Foto:Kingspan Off-Site Sandy, Bedfordshire
het houtblad 36
m a a rt 2 0 0 9
Foto:Kingspan Off-Site Sandy, Bedfordshire
m a a rt 2 0 0 9
K i n gs pa n L i g h t h o u s e Wat f o r d
R e vo l u t i e i n G r o o tB r i t ta n n i ë
het houtblad
37
Ondanks alle hang naar traditie leeft het Verenigd Koninkrijk ook weer niet helemaal verledengericht. In sommige opzichten kan het dienen tot voorbeeld voor andere landen, zoals in het voortvarende streven naar een duurzame samenleving.
Wanneer je het BRE Innovation Park te Watford betreedt,
of the Year) en de International Architecture Award 2008
zie je een hele verzameling samengedrumde bouwwer-
(Best New Global Design) toegekend.
ken die als het ware één gebalde vuist vormen tegen alles wat ruimhartig-roekeloos wil verspillen. De onderzoeks-
Bundeling van krachten Het Lighthouse is zo
instelling Building Research Establishment heeft deze
ontworpen, dat het weinig beslag legt op grondstoffen en
speelbouwplaats speciaal opengesteld voor initiatieven
energiebronnen. Het is het resultaat van een langjarige
die de bestendigheid van samenleving en klimaat bevor-
samenwerking tussen Kingspan Off-Site, Sheppard
deren. De zes huizen, een school en een bezoekerscen-
Robson Architecture, constructiebureau Arup, project- en
trum tonen de laatste innovatieve verworvenheden op het
kostenbegeleider Davis Langdon en landschapsontwerper
vlak van constructies, materialen en componenten.
McFarlane Wilder. Zo’n bundeling van krachten zie je ook
Tezamen geven ze een vlootschouw van meer dan
overal elders optreden, omdat eindelijk het besef is
tweehonderd nieuwe duurzame technologieën.
doorgedrongen dat alleen zo iets kan worden bereikt. Winstbejag was geen drijfveer. De vindingen en vondsten
Prijzenvijver Een van de projecten is het Kingspan
worden niet geheim gehouden: de woning is een van
Lighthouse dat in 2007 de eerste CO2-neutrale woning
vijftien types die alle flexibel inpasbaar zijn in elk bouw-
van Groot-Brittannië was, een staat van dienst die pas in
plan.
2016 voor alle nieuwbouwwoningen verplicht wordt. Na
Het Lighthouse is aldus een concreet bewijs dat CO2-vrij
de voltooiing viel het dan ook geheel terecht pardoes in de
bouwen geen dure hobby voor wereldvreemde fantasten
prijzenvijver. Aan de bouwinnovatie werden de TTJ
is. Overtuigd van hun gelijk gaven de participanten het
Award 2007 (Achievement in Engineered Timber),
woningproject niet voor niets de trotse naam Vuurtoren.
Builder & Engineer Award 2007 (Energy Efficient Project
Tot 2011 blijft het in het innovatiepark staan, in welke
Gestileerde schuur met zwiepend dak.
m a a rt 2 0 0 9
Foto’s: Sheppard Robson Architecture Londen
het houtblad
38
Dubbelhoge, lichte
Tekening: Kingspan Off-Site Sandy, Bedfordshire
woonkamer.
Zicht naar de PV-panelen, zonnecollector en lichtkoker annex windvanger (uitkijkpost).
Overzicht duurzaamheidsmaatregelen.
periode het permanent wordt gecontroleerd op z’n
milieuvriendelijke voorzieningen en bijbehorende
prestaties. Daarbij spelen ook de bewoners een essentiële
constructiemethodes moeten het woongenot immers niet
rol: hun meer of minder duurzame levensstijl beïnvloedt
beperken, maar juist verhogen. En dat klopt. In de verte
natuurlijk de uitkomsten.
lijkt het rijzige ecowonder van 2,5 verdieping (93 m2) op pend dak in een helling van 40°: gevel wordt dak. Bovenaan in het midden is voorzien in een glazen uitkijkpost,
door de urgente dreigingen van de klimaatcrisis ook in
waardoor het zijn naam als vuurtoren alle eer aandoet.
Albion tot bezinning kwam, gingen de alarmerende cijfers
Aan de zijkanten steekt het dak joyeus uit ter bescherming
ineens spreken. Alleen al de Britse bouw draagt overvloe-
van een groter respectievelijk kleiner balkon op de
dig bij aan de teloorgang van onze wereld. Zij zorgt voor
verdieping. Bovenop is het voorzien van 46 m2 PV-
45% van alle afval. De gebouwde omgeving is leverancier
panelen en een zonnecollector. Daaronder is het bekleed
van 27% van de CO2-uitstoot en consumeert 52% van
met horizontale kastanje balkjes. Alle gevels zijn even-
alle energie. De productie en het transport van bouwma-
eens uitgerust met kastanje bekleding, in verschillende
terialen gooien nog eens 10% CO2 in de lucht.
vormen: horizontaal, verticaal en als balkjes.
39
het houtblad
Sustainable Homes In wijder perspectief is de Britse overheid aanjager van een schone samenleving. Toen men
m a a rt 2 0 0 9
een hoog opgerekte gestileerde schuur met een zwie-
Sinds mei 2008 is daarom in het Verenigd Koninkrijk de Code for Sustainable Homes (CSH) van kracht, die de
Flexibele ruimtes In het interieur is - geheel 21ste-
enige nationale woningbouwnorm wordt; deze is te
eeuws - gekozen voor flexibele ruimtes waarin de
downloaden van communities.gov.uk. In tegenstelling tot
duurzaamheid intuïtief is geïntegreerd. Dit is in lijn met
Nederland waar de nadruk te zeer op de epc oftewel de
andere op toegankelijkheid en aanpasbaarheid gemikte
potdichte claustrowoning ligt, gaat de nieuwe Britse norm
richtlijnen: Lifetime Homes (lifetimehomes.org.uk) en
voor duurzaam ontwerpen en bouwen uit van negen
Scheme Development Standards (SDS; housingcorp.gov.
samenwerkende categorieën, waarbinnen allerlei maatre-
uk). Direct onder het welvende dak is de centrale woon-
gelen gelden: 1. Energie en CO2-uitstoot; 2. Water; 3.
ruimte gesitueerd: royaal, open en dubbelhoog. De twee
Materialen; 4. Afvloeiing oppervlaktewater; 5. Afval; 6.
slaapkamers bevinden zich op de begane grond; de halve
Vervuiling; 7. Gezondheid en welzijn; 8. Beheer; en 9.
verdieping is een entresol. De opbouw van de woonver-
Ecologie.
dieping bestaat uit een gelamineerde portaalconstructie, zodat er eventueel op termijn vloeren tussen kunnen
Level 1 tot 6 Enkele van die maatregelen komen bij de bespreking van het Lighthouse verderop ter sprake. Voor bijvoorbeeld categorie 3. Materialen is een aparte Green
De vindingen en vondsten worden niet
Guide to Specification opgesteld, waarin bouwmaterialen
geheim gehouden
en componenten worden beoordeeld op hun levenslange milieu-invloed (lca). De gids wordt online bijgehouden (thegreenguide.org.uk). Op grond van de negen catego-
worden gehangen. De stabiliteit ontstaat door moment-
rieën zijn nieuwbouwwoningen in verschillende niveaus
vaste verbindingen op de eerste verdieping en ter hoogte
in te delen en te certificeren, lopend van Level 1 naar 6.
van het plafond. Op beganegrondniveau torst een
Vanaf mei vorig jaar moet alle sociale woningnieuwbouw
houtskeletbouwconstructie de verticale lasten van de
voldoen aan Level 3, vanaf 2013 aan 4, om ten slotte
portaalspanten en verzorgt tevens de stabiliteit voor de
vanaf 2016 het hoogste niveau 6 te halen. Om een idee te
dragende wanden. Openheid, ruimte en vrijheid zijn de
geven, Level 3-woningen moeten 25% energiezuiniger
drie trefwoorden die je het eerst te binnen schieten als je
zijn en 25% minder CO2 emitteren dan in het peiljaar
de woning betreedt.
2006, die van 4 tweemaal 44% en die van 6 vergen nauwelijks energie en zijn CO2-neutraal. Zo’n Level 6-
Structural insulated panels Het Lighthouse heeft
woning krijgt de eretitel Zero Carbon Home, die het
een fundering van houten vloercassettes op een ringbalk
Lighthouse dus ver avant la lettre als eerste mag dragen.
van gelamineerde vuren liggers. Dit geheel wordt gedragen door schroefpalen. Voor de verdere invulling is
Zwiepend dak Bij alle duurzame functionaliteit was
gekozen voor het TEK Building System, bestaande uit
het ook gewenst dat het supergeïsoleerde en luchtdichte
structural insulated panels (SIP’s) oftewel 284 mm dikke
huis (< 1,0 m3/u/m2) er duurzaam esthetisch uitzag. Alle
sandwichpanelen in een opbouw van pur-schuimisolatie
■ ■ ■
Tekening: Sheppard Robson Architecture Londen
m a a rt 2 0 0 9 het houtblad
40
Plattegrond eerste verdieping.
Diverse soorten gevelbekleding in kastanje.
Keuken met trap naar de uitkijkpost. De vloeren zijn opgehangen aan de portaalconstructie.
Biomassaboiler De benodigde warmte wordt geleverd door een biomassaboiler (pellets) met een
Kingspan Off-Site, een van de grootste en meest ervaren
automatisch voedsysteem. Overtollige warmte wordt
leveranciers van Modern Methods of Construction in
bewaard in een opslagtank en afgegeven aan de douche
hout, staal en talloze hybride systemen voor zowel
en de mechanische ventilatie met warmterugwinning.
utiliteits- als woningbouw. De isolatie van het TEK
De PV-panelen op het dak zorgen voor de elektriciteit,
Building System is zo goed, dat die tweederde beter is
de zonnecollector voor heet water. ‘s Zomers kan de
dan van een standaard nieuwbouwwoning.
boiler uit en in de late lente en vroege herfst lager, wat
m a a rt 2 0 0 9
tussen twee platen OSB (1.220 x maximaal 7.500 mm). Deze bouwmethode is ontwikkeld door participant
Hoewel niet verplicht volgens de CSH, zijn alle bouwkastanje geveldelen, schroefpalen, houten (in plaats van
In de flexibele ruimtes is de duurzaamheid 41
intuïtief geïntegreerd
betonnen) ondervloer en wollen en rubberen vloerbedekking specifiek gekozen op hun duurzaamheid: milieusparend en her te gebruiken. Alle materialen
veel brandstof bespaart. Bij het gebruik van al deze
voldoen op een schaal van A-G minimaal - maar meestal
apparatuur komt geen CO2 vrij. Zo’n 30% van het water
hoger - aan klasse D van de Green Guide to Specification.
levert de regen of is grijs. Dit komt tegemoet aan de CSH-eis dat elke bewoner per dag niet meer dan 80 liter
18% glasoppervlak Om de invloed op de klimaat-
drinkwater gebruikt. De 160 liter-badkuip is bewust
verandering maximaal te beteugelen, is hoegenaamd een
klein gehouden, de douchekop is goed voor 8 l/min. Het
combinatie van geïntegreerde ontwerptechnieken en
douche- en badwater worden gerecycled via een
systemen ingezet. Level 6 stelt hoge U-waarden (warm-
grijswatersysteem voor de toiletspoeling. Het regenwa-
tedoorgangscoëfficiënt) aan ramen (0,7 W/m2K),
ter verdwijnt in een ondergrondse tank in de tuin; het
wanden, vloeren en dak (0,11 W/m2K). Daarom bevat
dient te juister tijd voor de wasmachine of de smach-
het Lighthouse slechts 18% glasoppervlak (drievoudig,
tende tuin.
gasgevuld), terwijl dat bij een traditioneel huis 25-30% is. Binnen merk je daar niet veel van. De lichtkoker annex
Optimaal of optimaler Door al deze duurzaam-
windvanger op het dak (de glazen uitkijkpost) brengt
heidsappatuur dalen de energiekosten met een dramati-
het daglicht diep de woning in, al is de woonkamer wel
sche 94%. De kosten voor woning- en waterverwarming
op de verdieping geplaatst. Open te schuiven kastanje
bedragen slechts een luttele € 45,- per jaar (prijspeil
luiken aan de westgevel beperken direct zonlicht en zo
2007), voor een traditionele nieuwbouwwoning is dat
dus te veel opwarming in de zomer. Een innovatief
liefst € 750,-. Die voor de elektriciteit zijn nihil, omdat
materiaal in het plafond is BASF-PCM-gipsplaat (Phase
de zonnevoorzieningen de stroom geheel voor hun
Change Material). Dit absorbeert de binnenwarmte
rekening nemen. Alles wordt bovendien gemeten en
door van vast vloeibaar te worden in microscopisch
getoond op een beeldscherm, zodat de bewoners
kleine ingesloten capsules, en omgekeerd, al naar de tijd
kunnen zien of het energiegebruik optimaal is of optima-
van de dag en het jaar. ‘s Avonds en ‘s nachts worden de
ler kan. Afvalcontainers in de keuken en buiten dienen
ruimtes bovendien passief gekoeld met nachtkoelte via
om het vuil te recyclen en composteren. Het prachtige
de windvanger. Deze voorziening verzorgt overdag ook
Lighthouse predikt aldus op overtuigende wijze veran-
een deel van de ventilatie. Mechanische ventilatie met
dering: duurzaamheid als lust en leven. •
(88%) warmteterugwinning vervolmaakt het binnenklimaat.
Hans de Groot
Locatie: BRE Innovation Park Watford Opdrachtgever: Building Research Establishment (BRE) Watford (bre.co.uk) Ontwerp: Sheppard Robson Architecture Londen (sheppardrobson.com) Constructeur: Arup Londen (arup.com) Aannemer: Chorus Group Londen (chorusgroup.co.uk) Landschapsontwerp: Macfarlane Wilder Londen (macfarlanewilder.com) Projectmanagement: Davis Langdon & Sheah International Londen (davislangdon.com) Leverancier: Kingspan Off-Site Great Gransden, Sandy, Bedfordshire (kingspanoffsite.com) Oplevering: Juni 2007
■ ■ ■
het houtblad
materialen en bouwcomponenten als hsb-elementen,
