Stroobach, M. (Melanie) Van: Verzonden: Aan: Onderwerp: Bijlagen:
Kamminga, J.F. (Jelly) maandag, 16 juni 2014 13:14 Griffie FW: Informatiemapjes versterkte rol raad bij controle medebewindstaken jp_infomap IBT raadsleden.pdf; vng-raadgever-horizontale-verantwoordingmaart-2014.pdf
Informatie van de provincie n.a.v. kennismakingsbijeenkomsten op 4 en 11 juni t.b.v. lijst ingekomen stukken: v.k.a. Van: Vries, mw. M. (Marga) de [mailto:
[email protected]] Verzonden: maandag, 16 juni 2014 07:53 Aan: Loef, mw. drs. M.L. (Marianne) Onderwerp: Autoforwarded: Informatiemapjes versterkte rol raad bij controle medebewindstaken
Geachte griffier, Tijdens de kennismakingsbijeenkomsten van gedeputeerde staten met nieuwe raadsleden op 4 en 11 juni zijn bijgaande documenten in een informatiemap aan de aanwezigen uitgereikt. Hierbij zenden wij deze ter informatie ook nog digitaal toe. Met vriendelijke groet, Namens de sectormanager Interbestuurlijk Toezicht Hennie Verschuren, Marga de Vries Provincie Noord‐Holland
Actuele informatie over Interbestuurlijk Toezicht vindt u ook op onze website: http://www.noord‐holland.nl/ibt
Aan dit bericht en eventuele bijlagen kunnen geen rechten worden ontleend. Het Provinciaal Bestuur van Noord-Holland.
1
juni 2014 | nr. 4
NIEUWSBRIEF
Interbestuurlijk Toezicht Wat is Interbestuurlijk Toezicht? Interbestuurlijk toezicht (IBT) is het toezicht van de ene
geworden. Zij hebben daarbij de taken van de voormalige
overheidslaag op de andere. Zo houdt de provincie
VROM-inspectie overgenomen. Provincies zijn binnen de
toezicht op de gemeenten en waterschappen.
wettelijke bepalingen vrij in de manier waarop ze het nieuwe
Waarom herzien interbestuurlijk toezicht?
Wat betekent dit voor de gemeenteraad?
Mede naar aanleiding van calamiteiten zoals de vuurwerkramp
De rol van de raad als controleur van de uitvoering van wette-
in Enschede en de cafébrand in Volendam heeft het Rijk laten
lijke medebewindstaken door het college is belangrijker
onderzoeken hoe het toezicht op de uitvoering van wettelijke
geworden. Het uitgangspunt van de Wet Rgt is vertrouwen.
medebewindstaken bij gemeenten kon verbeteren. Er bleek in
Vertrouwen dat gemeenten hun taken goed uitvoeren en dat de
de loop van de tijd een stroperig en bureaucratisch geheel te zijn
horizontale verantwoording en controle goed werken. De
ontstaan van divers toezicht vanuit de ene overheid op de
provincie als toezichthouder komt pas in actie als blijkt, dat de
andere. Het belangrijkste advies, dat niet alleen door het Rijk
medebewindstaken niet goed worden uitgevoerd. Daar, waar
maar ook door de koepels van gemeenten en provincies werd
de uitvoering goed verloopt, kan de provincie op afstand
omarmd, kwam van de commissie Oosting die in 2007 advi-
blijven. Daar waar dat nog niet het geval is, moet de provincie
seerde:
haar toezichthoudende rol vervullen.
• De ‘horizontale controle’ van gemeenteraden op wettelijke
toezicht vormgeven.
medebewindstaken uitgevoerd door het college van B&W
Rollen binnen het nieuwe toezicht
moet worden versterkt;
Het is de taak van het college van burgemeester en wethouders
• De interbestuurlijke toezichthouders moeten uitgaan van vertrouwen en sober, integraal en proportioneel optreden; • Interbestuurlijk toezicht moet in principe nog alleen vanuit de naast hogere overheid komen.
om wettelijke taken goed uit te voeren en de raad daarover te informeren. Het is aan de gemeenteraad om aan het college aan te geven hoe hij geïnformeerd wil worden over de uitvoering van deze taken.
Deze principes kwamen in de nieuwe Wet Rgt terecht. Deze wet
Sommige gemeenten kiezen ervoor om dit in het kader van de
trad in werking op 1 oktober 2012. Het is overigens niet hele-
planning en control cyclus vorm te geven, andere kiezen voor
maal gelukt alle toezicht op medebewindstaken bij de naast
aparte momenten. Bij de informatie aan de raad zal rekening
hogere overheid te leggen. Het Rijk is namelijk de toezichthou-
gehouden moeten worden met voor raadsleden relevante en
der op gemeenten in het sociale domein en op enkele andere
niet al te technische of gedetailleerde informatie.
terreinen zoals de bevolkingsadministratie gebleven. De
Er kan gebruik gemaakt worden van de prestatie-indicatoren
provincies zijn naast andere toezichthoudende taken wel de
die door VNG en KING zijn opgesteld en die de organisatie op
enige toezichthouder op het terrein van de leefomgeving
waarstaatjegemeente.nl kan invullen. Voordeel daarvan is dat
Informatieblad | Interbestuurlijk Toezicht 1
een vergelijking met andere gemeenten mogelijk wordt.
aan het college aangeeft dat hij meer, minder of andere
Het is aan de provincie om gestalte te geven aan het inter
informatie wil ontvangen dan de informatie, die het college
bestuurlijk toezicht volgens de nieuwe principes.
jaarlijks aan de provincie verstrekt.
Uitvoering interbestuurlijk toezicht door de provincie Noord-Holland
staken, die niet in de Informatieverordening staan, zal de provincie incidentgericht uitvoeren. Dat betekent, dat de
Het provinciebestuur heeft ervoor gekozen, het toezicht op
provincie op die terreinen alleen actie onderneemt naar
enkele risicoterreinen jaarlijks uit te voeren, om een beeld te
aanleiding van signalen zoals een klacht van een burger, een
krijgen van de prestaties van gemeenten. Als risicovol heeft het
bericht in de media of een incident. Deze werkwijze gaat onder
provinciebestuur de domeinen Omgeving, Veiligheid, Ruimte-
meer gelden voor taken in het kader van monumentenzorg en
lijke Ordening, Financiën en Archief aangewezen. De eerste
archeologie en de Drank- en Horecawet.
drie zijn van belang voor de gezondheid en het welzijn van
Informatie over de huisvesting van asielzoekers met een
burgers, de laatste twee zijn cruciaal voor het functioneren van
verblijfsstatus ontvangt de provincie rechtstreeks van het COA.
elke overheid. In een provinciale Informatieverordening is
2
Het toezicht op minder risicovolle gemeentelijke medebewind-
vastgelegd, dat de provincie jaarlijks vóór 15 juli informatie van
Wat nu als het niet in orde is?
de gemeenten wil ontvangen op deze terreinen. Financieel
Hoe ook de provincie aan informatie komt, zij zal niet aarzelen
Toezicht is overigens uitgezonderd van de Informatieverorde-
om in te grijpen wanneer een gemeente de taakuitvoering niet
ning en kent andere inzendtermijnen, die in landelijke wet- en
op orde heeft, in het belang van de burgers van Noord-Holland.
regelgeving zijn vastgelegd. Ook het toezicht op de provinciale
De nieuwe wet heeft daar de zogenaamde ‘interventieladder’
ruimtelijke belangen kent een ander wettelijk kader – de Wet
voor in het leven geroepen. Die voorziet eerst in overleg en
ruimtelijke ordening en de provinciale structuurvisie – en is
afspraken met de gemeente over verbeteringen. Pas als dat niet
uitgezonderd van de Informatieverordening.
lukt, is er het uiterste middel van de ‘indeplaatsstelling’.
In principe ontvangt de raad dezelfde informatie als de provin-
Indeplaatsstelling is het uitvoeren van de medebewindstaak in
cie en hoeft deze niet speciaal voor de provincie te worden
plaats van én op kosten van de gemeente. Ook kan de provincie
aangemaakt. Het kan natuurlijk wel zijn, dat de gemeenteraad
in een uiterst geval een gemeentelijk besluit voordragen voor
| juni 2014
schorsing of vernietiging door de Kroon. In alle gevallen wordt eerst de raad geïnformeerd. De gemeente krijgt altijd nog een laatste kans om zelf het gebrek te herstellen. Voor Financieel Toezicht gelden aparte interventiemiddelen, die in de Gemeentewet zijn vastgelegd. Bij toezicht op de provinciale ruimtelijke belangen uit de structuurvisie zijn ook andere middelen zoals de reactieve aanwijzing, hiervoor geldt de Wet ruimtelijke ordening. Wij gaan er bij de invulling van ons toezicht vanuit, dat de controle van de raad op de uitvoering van wettelijke taken door gemeenten goed zal verlopen, en hopen dat interventies van de provincie dus niet nodig zullen zijn.
– – – UIT DE S TADSKR ANT ALK MA AR – – –
Raadsspecial Interbestuurlijk Toezicht Op vrijdag 11 oktober 2013 vond in de Prinsenzaal van het stadhuis een drukbezochte raadsspecial plaats over het onderwerp interbestuurlijk toezicht. Door de invoering van de Wet revitalisering generiek toezicht is de gemeenteraad het eerste orgaan dat toezicht houdt op het college van burgemeester en wethouders. Dit past in het duale stelsel. Het toezicht
richt zich op de beoordeling van de taakuitvoering van taken die de gemeente in medebewind uitvoert voor een 80-tal regelingen.
ten vertelde over wat de wet precies inhoudt en wat de rol van het bestuur en het ambtelijk apparaat daarbij betekent.
Er werden twee presentaties gehouden. Vertegenwoordigers van de provincie Noord-Holland legden de raadsleden uit hoe de gemeente haar toezichthoudende rol kan vervullen. Een vertegenwoordiger van het Kwaliteits Instituut Nederlandse Gemeen-
Wethouder Konijn heeft met de raad afgesproken dat zij binnen het college aan de orde stelt hoe dit toezicht bij de gemeente verder vorm gaat krijgen en zij stelde voor dat de raad zich via het presidium op haar nieuwe taak gaat voorbereiden.
Meer informatie vindt u op www.noord-holland.nl/ibt en op www.waarstaatjegemeente.nl Wilt u in contact treden met de sector Interbestuurlijk Toezicht van de provincie, graag via uw griffie met: Marianne Loef,
[email protected] Margo Rol,
[email protected]
Colofon
Nieuwsbrief Interbestuurlijk Toezicht is een uitgave van de provincie Noord-Holland. Heeft u vragen dan kunt u een e-mail sturen naar: loefm@noord-holland.nl Redactie: Directie Subsidies, Handhaving en Vergunningen, sector Interbestuurlijk Toezicht i.o. DTP: Provincie Noord-Holland, MediaProductie Haarlem, juni 2014 Aan deze nieuwsbrief kunnen geen rechten worden ontleend.
4 Informatieblad | Interbestuurlijk Toezicht
Interbestuurlijk toezicht
Want specifieke toezichtbepalingen, die in oude stelsel voorrang hadden op de generieke instrumenten, komen te vervallen. Alleen generiek toezicht blijft.
Revitalisering
Detailinformatie is dan niet nodig.
Provincie
vertrouwen
(onderling)
Uitgangspunt
Vormt op basis van algemene indicatoren een oordeel over de ‘totaalstand; van gemeente.
Verzamelen van informatie door de hogere bestuurslaag over de vraag of de gemeente de taak in medewind uitvoert conform de gestelde eisen, het vormen van een oordeel daarover en evt interveniëren.
Provincie GS
Horizontale controle
Horizontale verantwoording
OF
Gemeente Raad
online
Instrument Toezichtinformatie Waarstaatjegemeente.nl
www.noord-holland.nl/web/Bestuur/Interbestuurlijk-toezicht.htm
Gemeente College
Verordening Systematische toezichtinformatie
online
Op de pagina Toezichtinformatie op Waarstaatjegemeente.nl komen in 2013 toezichtindicatoren die het college kan gebruiken voor de horizontale verantwoording. De informatie is openbaar beschikbaar en kan onder andere door de raad en toezichthouder gebruikt worden om toezicht te houden.
Het nieuwe stelsel naar aanleiding van de Wet RGT gaat uit van vertrouwen. Waar toezicht nodig is, heeft de raad de taak het college te controleren op de uitvoering van taken. Oftewel: horizontale verantwoording van het college naar de raad. Alleen wanneer de gemeente in gebreke blijft, treedt de verticale toezichthouder op (het Rijk of de provincie).
In oktober 2012 is de Wet revitalisering generiek toezicht (RGT) in werking getreden. Deze wet gaat over de veranderingen in het stelsel van interbestuurlijk toezicht. Dit is toezicht op de uitvoering van de gemeentelijke taken in medebewind. Medebewindstaken zijn taken die de gemeente uitvoert namens het Rijk of de provincie.
IB Toezicht
Meer informatie: www.rijksoverheid .nl: Handboek Revitalisering generiek toezicht
blijft de gemeente als ze: besluiten neemt in strijd met wet of algemeen belang haar taken niet naar behoren uitvoert (taakverwaarlozing)
In gebreke
Sterke vereenvoudiging van het interbestuurlijk toezicht, minder bestuurlijke drukte Versterken van de horizontale verantwoording tussen de gemeenteraad en het college Afbouwen van de verticale toezichtdruk
Veranderingen
Tbv de horizontale verantwoording: Welke informatie heeft raad nodig om controlerende taak uit te voeren, op welk moment en in welke vorm?
Vraag voor de raad
Als horizontale verantwoording college raad adequaat is en raad vervult haar rol goed, dan toezichthouder op afstand.
als 1 orgaan dat toezicht houdt op college.
e
Toezichtstelsel efficiënter, effectiever en meer transparant.
Doel
IBT door naast hoger gelegen bestuurslaag in principe slechts één toezichthouder als meerdere toezichthouders toezicht selectief uitoefenen en meer uitgaan van risicoanalyses een zo licht mogelijke toezichtpraktijk
Herbevestiging positie raad
Proportionaliteit:
Enkelvoudigheid: Samenwerking: Selectiviteit:
Nabijheid :
Basisprincipe Wet RGT
Commissie Oosting (2008): doorlichting groot aantal specifiek arrangementen voor interbestuurlijk toezicht.
Aanleiding
www.waarstaatjegemeente.nl: pagina Toezichtsinformatie
Toezichtindicatoren voor Woon- en leefklimaat: Wabo, Wro, Milieuwet, Waterwet, Woningwet, Huisvestingswet, Monumentenwet Zorg en welzijn: Wet kinderopvang, Wet op de jeugdzorg, Leerlingenvervoer, Onderwijshuisvesting, Wmo, Leerplichtwet Arbeidsparticipatie en werkgelegenheid: Wet werken naar vermogen, Wet werk en bijstand, Wet SUWI en Handhaving Veiligheid en leefbaarheid: Drank- en Horecawet, Sociale Veiligheid Dienstverlening: Archiefwet, Burgerzaken Gezondheid: Wet publieke gezondheid
Anders: verordening systematische toezichtinformatie van de provincie bepaalt wat provincie nodig heeft.
Informatie openbaar beschikbaar: bij gebruik Waarstaatjegemeente.nl haalt provincie daar de informatie en vraagt gegevens niet zelf ook op.
Benodigde toezichtinformatie
1. Signaleren 2. Informatie opvragen en valideren 3. Actief toezicht: afspraken over acties, termijnen en vervolg 4. Vooraankondiging van juridische interventie 5. Besluit tot indeplaatsstelling met laatste termijn om alsnog zelf te voorzien 6. Sanctie indeplaatsstelling
Bestuurlijke Interventieladder Indeplaatsstelling
Rijk toezichthouder
Voor beleidsterreinen waar provincie: geen taak heeft geen expertise heeft
Instrument Toezichtsinformatie Waarstaatjegemeente.nl
Richten zich op de onderdelen van de wet waarop het hoogste afbreukrisico zit, maatschappelijk, financieel en politiek. Ingericht op die informatie die het belangrijkst is om te controleren.
Toezichtindicatoren
Signaleren Eerste beoordeling verzoek Informatie opvragen Schorsen Informeren uitkomsten onderzoek en overleg 6. Voordracht vernietiging
1. 2. 3. 4. 5.
Interventieladder schorsing en vernietiging
Indeplaatsstelling bij taakverwaarlozing Schorsing en vernietiging besluit
Generieke instrumenten
Door provincie op: Wabo Ruimtelijke Ordening Externe Veiligheid Financiën = specifiek toezicht! Archiefwet
Risicogericht toezicht
Leeswijzer: start bij het grijze blok en het plaatje. Vervolgens geven de omliggende vlakjes nadere info. De kleuren van de vakjes corresponderen met de kleuren in de figuur.
Informatie
RAADGEVER
De raad aan zet: horizontale verantwoording Als raadslid heeft u verschillende rollen. Zo vertegenwoordigt u de inwoners van uw gemeente en heeft u een kaderstellende rol. Ook controleert u of het college zijn taken goed uitvoert, binnen de gestelde kaders. Om u te ondersteunen bij uw
“Hoe kan ik als raadslid goed toezicht houden?”
controlerende rol, bieden KING en VNG een overzicht van toezichtinformatie op Waarstaatjegemeente.nl. Op 1 oktober 2012 is de Wet revitalisering generiek toezicht in werking getreden. De positie van de gemeenteraad als eerste orgaan dat toezicht houdt op het college, is hierdoor herbevestigd (gerevitaliseerd). De wet zorgt voor een aantal veranderingen in het stelsel van interbestuurlijk toezicht.
Vertrouwen Het oude stelsel van interbestuurlijk toezicht bestond uit een wirwar van verschillende specifieke toezichtarrangementen, met elk hun eigen regels en systematiek. Het huidige stelsel gaat uit van vertrouwen en heldere afspraken over wie waar verantwoordelijk voor is. De gemeenteraad controleert het college op de uitvoering van de medebewindstaken. Wanneer de gemeente hierbij in gebreke blijft, kunnen in het uiterste geval het Rijk of de provincie optreden. Zij kunnen dit doen door indeplaatsstelling bij taakverwaarlozing of door schorsing en vernietiging.
Maart 2014
Toezichtinformatie Hoe kunt u als raadslid goed toezicht houden? Welke criteria kunt u hanteren om te beoordelen of het college zijn taken goed uitvoert? Om dit helder, inzichtelijk en transparant te maken, bieden VNG en KING toezichtinformatie op Waarstaatjegemeente.nl. Voor de belangrijkste wetten waarvoor gemeenten taken in medebewind uitvoeren, zijn criteria opgesteld. Niet alle wetten waarvoor gemeenten taken in medebewind uitvoeren worden geanalyseerd. De belangrijkste zijn met gemeenten, het Rijk en de provincie geselecteerd door middel van een risicoanalyse. Hierbij is gekeken naar maatschappelijke, politieke en/of financiële risico’s als de uitvoering niet op orde is. Een overzicht van de belangrijkste wetten ziet u in het kader ‘Wetten’. Per wet is gekeken naar de belangrijkste criteria: de toezichtindicatoren. Per wet zijn er circa tien toezichtindicatoren. Op basis van deze indicatoren heeft u een beknopt en helder beeld van de uitvoering van uw gemeente. Deze informatie ondersteunt u als raadslid op hoofdlijnen bij uw toezichthoudende rol. Wanneer uw gemeente goed presteert op deze indicatoren, zit het in de basis goed. De toezichtinformatie is niet alomvattend. U zult op basis hiervan door moeten vragen. Ook blijft u natuurlijk handelen naar aanleiding van overige signalen, zoals geluiden uit de media en signalen van inwoners.
Waarstaatjegemeente.nl Waar vindt u de toezichtindicatoren per wet? Op het platform Waarstaatjegemeente.nl vindt u veel prestatie-informatie over gemeenten. Ook de toezichtinformatie vindt u op deze site. Via Waarstaatjegemeente.nl kan het college gegevens aanleveren voor horizontale verantwoording. Kijk op Waarstaatjegemeente.nl voor de gegevens van uw gemeente en vergelijk deze met die van andere gemeenten.
Wetten Voor deze wetten worden toezichtindicatoren op Waarstaatjegemeente.nl geplaatst. Thema Woon- en leefklimaat
Thema Veiligheid en leefbaarheid
• Wabo
• Drank- en Horecawet
• Wro
• Wet Veiligheidsregio’s
• Waterwet • Woningwet
Thema Dienstverlening
• Huisvestingswet
• Archiefwet
• Monumentenwet
• Paspoortwet • Wet BRP
Thema Zorg en welzijn • Wet kinderopvang
Thema Gezondheid
• Leerlingenvervoer
• Wet publieke gezondheid
• Onderwijshuisvesting • Wmo
Thema Arbeidsparticipatie en werkgelegenheid
• Leerplichtwet
• Wet SUWI en handhaving
• Wet op de jeugdzorg
• Participatiewet
Meer informatie www.waarstaatjegemeente.nl Deze raadgever is onderdeel van een reeks VNG-raadgevers over uiteenlopende onderwerpen. U vindt alle raadgevers op www.vng.nl/raadsleden. Op deze pagina staat nog meer informatie speciaal voor raadsleden.
Vereniging Van nederlandse gemeenten
raadgeVer
