worden voorkomen, terwijl voor gewenste ontwikkelingen 15
ruimte wordt geboden. Daar waar het bestemmingsplan niet direct uitkomst biedt bij een beoogde ontwikkeling kan onder voorwaarden worden afgeweken van de oorspronkelijke uitgangspunten van het bestemmingsplan. Een gedegen kwalitatieve onderbouwing is dan noodzakelijk. Bij functieveranderingen van gebouwen is het kader van het Functieveranderingenbeleid van de gemeente Rheden van toepassing. 3.2 Natuur en landschap Delen van het plangebied van de gebiedsvisie zijn gelegen binnen het Nationaal landschap Veluwe, het Gelders Natuurnetwerk (GNN) en de Groene ontwikkelingszone (GO). De Nationale landschappen worden gezien als een van de identiteitdragers van het Gelderse cultuurlandschap. Bij ruimtelijke ontwikkelingen dienen de kernkwaliteiten van dit waardevolle landschap behouden, hersteld, dan wel versterkt te worden en de landschappelijke samenhang te worden vergoot. Natura 2000 is de overkoepelende naam voor gebieden die worden beschermd vanuit de Vogel- en Habitatrichtlijn en richt zich op het beschermen van specifieke diersoorten en hun natuurlijke leefomgeving (habitat) om de biodiversiteit te behouden. De Veluwe is een van deze Natura 2000-gebieden en het noordelijk gedeelte van landgoed Avegoor ligt hierbinnen. De aanwezigheid van een Natura 2000-gebied heeft invloed op plannen op het gebied van ruimtelijke ordening. Het Landschapsontwikkelingsplan Rheden Rozendaal (LOP) heeft als algemeen doel de kwaliteit van het landschap te behouden en te versterken. In het LOP zijn de belangrijkste thema’s landschap, cultuurhistorie, natuur, landbouw en recreatie en toerisme. Er wordt terughoudend omgegaan met nieuwbouw in het buitengebied. Cultuurhistorie en meer specifiek de landgoederen vormen de rode draad door het landschap. Het gebruik van het landschap door recreatie en toerisme vindt met name plaats door extensieve en kwalitatieve hoge recreatievormen (wandelen, fietsen, verblijven, etc.). De landgoederen worden hierin als specifiek onderdeel benoemt voor het bieden van mogelijkheden voor (tijdelijke) vormen van recreatie, sport en spel. Het beleid is hier gericht op behoud van de landschapskwaliteiten met landgoedelementen en het open agrarisch landschap, het verbeteren van de recreatieve toegankelijkheid
Kaart 6: natuurbeleid
16
van de bosrand en landgoederen, ontwikkelen van de ecologische verbinding Havikerpoort en de verbetering van de waterkwaliteit en –kwantiteit. Het plangebied van de gebiedsvisie ten noorden van de spoorlijn en ten zuiden van de turnhal is opgenomen in het inrichtingsplan van de Havikerpoortvisie. Doelstellingen liggen hier in verbetering van de waterkwaliteit en –kwantiteit (bronbossen), behoud agrarisch landschap, ontwikkeling agrarisch natuurbeheer en duurzame financiële dragers voor de landgoederen. 3.3 Erfgoed Het erfgoedbeleid is gericht op de instandhouding van het cultuurhistorisch erfgoed van de gemeente Rheden. Erfgoed dient op een goede wijze te worden doorgegeven aan de volgende generaties en kan fungeren als een inspiratiebron en motor voor nieuwe ontwikkelingen. De erfgoedvisie zoals verwoord in de Erfgoednota kent drie dragende onderdelen van het materiële erfgoed en een van het immateriële erfgoed: historisch landschap, archeologie, historische stedenbouw en levend verleden (immaterieel). Landgoederen en buitenplaatsen hebben een specifieke plek gekregen onder het onderdeel historisch landschap. Cultuurtoerisme is een wezenlijk onderdeel van het toeristisch en recreatief beleid van de gemeente. De relicten van het oorspronkelijke ontwerp kunnen geïntegreerd worden in en soms leidend zijn voor verdere ontwikkeling.
Het landgoed Avegoor maakt onderdeel uit van de landgoederenzone die zich langs de Veluwezoom uitstrekt van Wageningen via Renkum, Arnhem en Rozendaal tot Rheden; het Gelders Arcadië. Instandhouding van deze landgoederenzone is een belangrijk, gemeenteoverstijgend, uitgangspunt. Een ander doel is om draagvlak en bewustwording te creëren bij landgoedeigenaren, gemeentebestuurders en burgers
Kaart 7: cultuurhistorisch beleid
17
met betrekking tot Perspectief Gelders Arcadië, een gezamenlijke gebiedsvisie die in voorbereiding is. In het kader van het ‘Actieprogramma Kwaliteitsimpuls Landgoederenzone Rheden’ (AKLR) is door de eigenaar van landgoed Avegoor het doel gesteld dit landgoed te ontwikkelen tot ‘Hotel of modern Art’. Hoewel het niet in de doelstelling ligt het landgoed strikt te herstellen in zijn oorspronkelijke staat, wordt er wel waarde gehecht aan de overblijfselen daarvan. De relicten van het oorspronkelijke ontwerp kunnen geïntegreerd worden in en soms leidend zijn voor de verdere ontwikkeling. 3.4 Recreatie en toerisme Vanuit het TROP “Rheden op z’n best; tussen IJssel en Veluwezoom” staan voor de hele gemeente vijf thema’s centraal: Veluwezoom Volledig, Veluwe Evenement, Veluwezoom Verblijf, Veluwezoom Verleden en Veluwezoom Vermaak. Een groot aantal onderdelen van deze thema’s is interessant voor de gebiedsvisie, namelijk het beleven van landschap en cultuurhistorie met wandelen, fietsen en paardrijden en stimuleren van overnachtingsmogelijkheden in hotels, pensions, Bed&Breakfast en recreatiewoningen. De ontwikkeling van landgoederen als verbindend element tussen deze thema’s en onderdelen kan hierin een bijdrage leveren. Onderdeel van het plangebied van deze gebiedsvisie is het complex van Sportclub EDS. Het complex bestaat uit een oefenveld, hoofdveld en een clubgebouw. Uit het accommodatiebeleid volgt dat er voor het sportcomplex voor de (middel)lange termijn geen veranderingen ten opzichte van het huidige gevoerde beleid worden voorzien. Uit het uitvoeringsprogramma volgt dat de keuze is gemaakt dat het clubgebouw niet in aanmerking komt voor financiële steun van de gemeente. Uit de enquêtes die gehouden zijn in het kader van op te stellen accommodatiebeleid is gebleken dat de parkeervoorzieningen bij het sportveld Ellecom onvoldoende zijn. Hier zijn echter vooralsnog geen concrete acties aan gekoppeld.
Kaart 8: waterbeleid
3.5 Water Een belangrijke bron voor drinkwater is grondwater. Voor de bescherming hiervan legt de provincie beleid en regels met betrekking tot de inrichting en het beheer van het watersysteem in grondwaterbeschermingsgebieden. Uitgangspunten hierbij zijn het 18
behouden van de kwaliteit van het watersysteem, het reguleren van activiteiten die het watersysteem aantasten en het saneren van bronnen die het systeem verontreinigen. Het plangebied van de gebiedsvisie ligt voor een deel in een grondwaterbeschermingsgebied en voor een deel in een intrekgebied. Ruimtelijke ontwikkelingen die een hoger risico hebben voor het grondwater dan de vigerende bestemming toestaat zijn niet toegestaan. Het Gewenst Grondwater en Oppervlaktewaterregime (GGOR) gaat over het bepalen van de gewenste grond en oppervlaktewaterstanden bij verschillende vormen van grondgebruik, bijvoorbeeld landbouw en natuur. De provincie is verantwoordelijk voor het opstellen van de GGOR-kaders. Het waterschap draagt vervolgens zorg voor de verdere uitwerking en invulling daarvan. In dat kader heeft het Waterschap Rijn en IJssel op 1 juli 2014 het projectplan Waterwet "Uitvoering GGOR Havikerwaard, aanpassing waterhuishouding Middachterbroek en Ellecomse Polder" vastgesteld. Meer informatie hierover is terug te vinden in bovenstaande paragraaf Autonome ontwikkelingen.
19
4
ANALYSE
Het historisch onderzoek naar landgoed Avegoor heeft een flinke basis gelegd voor het benoemen van de kwaliteiten en verbetermogelijkheden van het landgoed. Vanuit deze basis is in verdiepende gesprekken met eigenaren en gebruikers van het landgoed en beleidsambtenaren van de gemeente een verdere analyse gemaakt als opmars naar de gebiedsvisie. Hieronder volgen de uitkomsten van deze analyse van het gebied. Eenheid en samenhang is aangetast, maar nog veel herstelpotentie Het oorspronkelijke landgoed Avegoor is weliswaar in de loop der tijd aangetast in zijn oorspronkelijke aanleg en samenhang, toch blijkt dat er voldoende bewaard is gebleven om met een gezamenlijke kwaliteitsslag het landgoed nieuw leven in te blazen. Waar de eenheid van het landgoed in de parkaanleg en met één eigenaar landschappelijk en economisch geborgd was, zien we nu dat de versnippering van het landgoed in eigenaren en zelfstandige ontwikkelingen van eigenaren, op de samenhang heeft ingeboet. Het bewustzijn van deze parkaanleg en historische waarde werd tot voor kort niet of onvoldoende erkend. Dit ligt mede aan de onwetendheid en onzichtbaarheid maar ook door de W.O.II waarin het behoud van de historische parkaanleg geen voorwaarde was voor nieuwe ontwikkelingen. Verstoringen in de parkaanleg Het parklandschap van landgoed Avegoor bestaat oorspronkelijk uit drie delen, te weten het Huispark, het Weidepark en het MyLadypark. De ruimtelijke samenhang hiertussen is ondanks de aanwezigheid van diverse oorspronkelijke elementen van het landgoedpark grotendeels verdwenen. Deze ruimtelijke samenhang was met name gelegen in zichtlijnen vanaf het hoofdhuis richting het Weidepark en het MyLadypark, een samenstel van paden en een verbindende landschappelijke aanleg van vijvers en groenelementen. De driedeling van het landgoedpark is in negatieve zin sterker geworden door onder andere de aanleg van de woningbouwontwikkeling Schaterland, de aanleg van het sportcomplex, de bosschages langs het fietspad Eikenstraat en de bosaanleg ten zuiden van het sportpark. Hierdoor zijn zichtlijnen verdwenen, zijn de vijverpartijen deels gedempt en
Kaart 9: driedeling plangebied
20
zijn paden verdwenen. Doorsnijdende elementen in het landgoedpark worden gevormd door de spoorlijn, de Zutphensestraatweg en het fietspad Eikenstraat. Ook de kleinschaligere aanleg van groenelementen en het gebruik van bepaalde soorten beplanting die niet passen in de oorspronkelijke parkaanleg van het Huispark, hebben het samenhangende ontwerp en gedachtegoed aangetast. Het gebrek aan een integraal beheer en onderhoud waardoor bepaalde parkelementen nauwelijks meer zichtbaar zijn en/of aan herstel en/of vernieuwing toe zijn draagt hier ook mede toe bij. Een goed voorbeeld vormt de vijverpartij aan de oostzijde van het Huispark tegen het dorp Ellecom aan wat door een gebrek aan onderhoud (baggeren, verwijderen van beplanting) nauwelijks zichtbaar is. Een storend element in het parklandschap vormt de huidige antennemast achter de voormalige turnhal.
De spoorlijn als doorsnijdend element
Kansen Voor wat betreft de kwalitatieve uitstraling van het landgoed liggen er kansen bij onder meer de verbetering van de uitstraling van de voormalige monumentale turnhal en het oefenveld van EDS. Mogelijk dat de uitkomst van de raadsmotie voor verbetering van de velden van EDS en de subsidie voor het herstel van het casco van de voormalige turnhal hieraan kunnen bijdragen. De uiteindelijke structurele borging van het behoud van de turnhal zit hem echter in een structurele functie waarmee een economische drager wordt bereikt. Een andere kans op het landgoed is om de meest recente uitbreidingen naast het hoofdhuis onderling in harmonie te brengen. Het parkeren van bezoekers van Hotel Avegoor en de sportclub EDS is met de huidige parkeerplaatsen onvoldoende toereikend en geeft op bepaalde drukke momenten een rommelige indruk. Overigens is voor Hotel Avegoor extra parkeerruimte beschikbaar op de Middachterlaan en deze is recent heringericht.
Sportcomplex EDS mist uitstraling
Voor wat betreft de kwalitatieve uitstraling van het landgoed liggen er kansen bij onder meer de verbetering van de uitstraling van de voormalige turnhal en het oefenveld van de EDS.
Gebouwenensemble kan beter op elkaar worden afgestemd. 21
Gebrek aan ruimtelijke en functionele samenhang Het landgoed kent niet alleen een verscheidenheid aan eigenaren maar ook aan evenzoveel functies. Er is een hotel met restaurants en vergaderzalen, een sportpark met een voetbalclub, woningen, een voormalige turnhal zonder functie, een kerkgenootschap, een park, natuur, bosbouw en landbouw. Het landgoed mist daarin niet alleen een ruimtelijke en herkenbare samenhang maar ook een functionele en/of economische samenhang tussen deze functies. De dynamiek binnen het landgoed is fragmentarisch en de natuurlijke behoefte en/of noodzaak voor integrale afstemming bij beheer, onderhoud en ontwikkelingen is niet urgent. Het landgoed is mede daardoor zowel op onderdelen als in zijn geheel wat in zichzelf gekeerd. De samenhang op het landgoed kan versterkt worden door functies in ruimtelijke, beheermatige, functionele en/of economische zin te verbinden. Een mogelijke verbinding in het hart van het landgoed tussen Hotel Avegoor, sportclub EDS en de voormalige turnhal is wellicht een kans die bijdraagt aan de versterking van de functionele en economische verbinding. Een nieuwe structurele functie voor de voormalige turnhal borgt tevens een economische drager voor het voortbestaan van het monumentale gebouw en kan een mogelijk kwaliteitsslag betekenen voor het omliggende terrein.
Achterstand in onderhoud vijvers
De samenhang op het landgoed kan versterkt worden door functies in ruimtelijke, beheermatige, functionele en/of economische zin te verbinden
Landschappelijke barrière
Relatie met en draagvlak vanuit het dorp Ellecom De tot nu toe afwezige urgentie tot samenwerking tussen eigenaren en gebruikers binnen het landgoed en daarmee het gebrek aan verbondenheid geldt eveneens voor de afwezigheid van de maatschappelijke en recreatieve verbinding van het landgoed met de omgeving. De toegankelijkheid tot het landgoed en de recreatieve verbinding met het dorp Ellecom is beperkt en daarmee is de maatschappelijke betekenis van het landgoed voor het dorp beperkt tot de horecavoorziening bij het hotel en de EDS. Het vergroten van de toegankelijkheid is niet alleen een kans voor het Huispark maar geldt evengoed voor het Weidepark en MyLadypark. Met een grotere zichtbaarheid van het
Landschappelijke inpassing sportcomplex EDS 22
landgoed naar de omgeving en grotere toegankelijkheid kan de maatschappelijke en recreatieve betekenis vergroot worden en dit kan tevens bijdragen aan draagvlak voor nieuwe ontwikkelingen en betrokkenheid bij bijvoorbeeld het beheer en onderhoud van het park. Een grotere toegankelijk en zichtbaarheid van het landgoed voor het dorp kan de maatschappelijke en recreatieve betekenis van het landgoed vergroten. Verbinding tussen landgoed en dorp ontbreekt
Kaders vanuit beleid De inventarisatie van relevante beleidstukken in hoofdstuk 3 laat zien dat het zwaartepunt vanuit het beleid ligt op het vlak van behoud, herstel en ontwikkeling van kwalitatieve waarden op het gebied van landschap, natuur en cultuurhistorie en kwalitatieve en kwantitatieve waarden op het gebied van de waterhuishouding. Een mogelijk spanningsveld of opgave kan er liggen tussen wet- en regelgeving enerzijds en mogelijke gewenste ruimtelijke ontwikkelingen anderzijds.
23
5
GEBIEDSVISIE
De gebiedsvisie geeft de ambitie weer die gewenst is om de ruimtelijke kwaliteit en (functionele) samenhang van landgoed Avegoor naar een hoger niveau te brengen op het gebied van landschappelijke kwaliteit, erfgoedwaarde en gebruiksmogelijkheden. Er ontstaan nieuwe perspectieven voor de diverse eigenaren van het landgoed en de historische relatie met het dorp Ellecom krijgt een vernieuwde vorm en inhoud. De beleefbaarheid en het wervende karakter van landgoed Avegoor als geheel neemt toe. Avegoor als een volwaardig landgoed in het snoer van landgoedparels aan de Veluwezoom! Vanuit de historische ontwikkeling van het landgoed en de doelstelling van deze gebiedsvisie is gezocht naar centrale thema’s die de kern van de visie verwoorden. Drie verbindende thema’s die onderkennen dat de gewenste kwaliteit en samenhang een streven is dat vanuit een verbondenheid tussen de (soms) verschillende belangen van eigenaren, ondernemers, bewoners en gebruikers kan worden bereikt. De thema’s die voor de gebiedsvisie zijn benoemd: 1. Samen voor landgoed Avegoor 2. Herontdekking van landgoed Avegoor 3. Vitaal en ondernemend Avegoor Hierna volgt per thema een toelichting op de ambitie.
24
5.1 Samen voor landgoed Avegoor Samenwerking tussen de verschillende belanghebbenden dient een gemeenschappelijk belang; een meer samenhangend en sterker Landgoed Avegoor wat met trots gedragen kan worden. Samen voor landgoed Avegoor betekent samenwerken en samen uitdragen. Bij samenwerken moet er een prikkel en behoefte zijn om elkaar op te zoeken, af te stemmen en acties uit te zetten. Samenwerken moet een meerwaarde opleveren als geheel voor het landgoed, maar ook voor partijen separaat. Deze meerwaarde kan ontstaan vanuit de basisgedachte dat het historisch landgoed Avegoor alleen aan kwaliteit, beleving en gedeeld ondernemerschap kan winnen als ieder vanuit zijn eigen rol onderdeel uitmaakt van een gedeeld belang. Een gezamenlijk streefbeeld en inrichtingsplan voor het landgoed kan dit tastbaarder en meer uitvoeringsgericht maken. Een mogelijkheid om samenwerking vorm te geven is het oprichten van een samenwerkingsverband waarin een aantal belanghebbenden van het landgoed is vertegenwoordigd. Vanuit dit samenwerkingsverband kan de monitoring van ontwikkelingen in relatie tot de gebiedsvisie plaatsvinden, de voortgang worden bewaakt en de gezamenlijke inspanning voor het uitvoeren van maatregelen plaatsvinden. Het samenwerkingsverband zou een laagdrempelige samenwerkingsvorm kunnen zijn die niet zo zeer verantwoordelijk is voor de uitvoering (wat in individuele gevallen wel kan zijn), maar een stimulerende, faciliterende en monitorende rol vervult. Het kan een meerwaarde hebben om daarin waar mogelijk de samenwerking te zoeken met vrijwilligers, inwoners van Ellecom en lokale organisaties (bijvoorbeeld IVN, Oudheidkundige Kring Rheden-Rozendaal, etc.). Met deze gezamenlijke overtuiging en commitment aan deze gebiedsvisie en uitvoering van het maatregelenplan kan historisch landgoed Avegoor een nieuw hoofdstuk in de geschiedenis van het landgoed worden!
Samenwerking tussen Hotel landgoed Avegoor en sportclub EDS
Samen voor landgoed Avegoor betekent samenwerken en samen uitdragen. Samenwerken in onderhoud en beheer
25
5.2 Herontdekking van landgoed Avegoor Het historisch landgoed Avegoor vormt het vertrekpunt en de centrale verbinding in deze visie. Het landgoed vormt het decor om in te wonen, te ondernemen en te recreëren. Het doel van dit thema is het vergroten van de landschappelijke en cultuurhistorische samenhang van het landgoed en het herstel van cultuurhistorische waarden. We gaan daarbij niet per se terug in de tijd maar terug naar de kwaliteit. Dit betekent dat de ruimtelijke samenhang tussen het Huispark, Weidepark en het MyLadypark weer terug gebracht worden tot het geheel van landgoed Avegoor. Doorzichten en zichtlijnen worden hersteld in een landschappelijke vorm waarvan de maximale herstelmogelijkheden afgewogen moeten worden tegen de functionele en economische effecten van gronden in de huidige en toekomstige situatie. De openheid die hiermee ontstaat kan verder versterkt worden door waar mogelijk groenelementen aan de randen van het landgoed en de drie parkonderdelen uit te dunnen en beplantingen die niet in het oorspronkelijke parkontwerp thuis horen te verwijderen. Hiermee en met het terugbrengen van historische beplantingsstructuren worden zowel de openheid als het historische parkontwerp versterkt. Ook het herstel van de oostelijk gelegen vijvers dragen bij aan het versterken van het parklandschap en tevens aan de waterhuishoudkundige en ecologische functie van het landgoed.
Herstel vijverpartijen
De gebouwen op het landgoed zijn weliswaar niet allemaal tot de historische aanleg van het landgoed terug te brengen maar laten wel de ontwikkelingsgeschiedenis en dynamiek van het landgoed zien. Elk gebouw vertelt hierin zijn eigen verhaal en heeft in meer of mindere mate bijgedragen aan het Avegoor van vandaag. De zichtbaarheid en leesbaarheid van tijdslagen zijn daarin van belang. Dit maakt het landgoed uniek ten opzichte van veel andere landgoederen. De periode van de W.O. II is één van die unieke elementen. Deze periode heeft een grote ruimtelijke impact gehad op het landgoed en vormt een belangrijk onderdeel van onze nationale en internationale geschiedenis. De gevoeligheid van deze periode vraagt om een subtiele benadering tussen enerzijds de zichtbaarheid en behoud van elementen van deze periode en anderzijds het imago van een landgoed waarin het op velerlei vlakken goed toeven is.
Herstel parklandschap en paden
De kracht is om de zichtbaarheid van de gebouwen als onderdeel van het landgoed en daarmee de samenhang in de ontwikkelingsgeschiedenis te vergroten. De afstemming 26
in verschijningsvorm, het uiterlijk van gebouwen, kan hiertoe bijdragen. Zo kan de meest recente uitbreiding van Avegoor meer in harmonie worden gebracht met het hoofdhuis waardoor de oorspronkelijke kern van het landgoed een krachtigere uitstraling krijgt. De beslotenheid van diverse percelen met tuinbeplanting en groenstructuren kan met selectieve en eenvoudige ingrepen tot meer zichtbaarheid leiden in de diverse onderdelen van het landgoed. Voor de voormalige turnhal is herstel van het casco, meer zichtbaarheid vanuit de omgeving en een kwaliteitsimpuls van het omliggende terrein een wenselijke ontwikkeling. Het betrekken van het oefenveld van EDS is daarbij wenselijk. Een aantal algemene uitgangspunten voor nieuwe ontwikkelingen zijn hierbij van belang. Veranderingen van gebouwgerelateerde functies moeten in beginsel plaatsvinden binnen de bestaande bebouwing. Nieuwbouw van gebouwen die ondergeschikt zijn aan het hoofdgebouw en ondersteunend aan de functie zijn mogelijk maar deze moeten passend zijn binnen de context van het historische landgoed in het algemeen en het object in het bijzonder. En ingrepen in het park beogen een versterking van de landschappelijke eenheid en leesbaarheid van het historisch landgoed.
Herstel parklandschap en paden
Het doel van het thema Herontdekking van landgoed Avegoor is het vergroten van de landschappelijke en cultuurhistorische samenhang van het landgoed en het herstel van cultuurhistorische waarden.
27
Fotoimpressie: een gezamenlijke herkenbare entree van het landgoed Avegoor
28
Fotoimpressie: een aantrekkelijk Huispark met het landhuis Avegoor als middelpunt 29
5.3 Vitaal en ondernemend Avegoor Waar het historisch landgoed in de vorige paragraaf als kern van de gebiedsvisie werd weergegeven, staan in het thema Vitaal en ondernemend Avegoor de functies die gebruik maken van dit historisch landgoed centraal. Zoals eerder benoemd is er een diversiteit aan functies op het landgoed waarbij de economische en maatschappelijk dragende functies van het landgoed een hoofdrol vervullen. Immers een landgoed zonder economische dragers heeft geen bestaansrecht en een landgoed zonder maatschappelijke meerwaarde zal op weinig draagvlak bij veranderingen kunnen rekenen. Een vitaal landgoed bevat een kwalitatief samenstel van functies die in onderlinge relatie versterkend tot elkaar functioneren. Voor landgoed Avegoor zien we plaats voor een diversiteit aan functies. Het gaat dan om werken, wonen, recreëren, natuur, bosbouw en landbouw. De potentiële economische kracht van het landgoed zien we in de kern van het landgoed liggen bij een mogelijke functionele samenwerking tussen de activiteiten op Hotel landgoed Avegoor, sportpark EDS en de voormalige turnhal. Het toeristische en recreatieve aspect dat hierin kan binden kan tevens een onderscheidend en uniek aspect van landgoed Avegoor ten opzichte van andere landgoederen vormen. De voormalige turnhal heeft momenteel geen functie. Gelet op de uitstraling en schaal van het pand zijn verschillende nieuwe functies denkbaar. Vanuit de directe ligging van de turnhal aan het sportcomplex van EDS en de ruimtelijke uitstraling hiervan, betreffen deze nieuwe functies in eerste instantie bedrijfsmatige functies. Hierbij kan aansluiting worden gezocht bij de bedrijvenlijst van het Functieveranderingenbeleid (2013) van de gemeente Rheden. Het heeft voor een nieuwe toekomstige functie de voorkeur dat deze een meerwaarde vormt voor het toeristische en/of recreatieve aspect van het landgoed. De functie wonen wordt niet uitgesloten. In dat geval zal tevens aansluiting gezocht moeten worden met het Functieveranderingenbeleid.
Muziekconcert in het park
Een vitaal landgoed bevat een kwalitatief samenstel van functies die in onderlinge relatie versterkend tot elkaar functioneren. Kunst als onderdeel van de landgoedbeleving 30
Mogelijk dat sportclub EDS een bredere invulling op sportief gebied kan ontwikkelen dan in de huidige vorm als alleen thuisbasis van de voetbalvereniging. EDS heeft daarin zelf de ambitie om te faciliteren in de volle breedte van sport en spel naar voren gebracht. Een nadere verkenning van de ruimtelijke vertaling hiervan zal daarvoor nodig zijn. Het recreatieve aspect kan in een meer extensieve vorm uitgebouwd worden door het opwaarderen van bestaande paden en het aanleggen van nieuwe paden en verbindingen. Te denken valt hierbij aan paden die het landgoed verbinden met het dorp Ellecom, Landgoed Middachten en de Veluwe maar ook binnen de drie landschapsparken van het landgoed. Ideeën die hiervoor al geopperd zijn, zijn bijvoorbeeld een Lady Athlone-ommetje,een Baron Fagelpad (refererend naar adellijke bewoners) of een kunstwerkenroute. Uiteraard zal over het recreatief gebruik van gronden afstemming moeten plaatsvinden met eigenaren, pachters en gebruikers. Om een voor recreanten en toeristen aantrekkelijk landgoed te creëren dient herkenbaarheid, aantrekkelijkheid en kwaliteit aanwezig te zijn. Onderhoud van wegen, paden, parkeerplaatsen en groen- en waterelementen dient op orde te zijn. Een herkenbare entree van het Huispark van het landgoed en voldoende parkeergelegenheid voor de diverse functies passend in de ruimtelijke opzet van het historisch landgoed is daarbij van belang.
Vergroten recreatieve waarde van het park
Om een voor recreanten en toeristen aantrekkelijk landgoed te creëren dient herkenbaarheid, aantrekkelijkheid en kwaliteit aanwezig te zijn. Kwaliteit en vitaliteit van het landgoed komt ook terug in functies als natuur en water. Het landgoed ligt op de gradiënt tussen Veluwe en IJsseldal. Dit gegeven in combinatie met het historisch cultuurlandschap en de parkaanleg zorgt voor een ecologische potentie om de natuurwaarden op het landgoed te vergroten en daarmee een mogelijke functie als onderdeel van de ecologische verbinding tussen Veluwe en uiterwaarden te creëren. Het kwelwater ter hoogte van de oostelijk gelegen vijvers hebben tevens een hoge ecologische potentie voor bijzondere plantensoorten en het kwelwater kan een gunstige rol vervullen in een toenemend watervoerend vermogen 31
van aansluitende watergangen. Het revitaliseren van de vijvers en watergangen door achterstallig onderhoud weg te werken is daarbij een noodzakelijk uitgangspunt. Een andere relatie met natuur en waterkwaliteit ligt er met een tweetal vervuilingslocaties op het landgoed, namelijk voormalige vuilstort op de MyLadyberg en een vervuiling nabij de turnhal. Beide vervuilingen hebben in de huidige situatie geen invloed op de grondwaterkwaliteit en de ecologische kwaliteit. Wel kan het bij eventuele ingrepen ter plaatse nodig zijn om, afhankelijk van de ingreep (bijvoorbeeld aanleg of verbetering recreatieve routes), maatregelen te nemen. Het landbouwkundige gebruik van de Ellecomse Enk betreft een historisch gebruik evenals de weilanden bij de Ellecomse polder. De continuïteit van deze functie kan wellicht gecombineerd worden met een extensiever landbouwkundig gebruik in combinatie met natuurbeheer op (een deel van) de weilanden van de Ellecomse polder. Naast de landbouwkundige functie wordt ook de bosbouwkundige functie van de bossen in het MyLadypark en Weidepark gezien als te continueren functie.
Belangrijke kwaliteiten van een landgoed (bron: www.hetlandgoedbedrijf.nl)
Ruimte voor de ontwikkeling van functies is een voorwaarde voor een vitaal en ondernemend landgoed. De reikwijdte van deze ruimte voor ontwikkeling is gelegen in de draagkracht van de verschillende functies om deze dynamiek te kunnen opvangen zonder in de functionaliteit en kernwaarde te worden aangetast. Concreet betekent dit bijvoorbeeld dat bij een toename van bezoekers en activiteiten het ecologisch functioneren van bepaalde gebieden niet in het geding mag komen en dat het parkeren van bezoekers geen afbreuk moet doen aan de landschappelijke kwaliteit en cultuurhistorische waarde. Ook het landgoed als leefbare woonomgeving is hierbij aandachtspunt.
Jongvee in het weidepark
Ruimte voor de ontwikkeling van functies is een voorwaarde voor een vitaal en ondernemend landgoed. Het landgoed als leefbare woonomgeving is hierbij een aandachtspunt. Ontwikkelingen zullen afgestemd moeten worden op de verschillende aanwezige waarden waarbij de exacte ruimte voor een ontwikkeling per geval onderzocht zal moet worden. Een aantal algemene uitgangspunten vooraf zijn hierbij wel van belang. Zo 32
zullen nieuwe functies een functionele meerwaarde moeten hebben voor het landgoed. Wijzigingen in bestaande functies en/of nieuwe functies mogen geen belemmering of substantiële aantasting vormen voor andere nabijgelegen functies (zoals aantasting natuurwaarden). De ruimtelijke uitstraling van nieuwe functies of uitbreidingen van bestaande functies dienen te passen of passend te maken te zijn binnen de historischlandschappelijke context van het landgoed.
Vergroting beleving landgoed
33
Fotoimpressie: verbinding van het landgoed Avegoor met het dorp Ellecom
34
Fotoimpressie: kwaliteitsimpuls omgeving turnhal/sportcomplex EDS
35
5.4
Gebiedsvisie in beeld Plangrens Akkerland Parkaanleg Weideland Bebouwing Beoogde nieuwbouw Wegen Spoorlijn Parkeerlocatie Panoramapunt Zichtrelatie Middelpunt landgoed Herkenbare ontsluiting Padenstructuur Bosschages Vijverpartijen Wildkering Voetbalveld Reliëf voormalige atletiekbaan Vervuilde locatie Kwaliteitsimpuls 36
37
6 MAATREGELENPLAN: AAN DE SLAG MET LANDGOED AVEGOOR! De gebiedsvisie voor landgoed Avegoor wordt in dit hoofdstuk uitgewerkt tot concrete uitvoeringsgerichte maatregelen. De meeste hieronder uitgewerkte maatregelen zijn niet specifiek aan één aspect van de gebiedsvisie gekoppeld, maar hebben een effect op meerdere functies en deelgebieden. Alle maatregelen dragen bij aan het versterken van Avegoor als een ruimtelijke en functionele eenheid, waarin het versterken en het herstel van identiteit van het landgoed en een kwaliteitsverbetering voor bewoners, ondernemers en overige gebruikers centraal staan. Eerst worden de maatregelen in groepen uitgewerkt en vervolgens worden de verschillende maatregelen op kaart verbeeld. Tenslotte wordt een doorkijk gegeven op de wijze waarop de maatregelen uitgevoerd kunnen worden. 6.1 Maatregelen De maatregelen die concreet uitwerking gaan geven aan de gebiedsvisie zijn als volgt gegroepeerd: 1. Verbetering van de ruimtelijke samenhang in de buitenruimte en het parklandschap; 2. Versterking van de relatie landgoed en de omgeving; 3. Verbetering van het gebouwenensemble; 4. Verbetering van de ontsluiting en versterking van de recreatieve waarde; 5. Beter benutten van de ecologische potentie.
38
6.1.1 Maatregelen voor verbetering ruimtelijke samenhang in de buitenruimte en het parklandschap De meest beeldbepalende delen van het parklandschap; het MyLadypark, het Huispark en het Weidepark, vormen momenteel losse op zichzelf staande terreindelen met weinig onderlinge verbanden en uitstraling naar de omgeving. Zichtlijnen zijn dichtgegroeid en verbindende (wandel)paden zijn verdwenen. Ook de terreindelen: ‘Kapel/pastorie en school’ en de gebouwen op de hoek Middachterallee/Eikenstraat zijn belangrijke delen van het landgoed als geheel, maar varen momenteel een eigen koers. Hierdoor is de kwaliteit van het parklandschap als geheel aangetast en is de oorspronkelijke hoge kwaliteit van het landgoed Avegoor als geheel en van het parklandschap voor het publiek slecht beleefbaar. Visie Omdat er wel veel oorspronkelijke elementen van de parkinrichting uit 1843 en later ontwikkelingsfasen bewaard zijn gebleven (er zijn bijvoorbeeld veel oude bomen en boomgroepen bewaard gebleven), is het kansrijk en realistisch de parkaanleg weer allure te geven door onderdelen in hun oorspronkelijke opzet en samenhang te herstellen. Herstel van de ruimtelijke identiteit en samenhang tussen de verschillende delen zoals bedoeld in het ontwerp voor het parklandschap van H. van Lunteren uit 1843, geeft Avegoor haar oorspronkelijke hoge kwaliteit terug. Het plan voor het parklandschap zal wel uitgaan van de bestaande situatie; een exacte reconstructie van de aanleg uit 1843 is door de latere ontwikkelingen niet mogelijk. Het is wel mogelijk het parklandschap zodanig om te vormen en te verbeteren dat de oorspronkelijk kwaliteit weer herkenbaar en beleefbaar wordt. Zo is het een belangrijk cruciaal aspect van het plan van Van Lunteren dat het hoofdhuis weer het middelpunt van de aanleg wordt en dat de zichten van en naar de MyLadyberg, Zutphensestraatweg en de open weiden van Weidepark weer worden hersteld. Recent toegevoegde elementen en nieuw te realiseren voorzieningen worden zorgvuldig ingepast in de herstelde ruimtelijke opzet van het parklandschap. Voor de herstelde ruimtelijke opzet zal gelden: het resultaat is meer dan de som der delen; het geheel zal een wervende uitstraling krijgen, van belang voor bewoners, ondernemers en bezoekers.
Weidepark
Onderhoud aan parklandschap
39
Maatregelen Om de inrichtingsmaatregelen tussen de verschillende terreindelen (en hun eigenaren) af te stemmen is het streven om de gebiedsvisiekaart verder uit te werken tot een gemeenschappelijk inrichtingsplan op hoofdlijnen. Dit plan zal de volgende onderdelen bevatten: Herstel van de ruimtelijke opzet van het historische landgoed met het hoofdhuis als middelpunt, door de beplantingsstructuur, doorzichten en panorama’s in onderlinge samenhang te herstellen en versterken; Aanleg van een netwerk van wandelpaden, dit verbindt de verschillende deelgebieden (in combinatie met het opruimen of verplaatsen van hekwerken) en smeedt het landgoed weer aaneen; Herstel van de nog bestaande (resten van) historische vijvers op de overgang van het Huispark naar het Weidepark.
Herstel doorzichten en zichtlijnen
40
6.1.2 Maatregelen voor versterking van de relatie landgoed en de omgeving Landgoed Avegoor heeft van oudsher nauwe banden met het dorp Ellecom en de wijdere omgeving, zowel in ruimtelijke als in maatschappelijke zin. De relatie van landgoed Avegoor met Ellecom is van oudsher een belangrijke factor in de identiteit en woonkwaliteit van het dorp en het landgoed is een belangrijk onderdeel van de landgoederenzone in het landschap van de Veluwezoom. Met de opsplitsing van het landgoed in de afgelopen decennia en de komst van verschillende hekwerken is deze relatie geleidelijk verslechterd geraakt en is Avegoor in meerdere opzichten buiten beeld geraakt. Visie Het is voor de toekomst van landgoed Avegoor van groot belang dat de relatie met de directe omgeving weer nieuw leven wordt ingeblazen; dit geldt voor het dorp Ellecom en het landgoed als onderdeel van de landgoederenzone van de Veluwezoom. Maatregelen Vergroten zichtbaarheid van het hoofdgebouw van Avegoor, als hoofdelement van de buitenplaats, vanaf de Zutphensestraatweg en vanuit het omringende parklandschap door selectieve toevoeging dan wel verwijdering van beplanting. Verbeteren (recreatieve) ontsluiting door bijvoorbeeld de entree in het verlengde van de laan van Avegoor te herstellen en het aansluiten van het netwerk van wandelpaden op de directe omgeving. … zie ook 6.3 ‘Samenwerken met de omgeving’.
Vergroting zichtbaarheid hoofdgebouw Avegoor
41
Visie Bij het vernieuwen of veranderen van gebouwen en bouwwerken of het uitvoeren van groot onderhoud, is het van belang dat er gestreefd wordt naar een samenhangend gebouwen-ensemble op Avegoor. Zo zal het hoofdhuis altijd het belangrijkste en meest beeldbepalende object op het landgoed moeten zijn. De overige gebouwen en bijgebouwen spelen een hieraan ondergeschikte, maar wel belangrijke rol; ze zijn alle belangrijk als onderdeel van de ‘familie van bouwwerken’. De pastorie/kapel en de vml. school zijn belangrijke onderdelen van het gebouwen ensemble uit de 19e eeuw. Het is van belang dat deze bouwwerken in visueelruimtelijke opzicht weer worden betrokken bij het gebouwen-ensemble, door een vergroting van de zichtbaarheid en het beter benadrukken van het historische karakter van de architectuur. Belangrijk en beeldbepalend in het gebouwenensemble van Avegoor zijn verder de bouwwerken uit de periode rond de Tweede Wereldoorlog en haar nasleep. Het is belangrijke dat de uitstraling en gebruik van deze bouwwerken wordt verbeterd en zich gaan verhouden tot het hoofdgebouw. De na 1949 gerealiseerde bouwwerken (de hotelvleugels, het clubgebouw van de EDS, schuren van het hotel, de zendmast) zijn veelal niet zorgvuldig ingepast of vormgegeven als onderdeel van het gebouwen ensemble op Avegoor. Het is belangrijk dat deze bouwwerken worden beschouwd op hun kwaliteit en waar mogelijk kunnen worden verbeterd of in een uiterste geval kunnen worden geamoveerd.
6.1.3 Maatregelen voor verbetering van het gebouwenensemble Een gebouwenensemble op een historisch landgoed heeft veelal een duidelijke hiërarchie en er is vaak sprake van een op elkaar afgestemde vormgeving en beeldtaal. Zo is er altijd een beeldbepalend hoofdgebouw, dat centraal in het landgoed is gesitueerd en een hele ‘familie van bouwwerken’ daaromheen (tuinsieraden, dienstgebouwen, boerderijen, etc.). Ook op landgoed Avegoor staat een aanzienlijke hoeveelheid bouwwerken en is er sprake van een gebouwenensemble. Het oorspronkelijke koetshuis is echter verdwenen. Het stond ten zuiden van het hoofdhuis verstopt tussen de beplantingen. Op deze plek staat nu een hotelvleugel, gebouwd in de jaren ’80 van de 20e eeuw. Verder zijn er onder andere: een kapel en pastorie (bouwjaar ca. 1860), een school (bouwjaar ca. 1870), de turnhal (bouwjaar 1943), etc. Een aantal van deze bouwwerken (waaronder het hoofdgebouw, de turnhal, pastorie/kapel en school) zijn eveneens beeldbepalend en heeft een aanzienlijke cultuurhistorische waarde. De gebouwen uit de periode rond de Tweede Wereldoorlog vormen ook een wezenlijk aspect van het gebouwenensemble van Avegoor en bepalen mede de hoge cultuurhistorische waarde. De bouwwerken van na de Tweede Wereldoorlog spelen in de cultuurhistorische waarde van het landgoed een onderschikte rol, maar zijn weer belangrijk vanuit de exploitatie. Het ensemble-aspect van de gebouwen en bouwwerken op Avegoor heeft in de periode na de Tweede Wereldoorlog aan kwaliteit ingeboet, maar deze is voor het geoefende oog nog wel herkenbaar. Er zijn specifieke bouwwerken uit het ensemble verdwenen: zoals het koetshuis, Klein Avegoor en de tuinmanswoning. Er zijn nieuwe gebouwen en bouwwerken verrezen met een vanuit het ensemble bekeken minder geslaagde vormgeving en architectuur; de kantine van EDS, de zendmast, de schuur van het hotel en diverse andere schuurtjes en onderkomens. Veel van de historische gebouwen op landgoed Avegoor hebben hun oorspronkelijke functie verloren en zijn herbestemd. Door deze herbestemming heeft het landgoed een nieuwe dimensie gekregen die in het teken staat van de vrijetijdsbesteding. Deze nieuwe functie staat wel in het verlengde van de oorspronkelijke functie als buitenplaats en past wonderwel bij de cultuurhistorische waarde van het landgoed. Tenslotte is er bij een aantal gebouwen in het ensemble sprake van achterstallig onderhoud.
Maatregelen Architectuur van uitbreidingen van de hotelvleugels naast het hoofdhuis Avegoor laten aansluiten. Vergroten zichtbaarheid vanaf de openbare weg van het hoofdhuis, de pastorie/kapel en kazernegebouw door renovatie van de aanwezige beplantingen. Herstel en herbestemming turnhal. Onderzoeken amoveren clubgebouw van EDS en integreren van deze functie in voormalige turnhal. 42
Onderzoeken mogelijkheden voor kwaliteitsverbetering, betere inpassing of in een uiterst geval amoveren van slecht passende gebouwen, zoals de schuren van het hotel, de bouwwerken achter en naast de turnhal de zendmast, etc.
Kwaliteitsimpuls sportcomplex EDS/turnhal
43
6.1.4 Maatregelen voor verbetering van de ontsluiting en versterking van de recreatieve waarde Naast de woonfunctie is de recreatie- en vrijetijdseconomie een belangrijke motor van Landgoed Avegoor. Het landgoed leent er zich vanuit haar oorsprong als buitenplaats goed voor. Van oudsher ligt er op Avegoor een duidelijk accent op het ‘buitenleven’ met: Logeren, eten en genieten van het fraaie landgoed; Beleving van de cultuurhistorie; Beleving van de natuur; Buitenactiviteiten, sport en spel. Visie Het versterken van de recreatieve waarde door het verbeteren van de toegankelijkheid is een belangrijke factor in het versterken van de identiteit van Avegoor als geheel en het vormt een belangrijke uitgangspunt voor de diverse ondernemers op het landgoed. Bij het verbeteren van de toegankelijkheid wordt gedacht aan de aanleg van een netwerk van (wandel)paden en het verbeteren van de parkeerplaatsen. Het is van groot belang dat deze voorzieningen zorgvuldig worden ingepast in de ruimtelijke opzet van het cultuurhistorisch waardevolle parklandschap van het landgoed als geheel.
Inpassing van wildraster Myladypark
Maatregelen ontsluiting: Verbeteren hoofdentree Huispark; Zorgvuldig inpassen van bestaande en mogelijk toekomstige parkeerplaatsen; Aanleg van een netwerk van wandelpaden; Aansluiten van deze wandelpaden op de openbare ruimte in het dorp Ellecom, de Veluwezoom en landgoed Middachten; Verplaatsen en amoveren van hekwerken (o.a. beter inpassen wildraster MyLadypark en de hekwerken om het veld van EDS en het Huispark).
Verbetering hoofdentree Huispark
44
Maatregelen recreatieve waarde: Doorontwikkelen huidige sportcomplex EDS tot een meer multifunctioneel sportterrein, dat zorgvuldig in het parklandschap is ingepast; Nadere verkenning mogelijke herontwikkeling van de turnhal met een bij voorkeur toeristische-recreatieve hoofdfunctie; Ideeën voor routes: het Lady Athlone-ommetje (langs bezienswaardige elementen in het parklandschap) of een Fagel-pad (thema: bossen en wild), een kunstwerkenroute (door landgoed en dorp), etc. ; Aansluiten op recreatieve routes en netwerken in de omgeving (inventariseren van de kansen voor aansluiten op de bestaande wandel- en fiets routes en autoverkeer in de omgeving); Nadere verkenning van verbeteren recreatieve toegankelijkheid en uitstraling in relatie tot de voormalige vuilstort op de MyLadyberg.
Landschappelijke inpassing sportcomplex EDS
Recreatieve route langs bezienswaardigheden op het landgoed
45
6.1.5 Maatregelen voor het beter benutten van de ecologische potentie Landgoed Avegoor is, in samenhang met de overige landgoederen in de omgeving, ook in ecologisch opzicht een belangrijke schakel tussen de bossen van de Veluwezoom en het IJsseldal. Op Avegoor zelf zijn er verschillende terreintypen met een potentieel hoge natuurwaarde zoals parkbossen, broekbossen, waterpartijen (die worden gevuld met kwelwater uit de Veluwe), beken en weilanden met boomgroepen. Daarnaast worden er bijzonder en beschermde dier- en plantensoorten waargenomen, zoals bijvoorbeeld reeën in de weilanden, uilen en vleermuizen in het oude parkbos en kwelvegetaties in de broekbossen. Met betrekking tot de aanwezige natuurwaarden zijn er op dit moment weinig inventarisatiegegevens voorhanden. De eerste indruk is dat er veel kan worden verbeterd. De vijvers (bronnen) in het vijverpark liggen er verwaarloosd bij, ook de oude parkbossen maken ook in ecologisch opzicht geen verzorgde indruk. Tenslotte is er een aantal aandachtgebieden op het landgoed dat vanuit milieuhygiënisch oogpunt aandacht behoeft, zoals de voormalige stortplaats in het MyLadypark, waar het vuil deels aan de oppervlakte komt.
Verbeteren beheer parkbos
Visie Vergroting van de ecologische waarde is op Avegoor mogelijk door het slim aanpakken van het beheer en onderhoud van het parklandschap; met eenvoudige middelen en met aandacht kan veel worden bereikt. Er liggen veel kansen in het verbeteren van het beheer van de oude parkbossen en broekbossen en het beheer van de waterelementen. Deze kansen zullen planmatig moeten worden geïnventariseerd en aangepakt. Deze vergroting van de ecologische waarde zal ook belevingswaarde van het landgoed voor omwonenden, gasten en publiek versterken. De functie van Avegoor in de ecologie van het landschap van de Veluwezoom zal hiermee aanmerkelijk worden vergroot. Daarnaast ligt het landgoed aan de rand van het Havikerpoortgebied. Het benutten van de ecologische potentie van landgoed Avegoor kan een ecologische meerwaarde betekenen voor het gebied.
Herstel vijvers parkbos
46
Maatregelen Ecologie is een van de aspecten die bij het opstellen van een gezamenlijk inrichtingsen beheerplan een rol kan spelen. Daarbij kan worden gedacht aan: Het parklandschap met het oude landgoedbos en de broekbossen nadrukkelijk ook beschouwen als leefgebied en migratiegebied voor bepaalde planten- en diersoorten door het beheer en onderhoud van het landgoed daarop af te stemmen. Verzamelen van inventarisatiegegevens ten aanzien van het voorkomen van planten- en diersoorten en in het terreinbeheer daarmee rekening houden. Uitdunnen en incidenteel verjongen van de oude parkbossen t.b.v. habitat verbetering en diversificatie. Aanpassen van het grasbeheer (een afwisseling van gazons, hooilandjes stinzenplanten/boskruiden, etc. ingepast in het parklandschap). Opschonen van vijvers en oeverranden. Benutten kansen voor agrarisch natuurbeheer in het Weidepark. Nadere verkenning voor mogelijkheden opruimen/saneren vervuiling in het bosperceel in het Weidepark nabij de EDS.
Excursie langs natuurschoon
Sleutelbloem
Leefgebied reeën 47
6.2 De maatregelen op kaart De maatregelen die beschreven staan in paragraaf 6.1 zijn waar mogelijk per parklandschap vertaald in onderstaande kaarten. Aangezien de maatregelen in veel gevallen niet direct aan één specifieke locatie gekoppeld kunnen worden, moeten de kaarten als indicatie van de maatregelen beschouwd worden.
48
Kaart 11: deelgebied MyLadypark
49
Kaart 12: deelgebied Huispark
50
Kaart 13: deelgebied Weidepark
51
afhankelijk van de mate waarin de maatregel gericht is op een individueel eigenaarsen/of gebruikersbelang of gericht is op een collectief belang. Uiteraard binnen de context van het landgoed als geheel. Per uit te voeren maatregel zal bekeken worden wie trekker is en wie op welke wijze kan participeren.
6.3 Wijze van uitvoering De gebiedsvisie in deel A en de benoemde maatregelen in deel B vormen samen de basis om aan de slag te gaan met landgoed Avegoor. Dit gaat logischerwijs niet van vandaag op morgen. Er wordt een tijdshorizon tot 2030 aangehouden. Het eigendom van het landgoed Avegoor is verdeeld geraakt over diverse eigenaren. Om de ambities te kunnen verwezenlijken zijn gezamenlijke inspanningen van de diverse eigenaren nodig en dat vraagt onder andere tijd, draagvlak en middelen als geld. Het nemen van een bepaalde maatregel op een bepaald moment is daarnaast mede afhankelijk van de mate van urgentie. Iedere eigenaar heeft zijn eigen verantwoordelijkheid voor het gebruik, het beheer en het onderhoud van zijn deel van Avegoor.
Samenwerking met de omgeving Naast de samenwerking tussen eigenaren is het van belang in te zetten op samenwerking met de omgeving. Dit kan bijdragen aan het maatschappelijk draagvlak, vergroting van de recreatieve waarde van het landgoed en mogelijk zelfs leiden tot inspanningen van de omgeving ten gunste van de landschappelijke, cultuurhistorische of recreatieve waarde van het landgoed. Bij de samenwerking kan gedacht worden aan betrokken inwoners van Ellecom en lokale organisaties als EDS, IVN of de Oudheidkundige Kring Rheden-Rozendaal. Uiteraard zal dit plaatsvinden op basis van de bereidheid en meerwaarde die kan ontstaan uit deze samenwerking en zal deze op vrijwilligheid gestoeld zijn. Bij de uitvoering van maatregelen zal dit nader worden bekeken.
Samenwerking tussen eigenaren Om een begin te maken en toe te kunnen werken naar de uitvoering van maatregelen is de intentie om een samenwerkingsverband te starten. Dit samenwerkingsverband heeft ten doel om zich in te spannen om uitvoeringsmaatregelen uitgevoerd te krijgen, voortgang te stimuleren en te bewaken dat (autonome) ontwikkelingen passen binnen de gebiedsvisie en het maatregelenplan. Green NSW BV (grootste eigenaar Huispark), Hotel Landgoed Avegoor (exploitant), gemeente Rheden (eigenaar sportcomplex en openbare ruimte) en Landgoed Middachten (eigenaar groot deel Weidepark en MyLadypark) zien voor zichzelf als grotere gebiedseigenaar en belanghebbende, een initiërende rol weggelegd om te komen tot dit samenwerkingsverband. De wens is daarbij om te komen tot een bredere samenstelling van dit samenwerkingsverband en daarmee de betrokkenheid, haalbaarheid en realisering van de maatregelen te vergroten. Binnen het samenwerkingsverband kan daarnaast bijvoorbeeld gekeken worden naar een mogelijke samenwerking op het gebied van onderhoud en beheer. Het onderzoeken van de mogelijkheden om gebruik te maken van de Landgoederencoöperatie kan daarbij zinvol zin. Ook de mogelijkheden om het landgoed als geheel meer op de kaart te zetten door bijvoorbeeld publiciteit kan daarin verder onderzocht worden.
Uit bovenstaande blijkt dan ook dat de wijze van uitvoering van de maatregelen een proces is wat moet gaan groeien en waar een samenwerkingsverband structuur aan kan geven. Dit zal een zoektocht zijn waarbij de wijze waarop tot nu toe is samengewerkt om te komen tot een gebiedsvisie en maatregelenplan, vertrouwen geeft voor succesvolle samenwerking in de toekomst. Aan de slag met landgoed Avegoor!
De daadwerkelijke uitvoering van maatregelen is niet per se een verantwoordelijkheid van het samenwerkingsverband. De trekkersrol van een maatregel is namelijk 52
BIJLAGEN I
Literatuurlijst relevante (beleids)stukken
Omgevingsvisie Gelderland, provincie Gelderland, provincie Gelderland, 2014 Omgevingsverordening Gelderland, provincie Gelderland, 2014 Bestemmingsplan Landelijk gebied, gemeente Rheden, 2009 Functieveranderingenbeleid ‘Randvoorwaarden bij functieverandering van agrarische en niet-agrarische bedrijven in het buitengebied’, gemeente Rheden, 2013. Bestemmingsplan 'Parapluplan Archeologie Rheden 2013 en recreatief medegebruik Buitenplaatsen', 2014 Bestemmingsplan Archeologie, gemeente Rheden, 2014 Natura 2000: Beheerplan Uiterwaarden IJssel, provincie Gelderland, ontwerp. Natura 2000: Beheerplan Veluwe, provincie Gelderland, ontwerp. Landschapsontwikkelingsplan Rheden - Rozendaal, gemeente Rheden, 2007. Erfgoednota 2012 - 2016 ‘Leven verleden’, gemeente Rheden, 2012. Actieprogramma Kwaliteitsimpuls Landgoederenzone, gemeente Rheden, 2007. Toeristisch Recreatief OntwikkelingsPlan (TROP) ‘Rheden op z’n best; tussen IJssel en Veluwezoom’, gemeente Rheden, 2009. Nota Strategisch accommodatiebeleid, gemeente Rheden, 2009. Projectplan Waterwet "Uitvoering GGOR Havikerwaard, aanpassing waterhuishouding Middachterbroek en Ellecomse Polder", Waterschap Rijn en IJssel, 1 juli 2014.
53
II
Historisch onderzoek en waardestelling Landgoed Avegoor te Ellecom, Stichting in Arcadië, 21 januari 2014
54
