FRYSL ÂN M ILLENNIUM PROVINCIE 2012 ■ plan van aanpak
Vastges teld door het colle ge van GS versie 3 0 augustu s 201 1 geactu aliseerd juni 201 2
1
2
1
INLEIDING
In ons Coalitieakkoord 2011-2015 ‘Nije enerzjy foar Fryslân’ spraken we de ambitie uit om in 2012 Millennium Provincie en in 2015 Fairtrade Provincie te zijn. In voorliggend plan van aanpak geven we aan hoe we hieraan invulling geven. Friezen zijn wereldburgers: ze hebben de luiken open voor wat er gaande is in de rest van Nederland, Europa en de wereld. Ze zijn zich steeds meer bewust van de verbanden tussen hun leven in Fryslân en het leven op andere plaatsen in de wereld. En tussen het leven nu in het begin van de 21e eeuw en het leven van volgende generaties. Onze westerse wereld laat een voetafdruk achter op ontwikkelingslanden, waar armoede, honger, gebrek aan schoon water en ernstige vervuiling aan de orde van de dag zijn. Als wereldburgers voelen wij ons solidair met bewoners van andere delen van de wereld en met de generaties die na ons komen. In 2000 hebben regeringsleiders van de lidstaten van de Verenigde Naties afgesproken om vóór 2015 belangrijke vooruitgang te boeken op het gebied van armoede, onderwijs, gezondheid en milieu. Er zijn acht concrete doelstellingen geformuleerd: de Millenniumdoelen.
De doelen werden weliswaar door regeringsleiders vastgesteld, maar om ze voor 2015 daadwerkelijk te kunnen halen is met name ook actie nodig op lokaal niveau. Hoewel de mondiale opgaven groot zijn, zijn we ervan overtuigd dat ruim 640.000 Friezen een verschil kunnen maken.
3
2
DOELSTELLING
We willen de bijdrage vergroten die we als Fryske Mienskip in het algemeen, en als provinciale organisatie in het bijzonder, leveren aan het realiseren van de VN Millenniumdoelen. We gaan hiertoe in de eerste plaats als provinciebestuur en provinciale organisatie onze eigen verantwoordelijkheid nemen voor een betere wereld. Daarnaast gaan we de Fryske Mienskip stimuleren om werkelijk als Wereldburgers te handelen en zo een grotere bijdrage te leveren aan het realiseren van de Millenniumdoelen. Bewustwording speelt hierin een belangrijke rol. We zien de vele Millennium-initiatieven die in Fryslân al genomen zijn, als een goede basis en een waardevolle inspiratiebron voor nieuwe initiatieven. We werken een en ander uit in het vervolg van dit plan. Het is geen uitputtend plan, maar een plan dat een aanzet en richting geeft voor verdere invulling. Ter voorbereiding op dit plan is overleg gevoerd met de gemeenten Het Bildt, Tytsjerksteradiel en Súdwest Fryslân, Tûmba, het Millenniumnetwerk Fryslân (voorheen Drylts Oer De Grins), de NCDO (Nationale Commissie voor Internationale Samenwerking en Duurzame Ontwikkeling) en het landelijke campagneteam Fairtrade-gemeenten.
4
3
FRYSLÂN MILLENNIUM PROVINCIE
Zoals aangekondigd in ons Coalitieakkoord 2011-2015 zorgen we ervoor dat Fryslân in 2012 een Millennium Provincie is. De VNG startte in 2007 samen met onder andere de NCDO en COS Nederland (Centrum voor Ontwikkelingssamenwerking Nederland) in 2007 de Millennium Gemeente Campagne. Een gemeente mag zich Millennium Gemeente noemen als ze actief is óf wil worden ten aanzien van de Millenniumdoelen en dat wil uitdragen. De enige eis die wordt gesteld is dat de desbetreffende gemeente hierover een expliciet besluit neemt. Gemeenten kunnen vervolgens zelf bepalen hoe ze invulling geven aan de titel Millennium Gemeente. De concrete invulling, en het ambitieniveau daarvan, verschilt dan ook sterk per Millennium Gemeente. Op 6 juni 2011 waren er 152 Nederlandse Millennium Gemeenten (36% van het totale aantal gemeenten). Hiervan waren er 13 Fries (48% van het totale aantal Friese gemeenten). Er bestaan in Nederland geen criteria die voorschrijven waaraan een provincie moet voldoen om zich Millennium Provincie te mogen noemen. Kijkend naar de criteria die gelden voor gemeenten, dan lijkt het nemen van een expliciet besluit om een actieve bijdrage te (gaan) leveren aan de realisatie van de Millenniumdoelen, voldoende. Met de vaststelling van het Coalitieakkoord door Provinciale Staten op 20 april 2011 is er in feite al voldaan aan dit criterium.
Acties We gaan in gesprek met de initiatiefnemers van de Millennium Gemeente Campagne om te komen tot erkenning van Fryslân als Millennium Provincie. We bekijken ook of het IPO of andere instellingen hierin een rol kunnen en willen spelen. Mogelijk kan Fryslân als voorbeeld dienen voor andere provincies. We stellen een Actieplan Fryslân Millennium Provincie op waarin we beschrijven hoe we invulling geven aan onze (toekomstige) status van Millennium Provincie. Hoofdstuk 4 vormt de basis van dit actieplan. In de komende tijd vullen we dit actieplan, in samenspraak met externe partijen, verder in. Het is daarmee een groeidocument.
5
4
ACTIEPLAN FRYSLÂN MILLENNIUM PROVINCIE
4.1
Inleiding
Zoals vermeld in paragraaf 1.1 stelden regeringsleiders acht millenniumdoelen op. Op lokale en regionale schaal kunnen we niet aan alle Millenniumdoelen een directe bijdrage leveren. We hebben, via ons provinciaal beleid en onze eigen bedrijfsvoering, directe invloed op de Millenniumdoelen 7 (duurzaam leefmilieu) en 8 (eerlijke handel) en een meer indirecte invloed op de Millenniumdoelen 1 (uitbannen extreme armoede en honger), 4 (afname kindersterfte) en 6 (stoppen verspreiding ziekten). Bij de keuze voor activiteiten hanteren we de volgende uitgangspunten: Aansluiting bij beleidsspeerpunten van de provincie Fryslân, zoals vastgelegd in het Coalitieakkoord 2011-2015. Aansluiting bij in Fryslân aanwezige kennis en bedrijvigheid. Aansluiting bij kenmerken en karakteristieken van Fryslân. Mogelijkheden om als provinciale overheid een (zichtbare) voorbeeldfunctie te kunnen vervullen. In geval van internationale samenwerking: samenwerkingsvormen rondom inhoudelijke thema’s waarin een wederzijdse uitwisseling van kennis en/of diensten centraal staat (voorkomen paternalisme). Op basis van deze uitgangspunten kiezen we vooralsnog voor drie hoofdlijnen.
4.2
Fairtrade Fryslân
Zoals aangekondigd in ons Coalitieakkoord 2011-2015 zorgen we ervoor dat Fryslân in 2015 een Fairtrade Provincie is. Wat ooit begon in het kleine dorpje Garstang (UK), groeide uit tot een wereldwijde campagne in inmiddels achttien landen. Wereldwijd zijn er bijna 1000 Fairtrade steden en dorpen. In Nederland voeren ICCO (de interkerkelijke organisatie voor ontwikkelingssamenwerking), de Stichting Max Havelaar, en de landelijke vereniging van Wereldwinkels de Campagne Fairtrade Gemeente uit. Om de titel Fairtrade Gemeente te kunnen behalen moet een gemeente voldoen aan zes criteria. Een jury onder voorzitterschap van Jacobine Geel beoordeelt de aanvragen om de titel te mogen voeren. Jaarlijks wordt beoordeeld of een Fairtrade Gemeente nog steeds aan de eisen voldoet. Momenteel (juni 2012) zijn er 24 Fairtrade Gemeenten in Nederland (6% van
6
het totale aantal gemeenten), waarvan 2 in Fryslân (7% van het totale aantal Friese gemeenten): Het Bildt en Tytsjerksteradiel. Er bestaan in Nederland (nog) geen criteria voor Fairtrade Provincies, maar deze zijn wel in ontwikkeling. Zoals het er nu naar uitziet hebben deze criteria betrekking op: Expliciete besluitvorming door het provinciebestuur t.a.v. Fairtrade. Het gebruik van Fairtrade koffie en thee. Het voeren van provinciaal beleid om het gebruik van Fairtradeproducten in de eigen bedrijfsvoering uit te breiden. Het oprichten van een provinciale campagnewerkgroep (bestuurlijk en ambtelijk, in- en extern). Het stimuleren van gemeenten om Fairtrade Gemeente te worden. Een provincie kan Fairtrade Provincie zijn als 75% van de inliggende gemeenten actief is met Fairtrade, en 60% van deze gemeenten de titel daadwerkelijk heeft behaald. In- en externe communicatie. Er is inmiddels contact gelegd met het campagneteam van de Campagne Fairtrade Gemeente. Het campagneteam reageerde enthousiast op de ambitie van Fryslân om Fairtrade Provincie te worden en gaat daarover graag in gesprek.
Acties We gaan een samenwerking aan met de initiatiefnemers van de landelijke campagne Fairtrade Gemeente om de criteria voor Fairtrade Provincies uit te ontwikkelen. We maken met de initiatiefnemers van de landelijke campagne Fairtrade Gemeente, en met andere samenwerkingspartners, afspraken over de toepassing van de criteria voor Fairtrade Provincies op de provincie Fryslân. We stimuleren en ondersteunen (lokale werkgroepen in) Friese gemeenten om Fairtrade Gemeente te worden. In 2012 hebben we hiervoor, vanuit het Frysk Miljeuplan 2011-2014, een opdracht verstrekt aan Tûmba. N.B.: Bij de aanbesteding van koffieautomaten voor het nieuwe Provinciehuis is geselecteerd op basis van prijs en smaak. Er zijn daarbij strenge eisen gesteld t.a.v. ecologie en eerlijke handel. Alle inschrijvingen móesten voldoen aan deze eisen. Als resultaat van deze aanbesteding bieden de koffieautomaten in het Provinciehuis de komende vijf jaar Fairtrade-gecertificeerde en tevens biologische koffie en thee.
7
4.3
Maatschappelijk verantwoord vermogensbeheer
We gaan via maatschappelijk verantwoord vermogensbeheer een bijdrage leveren aan het realiseren van de Millenniumdoelen. Als provinciale overheid beheren we een financieel vermogen van zo’n € 620 miljoen. In de Wet financiering decentrale overheden (Wet Fido) heeft het Rijk eisen gesteld aan de wijze waarop gemeenten en provincies hun geld en kapitaal beheren. Via ons vermogensbeheer kunnen we, met inachtneming van de Wet Fido, bijdragen aan de realisatie van de Millenniumdoelen. BNG Vermogensbeheer biedt de mogelijkheid veilig en verantwoord te beleggen in Oikocredit met een hoofdsomgarantieproduct. Oikocredit is als een soort ontwikkelingsbank al ruim 30 jaar wereldwijd actief als de verstrekker van geld voor microkrediet ter bestrijding van armoede. Oikocredit investeert in microfinanciering, Fairtradebedrijven, midden- en kleinbedrijf en coöperaties. Jos de Wit, directeur BNG Vermogensbeheer, over beleggen in Oikocredit met een hoofdsomgarantieproduct: ‘Een belegging in het BNG Optimaalselect Fonds met een belegging in Oikocredit levert niet alleen rendement op in termen van euro's, maar draagt ook bij aan de ontwikkeling van lokale gemeenschappen in ontwikkelingslanden, door het stimuleren van Fairtrade en lokale initiatieven.' 'Decentrale overheden zijn bij het beleggen aan vrij strenge eisen gebonden, vastgelegd in de Wet Fido (financiering decentrale overheden). BNG Vermogensbeheer is als sectorspecialist als geen ander in staat om die eisen te vertalen naar een zeer prudent beleggingsbeleid.' 'Vanuit die maatschappelijke betrokkenheid en het thema duurzaam - dat bij gemeenten heel sterk leeft - kunnen wij met een hoofdsomgarantieproduct middelen van gemeenten alloceren aan een fonds van Oikocredit.' Bron: www.oikocredit.org
8
Een belegging in een dergelijk product voldoet aan de Wet Fido. Het hoofdsomgarantieproduct met een belegging in Oikocredit bestaat uit twee onderdelen: Een garantiedeel. Dit groeit op de einddatum aan tot 100%. Hiermee is de hoofdsom gegarandeerd. Een risicodragende participatie in Oikocredit. Al zolang Oikocredit bestaat, worden de participaties uitgegeven en teruggenomen tegen dezelfde prijs. Ze zijn dus niet onderhevig aan koersschommelingen. Jaarlijks keert Oikocredit dividend uit. Momenteel bedraagt het dividend 1,55% van de participatie. De looptijd is gelijk aan de looptijd van het risicodragende deel (bijvoorbeeld 7 of 10 jaar). Verwacht rendement en risico’s De provincie ontvangt het inlegde bedrag aan het eind van de looptijd terug (de hoofdsom is gegarandeerd). Het rendement van de participatie in Oikocredit staat niet vast. Gaat Oikocredit gedurende de looptijd niet failliet, dan ontvangt de provincie in ieder geval de waarde van de participatie in Oikocredit retour. Daar bovenop ontvangt de provincie jaarlijks dividend. Momenteel bedraagt het dividend 1,55% van de participatie. Bij gelijkblijvend dividend is het effectief financieel rendement van het hoofdsomgarantieproduct circa 2,82% per jaar. Actueel voorbeeld Oikocredit (Bron: BNG Vermogensbeheer, maart 2011) Allocatie Opbrengst BNG Zero (effectief rendement 3,44%) Oikocredit risicodragende participatie Uitkeringen Oikocredit*
78,92%
100,00 %
19,33 %
19,33 % 2,10 %
Beheerfee (eenmalig)
1,75%
TOTAAL
100,00%
121,43%
* 1,55% * 19,33% = 0,30% per jaar over de totale investering. Looptijd 7 jaar, effectief rendement circa 2,82% per jaar. Mocht Oikocredit gedurende de looptijd onverhoopt failliet gaat, dan levert de participatie in Oikocredit (nagenoeg) niets op. In dat geval resteren alleen de gegarandeerde hoofdsom en eventueel reeds uitgekeerd dividend, en is het effectieve financiële rendement van de totale belegging ~ 0% per jaar. Het financieel rendement van ons regulier vermogensbeheer is circa 3,5%. In het slechtste geval (Oikocredit gaat failliet gedurende de looptijd, financieel rendement = 0%) is het financieel rendement van bovengenoemd product dus 3,5% lager dan het rendement van onze reguliere beleggingen.
9
Voorstel Het verwachte financieel rendement van een belegging via genoemd hoofdsomgarantieproduct is lager dan dat van ons reguliere vermogensbeheer. Naast het financieel rendement is echter sprake van een moreel rendement van de belegging in de vorm van het leveren van een bijdrage aan de Millenniumdoelen. We willen een deel van ons totaal belegd vermogen inzetten om dit morele rendement te realiseren. Om een begin te maken, beleggen we een bedrag van € 1.000.000,- in een hoofdsomgarantieproduct met belegging in Oikocredit van BNG Vermogensbeheer. Uitgaand van bovenstaand voorbeeld, participeert de provincie daarmee voor ca. € 200.000,in Oikocredit. De belegging in Oikocredit met een hoofdsomgarantieproduct wordt binnen het vermogensbeheer (beheer Nuon-middelen) uitgevoerd. Het in de Begroting 2012 pgenomen budget (€ 124.000,-) wordt toegevoegd aan het vermogen ter compensatie van de rendementsderving. Eventuele opbrengsten uit de belegging in Oikocredit zijn niet vrij inzetbaar maar worden onderdeel van het toekomstige rendement uit beleggingen. De eventuele verliezen worden ook opgevangen binnen het vermogensbeheer. Na afloop van de looptijd van het BNG/Oikocredit-product (7 jaar), wordt de ingelegde € 1.000.000,- terugontvangen en wordt bepaald of er opnieuw wordt geïnvesteerd in een dergelijk product. Genoemd bedrag van € 1.000.000,- is circa 0,2% van ons totaal belegd vermogen. Uiteindelijk willen we een substantiëler deel van ons belegd vermogen op een maatschappelijk verantwoorde wijze beheren, zodat we daarmee een bijdrage leveren aan de realisatie van de Millenniumdoelen. We werken dit de komende tijd verder uit in een aanvullende notitie.
Acties We beleggen € 1.000.000,- (circa 0,2% van ons totaal belegd vermogen) in een hoofdsomgarantieproduct met belegging in Oikocredit van BNG Vermogensbeheer. We voegen € 124.000,- toe aan het vermogen ter compensatie van de rendementsderving. We stellen een aanvullende notitie op waarin we aangeven hoe een substantiëler deel van ons belegd vermogen op een maatschappelijk verantwoorde wijze beheerd kan worden.
10
4.4
Betrokkenheid Fryske Mienskip
We brengen de Fryske Mienskip verder in beweging om werkelijk als Wereldburgers te handelen en zo een grotere bijdrage te leveren aan het realiseren van de Millenniumdoelen. 4.4.1
Samenwerkingsagenda rond drie thema’s
We zijn ervan overtuigd dat als we onze kwaliteiten en talenten inzetten voor het leveren van een bijdrage aan de mondiale problemen, dit ook volop kansen biedt voor Fryslân. Vanuit deze gedachte koppelen we onze inzet ten aanzien van de Milllenniumdoelen aan sectoren die in Fryslân sterk ontwikkeld zijn, te weten: Water(technologie) Energie Landbouw/voedsel (agro/food) Rondom de drie genoemde thema’s initiëren we (gebruikmakend van bestaande clusters en netwerken) een gesprek met bedrijven, kennisinstellingen, overheden, de financiële sector, en maatschappelijke organisaties over de rol van de stakeholders binnen dit thema bij het realiseren van de Millenniumdoelen. Centraal staat de vraag welke intrinsieke motivatie de organisaties hebben voor het realiseren van een betere wereld en hoe hieraan invulling wordt gegeven. Doel is elkaar te inspireren om vanuit ieders eigen rol, mogelijkheden en verantwoordelijkheid invulling te geven aan goed Wereldburgerschap en zo bij te dragen aan de Millenniumdoelen. We beginnen daarbij niet bij nul. Er zijn in Fryslân al vele Millenniuminitiatieven genomen. Bij enkele daarvan zijn wij als provincie ook betrokken, zoals bij het project ‘Schoon water voor Mozambique’. In bovengenoemde gesprekken vormen de bestaande initiatieven wat ons betreft een goede basis en een waardevolle inspiratiebron. De gesprekken kunnen aanleiding geven tot aanvullingen op of aanpassing van bestaande initiatieven, of tot nieuwe initiatieven. TTI Wetsus overlegt met het ministerie van Buitenlandse Zaken/Ontwikkelingssamenwerking over de financiering van een deel van haar onderzoeksprogramma op het gebied van watertechnologie. Nieuwe technologie, die hierin wordt ontwikkeld kan een bijdrage leveren aan het realiseren van de Millleniumdoelen op het gebied van drinkwater en sanitatie.
11
4.4.2
Stimuleren bewustwording en handelingsperspectief
We streven ernaar dat de Friese samenleving in zijn algemeenheid een grotere bijdrage levert aan het realiseren van de Millenniumdoelen. We willen daarom dat meer mensen en organisaties de Millenniumdoelen kennen, en weten hoe ze hieraan zelf kunnen bijdragen. Hiertoe werken we samen met verschillende netwerken en ondersteunen we deze netwerken waar nodig. Hierbij denken we vooralsnog in ieder geval aan: Millenniumnetwerk Fryslân (voorheen Drylts Oer De Grins). Het Millenniumnetwerk Fryslân (voorheen: Drylts Oer De Grins) zet zich in voor het vergroten van het draagvlak voor de Millenniumdoelen. Het netwerk geeft voorlichting, verbindt gelijkgestemden en stimuleert kansrijke initiatieven. Het netwerk organiseert jaarlijks het 2015 Festival en verschillende Millenniumlopen. Het gehele batig saldo van het Millenniumnetwerk gaat naar The Hunger Project: een internationaal project dat mensen stimuleert zelf hun eigen toekomst op te bouwen. The Hunger Project stond aan de wieg van de Millenniumdoelen. In het Millenniumnetwerk Fryslân is ook de voormalige stichting Millenniumbedrijven opgegaan. Global Goals 2015. Global Goals 2015 is een onderdeel van Present Promotion, het leerbedrijf van ROC Friese Poort, Friesland College en Stenden Hogeschool. Global Goals 2015 is een leerbedrijf dat zich focust op de Millenniumdoelen in Friesland. Dit leerbedrijf heeft als doel de Millenniumdoelen bekend te maken bij diverse instanties en jongeren in de hoop bewustheid te creëren. Dit wordt gerealiseerd door middel van workshops, voorlichting en deelname aan beurzen en evenementen. Ook ondersteunt Global Goals 2015 diverse projecten waarbij de Millenniumdoelen tot uiting komen. 4.4.3
Kennisuitwisseling met Friese Millenniumgemeenten
Er bestaat een overleg waarin Friese Millennium Gemeenten kennis en ervaring uitwisselen. Als (toekomstige) Millennium Provincie willen we graag leren van Friese Millennium Gemeenten en hen deelgenoot maken van de ervaring die wij zelf opdoen. We nemen daarom graag deel aan het Fries overleg Millennium Gemeenten.
12
Acties We initiëren een dialoog met stakeholders binnen de thema’s water(technologie), energie en landbouw/voedsel over de rol die deze stakeholders vanuit hun eigen rol, mogelijkheden en verantwoordelijkheid kunnen spelen bij het realiseren van de Millenniumdoelen. We sluiten aan bij het overleg Friese Millennium Gemeenten. We maken met verschillende netwerken afspraken over samenwerking en ondersteuning.
4.5
Communicatie
Met onze activiteiten rondom de Millenniumdoelen en Fairtrade willen we andere partijen inspireren. We stellen daarom een communicatieplan op, waarin we aangeven op welke wijze we onze activiteiten structureel onder de aandacht brengen van deze partijen. Dat doen we allereerst door de (toekomstige) status van Fryslân als Millennium en Fairtrade Provincie actief te communiceren. Om te beginnen organiseren we in het najaar van 2012 een grootschalig Fairtrade Event om lokale bestuurders en ambtenaren, bedrijven, etc. te inspireren. Verder gaan we de Millennium- en Fairtrade-logo’s in onze reguliere communicatie-uitingen gebruiken en plaatsen we een Millennium Provincie-bord bij de toegangswegen van de provincie. Verder valt te denken aan het benoemen van een ambassadeur uit de Friese samenleving voor Fryslân Millennium Provincie.
Acties We stellen een communicatieplan Fryslân Millennium Provincie op, waarin we aangeven hoe we onze activiteiten structureel onder de aandacht brengen. Het organiseren van een Fairtrade Event maakt hier deel van uit. We gaan de status van Fryslân als (toekomstige) Millennium en Fairtrade Provincie actief communiceren.
13
5.
FINANCIËN
De geraamde kosten van dit plan van aanpak à € 124.000,- zijn onderdeel van de financiering van het totale Coalitieakkoord 2011-2014. Het genoemde bedrag is opgenomen in de Begroting 2012. Bij de behandeling van de Begroting 2012 hebben Provinciale Staten aangegeven op basis van een plan van aanpak te willen besluiten over het vrijgeven van dit bedrag. We beleggen € 1.000.000,- (circa 0,2% van ons totaal belegd vermogen) in een hoofdsomgarantieproduct met belegging in Oikocredit van BNG Vermogensbeheer. Daarmee participeert de provincie voor ca. € 200.000,- in Oikocredit. Hiertoe wordt het voor dit plan van aanpak beschikbare budget (€ 124.000,-) toegevoegd aan het vermogen. Dit ter compensatie van de rendementsderving. De inleg van € 1.000.000,- is gegarandeerd en vloeit op de einddatum van de looptijd van zeven jaar terug naar de provincie. Op dat moment wordt bepaald of er opnieuw wordt geïnvesteerd in een dergelijk product. De proceskosten die samenhangen met de uitvoering van dit plan van aanpak financieren we uit bestaande middelen, in hoofdzaak vanuit het budget voor het Frysk Miljeuplan 2011-2014, uitvoeringsspoor 3. Personele inzet vindt plaats vanuit de bestaande formatie.
.
14
