Gaandeweg. September Met een schone lei

Gaandeweg September 2012

Met een schone lei

VAN WEEGHEL COACHING

In deze Gaandeweg Op de voorpagina: het thema van dit nummer: ‘Met een schone lei’

Themapagina’s Meditatie over een nieuw begin pagina 4 Bijbelverhaal: De mantel der liefde pagina 5 Boekbespreking: Engelenbrood pagina 6 De biecht in de lutherse traditie pagina 7 Terugkijken op een depressie pagina 8

Het eerste themanummer Dit is de eerste Gaandeweg met zeven pagina’s die gewijd zijn aan een thema. Bij het begin van het nieuwe kerkelijke activiteitenseizoen is dat ‘Met een schone lei’. Voor de voorpagina maakte Tineke Vlaming een foto in het Openluchtmuseum, van een kind dat probeert te schrijven op een ouderwetse lei. Een onbekend jongetje. Of wordt het misschien door een van u herkend? Ook de foto op deze pagina is van Tineke Vlaming: haar kleindochter Imke Pool tekent graag zonnen en kan op het hart telkens opnieuw beginnen. Als redactie vroegen we meer mensen om in te haken op het thema. De meditatie op pagina 4 is erop gebaseerd, evenals het Bijbelverhaal, de boekbespreking, het theologische artikel, het lied, het interview en de column op de pagina’s 5 tot en met 9. In de volgende nummers van Gaandeweg zult u deze elementen terugvinden. In het nummer dat eind oktober verschijnt is het thema ‘…en een eeuwig leven’, over sterven en leven na de dood. Kent u een boek, een gedicht of een lied dat aansluit bij dit thema? Laat het ons uiterlijk maandag 24 september weten, liefst via e-mail: [email protected], maar het kan ook per post: Molenweg 241, 8012 WG Zwolle. Medio december verschijnt de laatste Gaandeweg van dit jaar, dit nummer bestrijkt onder meer de laatste Adventszondagen en Kerst. Het thema is ‘Het zal je kind maar wezen’. Voor dit nummer zijn ook ideeën voor artikelen en interviews welkom. Geef die uiterlijk 24 oktober aan ons door. Wij kijken of de suggesties en bijdragen bruikbaar zijn. Wilt u reageren op een bijdrage aan dit nummer, of laten weten wat u vindt van de vernieuwing? Ook dat kan via e-mail of per post. Wij zijn blij met uw reacties!

Column: Schone lei pagina 9

Redactie Gaandeweg

Aandacht voor

Colofon

Onder andere de jubilea van de Stinskerk pagina 10 tot en met 15

Gaandeweg is het magazine voor alle leden van de Protestantse Gemeente Zwolle, de Evangelisch-Lutherse Gemeente Zwolle en De Hoofdhof Berkum

Beleid en bestuur PGZ op weg naar nieuw beleidsplan pagina 16 Eric Roosink 40 jaar in dienst van Kerkelijk Bureau pagina 17

Vijfde jaargang nr. 4, september 2012 Verschijnt zes keer per jaar. Oplage: 10.000 Redactie: Ds. Iemke Epema (hoofdredacteur), Gery Bruins (eindredacteur), Saskia Dankers, Rob van Harten en Jan Nauta Advertentiebeheer Kerkelijk Bureau tel. (038) 421 75 96 Vormgeving en grafische productie: door Drukkerij Upmeyer

Dit magazine is milieuvriendelijk geproduceerd

Informatie van het Kerkelijk Bureau Stand van zaken Kerkbalans 2012 pagina 18

Aanleveren kopij en foto’s: De volgende Gaandeweg verschijnt in de week van 21 oktober en loopt tot en met zaterdag 8 december. Kopij en foto’s dienen uiterlijk maandag 24 september te zijn aangeleverd via [email protected] of schriftelijk bij het Kerkelijk Bureau.

Kerkdiensten

Er is in Gaandeweg ruimte voor berichten uit de wijkgemeenten en aankondigingen van andere kerkelijk gerelateerde activiteiten. De redactie beoordeelt of deze van belang zijn voor zoveel mogelijk lezers.

pagina 19 tot en met 22

3

Met een schone lei

Een nieuw begin Voor ik het goed en wel in de gaten had reden we, vanwege een wegomlegging, over de Marsweg, met zicht op de Penitentiaire Inrichting (PI) Zwolle-Zuid. In het huis van bewaring op die locatie had zij gevangen gezeten. Het was al tien jaar geleden, maar voor haar als de dag van gisteren. Nietsvermoedend had ik die route gekozen. Ik dacht pragmatisch, zij dacht anders. “Hier kom ik het liefst nooit weer”, zei ze, “deze plek wilde ik vergeten. En nu rijden we er zomaar langs. Dat vind ik niet leuk.” Ik bood mijn excuses aan en zei dat ik er in mijn onnozelheid niet over nagedacht had. Maar het was al gebeurd. Gelukkig was onze autorit nog niet ten einde en deed zich een kans voor een wending te maken. Terwijl we rechts afsloegen zei ze: “Aan deze plek wil ik het liefst nooit meer herinnerd worden. Ik schaam me ervoor. Waarom ik er zat en wat ik daarmee teweeg heb gebracht… verschrikkelijk. Ik wilde het vergeten, maar dat lukt nu dus niet.” Ik hield me stil. Toen we bij de volgende kruising moesten wachten, pakte ik de draad weer op: “Vergeten lukt niet en moet ook niet. Dat kan gewoon niet.” Zo ontspon zich een gesprek over vergeven en vergeten. En over diepe gaten in de levensweg waar je, ook achteraf, niet zomaar overheen kunt springen. In haar geval zijn rechtsgang, vonnis en straf al lang achterwege. Toch blijft het haar parten spelen. Toen vond ik dat ik iets als dit moest zeggen: “Wat je misdaan hebt blijft, ook al heb je ervoor geboet. Je kunt het nooit vergeten. Het is een diep gat in je levensloop, waar niemand zomaar aan voorbij mag gaan. Het tekent je. Maar weet één ding: nadat je in dat gat gevallen bent en op de bodem hebt verkeerd, ben je er ook weer uit gekomen. Zo is het voor je. Je bent iemand met een gat in haar leven. En voor anderen, die jou na die tijd hebben leren kennen en dat allemaal niet weten, ben jij er ook. Zij zien jou zoals je nu bent: iemand met een verhaal, een heel eigen verhaal. Geen verhaal is hetzelfde. Maar iedereen weet dat jouw verhaal gekend wordt door God. Daar is het in goede handen. God kent jou: je misstappen en ook je wroeging daarover. God aanvaardt dat van jou. En ook: God gunt je een nieuw begin. Kijk eens naar jezelf. Ben je niet al opnieuw begonnen, met een schone lei?” De zondag erna was ze in de kerk. Na afloop zei ze: “Ik snap het nog steeds niet, maar ik merk: ‘Zo ver als het oosten is van het westen, zo ver heeft hij onze zonden van ons weggedaan (Psalm 103 vers 12)’. Met een schone lei ben ik opnieuw begonnen. Zo kan ik verder, ook al voert mijn weg mij vlak langs de PI Zwolle.” Opnieuw beginnen, met een schone lei, God zij dank vinden we hier woorden voor in de aloude Schrift die ons geschonken is. Dat de woorden die opgeschreven staan ons ook in het nieuwe seizoen houvast mogen geven. Nelleke Eygenraam, predikant Adventskerkgemeente

Bij de foto Doopwater. Een foto van Paula Santbulte, gemaakt in de Adventskerk.

4

Bij de foto De duif brengt Noach een olijftak ten teken dat de aarde droogvalt. Een eeuwenoud glas-in-loodraam.

Welk Bijbelverhaal past bij het thema van Gaandeweg? Dat vragen we in het vervolg aan een theoloog of voorganger van buiten de Protestantse Gemeente. Deze keer beschrijft Baptiste Tuin OP, senior-pastor in de Dominicanenkerk, welk Bijbelverhaal zij verbindt met het thema ‘Met een schone lei’.

Met de mantel der liefde “In het boek Genesis – dat boek van ‘In den beginne’ – staat het prachtige verhaal van Noach (hoofdstuk 9). De zondvloed, die over de toenmalige aarde ging en alles verwoestte, is voorbij. Noach heeft opnieuw een duif losgelaten en deze keer komt ze niet terug. Ze heeft grond gevonden voor haar pootjes: een nieuw begin van leven. Dan wordt het tijd voor mens en dier om aan land te gaan. Noach brengt een offer en God zet zijn regenboog aan de hemel, zijn teken van het Verbond: een nieuw begin, een schone lei. En Noach legt een wijngaard aan: zijn eigen teken van een nieuw begin. Als de eerste druiven rijp zijn, maakt hij er wijn van – wijn van vreugde en van hoop, dat deze watervloed eens een vruchtbare wijngaard zal worden. En als Noach dan na alle ellende van de watervloed eindelijk de vrucht van zijn wijngaard kan plukken, drinkt hij zich wat al te gretig naar de toekomst toe. Zijn beker vloeit over. ’s Avonds ligt hij naakt en dronken in zijn tent zijn roes uit te slapen. Zijn zoon Cham komt binnen en ziet Noach liggen. Hij heeft geen gevoel voor de hoop en het geluk van zijn vader, geen gevoel voor het herwonnen paradijs en het nieuwe begin, geen gevoel voor de weerloosheid van dit moment. Hij roept zijn broers Sem en Jafeth: ‘Kijk daar, vader is dronken!’ Zijn broers gaan niet mee in de spot. Ze halen een mantel en lopen achterwaarts naar hun vader om hem niet in zijn naaktheid en zijn schaamte te zien. Sem en Jafeth bedekken hun vader met de mantel der liefde, terwijl ze tegelijk zijn kwetsbaarheid en beperktheid zien. Toch houden ze hem in ere. Ook dat ligt in de lijn van het leven. Er komt een moment bij het volwassen worden, dat dochters en zoons de kwetsbaarheid en soms de onmacht van hun ouders ervaren. Dan bedekken ze hun ouders met de mantel der liefde. Sinds het verhaal van Noach weten mensen: we leven tussen de chaos en de watervloed aan de ene kant en de wijngaard, de overvloeiende beker aan de andere kant. Zo is de weg van mensen: we staan met onze voeten in de harde realiteit van oorlog, aanslagen, honger en ziekte – en we verlangen naar de vruchtbare wijngaard van vrede, overvloed en gezondheid. En iedere dag is er een om opnieuw te beginnen met een schone lei. Het verhaal van Noach en zijn zonen vertelt ons van het diepste verlangen – de hoop van deze ‘water-aartsvader’ – en tegelijk van zijn kwetsbaarheid. De mantel der liefde vertelt van het zien van Sem en Jafeth, ómdat de mantel te maken heeft met gerechtigheid – en dat is meer dan ieder het zijne of het hare geven. Dat betekent dat de Eeuwige zijn beloften waarmaakt. Een mantel in de Bijbelse beelden is er om mensen Gods geborgenheid te laten ervaren: een tent, een schuilplaats voor het lief en leed van dit leven.”

5

Met een schone lei Een boek waarin beginnen met een schone lei een van de centrale thema’s is. Volgens Saskia Dankers, redactielid van Gaandeweg en scriba van de Stinskerkgemeente, is dat ‘Engelenbrood’ door Stephanie Saldaña (foto rechts).

Een zoektocht naar liefde en geloof in Damascus Kun je gedwongen worden om met een schone lei te beginnen? Stephanie heeft een beurs voor wetenschappelijke studie gekregen om in Damascus de figuur van Jezus in de islam te bestuderen, maar ze was liever niet gegaan. Dit zijn haar prachtige memoires die beginnen in september 2004, toen ze aankwam in Syrië. Amerika is net Irak binnengevallen en vluchtelingen komen naar Damascus. Er zijn geruchten dat Syrië het volgende doelwit kan zijn. Gaandeweg leren we ook haar verleden kennen en blijkt dat een gebroken hart haar in de weg zit om helemaal met die schone lei te beginnen. Aanvankelijk voelt ze zich ellendig en eenzaam, en op een gegeven moment zit ze zo diep in de put dat ze halsoverkop naar een klooster in de woestijn vlucht, al weet ze zelf niet eens waarom. Maar ze leert binnen een jaar van het land en de mensen te houden en vindt haar draai in de stad. Uiteindelijk wordt ze weer verliefd, maar dit brengt weer nieuwe complicaties met zich mee. Dit boek raakte me vooral vanwege ronduit betoverende beschrijvingen van de mensen, hun gebruiken en eigenaardigheden, de stad en het alledaagse leven in een land dat ik zelf niet ken. Van iemand die er wél is geweest hoorde ik dat hij zich weer helemaal terugwaande, toen hij dit boek las. Stephanie laat je op een boeiende manier meeleven in haar worstelingen, hoogtepunten en ontluikende vriendschappen met buren en stadgenoten. De situatie in Syrië is momenteel – acht jaar later – zo slecht dat je je afvraagt hoe het nu met de mensen gaat die je in het boek leert kennen. Dit boek is geen roman, deze mensen bestaan echt. Dat is ook meteen de kracht van Engelenbrood. Het is ook de werkelijke zoektocht van iemand, via het christendom en de islam, naar geborgenheid en naar God.

6

Toen ik tien dagen geleden vanuit Boston naar Damascus kwam, bezat ik weinig meer dan twee zwarte koffers op wieltjes, een verouderde reisgids van Syrië en een bescheiden aantal studieboeken klassiek Arabisch. Ik had geen enkele vriend in de stad, geen woning en zelfs geen concreet plan wat ik het komende jaar met mijn leven wilde doen. Ik had ook geen idee hoe ik me op de lokale woningmarkt moest gedragen en zodoende deed ik het enige wat ik onder die omstandigheden kon verzinnen: ik klopte op iedere deur in de wijk Bab Touma en vroeg aan mensen die ik totaal niet kende of ze een jong, eenzaam Amerikaans meisje een jaar lang onderdak wilden verlenen. (…) Tegen de tijd dat ik door een naamloos steegje terugsjokte naar de hoofdstraat, had ik de moed helemaal verloren. (…) En als er op de deur voor me niet een mysterieus wit bord met de Engelse woorden 10 Downing Street had gehangen, had ik waarschijnlijk niet eens aangeklopt. (…) Een paar tellen later gluurde een oude man naar buiten. Toen hij mij zag, kwam er een brede glimlach op zijn gezicht, alsof hij de hele middag al op me had gewacht. (…) ‘Ahlan wa sahlan!’ riep hij. ‘Welkom! Welkom!’

Iedere middag net voor vijf uur laat ik mijn boeken in de steek en laveer door de overvolle markten van de Oude Stad, schuifel langs de goudmarkten en specerijenwinkeltjes, de tapijtkramen en de cafés. (…) Precies in het midden van de Oude Stad ga ik rechtsaf, duw een zwart metalen hek open en neem even de tijd om mijn lange bruine haren met een sjaal te bedekken. Dan doe ik mijn schoenen uit en laat mijn blote voeten op de koude marmeren tegels neerkomen. (…) De Omajjadenmoskee is de mooiste plek waar ik ooit in mijn leven ben geweest. (…) Iedere middag om ongeveer vijf uur begint de zonsondergang boven Damascus; het licht vormt een grote poel boven de witmarmeren binnenplaats en iedereen die er loopt lijkt wel een engel te worden. (…) Een uurtje per dag verdwijnt de oorlog – de oorlog en iedere mogelijkheid dat deze ons zal bereiken. Er is alleen maar dat witte licht, de lachende gezichtjes van kinderen en de bomen en rivieren van het paradijs dat me van bovenaf verlicht.

Biechten, een van de zeven sacramenten in de Rooms-Katholieke Kerk, is een manier om ‘met een schone’ lei te beginnen. Ds. Erwin de Fouw is predikant van de Evangelisch-Lutherse Gemeente Zwolle. Hij beschrijft hoe de persoonlijke biecht wegebde uit de lutherse traditie.

De biecht in de lutherse traditie Voorganger : Heer, vergeef ons al wat wij misdeden Gemeente : En laat ons weer in vrede leven Voorganger : Amen Iedere zondag besluiten lutheranen in Nederland op deze wijze de voorbereiding van de eredienst. Nog voordat de eigenlijke dienst met het zingen van de intochtspsalm begint, leggen wij eerst in het openbaar onze schuld bij God neer en ontvangen wij daarvoor de vergeving. Omdat het elke week, zo kort en kernachtig en op zo’n geritualiseerde manier gebeurt, kan ik me voorstellen, dat wij het lang niet altijd even bewust uitspreken. Toch geeft deze korte beurtspraak het hele christelijke geloof weer zoals het luthers verstaan wordt: de mens die schuldig voor God staat wordt gerechtvaardigd dankzij Gods liefdevolle genade. Omwille van Christus ontvangen wij vergeving. Dat te beseffen geeft ons een grote vreugde en daarom overheerst in onze eredienst de lof en de dank. Deze voorbereiding is een vorm van biecht die weinig meer doet denken aan de biechtpraktijk uit de rooms-katholieke traditie. Toch zitten de twee hoofdelementen er wel in: de door allen uitgesproken schuldbelijdenis en de schuldvergeving die besloten ligt in het ‘Amen’ van de voorganger. Die voorganger kan trouwens heel wel een ouderling of een diaken zijn, zeker in deze toeleidende fase. De ene christen kan immers de ander vergeven. Zo wordt in het geloof de een voor de ander tot een personificatie van Christus zelf, zo zag Maarten Luther dat. Maar hij was ook kritisch: hij vond dat de kerk de biecht had misbruikt om de gelovigen bang te maken. Daarom wees hij alle dwang tot de biecht af. Geloof is immers vrij.

Nog geruime tijd werd de persoonlijke biecht, ook door Luther zelf, gepraktiseerd, inclusief absolutie (toezegging van de zondenvergeving). In de belijdenisgeschriften, zoals de Grote en Kleine Catechismus van Luther en de Augsburgse Confessie, wordt er nog over gesproken als een levende praktijk, die tot het geestelijk welzijn van de gelovigen dient. Onduidelijk is echter, vanaf het begin van de Reformatie, of de biecht nog als sacrament beschouwd kan worden. Het had dus weinig gescheeld, of de biechtpraktijk was in de lutherse Reformatie bewaard gebleven. Maar hoe belangrijk Luther en velen van de zijnen de biecht ook vonden, toch is de persoonlijke biechtpraktijk weggeëbd uit het lutherse kerkelijk leven en gereduceerd tot een paar zinnen in de voorbereiding op de eredienst. Hoe kon dat gebeuren? De eerste oorzaak ligt in het feit, dat al gauw een gezamenlijke biecht ter voorbereiding op het Heilig Avondmaal werd ingevoerd. Het door alle gelovigen genoten Heilig Avondmaal werd immers in de kerken van de Reformatie (zowel luthers als calvinistisch) veel vaker bediend dan tot dan toe in de Rooms-Katholieke Kerk. Daar ging men gemiddeld hooguit twee keer per jaar ter communie, beducht als men was schuldig voor God te staan. Bij Luthers nadruk op Gods genade paste ook een ruime en regelmatige communie. Maar dan moest er natuurlijk wel eerst gebiecht worden. Daarom werd in elke avondmaalsviering een openbare biecht opgenomen. De persoonlijke biecht raakte er door op de achtergrond. De tweede en derde reden voor het afnemen van de persoonlijke biecht liggen in het vanaf de zeventiende eeuw opkomende piëtisme, dat heel kritisch stond tegenover het automatisme van confessie en absolutisme en in het rationalisme, dat de biecht in strijd achtte met de persoonlijke gewetensvrijheid. Dat neemt allemaal niet weg, dat wij – lutheranen en sinds 2004 ook de hele Protestantse Kerk in Nederland – onze traditie en belijdenisgeschriften mee hebben als wij het persoonlijke biechtgesprek op enige wijze in ere zouden willen herstellen in de pastorale praktijk. Ik kan me dat persoonlijk goed voorstellen. Bovendien gebeurt er al veel in de intimiteit van het pastorale gesprek. Veel mensen lopen rond met een soms nauwelijks benoembaar besef van schuld. Er zijn vele taboes in de hedendaagse kerk en een daarvan is het spreken over wat in ons leven misgaat of misgegaan is en ons besef, daar uit ons zelf niet van los te komen. Zou het niet bevrijdend zijn om daarover in een tweegesprek openlijk met elkaar te spreken en dan aan het einde van zo’n gesprek Gods vergeving te vragen en elkaar die ook aan te zeggen? Natuurlijk moeten we daarmee voorzichtig zijn. Niemand wil de moraliserende en belerende toon terug in de kerk, waarbij we elkaar in alles de maat nemen of zwelgen in geforceerde schuldgevoelens. Maar eigenlijk ben ik daar niet zo bang voor. Want het geloof maakt ons tot vrije, mondige mensen en zet ons ertoe aan elkaar in liefde te dienen.

Bij de foto Een Duitse ansichtkaart, uitgebracht in 1921 bij de herdenking van een belangrijk moment in het leven van reformator Maarten Luther. 7

Met een schone lei De vele reacties van luisteraars die een radiokerkdienst over depressies opriep, was voor IKON-pastor Judith van der Werf aanleiding, het project De Terugblik van de grond te tillen. De Terugblik is een cursus, die bestaat uit vier bijeenkomsten en onder meer in Zwolle wordt gegeven. Ook de Zwolse predikant Irma Smits werkt er aan mee. Gery Bruins sprak met haar en maakte gebruik van een interview met Judith van der Werf.

Terugkijken op een depressie met de ogen van het geloof “Een depressie is voor veel mensen een donker gat in hun levensverhaal, een periode waar ze maar liever overheen springen dan aan terugdenken. Toch kan het helpen om er juist wel naar te kijken”, geven Judith van der Werf en Irma Smits weer als kern van het project De Terugblik. “Niet om wat achter je ligt te herbeleven, maar om meer zicht te krijgen op wat de depressie je te zeggen had. En vooral ook waar het keerpunt lag dat je weer omhoog bracht, uit die donkere periode. Dat keerpunt blijkt voor veel mensen te maken te hebben met gezien worden of er mogen zijn, met zingeving. Daar willen we in de cursus samen over praten, zodat mensen zich bewuster worden van wat ze hebben ervaren. Wij denken dat hen dat ook houvast kan geven in hun verdere leven.” Levensverhalen Irma Smits, die in 2010 naar Zwolle kwam toen haar man Hans Tissink predikant werd in de Adventskerkgemeente, is sinds 1 april van dit jaar werkzaam als ouderenpastor voor de protestantse gemeente in Steenwijk. “Dienstbaar en dankbaar”, noemt ze haar werk, dat haar in contact brengt met vaak heel oude mensen. Ze luistert geboeid naar hun levensverhalen en ervaart hoe belangrijk het voor mensen is hun verhaal te kunnen vertellen. Begin dit jaar, toen ze nog werkzoekend was, hoorde Irma toevallig dat het IKON Pastoraat vrijwilligers zocht voor het project De Terugblik. “Ik heb altijd een hoge pet op gehad van mensen als Judith, die vanuit een omroep proberen vorm te geven aan pastoraat. Dus ben ik erin gestapt.” Het project bleek op dat moment nog helemaal ‘in wording’ te zijn, zodat

Irma ook aan de invulling kan meewerken. “Het is niet zo dat ik als predikant veel depressieve mensen begeleid heb”, zegt ze. “Het hebben van een depressie is nog zo vaak met schaamte omgeven, dat mensen daar zelden voor uitkomen. Ze willen geen contact en raken steeds meer in een isolement. Je moet geschoold zijn om bij iemand de symptomen van een depressie te herkennen. Toch komen depressies heel veel voor, dat bleek ook uit het grote aantal reacties op de radiokerkdienst. De vragen die mensen daarbij hadden, waren zo vaak zingevingsvragen, dat het IKON Pastoraat meende daar iets mee te moeten doen.” Schaamte voorbij De Terugblik is niet voor mensen die op dit moment aan een depressie lijden, maar voor mensen die de donkere periode achter zich hebben gelaten. Die ‘de schaamte voorbij’ zijn en voldoende afstand hebben om te kunnen reflecteren op wat ze hebben ervaren. De bedoeling is dat er vanuit levensbeschouwelijk perspectief wordt teruggekeken, met de ogen van het geloof. “Of iemand tot een kerk behoort is niet belangrijk”, zegt Irma, “wel dat iemand zich verbonden weet met God, met de spirituele kant van het leven. In de diepte van de depressie kan dankzij die verbinding het keerpunt zijn ontstaan, het besef dat er een uitweg was.” “Voor sommigen is dat keerpunt helder”, licht Judith van der Werf toe. “Er was een stem die zei ‘Ik ben er’, iemand riep hen bij hun naam, of ze kregen een opdracht die hen van binnen opende. Bij deze mensen ligt een religieuze duiding voor de hand. Of zo’n keerpunt een religieus aspect heeft, hangt er vanaf of mensen daarvoor open staan. Mij valt op dat het keerpunt vaak een ervaring is van eindelijk echt gezien of gehoord worden door een ander. Iemand die de

Bij de foto’s Boven: Een beeld dat de herwonnen vrijheid na een depressie symboliseert: op een roestig restant van de oorlog zingt een kleine vogel het hoogste lied (foto: Paul de Vries). Onder links: Irma Smits (eigen foto) werkt mee aan De Terugblik in Zwolle. Rechts: IKON-pastor Judith van der Werf (foto IKON). 8

Als het leven een last is Soms kan een Bijbelverhaal mensen die aan een depressie lijden tot nieuwe inzichten brengen. Irma Smits is bezig met de voorbereiding van de cursus in Zwolle, die ze samen met Judith gaat begeleiden. De thematiek komt aan de orde in diverse werkvormen, zoals visualisatie en tekenen. Ook teksten spelen een rol. Als achtergrondmateriaal voor de deelnemers heeft Irma vier hoofdstukken samengevat uit het boek ‘Als het leven een last is’, van de Benedictijner pater Anselm Grün (geboren 1945). Het boek gaat over verschillende oorzaken die aan een depressie ten grondslag kunnen liggen, waar de schrijver verhalen uit onder andere de Bijbel naast legt. Per hoofdstuk geeft hij handvatten om het na een depressie anders te doen.

vinger op de zere plek legt, die je wakker roept. Die ervaring kunnen mensen verbinden met God.” Op de vraag wat daar in de cursus vervolgens mee wordt gedaan, antwoordt Judith: “Wat we doen is eigenlijk: de dragende kracht die er is verzamelen. Kijken of je de beweging die uitgaat van het keerpunt kunt versterken. Of je mensen kunt uitdagen om de gevonden ruimte ook echt te leven. Dat neemt niet weg wat geweest is, maar werkt vaak wel helend. Het verrast ze, het maakt blij of het geeft energie. Het doel van De terugblik voor de deelnemers is dat ze zich meer kunnen verbinden met hun levenskracht, dat er in moeilijke tijden ook meer is om op terug te vallen. En in het algemeen hoop ik dat het taboe dat op een depressie rust wat kleiner wordt.” Aanbod Deelnemers aan De Terugblik kunnen kiezen voor een aanbod van vier individuele gesprekken en een groepsaanbod met dans en beweging. Dat gedeelte van de cursus vindt plaats in Utrecht. In het najaar starten er in Amsterdam, Lelystad en Zwolle gespreksgroepen, die vier keer bij elkaar komen. De locatie in Zwolle is het Dominicanen Klooster, de gespreksgroep komt hier bijeen op donderdagochtend 8, 15, 22 en 29 november. De kosten bedragen €40,- per persoon voor vier bijeenkomsten. De Stichting Kerk en Wereld ondersteunt dit project. Voor informatie en aanmelding: zie de website van het IKON Pastoraat www.ikonpastoraat.nl

Opnieuw geboren en getogen

Welk lied past volgens jou bij het thema ‘Met een schone lei’? Gera Berends-Huisjes, lid van de Oosterkerkgemeente, reageert op deze vraag met: “Ik moest direct denken aan gezang 487 uit het Liedboek voor de kerken en wel in het bijzonder aan het eerste couplet: ‘De Heer heeft mij gezien en onverwacht ben ik opnieuw getogen en geboren’, van Huub Oosterhuis.”

Column Schone lei De winkels liggen er weer vol mee: de agenda’s voor het nieuwe schooljaar. Allerlei thema’s hebben ze, van sport en knuffeldieren, tot idolen in soorten en maten. Zelfs met Donald Duck en Hello Kitty kun je als puber klaarblijkelijk nog steeds voor de dag komen. En anders zijn er Mister Bean en de Simpsons. Ik dacht dat die agenda’s al lang compleet door digitale versies waren vervangen en dat je als scholier alleen maar hoefde in te loggen op de een of andere website om je lesuren, vrije dagen en cijfers bij te houden… Maar nee, de aloude schoolagenda is er ook nog, je kunt er zonder een ‘scrien te tutsjen’ in bladeren en er van alles inplakken. Voor mij voelde hij vroeger als een schone lei, de nieuwe agenda bij het begin van een schooljaar. Het was de jaarlijks terugkerende illusie dat het nu allemaal beter zou gaan, dat de resultaten eindelijk eens in overeenstemming zouden zijn met mijn inspanningen. Een illusie die nooit lang duurde: al snel stond op het cijferlijstje de eerste onvoldoende. Zouden de scholieren van nu overigens nog weten wat ‘een schone lei’ letterlijk is? Wellicht hebben ze in een museum wel eens zo’n geval gezien; misschien mochten ze er zelfs met een piepende griffel even op krassen. Op scholen zijn leien in elk geval al meer dan een halve eeuw uit de tijd. Zelfs ik, als babyboomer, heb er nooit meer een hoeven gebruiken. We kenden wel de schoolborden, waarop je met krijt kon schrijven en tekenen. Sommige onderwijzers (m/v) waren daar heel goed in en sommige kinderen waren meesters in het schoonvegen van die borden. Die mochten dan ook tergend vaak voor de toen al spreekwoordelijke schone lei zorgen. Nu kennen veel schoolkinderen alleen het digitale schoolbord nog en dreigen ook krijt en bordenwisser naar het museum te verdwijnen. Tenzij ze, om kosten te besparen, toch weer massaal worden ingevoerd. Een schone lei, bestaat die eigenlijk nog voor mensen die communiceren via e-mail, Facebook en Twitter? Het mopperige mailtje dat je te snel verzonden hebt, de tweet over die onbenullige ruzie, de foto waar je je vreselijk voor geneert op YouTube, de beschuldiging van oneerlijkheid, mishandeling of misbruik die, al dan niet terecht, op Facebook is gezet… Tot in lengte van jaren zijn ze nog zonder veel moeite van het net te plukken. Zoiets verwijderen is vrijwel onmogelijk, dat bericht kan in veelvoud zijn doorgestuurd naar kom-ermaar-eens-achter wie. Grappig is wel, dat die moderne tablets dezelfde vorm hebben als de antieke lei en dat je ze soms ook nog met een soort griffel kunt bedienen. Nu moet er nog een spons worden bedacht die alles wat nooit meer gezien mag worden grondig en voor altijd wist. Gery Bruins

9

Aandacht voor Predikant Stinskerk op weg naar hoogleraarschap

Foto: Minke Kraijer-van Unen

Dr. Edward van ’t Slot, predikant van de Stinskerk, treedt per 1 september in dienst van de Rijksuniversiteit te Groningen (RUG). Het is een parttime baan die binnen enkele jaren moet leiden tot bijzonder hoogleraarschap. Met ingang van het nieuwe cursusjaar wordt de theologische faculteit van de RUG uitgebreid met een aantal bijzondere leerstoelen. Deze zijn bestemd voor gekwalificeerde vertegenwoordigers uit de volle breedte van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN). Het gaat in de meeste gevallen om een deeltijdfunctie, voorlopig voor één dag in de week. Namens de Confessionele Vereniging (CV) is Edward van ’t Slot voorgedragen. In de aanloopfase – twee of drie jaar – naar de functie van bijzonder hoogleraar zal hij eerst als ‘fellow’ werkzaam zijn. Van ’t Slot is met een dienstverband van 80% verbonden aan de wijkgemeente van de Stinskerk. Hij studeerde theologie in Utrecht en enige tijd in Engeland. In 2010 promoveerde hij cum laude in Utrecht (PThU) op een studie: ‘Openbaringspositivisme: Bonhoeffers kritiek op Barths actualistische geloofsbegrip.’ Zijn aandachtsveld in Groningen is in het bijzonder gericht op kerkzijn in de 21ste eeuw. De kerkenraad van de Stinskerk feliciteert dr. Van ’t Slot van harte met deze benoeming en wenst hem veel wijsheid, inspiratie en voldoening in deze nieuwe uitdaging.

Ruimte voor kinderzegening Tot nu toe heeft in de Adventskerk nooit een kinderzegening plaatsgevonden, maar ouders vragen soms wel of dat mogelijk is. Ds. Hans Tissink legt uit: “Ze willen graag dat hun kind later zelf kan kiezen voor de doop. Kinderzegen, daar hebben ze van gehoord. In andere kerken gebeurt het al jaren. Het Dienstboek van de PKN (deel 2) heeft er formulieren voor. Is er in de Adventskerk ruimte voor? Alle reden voor bezinning in wijkkerkenraad, raad eredienst en in de gemeente.” Wat betekent zegenen eigenlijk? Hans Tissink: “Zegenen is goede woorden uitspreken en die bekrachtigen met een veelzeggend gebaar: God zij met jou. Elke kerkdienst eindigt ermee. De Heer zegene u en behoede u. We zegenen huwelijken in. Een zieke of stervende kan de zegen ontvangen. In de Bijbel speelt de zegen een belangrijke rol. Na zijn nachtelijke worsteling met een onbekende bij de Jabbok ont-

vangt Jakob de zegen. Op weg naar de overkant wordt hij een ander mens. Een nieuw begin, een schone lei. Die zegen heeft alles te maken met de handen van God die een mens willen beschermen en bewaren. De zegen is een soort omhelzing en liefdesverklaring na de donkere nacht: Ik ben er, Ik ga met jou mee. Als Jakob oud en ziek is zegent hij zijn zonen en kleinkinderen. En verder horen we van Jezus dat hij kinderen in zijn armen neemt en zegent door hun de handen op te leggen (Marcus 10 vers 13-16).” Zegenen van kleine kinderen? Hans Tissink: “Ouders hebben hun eigen motieven. Het kind kan met Gods zegen later zelf de doop heel bewust ondergaan. Jezus werd toch ook als volwassene gedoopt. De kinderzegen is geen afwijzing van de doop, maar juist het serieus nemen ervan. De zegening is een wezenlijk moment op weg naar de doop.

Een ritueel in de kerk, een veelzeggend teken. Vroeger spraken we wel van opdragen, maar dit woord kan verwarrend zijn. Alsof de kinderen worden geofferd aan God door hen helemaal af te staan. Zegen dekt de lading beter.” Hoe gaat het in de praktijk? Hans Tissink: “In het Dienstboek staan mooie woorden voor dit ritueel. Aan ouders wordt gevraagd: “Verlangen jullie dat je kind als geloofsleerling wordt opgenomen in de gemeente om hem/haar toe te leiden tot de doop?” En na hun jawoord volgt de handoplegging en zegening van hun kind. Daarna kan een lied gezongen worden. Bijvoorbeeld gezang 332: ‘Houd uw hand nu en voortaan zegenend over hun bestaan.’ Zegenen, daar kan een kerk werk van maken. In het spoor van Christus, die zegt: ‘Laat de kinderen tot Mij komen, houd ze niet tegen.’ Zegenen, daar was Hij goed in. En wij?”

Leren van Luther Dit najaar start in de Oosterkerk een cursus over Maarten Luther (1483-1546), zijn theologie en de betekenis daarvan voor de christelijke traditie. Deelnemers krijgen in vijf avonden een overzicht van Luthers levensloop, zijn theologische opvattingen en visie op de kerk, de sacramenten en de eredienst. De cursusbijeenkomsten worden geleid door vijf lutherse predikanten. Tijdens de bijeenkomsten wordt een cursusbundel gebruikt; de teksten die bij een avond horen kunnen ter voorbereiding worden gelezen. Het cursusgeld bedraagt €20, -. De cursusdata zijn: 26 september en 7 november 2012 en 16 januari, 13 maart en 17 april 2013. Aanvangstijd 20.00 uur. Het exacte programma is te vinden op de website van de Oosterkerk: www.oosterkerk.nl. Opgave bij ds. Erwin de Fouw per e-mail: [email protected] of telefonisch: (038) 230 32 70. 10

Stinskerk viert dubbel jubileum De eerste kerkjes die in Westenholte en Spoolde gebouwd werden hadden beide de naam Eben Haëzer. Op zondagavond werden er (interkerkelijke) erediensten gehouden en op zondagmiddag was er zondagsschool. In 1958 begon men in Westenholte één maal per maand een zondagochtenddienst te houden. Westenholte was toen nog onderdeel van gemeente Zwollerkerspel; werd pas in 1967 bij Zwolle gevoegd. In maart 1962 werd de Stinskerk in gebruik genomen. Op 5 april 1962 waren Albert van Ittersum en Willempje Jentje Koersen het eerste bruidspaar dat in deze nieuwe kerk trouwde (zie foto). Deze Stinskerk werd ‘gegarandeerd’ voor 25 jaar. Al snel moesten er zalen bijgebouwd worden. De klokkenstoel werd in 1968 geplaatst. Niet alleen de kerk breidde uit, maar ook het aantal huizen in het dorp verdubbelde in de jaren ’70 en ’80. In 1980 werd een fonds ingesteld voor

nieuwbouw van de kerk. Dit leidde ertoe dat in het voorjaar van 1992 de oude gebouwen werden gesloopt, waarna op dezelfde plek de huidige Stinskerk verrees. De eerste eredienst in de nieuwe kerk vond plaats op zondag 20 december. De kerk heeft de vorm van een taartpunt, waarin de kerkgangers in een halve maan rond het liturgisch centrum zitten. Het gebouw is functioneel ingericht en biedt daardoor ruimte aan tal van nevenactiviteiten voor kerk en buurt. Door een legaat was het mogelijk de kerk in 2002 uit te breiden met een aantal zalen en een eigen kelder voor de jeugd. Al met al maakt dit de Stinskerk tot een bloeiend, geestelijk en sociaal middelpunt van Westenholte. Komend seizoen wordt in de gemeente aandacht besteed aan deze jubilea, te beginnen op de Startzondag, 16 september. In de huidige Stinskerk is een aantal symbolische elementen verwerkt. De zeven balken zijn de dragers van het

dak van de kerk. Onder dit dak kan de gemeente groeien in geloof. Zeven is het getal van de volheid. De balken lopen uit in een punt, waarvan de middelste uitloopt in het kruis. Van dit kruis lopen de balken weer naar binnen waar ze uitkomen bij de ramen. Door de ramen stroomt het licht van Gods genade, zichtbaar geworden door het offer van Jezus Christus. Het kruis staat zegevierend in het midden als teken van de grote overwinning. De ronde vorm van de muur is als een vesting, een bolwerk. Dat verwijst naar een oud lied: ‘Een vaste burcht is onze God’.

Jaarthema Oosterkerk: de brief De Oosterkerk heeft voor het komende jaar ‘de (geloofs)brief’ als thema. Op verschillende manieren worden mensen rond dit thema bij elkaar gebracht. Zo is het de bedoeling dat mensen binnen de gemeente elkaar gaan schrijven over wat voor hen wezenlijk is in het geloof, als gesprek tussen verschillende generaties. Op www.oosterkerk.nl is vanaf begin september het volledige jaarprogramma Vorming en Toerusting te bekijken. Ook mensen van buiten de Oosterkerkgemeente zijn van harte welkom om mee te doen aan een kring of activiteit.

Bijbelkring over ‘heilige humor’ De kracht van lichtvoetigheid in de Bijbel staat centraal op een aantal bijeenkomsten in het Dominicanenklooster. De Bijbel staat vooral bekend als een gewichtig en ernstig boek. Maar het is ook een boek dat de vreugde en de speelsheid van het leven aan het licht brengt. Mensen die gewend zijn God vooral in verband te brengen met de

ernst van het bestaan, lezen daar soms gemakkelijk overheen. Maar juist de humor en komische situaties helpen te relativeren en brengen de essentie van het menselijk bestaan helder aan het licht. Zo worden teksten uit Genesis 30 en 31 en uit Marcus 5 en 7 met nieuwe ogen gelezen. En natuurlijk gaan de deel-

nemers er zelf ook op een creatieve en lichtvoetige manier mee om: het worden avonden om je hart op te halen. De Bijbelkring vindt plaats op de dinsdagen 2, 16 en 30 oktober en 13 november van 20.00 tot 22.00 uur. Begeleiders zijn pastor Anneke Grunder (Dominicanenkerk), ds. Andries den Besten (Oosterkerk) en Jolan van de Waeter (theater).

Oriëntatie op reis naar Iona Als er voldoende belangstelling is wordt vanuit de Oosterkerk weer een reis naar Iona georganiseerd, waarschijnlijk in juni 2013. Op dinsdag 18 september om 20.00 uur is er een voorbereidingsavond in de Oosterkerk onder leiding van ds. Margo Jonker. Desgewenst beantwoordt zij vragen over deze reis, per e-mail: [email protected] of telefonisch: (038) 452 54 08.

Symposium Geloof en Psychiatrie Op zaterdag 1 november wordt in het Stadhuis te Zwolle het Symposium Geloof en Psychiatrie gehouden. Mevrouw M. de Vries, werkzaam

als kinder- en jeugdpsychiater en theologe houdt een inleiding. Er zijn verschillende werkwinkels te volgen. Voor het volledige programma

en opgave: www.promo-overijssel.nl Meer info is op te vragen bij: Janneke Dijkhof, tel: 06 115 376 75, e-mail: [email protected] 11

Aandacht voor Startweekend Adventskerk De Adventskerk in Zwolle-Zuid bestaat dit jaar 30 jaar. In het startweekend van 15 en 16 september wordt dit gevierd. De 30-plusgroep (heel toepasselijk) bereidt een feestelijke maaltijd voor op zaterdagavond 15 september. Na afloop is er, om 20.00 uur, een concert voor en door gemeenteleden. Meezingen of -spelen kan, maar gewoon luisteren mag ook. Aanmelding en info: [email protected]

Op startzondag 16 september zijn er twee ochtenddiensten: om 9.30 uur een sober morgengebed waarin ds. Nelleke Eygenraam voorgaat en om 10.30 u de eigenlijke startdienst met ds. Hans Tissink als voorganger. De dienst draait om het motto dat ook als jaarthema voor het nieuwe seizoen gekozen is: ‘Op weg naar een huis van licht’. Dit thema, geïnspireerd op een schilderij van Ton Schulten, sluit aan bij het nieuwe beleidsplan.

Boeldag Adventskerk Op zaterdag 29 september wordt op het Talmaplein bij de Adventskerk en in Wijkcentrum SIO van 10.00 tot 14.00 uur een boeldag voor het hele gezin gehouden. Er is van alles te doen: rommelmarkt, kinderactiviteiten, verloting, rad van fortuin. De helft van de opbrengst is bestemd voor de aanschaf van een nieuwe vouwmachine, de andere helft voor de stichting Exodus. Deze stichting biedt opvang en begeleiding aan ex-gedetineerden in de laatste fase van hun straf. Meer info op www.exodus.nl

Najaarsactiviteiten Vorming & Toerusting

Droom en werkelijkheid bij Marc Chagall Vorig jaar heeft ds. Wim Hortensius zich tijdens zijn studieverlof verdiept in het werk van de joodse kunstenaar Marc Chagall (1887-1985). Ds. Wim Hortensius vertelt over deze boeiende en veelzijdige kunstenaar en laat werk van hem zien. Op donderdag 20 september om 20.00 uur in Wijkcentrum SIO bij de Adventskerk. Kosten: €2,- per persoon. Meer informatie bij Anneke van der Meulen, tel: (038) 4652579, e-mail: [email protected] Opgave uiterlijk 13 september door een mailtje aan: [email protected]

12

Gedachten over gedichten Om je in een gedicht te verdiepen is boeiend en inspirerend, vooral als je dit samen met anderen doet. Op drie ochtenden wordt hier tijd voor gemaakt onder leiding van Nelleke Eygenraam en Hadewieg Louissen.

Leidraad voor de bijeenkomsten van dit jaar is: ‘Van geslacht tot geslacht’. De relatie tussen bijvoorbeeld (groot)ouders en (klein)kinderen, heeft indringende poëzie opgeleverd. De bijeenkomsten zijn op de donderdagochtenden 27 september, 11 oktober, 1 november 2012 van 9.30 tot 11.30 uur in Wijkcentrum SIO. Er kunnen maximaal 15 deelnemers meedoen. Kosten: €2,- per keer plus een eenmalige bijdrage voor een cd. Informatie en opgave (vóór 21 september) bij Hadewieg Louissen, tel. (038) 465 61 04, e-mail: [email protected] Geloven met kinderen Hoewel nog steeds heel wat ouders hun kinderen laten dopen, blijkt het voor velen van hen lastig te zijn om aan de band met de kerk ook na de doop vorm te geven. Hoe breng je kinderen groot met geloof? En als een van de ouders niet kerkelijk is, hoe doet de ander het dan? Een groep ouders in Zwolle-Zuid is regelmatig bij elkaar geweest om ervaringen uit te wisselen. Zij herkenden elkaars vragen en bespraken die met inhoudelijke ondersteuning door beroepskrachten. Dit bleek zo waardevol dat er opnieuw een groep wordt gevormd. Beoogde doelgroep: ouders van kinderen tot ongeveer tien jaar. Op vrijdag 28 september om 20.00 uur wordt in Wijkcentrum SIO de introductieavond gehouden.

Daarna volgen eens in de zes tot acht weken avonden bij deelnemers thuis. Begeleiding: ds. Nelleke Eygenraam, ds. Hans Tissink en Dirk Jan Steenbergen. Informatie en opgave bij ds. Hans Tissink, tel. (038) 337 44 06, e-mail: [email protected] Het wezen van de kerk – wat staat ons te doen? De terugloop van het aantal kerkgangers en het feit dat het steeds moeilijker wordt om ambtsdragers te krijgen, gaat veel gemeenteleden aan het hart. Maar wat staat ons te doen? Om toe te komen aan die vraag moet eerst de kern van de zaak aan de orde komen: wat is de kerk eigenlijk? Aan de hand van het boekje ‘Het wezen van de kerk’, met gedachten van Dietrich Bonhoeffer, wordt dit onderwerp doordacht en besproken tijdens bijeenkomsten op 4, 11 en 18 oktober. De thema’s zijn: - de plaats van de kerk in de wereld en het christendom - kerk en Christus - de kerkelijke gemeenschap De bijeenkomsten worden gehouden in Wijkcentrum SIO van 19.30 uur tot 21.00 uur. Kosten: €2,00 voor koffie/thee en €1,50 voor een leesgids. Begeleiders: ds. Ries Nieuwkoop en ds. Louisa Vos. Informatie/opgave bij Ries Nieuwkoop, tel. (038) 465 01 55, e-mail: [email protected]

Gijs Elzinga exposeert in Hoofdhof Tot eind september is in de Hoofdhof de de expositie ‘ONVANGBAAR, Prenten met Gedichten’ van Gijs Elzinga te zien. Gijs Elzinga maakt figuratieve grafiek in kleur en schrijft bij elke prent een gedicht. Voor zijn grafiek gebruikt Gijs Elzinga linoleum, gelijmd op betontriplex; zo kan hij linosnedes combineren met zogenaamde legpuzzeldruk. Deze dubbeltechniek geeft, samen met het pastelachtig kleurengamma, zijn prenten een onmiskenbaar eigen subtiliteit. De afbeeldingen kennen een gelaagdheid die bij elke prent meer diepte krijgt door het daarbij geschreven gedicht. De taal van

de gedichten is beeldend en rijk van klank; er is een veelheid aan dichtvormen, variërend van vrije verzen tot sonnetten. Het samenspel van beeld en taal opent voor de bezoeker een bijzondere en veelzijdige belevingsruimte. Gijs Elzinga maakt deze combinatie van prenten met gedichten al bijna twintig jaar. Deze expositie was in maart en april van dit jaar ook te zien in het Museum Jan van der Togt in Amstelveen. Eind 2010 heeft Gijs Elzinga, in een beperkte, gesigneerde oplage, een exclusieve bundel van zijn werk gepubliceerd onder dezelfde titel als de tentoonstelling. De bundel is te koop voor €49,50 via Kees Bos, tel. (038) 453 13 43.

Even ‘gewoon’ doen bij PERKI Leven, wonen en werken in een ander land is lang niet altijd makkelijk. Het is ook vaak anders dan je had verwacht. Maar het is een gegeven. Soms heb je er nadrukkelijk zelf voor gekozen, soms werd het je opgedrongen, het is niet anders. Veel PERKI mensen kennen dat. En allemaal gaan ze er anders mee om. Hoe fijn is het dan om af en toe, in ieder geval op zondagen, even weer ‘gewoon’ te kunnen doen. Je tegen je eigen culturele achtergrond te kunnen bewegen. Je hoeft dan niet die goed geïntegreerde burger van Nederland te zijn, je mag je in het Indonesisch uitdrukken, want dan kun je veel beter zeggen wat je eigenlijk bedoelt. Leven in twee culturen kan een probleem zijn. Waar hoor je bij, waar wil je bij horen? Om daarbij een steuntje in de rug te kunnen geven, doet PERKI moeite om de Indonesische vrouwenorganisatie Kartini weer nieuw leven in te blazen. Kartini wil er zijn voor alle Indonesische vrouwen, christenen en moslims. Daarbij is de hulp ingeroepen van mevrouw Marsudi, de nieuwe ambassadeur van Indonesië in Nederland. En dat is veelbelovend. Gemeenteavond Op vrijdag 28 september houdt PERKI Zwolle een gemeenteavond in de Oosterkerk. Het is de bedoeling op die avond met alle aanwezigen lijnen voor de toekomst uit te zetten. Aan de orde komen vragen als: hoe willen wij kerk zijn in de Zwolse gemeenschap, hoe richten wij ons gemeenteleven in, hoe kunnen wij dienstbaar zijn. Ds. Marla Huliselan zal daarbij helpen.

Vredesweek:15 tot en met 23 september Olie, steenkool, goud en andere grondstoffen brengen welvaart en daarmee tevredenheid en vrede... Was dat maar waar! Regelmatig gaat de exploitatie van deze delfstoffen gepaard met een grove schending van de mensenrechten. Opbrengsten van deze grondstoffen komen vaak niet ten goede aan armoedebestrijding maar gaan ten dele naar het leger of komen terecht bij rebellen en criminelen. Zo kunnen strijdende groepen in bijvoorbeeld Colombia, maar ook in landen als Soedan en Congo, zich bewapenen en de bevolking onderdrukken met de opbrengsten uit die mijnbouw. Schending van mensenrechten is er aan de orde van de dag. Mensen worden gewelddadig van hun land verjaagd

om plaats te maken voor mijnbouw, de bevolking wordt niet gecompenseerd. De mijnen hebben bovendien grote nadelige gevolgen voor mens en milieu, ook door de vervuiling van het water. IKV Pax Christi vraagt in de komende Vredesweek aandacht voor deze problematiek. Grondstoffen moeten niet langer grond zijn voor dit soort conflicten maar wereldwijd een bron van vrede worden. Ook wij in het westen maken deel uit van deze problematiek. Nederlandse energiebedrijven importeren steenkool uit Colombia en voorzien ons zo van elektriciteit. Dan rijst de vraag: ‘Wat doen wij met deze wetenschap, als kiezer, als wereldburger?”

Bijbelse grondstoffen Op vrijdag 21 september wordt er in de Dominicanenkerk, Assendorperstraat 29, om 19.00 uur een viering gehouden waarin deze problematiek centraal staat. Voorafgaand aan de viering, vanaf 17.30 uur, houdt Simone Remijnse van IKV Pax Christi een korte inleiding over haar werk voor Latijns Amerika. Aansluitend is er gelegenheid tot gesprek. Na het gezamenlijk nuttigen van een broodje met soep worden in een korte viering ‘Bijbelse grondstoffen’ als liefde, gerechtigheid en vrede gedolven, om zo de schoonheid van deze delfstoffen te laten zien. De organisatie is in handen van de MOV-groep Dominicanenkerk. 13

Aandacht voor

Najaarsactiviteiten Bijbelgenootschap Zwolle ‘Wijs met de Bijbel’ is de naam van de Bijbelcampagne die zich uitstrekt over drie jaar (2011-2014) in aanloop naar het 200-jarig bestaan van het Nederlands Bijbelgenootschap en de verschijning van de ‘Bijbel in Gewone Taal’. Ook in Zwolle is de NBG bezig met deze Bijbelcampagne. De Werkgroep Bijbelgenootschap Zwolle heeft afgelopen jaar meegedaan met ‘De10mooistebijbelverhalenvanzwolle’. De cd ‘God is er altijd’ met liedjes bij de Prentenbijbel, die op alle basisscholen in Zwolle uitgedeeld is, werd mede gesponsord door het NBG. Op de slotevent op zondagmiddag 10 juni kleurde het park paars door de ballonnen van het Bijbelgenootschap. Monumentendag Dit najaar is het NBG er tijdens de jaarlijkse Monumentendag op zaterdag

8 september. De hele dag staat er in de Grote Kerk, het centrum van Zwolle, een stand met informatie over het wereldwijde Bijbelwerk. Na de herfstvakantie wordt weer de jaarlijkse Bijbelcampagne gehouden met het thema ‘Wijs met de Bijbel’. Dit seizoen staat in het teken van psalmen met het thema ‘Zing, bid, fluister, schreeuw – wijze woorden uit de Psalmen’. Zondag 28 oktober is de Bijbelzondag, er wordt gecollecteerd in Zwolse kerken, kinderen maken en vullen spaarpotjes voor het Bijbelwerk in West-Afrika en er zal gepreekt worden over wijsheid in de psalmen. Bijbelquiz Voor de derde keer organiseert de NBG in Zwolle een Bijbelquiz; deze wordt gehouden op maandagavond 5 november

in het gebouw van het Leger des Heils aan de Geert Grotestraat. Teams van elk zes personen zullen tegen elkaar strijden en ook zal er een persoonlijke winnaar zijn, die dit jaar een prachtige ‘jaloersmakende’ prijs wint. Afgelopen jaar was de heer Mensink uit de Aa-landen de winnaar, zijn team van de Opstandingskerk was groepswinnaar. “We hopen opnieuw een gezellige, onderhoudende quizavond te houden’, zegt Annemarie Prins. “En natuurlijk zijn we weer erg benieuwd welke teams de zaal zullen vullen. Welke jongerengroep durft het aan?” Deelnemers zijn welkom vanaf 19.30 uur, de quiz start om 20.00 uur. Er is een collecte voor de onkosten. Meer informatie over de Bijbelquiz en over het aanmelden bij Annemarie Prins, [email protected]

Toekomstperspectief Palestijnse christenen Meta Floor, die door Kerk in Actie is uitgezonden en in Jeruzalem woont, geeft uit eigen ervaring inzicht in de zeer complexe situatie van Palestijnse christenen in Israël en Palestina. Dit gebeurt op woensdag 26 september om 20.00 uur in zaal 2 van Wijkcentrum SIO in Zwolle-Zuid. Belangstellenden kunnen luisteren naar de verhalen van Meta Floor en met haar van gedachten wisselen over het Israëlisch-Palestijns-Arabisch conflict. Ook de vraag wat christenen bij kunnen dragen aan vrede en verzoening tussen Israëliërs en Palestijnen komt aan de orde. Meta Floor werkt bij de oecumenische organisatie Sabeel, voor Palestijnse bevrijdingstheologie. Ze heeft hbo maatschappelijk werk en hbo theologie gestudeerd en werkte na een diaconaal jaar in Jeruzalem zes jaar als gemeenteadviseur in Gelderland. Meta: “Ik wil de Palestijnse christenen stem en gezicht geven. Ik hoop dat er openheid zal zijn in Nederland voor het verhaal van onze broeders en zusters in de Palestijnse gebieden. Ik wil me inzetten voor de Palestijnse bevolking en werken aan bewustwording in Nederland rond de Palestijnse christenen. Dat is geen gemakkelijke taak, want er leven veel verschillende overtuigingen en gevoelens. Maar juist met het oog op de waardigheid van íeder mens wil ik mij inzetten voor vrede en gerechtigheid." Meer over Meta Floor op: www.metafloor.nl, meer over Sabeel op www.sabeel.org

Nieuw seizoen boeiende ochtenden zover dat nu bekend is. De bijeenkomsten beginnen om 10.00 uur. De kosten bedragen €4,- per ochtend, inclusief koffie en thee.

Gespreksgroep 50-plus die bijeenkomt in de Oosterkerk, presenteert het programma voor het seizoen 2012/2013, voor 14

Het seizoen wordt geopend op woensdag 17 oktober met een lezing over ‘Het laatste oordeel in de Byzantijnse kunst’, door ds. Peter den Hengst, kunstenaar en kenner van de kunstgeschiedenis. Op 21 november spreekt prof. Cees den Heijer, over de Amsterdamse joodse filosoof Spinoza (links zijn portret). Op 16 januari 2013 komt Marinus van der Berg, geestelijk verzorger in verpleeghuizen en hospices.

De lezing zal gaan over ontwikkelingen in de zorg en de geestelijke verzorging. Op 20 februari behandelt mevrouw Derkien Wiedijk een muzikaal onderwerp: de Maria Verspers van de componist Claudio Monteverdi. Dr. Sybe Schaap, lid eerste kamer voor de VVD spreekt op 20 maart over ‘Volkse bewegingen.’ Op 17 april wordt de cyclus afgesloten met een lezing over de joodse Etty Hillesum en haar dagboeken uit de Tweede Wereldoorlog. Voor meer informatie: Tineke Diekema, tel. (038) 453 57 33, e-mail: [email protected]

Programma Ouderenmiddag Stad De Commissie Ouderenmiddag Stad nodigt belangstellenden uit voor de maandagmiddagen in het Refter. Er staan weer interessante middagen gepland van ontmoeting, gezelligheid, ontspanning en verdieping. Middagen die beginnen met een meditatie vanuit de Bijbel, gehouden door een predikant, pastoraal werker of door iemand van de leiding. De eerste middag is op maandag 24 september. Ds. Mulderij zal de meditatie verzorgen. Na de pauze wordt iedereen meegenomen op een rondreis door Jordanië met zijn prachtige natuur en cultuur. Op de tweede middag, op 8 oktober staat een terugblik op het programma op onder andere de Kastelentocht die de groep in mei heeft gemaakt, op de Paasviering en de creatieve middag. De meditatie wordt deze middag verzorgd door pastoraal medewerker Ewout v.d. Noort.

Op 22 oktober gaan de bezoekers van de ouderenmiddag met Ans Vlastuin ‘Op bezoek in China’. De Ouderenmiddag Stad wordt om de twee weken gehouden van 14.30 tot 16.30 uur in de grote zaal van Het Refter, Bethlehemsekerkplein 35-1. Daaraan voorafgaand is er van 13.15 tot 14.15 uur de mogelijkheid mee te zingen in het koortje onder leiding van dirigente Poldi Wiersma. Wie het hele programma wil ontvangen, kan bellen met Rijka Klaassen, tel: (038) 465 42 13. De stuurgroep bestaat verder uit Fija Jonkman, Truus de Ruiter, Niesje Bredewout en Janny Mouthaan.

Bij de foto Jordanië kent zeer veel cultureel erfgoed. Zoals de legendarische roze stad Petra, die duizenden jaren verborgen was in een diep dal achter een rotsgebergte. Alleen via de nauwe kloof kan deze wonderlijk mooie stad worden bereikt.

Nieuwe Vacare-groep in Zwolle In deze tijd zoeken naar rust, stilte en verdieping, daar heb je anderen bij nodig. Dat bleek ook na de cursus ‘Leren mediteren’: het thuis volhouden valt tegen. Daarom wordt een vaste Vacare-groep opgericht, die één keer per maand, op een woensdagavond, bij elkaar komt in SIO. Dan kan er een verstilde viering plaats vinden, met ruimte voor meditatie en gebed. Of de deelnemers mediteren samen en bezinnen zich op een meer meditatieve levensstijl. Dat kan bijvoorbeeld aan de hand van het boek ‘Vacare, een bevrijdende levenskunst’, geschreven door Kick Bras. Er zijn al meer Vacare-groepen in Nederland. In Zwolle tot nu toe nog niet. Vacare is het platform voor meditatief leven van de Protestantse Kerk in Nederland (zie www.pkn.nl/vacare). Mensen die de afgelopen jaren de cursus ‘Leren mediteren’ hebben gevolgd, zijn welkom, maar ook anderen die langs deze weg met mediteren willen kennismaken. Ds. Siebren van der Zee en ds. Henk Ottevanger leiden de groep, die vanaf woensdag 17 oktober 2012 elke derde woensdag van de maand bijeen komt. Voor informatie en opgave: H.W.B. Ottevanger, tel. (038) 4600659, e-mail: [email protected]

Sam’s Kledingactie Op zaterdag 6 oktober wordt in Zwolle Sam’s Kledingactie voor Mensen in Nood gehouden. Goede, nog draagbare kleding, schoeisel en huishoudtextiel kan van 10.00 uur tot 12.00 uur in gesloten plastic zakken worden afgeleverd bij de volgende adressen. Aa-landen: De Hoeksteen, Scheldelaan 141; Assendorp: Dominicanenkerk, tuiningang aan de Assendorperdijk; Berkum: De Hoofdhof, Kerkweg 26; Holtenbroek: Verrijzeniskerk, Bachlaan 148; Wythmen: Transportbedrijf Van Krevel, Herfterlaan 50 en Zwolle-Zuid: Jozefkerk, Ministerlaan 203.

Op de volgende adressen kan men het hele jaar door kleding inleveren: de heer W. Eijkelkamp (die op 1 oktober ook zakken in ontvangst neemt), Herfterlaan 28a; familie Kopperade, Lovinkbeek 35 en mevrouw M.J. van der Heyden, Mr. P.J. Oudlaan 61. De opbrengst van de ingezamelde kleding gaat naar de projecten van Cordaid Mensen in Nood. Voor meer informatie over Sam’s Kledingactie en de gesteunde projecten, kijk op: www.samskledingactie.nl of bel naar: (073) 687 10 60.

Opbrengst acties Dorcas In april werden ruim zeventig zakken kleding ingeleverd tijdens de kledinginzamelingsactie van Dorcas. Het gehele jaar kan kleding afgeleverd worden. zie www.dorcas.nl voor de dichtstbijzijnde Dorcasdepot. Meer informatie geeft de Dorcas Werkgroep Zwolle: Anneke Wijsman, tel. (038) 785 11 94, e-mail: [email protected] Bas Bronkhorst, tel. (038) 466 17 37, e-mail: [email protected] Hilly Pelleboer, tel. (038) 454 53 86, e-mail: [email protected] 15

Beleid en bestuur In 2008 heeft de Algemene Kerkenraad van de Protestantse Gemeente Zwolle een beleidsplan vastgesteld voor de jaren 2008 tot en met 2012. Dat werd in 2009 gevolgd door de vaststelling van financieel beleid. “Daarna heeft de AK de afgelopen jaren veel zorg en tijd besteed aan de financiële gezondmaking van gemeente. Dat proces heeft veel emotie opgeroepen”, zegt voorzitter Gégé Callenbach. Hij beschrijft wat er allemaal is gebeurd en wat de plannen zijn voor de nabije toekomst.

Op weg naar een nieuw beleidsplan

16

Er zijn besluiten genomen om De Hoeksteen en het Refter te verkopen. De Hoeksteen is al verkocht. Met de Emmaüskerk zijn afspraken gemaakt waardoor de lasten van het kerkgebouw niet meer zullen drukken op de begroting van de PGZ vanaf medio 2013. Het plan de Jeruzalemkerk te verkopen is van de baan. De afgelopen jaren zijn drie wijkgemeentes samengegaan: de Oosterkerk, de Hoeksteen en de Jeruzalemkerk vormen nu de nieuwe wijkgemeente Oosterkerk. Al geruime tijd is een vacaturestop van kracht binnen de Protestantse Gemeente Zwolle. De niet-kerkelijke activiteiten in de Grote Kerk worden door het bureau van Niek van der Sprong geregeld. De financiële zorg houden we nog. Maar als AK willen we de komende tijd niet alleen de financiën verder op orde brengen. We willen vooral ook inhoudelijk vooruit kijken.

Concrete vragen aan de werkgroep: • Welke ruimte kunnen we geven aan experimenten in gemeentevorming en aan experimenteergemeenten? Nieuwe vormen van kerkzijn ontstaan bijvoorbeeld door diaconale activiteiten, door het vormen van ‘huisgemeenten’, door inloopplekken en door het samen nadenken over kerkzijn voor de stad. • Is clusterachtige samenwerking tussen wijkgemeentes mogelijk en wenselijk? • Is teamachtige samenwerking tussen predikanten en kerkelijk werkers van verschillende wijkgemeentes mogelijk en wenselijk? De AK zal gemeenteleden – en dan vooral jongeren – en wijkkerkenraden betrekken bij het opstellen van dit nieuwe beleidsplan.

Nieuwe mogelijkheden In juni 2012 is een werkgroep gestart voor het opstellen van een nieuw beleidsplan voor de jaren 2013 tot en met 2016. De AK wil nieuwe mogelijkheden van gemeente- en kerkzijn onderzoeken en de wijkkerkenraden stimuleren met de resultaten daarvan aan de slag te gaan. De bedoeling is dat het Beleidsplan 2013 – 2016 een aanzet voor onze gehele gemeente geeft om: • gemeenteleden meer te betrekken bij wat er gebeurt in hun eigen wijk; • gemeenteleden perspectief te laten zien en aan te bieden; • inspiratie te vinden en te geven; • elkaar het gevoel te geven van (h)erkend te worden en (h)erkenning te geven. Leidraad zijn de volgende uitspraken: • “We willen een kerkelijke gemeente zijn die doordringt in de maatschappij.” • “Hoe veelkleurigheid we ook zijn, we delen met elkaar dat we ‘door God zijn geïnspireerd’ en dat het om ‘God en de mensen’ gaat.” • “We willen komen bij de ‘kern van de zaak’. Daarbij denken we aan ‘ruimte voor missionair op pad gaan’, ‘het geloofsgesprek weer op de agenda zetten’, ‘dor hout wegkappen’ en ‘rol van de voorganger’.” • “De hoofdlijnen moeten ook op wijkniveau uitgewerkt (kunnen) worden.”

Decentraal beheer Los van het werk van deze werkgroep zijn kerkrentmeesters al bezig met het uitwerken van plannen tot decentraal beheer, waardoor wijkgemeentes een grotere invloed kunnen krijgen op het voor hen beschikbare budget en pastorale formatie. Daarbij zullen we zeker blijven letten op een balans tussen solidariteit – verantwoordelijkheid voor de delen – verantwoordelijkheid voor het geheel – eigenheid van de wijk. Verder heeft de AK al besloten over concrete plannen voor betere samenwerking rondom de kerkelijke activiteiten van de PGZ als geheel in de Grote Kerk. Daartoe behoren de Middagpauzezang, het Stiltecentrum, het werk van de commissie Openstelling en dat van de Commissie Grote Kerk, die onder meer de Michaëlsvieringen organiseert. De samenwerking betreft publiciteit en inhoud. Bovendien bestaan plannen om in de Grote Kerk gezamenlijke middagdiensten te houden op de zondagen die niet worden ingevuld door de activiteiten van de Commissie Grote Kerk.

Bij de foto Maarten Matser maakte deze foto, die symbool kan staan voor wat er de afgelopen jaren binnen de PGZ gebeurt. In de Oosterkerk heeft een klein scheepje een mooie plaats gekregen. Het is afkomstig uit de Scheppingskerk, die samenging met de Jeruzalemkerk. Afgelopen Pinksteren voegde de Jeruzalemkerkgemeente zich bij de Oosterkerkgemeente, die een jaar eerder was samengegaan met de wijkgemeente van De Hoeksteen.

Op 15 juni vierde Eric Roosink zijn veertigjarig jubileum als medewerker van het Kerkelijk Bureau van de PGZ. Theo Brand sprak met hem en maakte ook de foto.

Werken voor een kerk in beweging Typemachines, carbonpapier en kaartenbakken. Toen Eric Roosink (63) veertig jaar geleden begon met zijn financieel-administratieve functie op het hervormd kerkelijk bureau in Zwolle, zag zijn werk er heel anders uit dan nu. Maar niet alleen het werk veranderde: “Het is mooi om te werken voor een kerk die zo in beweging is.” Feestvarken “Ik hoef niet zo nodig het feestvarken te zijn. Maar met veertig dienstjaren, kwam ik er deze keer echt niet onderuit,” vertelt Eric die vanwege zijn jubileum op 15 juni in het middelpunt van de belangstelling stond. Het Refter aan het Betlehemkerkplein was de feestlocatie. De ruimte zat vol met vrienden, familieleden, collega’s, betrokken mensen uit de protestantse gemeente en ook ex-collega’s. Uit deze laatste categorie was zelfs iemand uit Etten-Leur naar Zwolle afgereisd. Het was een geslaagd feest en het maakte een onuitwisbare indruk op Eric en zijn vrouw Aagje. Watermens Geboren in Oosterbeek, verhuisde hij na zijn school- en studietijd naar Kampen, waar hij nog steeds woont. “Ik ben een watermens en hou van varen. Vanuit deze stad kunnen we met onze boot makkelijk alle kanten op.” Na onder meer gewerkt te hebben voor de telefoondienst van de PTT, kon hij als 23-jarige aan de slag op het hervormd kerkelijk bureau in Zwolle dat in die tijd gevestigd was in een oud pand in de Kamperstraat. “Daar zaten we toen met negen medewerkers en een incasseerder. Boven ons werden nog eens dertig mensen voor het maatschappelijk werk en gezinsverzorging aangestuurd, werk dat ook van de kerk uitging.” Computers “De automatiseringsgolf en het digitale tijdperk hebben onze manier van werken ingrijpend veranderd. In de loop der jaren nam het aantal medewerkers af. Computers, printers en kopieerapparaten werden onze nieuwe collega’s,” zegt Eric met een knipoog. “In de begintijd ging alles nog met de hand. De ledenadministratie werd in kaartenbakken bijgehouden. Ook de boekhouding en de salarisadministratie hielden we handmatig bij. Ik vond onlangs nog een getypte maar ook sluitende begroting van het jaar 1972. Kopietjes maakten we door carbonpapier in de typmachine te stoppen. Ik heb het nagezocht: de hervormde gemeente had in die tijd zes kerkgebouwen, zes pastorieën, vier wijkcentra, tien predikantsplaatsen en één jeugdpredikant.”

De kerkelijke bijdrage was in die tijd nog een formele vorm van belastingheffing. Eric: “Op het Belastingkantoor, toen nog gehuisvest aan de Ter Pelkwijkstraat, werkte een gemeentelid. Die kon ons de exacte inkomensgegevens van al onze leden verstrekken in ruil voor een stevige doos sigaren. Op deze manier konden we precies nagaan welke bijdrage – een bepaald percentage van het inkomen – de gemeenteleden moesten betalen. Ja, zo ging dat in die tijd.” Geïnspireerd Eric voelde zich altijd betrokken bij een kerk die in beweging was. “Ik heb onder meer de Broerenkerk, Betlehemskerk, Scheppingskerk, diverse pastorieën en wijkcentra afgestoten zien worden. Maar er was gelukkig ook nieuwbouw door de komst van onder meer de Sionskerk, Hoeksteen, Adventskerk en Stinskerk en later de Open Kring.” Ook maakte Eric de restauraties mee van onder meer het Refter en de Grote Kerk. “De kerk leeft en is voortdurend in beweging. In 1995 verhuisden we als kerkelijk bureau naar de locatie bij de Jeruzalemkerk waar we nu nog steeds zitten. En via het Samen op Weg-proces met de Gereformeerde Kerk groeiden we door de Protestantse Gemeente Zwolle met één gezamenlijk kerkelijk bureau. Het samenwerken met kerkelijke vrijwilligers heeft mij altijd bijzonder geïnspireerd. Ik ben onder de indruk geraakt van wat kerkelijke bestuurders voor tijd en energie besteden aan de kerk, vaak naast hun drukke baan en hun gezinsleven. Zij zien het vaak als roeping en daar heb ik enorm veel respect voor.” Hoe ervaart hij als financieel medewerker de huidige krimp van de Protestantse Gemeente Zwolle? Eric: “We zijn altijd op weg naar een sluitende begroting. Dat vraagt om keuzes als de inkomsten minder worden. Beslissingen vragen om een goede uitvoering. In fysieke zin zal de kerk verder moeten afslanken, maar de kerk zal in mentale zin altijd blijven bestaan. Daar ben ik van overtuigd.” Voorrecht Nog ruim twee jaar zal Eric voor het Kerkelijk Bureau blijven werken, waarbij hij het aantal uren naar eigen inzicht wat kan afbouwen. “Ik zie het werk dat er ligt niet als een opgave, maar als een voorrecht. Het is goed om kennis en ervaring te delen en over te dragen. Samen met collega’s en bestuurders heb ik veel goed werk kunnen verrichten. Daar ben ik ontzettend dankbaar voor.” 17

Kerkelijk Bureau

Protestantse Gemeente Zwolle Centraal adres voor Algemene Kerkenraad, Kerkrentmeesters en Diakenen Kerkelijk Bureau: Molenweg 241, 8012 WG Zwolle Geopend: maandag t/m vrijdag 8.00 – 12.00 uur Tel.: (038) 421 75 96 - Fax: (038) 423 04 79 E-mail: [email protected] Website: www.pknzwolle.nl Website Diaconie: www.diaconiezwolle.nl

Bankrekeningen: College van Kerkrentmeesters: 800 430 en 69.96.41.705 College van Diakenen: 874 034 en 69.95.43.320 Gaandeweg: 69.97.69.167 Beheer en Exploitatie Grote Kerk: 587 931 en 69.97.43.745 Stichting Schnitgerorgel Zwolle: 59.80.52.100

Collectepenningen Er zijn penningen verkrijgbaar van: €0,20, €0,50, €1,-, €2,-, €5,en €10,-. Verkoopadres Kerkelijk Bureau. Hier kan contant, per pin of door middel van een eenmalige machtiging worden betaald. Overige verkoopadressen: Emmäuskerk en Adventskerk: 1e maandag van de maand 19.00 - 20.00 uur Stinskerk: 1e maandag van de maand 16.30 - 17.30 uur Sionskerk: 1e donderdag van de maand 18.00 - 19.00 uur Open Kring: 1e maandag van de maand van 18.30 - 19.45 uur In Zwolle-Noord: E. van Buiten, Welle 58, K. Smit, Meppelerdiep 92 In Zwolle-Zuid: A. Renting-van Veen, Steggingmarke 13 en W.A. Stomp-de Koning, Rendierveld 41. In Stadshagen: L. Blauw, Goudplevierstraat 123 (tel. 460 90 16) Op deze adressen kan contant of door middel van een eenmalige machtiging betaald worden.

Aanvragen kerkelijke huwelijksbevestiging Bruidsparen, die hun huwelijk kerkelijk willen laten bevestigen, wordt verzocht dit telefonisch of via e-mail (na contact te hebben gehad met de eigen wijkgemeente) zo spoedig mogelijk te melden bij het Kerkelijk Bureau. Er kan dan een afspraak gemaakt worden wanneer u kunt langskomen om een aantal zaken hiervoor door te spreken. Deze afspraak moet in elk geval twee maanden voor het geplande huwelijk plaatsvinden en bij voorkeur op maandag- en vrijdagmorgen tussen 8.00 en 12.00 uur. Aan het gebruik van de kerk zijn kosten verbonden. Prijzen zijn op te vragen bij het Kerkelijk Bureau.

18

Financieel verslag PGZ 2011 ter inzage De Algemene Kerkenraad heeft op 9 juli 2012 het Financieel verslag 2011 van het College van Kerkrentmeesters voorlopig vastgesteld. Dit Financieel verslag ligt van maandag 27 augustus tot en met vrijdag 7 september 2012 gedurende de openingstijden ter inzage op het Kerkelijk Bureau. Reacties kunnen tot drie werkdagen nadien, dus tot woensdag 12 september 2012 worden gestuurd aan de scriba van de Algemene Kerkenraad, per adres Kerkelijk Bureau. Reacties dienen vóór woensdagmorgen 12 september 2012 om 12.00 uur bij het Kerkelijk Bureau ontvangen te zijn. Het Financieel verslag wordt daarna definitief vastgesteld door de Algemene Kerkenraad.

Meer weten… Voor besluiten en beleidsstukken van de Algemene Kerkenraad en het College van Kerkrentmeesters zie www.pknzwolle.nl en klik op de Berichten van deze colleges.

Stand van zaken Kerkbalans 2012 Het totaal aan toezeggingen dat de Kerkrentmeesters van de PGZ in de kader van de Actie Kerkbalans 2012 hebben ontvangen, bedroeg per 18 juli €1.437.545,- Op die datum was daarvan €965.628,- op de rekening van de PGZ overgemaakt. Zie bijgaande grafiek. Verwacht wordt dat Kerkbalans dit jaar uiteindelijk €1.533.000,- oplevert. Om de begroting sluitend te maken in is totaal €1.665.000,nodig. De Commissie Geldwerving verzoekt iedereen die nog geen bijdrage heeft toegezegd opnieuw, dit alsnog te doen. Ook extra bijdragen naast al gedane toezeggingen zijn van harte welkom. Bijdragen kunnen gestort worden op rekeningnummer 69.96.41.705 t.n.v. College van Kerkrentmeesters PGZ o.v.v. Extra bijdrage 2012.

Bij de kerkdiensten Diensten in de Molenhof Iedere eerste zondag van de maand is er een ochtenddienst in de Molenhof onder verantwoordelijkheid van de Oosterkerkgemeente. In de eerste dienst ging ds. Andries den Besten voor, Harmen van der Zee maakte de foto. De diensten, die om 10.00 uur beginnen, trekken veel belangstelling, ook van mensen van buiten het woonzorgcentrum. Na afloop drinken de kerkgangers gezamenlijk koffie. Predikanten, kosters en ambtsdragers uit de voormalige Jeruzalemkerk werken mee aan deze maandelijkse viering, die wordt ingezet als experiment dat na twee jaar zal worden geëvalueerd.

Momenten van compassie De Michaëlsvieringen, elke tweede zondag van de maand om 16.30 uur in de Grote Kerk, zijn anders dan andere kerkdiensten. Preken in de traditionele zin van het woord hoor je er zelden, er wordt geëxperimenteerd met allerlei vormen van verbeelding, er is een ‘pool’ van voorgangers die één of twee keer per jaar aan de beurt zijn om een dienst voor te bereiden. Uniek in deze vieringen is het muzikale gehalte. De Michaëlscantorij onder leiding van Toon Hagen zingt van Bach tot Pärt, van Geneefse psalmen tot moderne motetten en maakt deze vieringen elke keer weer tot een belevenis. Thema Elk jaar is er een thema dat de maandelijkse vieringen met elkaar verbindt. Komend seizoen, te beginnen op 9 september, is dat ‘compassie’. Letterlijk betekent dat woord ‘medelijden’; andere

woorden die erbij horen zijn barmhartigheid, vergeving, recht doen. Je hoort het nogal eens in heel verschillende contexten: politieke partijen overwegen het op te nemen in hun verkiezingsprogramma, managementgoeroes spreken over ‘leiding geven met compassie’. De theoloog Karen Armstrong schreef er een handvest en een boek over die ook in de Michaëlsvieringen van tijd tot tijd zal opduiken (www.handvestvoorcompassie.nl). Barmhartigheid In de tien vieringen wordt het thema compassie uitgewerkt en geconcretiseerd aan de hand van de ‘zeven werken van barmhartigheid’ (Mattheüs 25), gespiegeld aan concrete noden in onze tijd en maatschappij. De zeven werken zijn: de hongerigen voeden, de dorstigen drenken, de vreemdelingen huisvesten, de naakten kleden, de zieken bezoeken, de gevange-

nen bezoeken en de doden begraven. Er worden gasten uitgenodigd die iets hoorbaar, zichtbaar, ervaarbaar kunnen maken van de behoefte aan compassie in het alledaagse bestaan. En er wordt, elke keer op een andere manier, gewerkt met Bijbelgedeelten en liederen die wellicht een weg kunnen wijzen: compassie als een manier van leven, als ‘fluistering van waarheid’ (A.J. Heschel). Bijzondere vieringen De eerste Michaëlsviering van het nieuwe seizoen is op 9 september. En behalve op die tweede zondag zijn er op tenminste één andere zondag van elke maand ook bijzondere vieringen, mooie momenten in de Michaëlskerk. Deze maand nog op 26 augustus een orgelvesper, in september een cantate, in oktober een vesper, in november een requiem, altijd om 16.30 uur.

Opendeurdiensten Adventskerk Met een aantal vrijwilligers probeert de Opendeurdienstcommissie van de Adventskerk de bijzondere avonddiensten in stand te houden, omdat zij ‘het belangrijk vindt een ander gezicht te laten zien van de Adventskerk’. Het zijn diensten met veel zang en muziek en een korte overdenking. Vaak bieden de diensten een stukje troost en rust. De eerste Opendeurdienst in het nieuwe seizoen is op zondag 2 september om 19.00 uur in de Adventskerk. De dienst is een avondgebed, waarin gebeden gezongen en gesproken worden. Met beeldende kunst en de klanken van de dwarsfluit van Leonie Tigelaar krijgen de meditatieve momenten vorm. Op 7 oktober treedt het vocaal ensemble uit Alteveer op in de dienst. Het ensemble bestaat uit dertien enthousiaste zangers en zangeressen en er worden vier- tot achtstemmige liederen gezongen. Ds. Hans Tissink gaat voor in deze dienst. Op 4 november komt het gospelkoor uit Dronten. Ds. Wim Hortensius houdt een korte overdenking. Alle diensten beginnen om 19.00 uur.

Oecumenische viering: Energie voor vrede De Oosterkerkgemeente kent al een lange traditie van oecumenische ontmoetingen. Twee keer in het jaar houdt zij een oecumenische viering, samen met mensen uit de Lutherse Gemeente en de Thomas a Kempisparochie. Om het oecumenisch vuur weer wat op te stoken, is er een nieuw Oecumenisch Beraad gestart met pastores en gemeenteleden uit de twee protestantse gemeenten en uit de parochie. Rondom de vieringen wordt

bovendien een ‘Oecumenisch Tafelgesprek’ aangeboden, een ontmoeting rond een maaltijd, waar gesproken wordt over een thema dat ieder aangaat. De eerstkomende oecumenische viering vindt plaats op zondag 23 september in de Verrijzeniskerk. Aanvang: 9.30 uur. Het thema is ‘Energie voor vrede’. Op woensdagavond 26 september vindt om 18.00 uur in de Lutherse Kerk een

oecumenische maaltijd plaats met het tafelgesprek, met aansluitend een vesper. Verder is er elke tweede dinsdagmiddag in de maand (te beginnen op 9 oktober) een oecumenische gespreksgroep die de verhalen van ds. Nico ter Linden uit zijn serie ‘Het verhaal gaat…’ leest en overweegt. Ook deze ontmoetingen vinden plaats in de Lutherse Kerk, telkens van 13.30 tot 15.00 uur. Ook nieuwe deelnemers zijn welkom. Opgave is niet nodig.

19

Kerkdiensten

Adventskerk

Emmaüskerk

Grote Kerk

Jeruzalemkerk

Talmaplein 2

Campherbeeklaan 53

Grote Markt 18

Windesheimstraat 1

Zwolle - Zuid

Zwolle - Berkum

Zwolle - Centrum

Zwolle - Assendorp

Mw. ds. N.A. Eygenraam

Tel. scriba: (038)4544719

Ds. J. Mulderij

Ds. J.T. Tissink

www.emmauskerk-berkum.nl

Tel. scriba: (038)4223241

D.J. Steenbergen

www.grotekerkgemeente.nl

Tel. scriba: (038)4658028 www.adventskerk.nl

Zondag 26 augustus

9.30 uur ds. J.T. Tissink

9.30 uur ds. H. Bakhuis, Hoogeveen (Heilig Avondmaal) 19.00 uur dienst in Hoofdhof

9.30 uur ds. J. Mulderij (voorbereiding Heilig Avondmaal) 16.30 uur Orgelvesper

Zondag 2 september

9.30 uur ds. J.T. Tissink 19.00 uur Opendeurdienst

9.30 uur ds. A. Groeneveld, Lunteren 19.00 uur ds. B. van ’t Veld, Vaassen

9.30 uur ds. J. Mulderij (Heilig Avondmaal) 19.00 uur ds. J. Mulderij (Heilig Avondmaal en dankzegging)

Zondag 9 september

9.30 uur mw. ds. N.A. Eygenraam (doopdienst)

9.30 uur ds. A. den Besten 19.00 uur dhr. G. van Vulpen, Zwolle (zangdienst)

9.30 uur ds. J. Mulderij 16.30 uur Michaëlsviering

Zondag 16 september

9.30 uur mw. ds. N.A. Eygenraam (morgengebed) 10.30 uur ds. J.T. Tissink (Startdienst) 19.00 uur Taizé-viering

9.30 uur dhr. G. van Vulpen, Zwolle (Startzondag) 19.00 uur mw. ds. L.A. Burggraaff

9.30 uur ds. J. Mulderij (opening winterwerk) 19.00 uur ds. J. Harteman, Kampen

Zondag 23 september

9.30 uur mw. ds. N.A. Eygenraam

9.30 uur mw. ds. I.P. Epema 19.00 uur ds. W.L. Dekker, Nijeveen

9.30 uur ds. J. Mulderij (Heilige Doop) 16.30 uur Michaëlscantate

Zondag 30 september

9.30 uur ds. J.T. Tissink (Wind in de Zeilen-jeugddienst)

Zondag 7 oktober

9.30 uur mw. ds. N.A. Eygenraam (Israëlzondag) 19.00 uur Opendeurdienst

10.00 uur ds. G.A. Cnossen, Zwolle 19.00 uur dienst in Hoofdhof

10.00 uur ds. J. Mulderij 19.00 uur ds. W. Dekker, Oosterwolde

Zondag 14 oktober

9.30 uur ds. J.T. Tissink (paralleldienst Schwerin)

10.00 uur ds. G.W. Marchal, Apeldoorn 19.00 uur dienst in Hoofdhof

10.00 uur ds. J. Mulderij 16.30 uur Michaëlsviering

Zondag 21 oktober

9.30 uur dhr. J.P.E. Breure 19.00 uur mw. ds. L.E. Vos

10.00 uur ds. J.H. van Osch, Vaassen 19.00 uur dienst in Hoofdhof

10.00 uur ds. J. Mulderij 19.00 uur ds. H. de Jong, Windesheim

20

9.30 uur ds. H. van Vreeswijk, Kampen 19.00 uur ds. J.C. Oosterwijk, Wezep

19.00 uur ds. P. Veerman, Lopikerkapel (Grote Kerkgemeente)

19.00 uur ds. H.J. van Wijnen, Nieuwegein (Grote Kerkgemeente)

19.00 uur dr. W.M. Dekker, Mastenbroek (Grote Kerkgemeente)

9.30 uur ds. A. Jonker, Putten 19.00 uur ds. J. Mulderij

19.00 uur ds. J. Mulderij (Grote Kerkgemeente)

Oosterkerk

Open Kring

Sionskerk

Stinskerk

Bagijnesingel 17 Zwolle - Centrum Ds. A. den Besten Mw. ds. I.P. Epema Ds. W. Hortensius Mw. ds. M.E. Jonker Mw. G.C. van Stappen Tel. scriba: (038)4546229 www.oosterkerk.nl

Hofstedeweg 1

Glanerbeek 10

Westenholterweg 19

Zwolle - Stadshagen

Zwolle Noord

Zwolle - Westenholte

Mw. ds. N. Beimers

Mw. mr. dr. H. Evers

Ds. E. van ’t Slot

Ds. A. Pietersma

Drs. ir. R. van Putten

Tel. scriba: (038)4215164

Tel. scriba: (038)4200171

Tel. scriba: (038)4546104

www.stinskerk.nl

www.openkring.nl

www.sionskerkzwolle.nl

10.00 uur mw.ds. I.P. Epema

9.30 uur mw. ds. N. Beimers

9.30 uur ds. R. van Putten (doopdienst)

9.30 uur ds. E. van ’t Slot 19.00 uur ds. E. van ’t Slot

Zondag 26 augustus

10.00 uur mw. ds. M.E. Jonker (doopdienst) 14.00 uur mw. ds. M.J. Hukubun (PERKI-dienst)

9.30 uur ds. A. Pietersma (doopdienst)

10.00 uur mw. ds. H. Evers

9.30 uur dhr. B. Greveling, Wezep 19.00 uur ds. E. van ’t Slot

Zondag 2 september

10.00 uur ds. W. Hortensius (Schrift en Tafel)

9.30 uur mw. ds. N. Beimers

10.00 uur mw. ds. H. Evers (Startdienst mmv Sjema)

9.30 uur ds. E. van ’t Slot (Heilig Doop) 19.00 uur ds. J. Mulderij

Zondag 9 september

10.00 uur ds. A. den Besten, mw. ds. I.P. Epema, ds. W. Hortensius, mw. ds. M.E. Jonker, mw. C. van Stappen (Startzondag)

9.30 uur ds. A. Pietersma (Schrift en Tafel)

10.00 uur mw. ds. H. Evers (Heilig Avondmaal)

9.30 uur ds. E. van ’t Slot (Startdienst/ContaKtdienst) 19.00 uur ds. J.T. Tissink

Zondag 16 september

9.30 uur ds. W. Hortensius (oecumenische viering in Verrijzeniskerk)

9.30 uur mw. ds. N. Beimers

10.00 uur mw. ds. H. Evers

9.30 uur ds. E. van ’t Slot (Heilig Avondmaal) 19.00 uur ds. E. van ’t Slot (Heilig Avondmaal)

Zondag 23 september

10.00 uur mw. ds. M.E. Jonker (afscheid en bevestiging ambtsdragers)

9.30 uur ds. A. Pietersma (Welkomzondag)

10.00 uur ds. R. van Putten

9.30 uur ds. H.J. van Wijnen, Nieuwegein 19.00 uur ContaKtdienst

Zondag 30 september

10.00 uur mw. ds. I.P. Epema 14.00 uur ds. I. Pattinama (PERKI-dienst)

9.30 uur ds. W. Hortensius

10.00 uur mw. ds. H. Evers (doopdienst mmv Sjema) 19.00 uur mw. ds. H. Evers (Bijbel & Kunst)

9.30 uur ds. E. van ’t Slot 19.00 uur ds. J.P. van Ark, Wapenveld

Zondag 7 oktober

10.00 uur ds. W. Hortensius

9.30 uur mw. ds. N. Beimers (doopdienst)

10.00 uur mw. ds. H. Evers 19.00 uur mw. ds. H. Evers (Opendeurdienst m.m.v. Praise the Lord, Wanneperveen)

9.30 uur ds. E. van ’t Slot 19.00 uur mw. ds. M.E. Jonker

Zondag 14 oktober

10.00 uur ds. W. Hortensius

9.30 uur mw. ds. N.A. Eygenraam

10.00 uur dhr. G. van Vulpen

9.30 uur ds. H. Engelsma, Hellendoorn 19.00 uur ds. E. van ’t Slot

Zondag 21 oktober

Oosterkerk open op Monumentendag Op zaterdag 8 september, Open Monumentendag, is de Oosterkerk van 10.00 tot 16.00 uur open voor publiek. Om 11.00 uur treden de Iselanders op, om 11.30 en om 14.00 uur geeft Rudie Altelaar (foto) een orgelconcert. Om 12.00 uur kunnen bezoekers luisteren naar het kamerkoor Convocaal en om 15.00 uur naar Multiple Voice. Voor meer informatie: Anne Marijke Zijlstra (coördinator van de Open Monumentendag in de Oosterkerk), tel. (038) 454 44 88. 21

Kerkdiensten

Collectedoelen In de PGZ-gemeenten zijn de eerste en tweede collecte altijd bestemd voor diaconie en kerk. De opbrengst van de derde collecte gaat naar de volgende doelen. Zondag 26 augustus: Door wijkdiaconie vast te stellen doel Zondag 2 september: Extra diaconie Zondag 9 september: Wijkkas Zondag 16 september: Stille hulp Zondag 23 september: Onderhoudsfonds Zondag 30 september: Diaconale noodhulp Zondag 7 oktober: Kerk en Israël Zondag 14 oktober: Begrotingstekort Protestantse Gemeente Zwolle Zondag 21 oktober: Werelddiaconaat

De Hoofdhof

Lutherse Kerk

Kerkweg 26

Koestraat 4

Zwolle - Berkum

Zwolle

Mw. ds. L.A. Burggraaff

Ds. E. de Fouw

Tel. scriba: (038)4547233

Tel. scriba: (038)4226826

www.hoofdhof.nl

www.elkz.nl

Zondag 26 augustus

9.30 uur mw. ds. L.A. Burggraaff (Heilig Avondmaal) 19.00 uur mw. ds. L.A. Burggraaff

10.00 uur ds. G. Berveling

Zondag 2 september

9.30 uur ds. J. Kombrink, Zwolle 19.00 uur dienst in Emmaüskerk

10.00 uur ds. E. de Fouw

Zondag 9 september

9.30 uur mw. ds. L.A. Burggraaff (Startzondag) 19.00 uur dienst in Emmaüskerk

10.00 uur ds. E. de Fouw (Heilig Avondmaal, Startzondag)

Zondag 16 september

9.30 uur mw. ds. L.A. Burggraaff 19.00 uur dienst in Emmaüskerk

10.00 uur ds. E. de Fouw

Eglise Wallonne 10.30 uur P. Stemerding; Rehoboth 9.30 uur dhr. M.R.J. Westerduin (start winterwerk); Sophia 10.00 uur dhr. F.J.G. Broekhoff; Weezenlanden 10.00 uur mw. ds. M. Dijk; Zandhove 10.00 uur K. Schaap; Zonnehuis 11.30 uur ds. G.L. Kruizinga

Zondag 23 september

9.30 uur ds. dr. D. van Keulen 19.00 uur dienst in Emmaüskerk

9.30 uur ds. E. de Fouw (oecumenische viering in Verrijzeniskerk)

Rehoboth 9.30 uur dhr. A. Hartstra; Rivierenhof 10.00 uur ds. J. Vonk; Sophia 10.00 uur E.L.J. de Haar; Weezenlanden 10.00 uur Th. Sloot; Zandhove 10.00 uur mw. ds. H.A. Smits; Zonnehuis 11.30 uur mw. B.O. van de Loosdrecht

Zondag 30 september

9.30 uur mw. ds. L.A. Burggraaff 19.00 uur dienst in Emmaüskerk

10.00 uur drs. E.K. Verhagen-Krikke

Eglise Wallonne 10.30 uur H. Spoelstra; Rehoboth 9.30 uur ds. G.A. Cnossen; Sophia 10.00 uur mw. ds. M. Dijk; Weezenlanden 10.00 uur E.L.J. de Haar; Zandhove 10.00 uur dhr. M. Luttenberg en dhr. K. Fredriks (oec. viering); Zonnehuis 16.00 uur ds. G.L. Kruizinga

Zondag 7 oktober

9.30 uur mw. ds. L.A. Burggraaff 19.00 uur mw. ds. L.A. Burggraaff

10.00 uur prof. dr. K. Zwanepol

IJsselbolder 10.30 uur dienst; Molenhof 10.00 uur dienst; Rehoboth 10.00 uur dhr. D. Klompjan; Rivierenhof 10.00 uur ds. J. Vonk; Sophia 10.00 uur dhr. F.J.G. Broekhoff; Weezenlanden 10.00 uur mw. ds. M. Dijk; Zandhove 10.00 uur mw. G. de Vries; Zonnehuis 11.30 uur mw. ds. A.J. Hasker

Zondag 14 oktober

9.30 uur dr. J. Ridderbos, Assen 19.00 uur Vesper

10.00 uur ds. E. de Fouw

Eglise Wallonne 10.30 uur H. Spoelstra; IJsselbolder 10.30 uur dienst; Rehoboth 10.00 uur ds. A. Jonkman (Heilig Avondmaal); Sophia 10.00 uur E.L.J. de Haar; Weezenlanden 10.00 uur mw. ds. A.J. Hasker; Zandhove 10.00 uur H. Messelink; Zonnehuis 11.30 uur ds. G.L. Kruizinga (Heilig Avondmaal)

Zondag 21 oktober

9.30 uur mw. ds. G.H. NeppelenbroekKwakkel, Zwolle 19.00 uur drs. P.L. Hellinga, Zwolle

10.00 uur ds. I. Schoorel

Rehoboth 10.00 uur dhr. B. Greveling; Rivierenhof 10.00 uur ds. G.L. Kruizinga; Sophis 10.00 uur mw. ds. A.J. Hasker; Weezenlanden 10.00 uur dhr. F.J.G. Broekhoff; Zandhove 10.00 uur ds. H. Frijling; Zonnehuis 11.30 uur ds. J. Vonk

Berkumstede 15.00 uur mw. ds. L.A. Burggraaff (Heilig Avondmaal); Rehoboth 9.30 uur ds. W.J. Doude van Troostwijk; Rivierenhof 10.00 uur ds. J. Vonk; Sophia 10.00 uur mw. W. Treep; Weezenlanden 10.00 uur dhr. F.J.G. Broekhoff; Zandhove 10.00 uur dhr. M. Luttenberg en mw. G. de Vries (oec. viering); Zonnehuis 11.30 uur pastor J. Groot Eglise Wallonne 10.30 uur H. Spoelstra; Molenhof 10.00 uur dienst; Rehoboth 9.30 uur dhr. D. Klompjan; Sophia 10.00 uur mw. Th. Sloot; Weezenlanden 10.00 uur mw. W.J. Treep; Zandhove 10.00 uur M. de Vries; Zonnehuis 11.30 uur mw. ds. G.H. Neppelenbroek-Kwakkel IJsselbolder 10.30 uur dienst; Rehoboth 9.30 uur drs. E. Akkerman; Rivierenhof 10.00 uur ds. J. Vonk; Sophia 10.00 uur mw. ds. M. Dijk; Weezenlanden 10.00 uur dhr. F.J.G. Broekhoff; Zandhove 10.00 uur mw. W.J. Treep; Zonnehuis 11.30 uur mw. J. Gerretzen-Veldhuis

Zo mogelijk… Opeens ontdek ik iets dat ik voorheen niet kende. Je hoort het alleen in de kerk. De voorganger vraagt of we willen gaan staan ‘voorzover u daartoe in staat bent’ – of, afgedrukt in de liturgie: ‘allen staan (zo mogelijk)’. In Zwolle, in Friesland, in Zeeland… Wat is dit? Rolstoelers snappen het zo ook wel. En al die anderen zijn toch lopende de kerk ingekomen? Dan kunnen ze toch staan? En wie niet kan, of wil, blijft toch lekker zitten? Ik ga dit ook doen. We zingen nu Gezang zoveel ‘voorzover u zin hebt om mee te zingen’, - of, afgedrukt in de liturgie: ‘collecte (zo mogelijk, als u geld bij u hebt)’. Dat is nog eens rekening houden met gevoeligheden. Ale Pietersma 22

Voor deskundige begeleiding. Voor behartiging van uw belangen. Voor een optimale verkoopprijs. Voor aankoop en verkoop. Voor u.

Gratis advies voor ondernemers om te besparen op de partijenpost kosten. Besparing gegarandeerd! Vraag het advies vandaag nog aan om direct uw winst te verhogen. U kunt ons bereiken via: postvergelijk.info en [email protected] of 06-128 16 406.

De eerste stap? Onze vrijblijvende waardebepaling. Gratis. Thomas a Kempisstraat 9 | www.boertjeshorst.nl |

8021 BG Zwolle 038-4216164

HAD IK EERDER MOETEN DOEN individuele en groepsretraites

RET

Wacht niet te lang. Neem tijd voor jezelf. Om ruimte te creëren voor een nieuwe weg, een nieuw begin. Een retraite op de Hezenberg geeft je daar tijd en gelegenheid voor.

RAIT

in ee n oa en ru se van r imte ust

E

gastvrij onthaal | met of zonder programma eigen kamer | Kapel-momenten

WWW.HEZENBERG.NL

038 - 444 52 51

Branderweg 1f 038 465 02 22 www.schildersbedrijfporte.nl www.twitter.com/@porteschilders

Thorbeckelaan 2, 8014 AZ Zwolle 038 - 4651360 [email protected] www.siozwolle.nl

SIO Zwolle biedt uitstekende mogelijkheden voor het houden van o.a. vergaderingen, workshops, cursussen, presentaties en cursussen, presentaties en trainingen. De accommodatie beschikt over diverse zalen en is geschikt voor groepen van 4 tot circa 120 personen. In overleg heet SIO ook grotere groepen van harte welkom. SIO staat voor:  persoonlijke aandacht  uitstekende catering  flexibele zalen en indeling  audiovisuele middelen  gratis internet met uw laptop  in overleg veel mogelijk Bel, mail, of kom gerust eens langs voor informatie!

Beernink gedenktekens...

Kuiper

Loodgietersbedrijf

betrokken • persoonlijk • vertrouwd

Steenhouwerij Beernink Galvaniweg 4a 8013 RG Zwolle T 038-4602111

Voor al uw

? ? ? ? ? ?

Steenhouwerij Beernink 3e industrieweg 3 8051 CL Hattem T 038 4442992

Dakbedekking Gas en water Riolering Sanitair Centrale Verwarming Diamantboren

www.magmanet.nl

Schoenen van Wieten passen goed, zitten lekker en lopen beter!

U kunt ons bereiken op werkdagen van 9.00 tot 18.00 uur

Telefoon 038-4535121 fax op 038-4540803. E-mail [email protected]

Vechtstraat 23-25 8021 AS Zwolle Erkend Installateur

www.kuiper-zwolle.nl Diezerkade 4 • 8021 CW Zwolle • T: 038 453 51 72

Jolanda is één van onze uitblinkers www.salet.nl

@ghzwolle

VOND OPEN AVO tuss usstu gu 9 aug 29 dag 2 nssda wo woeen uur 00 uur 21.00 tot 21. 00 tot 19.00 19.

Ook vvoor oor d deeltijd ee lt i j d

opleidingen! o plei din ge n !

gh.nl

0 0!" ! " /s( / s ( " / 6s3

6 s 3 0(s-7 0 ( s - 7 $s' $ s ' 0 7s' 7 s ' / $3 $ 3 $ ) % . 3 4 ,% , % 2 ! !2s+ ! 2 s + % 5: 5 : % *! * ! !2 ! 2

Snel thuiszorg nodig? Bel 0900 86 62 (lokaal tarief) Dag en nacht bereikbaar (24/7) www.carinova.nl