Art Baselverslag 2009
Uw adviseurs aan het werk Wat een slachting had moeten worden onder galeriehouders en handelaren mondde uit in een zeer succesvolle editie van Art Basel. De verwachtte negatieve weerslag van de financiële crisis op de belangrijkste kunstbeurs ter wereld bleef uit. Vooraf werd gedacht dat het dit jaar erop of eronder zou worden voor velen die met de verkoop van kunst hun brood verdienen. Niets bleek minder waar, het werd een uitstekende beurs. Om te beginnen hadden de galeries over het algemeen goede kwaliteit meegebracht naar Bazel. Veel klassiek werk ook. In voorgaande edities wilden de zogenaamde ‘Bling-bling’ kunstwerken nog wel eens de schreeuwende overhand krijgen maar daar was dit jaar niet veel meer van over, zo kopte ‘The Art Newspaper’. Een goede ontwikkeling. Daarnaast hadden veel galeries met het oog op de financiële situatie in de wereld de prijzen naar beneden bijgesteld. Een correctie die velen al voorspeld hadden. De ‘boom’ in de kunsthandel is immers voorbij. Ondanks dat veel prijzen al waren aangepast kon er nog flink worden onderhandeld over kortingen. Dit droeg mede bij aan het grote aantal verkopen. De eerste uren na de opening keek men de kat nog uit de boom, pas in de namiddag en de dag erna werden er grote zaken gedaan. Bischofberger uit Zurich toonde op de benedenverdieping slechts één werk, een 11 meter lang schilderij van Andy Warhol, ‘Big Retrospective Painting’, uit 1979 met een prijskaartje van 74 miljoen US$.
Andy Warhol David Zwirner verkocht het schilderij van een racecircuit, ‘Etappe’ uit 1998 van Neo Rauch voor US$950.000 aan de immer aanwezige Brad Pitt. Hoewel de kwaliteit van het aanbod van de handelaren beneden dus ook dit jaar weer Neo Rauch overweldigend was zullen ons echter, zoals gebruikelijk, concentreren op wat er op de bovenverdieping allemaal te zien was.
Vorig jaar bespraken we al het werk van Tomma Abts. Toen betrof het één enkel schilderij. Dit keer was er een fraaie serie tekeningen van haar te zien bij Greengrassi. Het werd als één geheel verkocht. Haar schilderijen zijn vrijwel onbereikbaar en in dit geval bleek dat ook voor haar tekeningen te gelden. Haar geringe output staat garant voor kwaliteit en houdt de verzamelaars hongerig. Een prachtig beeld van Mark Manders ‘Figure with Book and Fake Dictionaries’ werd verkocht bij Bonakdar. Het was opgebouwd uit fragmenten klei, houten planken, een stuk stof en touw. Het leek alsof het eerder uit elkaar was gevallen en vervolgens weer geassembleerd. Een knappe en kundige wijze van beelden construeren. Hij blijft een erg goede kunstenaar die rustig aan zijn eigen oeuvre bouwt en zelden teleurstelt, niet in zijn beelden, noch in zijn installaties en tekeningen.
Mark Manders
Maureen Paley had dit keer onder andere werk meegebracht van de niet meer zo jonge kunstenaar Graham Durward die ons verraste met zijn impressionistisch geschilderde, mysterieuze rookruimtes.
Verassende ceramische sculpturen op mooie Chinese sokkeltjes met de titel ‘Ornaments’ zagen we hier van Paul Noble.
Paul Noble
Er hing een serie van drie kleine semiabstracte foto’s van James Welling, ca. 13 x 10 cm. uit 1980 die erg fraai waren. Ze passen naadloos in een nieuwe trend: non-figuratieve fotografie. Van Wolfgang Tillmans ziet men al geruime tijd bij veel galeries abstracte monochrome foto’s en ook Thomas Ruff’s moeilijk te definiëren ruimtefoto’s vallen onder deze noemer
Graham Durward
Thomas Ruff
James Welling Een talentvolle nieuwkomer aan het abstracte firmament is Josh Brand, wiens werk we zagen bij Herold Street. In het rijtje zeer interessante jonge fotografen willen we ook nog de Brit Idris Kahn noemen, die we zagen bij Thomas Schulte. Hij reconstrueert beroemde kunstwerken uit kleine fotootjes. Vaak zijn we niet erg gecharmeerd van eindeloos digitaal geklus en gepuzzel, maar bij hem is het resultaat verbluffend. Idris Kahn
Vergelijkbare semi-abstracte fotografie merkten we vorig jaar op van kunstenares Ann Lislegaard vertegenwoordigdf door galerie Paul Andriesse. Bij Andriesse zagen we nu sinds jaren weer eens keramische beelden van Marien Schouten, naast een meesterlijk werk van Natasja Kensmil en een veelbesproken babyschilderij van Marlene Dumas. Van Dumas waren er voor de pronk-zuchtigen onder ons enkele zeer grote, maar teleurstellende schilderijen te koop. Het beste werk van haar hand bleek een ingetogen tekening, getiteld ‘Before or after the Revolution?’, uit 2002 bij Koyanagi die al vroeg aan het begin van de beurs werd verkocht. Marien Schouten
Kerry James Marshall
Marlene Dumas Een grote verassing voor ons was het werk van de in 1955 geboren Kerry James Marshall bij Jack Shainman gallery uit New York, Zijn werk was eerder te zien op de Biënnale van Venetië en diverse Documenta’s. Marshall, wiens schilderijen, tekeningen en installaties handelen over het AfroAmerikaanse leven en geschiedenis, maakte veel indruk op ons. Shainman had terecht een soloexpositie aan hem gewijd. Het prachtige schilderij, ‘Nude’, met een donkere vrouw die eenzaam in haar bed ligt krijgt, door de spotlight die op haar wordt gericht, een vreemde maar spannende lading. Alsof je Billy Holiday betrapt op een van haar nachtelijke bluesmomenten. Financieel was Marshall helaas geen ontdekking meer, maar zijn staat van dienst rechtvaardigt ook wel een behoorlijk bedrag.
Bij Annemarie Verna uit Zurich zagen we twee beelden van de helaas te vroeg overleden interessante ‘minimal art’ kunstenaar Fred Sandback waarvan de mooiste, een van dubbel breigaren gefabriceerde minimalistische hoeksculptuur, al niet meer beschikbaar was. Om met zo weinig middelen tot een zo fraaie ruimtelijke illusie te geven, dan moet je van goede huize komen! US$200.000 minus alles wat je er in de onderhandeling afkreeg lijkt fors, maar echte top is zelden te duur als je het ons vraagt.
Peter Blum had een klein succesje met zijn jongste ster: Matthew Day Jackson, die ook in de ‘Statements hall’ werd getoond. Hij bleek een beetje de lieveling van de beurs en zijn naam zoemde in het rond. Het beroemde / beruchte verzamelaars-echtpaar Rubell uit Miami had weer gescoord en hun aankoop verspreidde zich onder de “kenners”, doorgefluisterd door onzichtbare kunstherauten. Werk van Day Jackson is eveneens te koop bij Galerie Jorg Grimm uit Amsterdam, dus de glans straalde ook op hem af.
Matthew Day Jackson
Fred Sandback (detail)
Oude bekende Jonathan Monk liet ons bij Yvon Lambert weer glimlachen met zijn ‘Empty Box’, een in zwaar brons uitgevoerd afgietsel van een kartonnen doos, waarbij het materiaal, het gewicht en de titel een spelletje met elkaar spelen.
Verder zagen we het sculptuur ‘Talking Mirror’ van Mircea Cantor bij galerie Jonathan Monk Johnen. Velen bleven er bij staan want er was iets vreemds met het werk en het was niet direct duidelijk wat. De kunstenaar had een Texaanse cowboyhoed tot aan de rand gevuld met olie. De overduidelijk geur van het zwarte goud gaf het geheim prijs. Mircea Cantor Andrea Rosen uit New York toonde drie zogenaamde ‘Watchers’ van David Altmejd, bizarre sculpturen van peurschuim en epoxyklei. Het roept herinneringen op aan “onze” Nederlandse Folkert de Jong, maar misschien met nog meer zeggingskracht. Alle drie waren direct verkocht.
Doris Salcedo, die zichzelf vorig jaar in één keer op de kaart zette met ‘The Crack’, een fantastische invulling van de Unilever Series in de Tate Modern, was Doris Salcedo (voorgrond) vertegenwoordigd door een David Altmejd Paul Thek (achtergrond) ingenieuze stoelsculptuur. De Tate opdracht heeft haar niet alleen beroemd gemaakt, maar waarschijnlijk ook rijk, men vroeg US$200.000 voor dit werk! Daar moesten we echt even bij gaan zitten. Bij dezelfde galerie, Alexander and Bonin, hingen een aantal tekeningen / gouaches op krantenpapier van Paul Thek van wie we afgelopen februari in Reina Sofia in Madrid een geweldige overzichtstentoonstelling zagen. Werkelijk een openbaring deze ‘Artist’s Artist’ met prachtig, hoogst origineel werk waardoor we erachter kwamen waar een Nederlands talent als René Daniëls zijn inspiratie haalde!
Krinzinger toonde een solide schilderij van Thomas Zipp, maar met name noemenswaardig was een diep indrukwekkende tekening van Erik van Lieshout, waarin hij op ontroerende wijze vooruitloopt op de op handen zijnde dood van zijn broer. Dat je zo’n zwaar onderwerp van je af kunt tekenen om het vervolgens op een profane beurs als ArtBasel te kunnen hangen…
Erik van Lieshout
In de aangrenzende hal bij Art Statements stond Galerie Juliette Jongma met de nieuwste video van Guido van der Werve in de schijnwerpers. Dat deze kunstenaar prachtige films maakte wisten we al en ook deze keer heeft hij weer iets bijzonders gecreëerd. Nog grootschaliger en ambitieuzer dan wat we van hem gewend zijn. ‘Nr. 12’ gaat over drie onoplosbare vraagstukken die in drie afzonderlijke scènes worden behandeld: de Koningsgambiet-opening in het schaakspel, het stemmen van een piano en het tellen van de sterren Guido van der Werve aan de hemel. Hij filmde op spectaculaire en roemruchte locaties: de Marshall Chess Club in New York, de Mount St. Helens vulkaan en de San Andreas breuklijn in Californië. Verbindend element tussen de drie scènes vormt een schaakwedstrijd tussen Van der Werve en een schaakgrootmeester die wordt uitgevochten op een door hemzelf gebouwde ‘schaakpiano’. Van der Werve ontwierp namelijk een systeem, gebaseerd op een zelfverzonnen overzetting van schaaknotatie naar muzieknoten, waardoor bij iedere zet een toon wordt aangeslagen door middel van een gedeelte van een piano dat hij onder het eigenlijke schaakbord heeft gemonteerd. Op deze wijze vormen de zetten van de partij een compositie, en dus eigenlijk de filmmuziek. De zeer verdiende Baloise Award ging aan de neus van de galerie en kunstenaar voorbij (want werd toegekend aan Nina Canell van Gallery Mother’s Tankstation) omdat het aankoopbedrag verbonden aan de prijs 20.000 euro bedraagt. En ‘Nr. 12’ was net iets duurder… namelijk 65.000 Euro en daarin zat geen plaats meer voor onderhandeling! Knap dat Jongma vijf edities wist te verkopen.
In de aangrenzende hal vond de Art Unlimited presentatie plaats. We hadden grote verwachtingen van Pascale Marthine Tayou uit Kameroen, we hadden immers prachtige beelden gezien in het Gentse SMAK museum en op de Biënnale van Venetië, maar zijn papieren “olifant” viel ons een beetje tegen, evengoed in de gaten houden deze naam. Fraai en imposant was het werk van Tatjana Doll. Haar ‘Container Ship’’ (2009), bestond uit een schilderij van bijna 10 meter breed dat de achterzijde van een containerschip verbeeldde. Daarboven waren 24, vrijwel monochrome, schilderijen in vier rijen van zes geplaatst alsof ze, als ware het de lading van het schip, op elkaar gestapeld stonden.
Pascale Marthine Tayou
Tatjana Doll
Van Chen Zhen stond er een fraaie bamboe overkapping met daaronder allerlei gebruiksgoederen bevestigd die door het lover heen leken gezakt. Wederom een aanklacht tegen de consumptie maatschappij en de al te snelle sprong voorwaarts in het hedendaagse China.
Chen Zhen Verderop liet Stephan Balkenhol zowaar een installatie zien die we konden waarderen. De normaal vrij burgerlijke kunstenaar had deze keer een zeer overtuigende installatie neergezet.
Stephan Balkenhol Zoals gebruikelijk openden Liste en Volta hun deuren een dag voor de Grote beurs. De Nederlandse galeries waren op Liste goed op dreef. Diana Stigter toonde wederom poëtisch werk van Jimmy Robert en van de Argentijnse kunstenares Amalia Pica. Beide kunstenaars staan zeer in de belangstelling en Pica’s houten stoel met een granieten megafoon werd gekocht door een Nederlandse bedrijfscollectie.
Jimmy Robert
Amalia Pica
Galerie Martin van Zomeren had een solo-expositie met werk van Navid Nuur, wiens ster nog steeds snel rijzende is. Het was ‘een ware zegetocht van interesse’ aldus Martin van Zomeren. Museale aandacht voor deze kunstenaar komt in grote getale uit binnen- en buitenland. De galeriehouder zelve, hier staand naast het meer dan manshoge groene beeld ‘Tresholder’ opgebouwd uit 800 blokken oasis, toonde zich tevreden met de verkoop ervan. Het beeld werd ingelijfd bij de collectie van een grote Belgische bierbrouwer. Opvallend genoeg zag je Nuurs werk op verschillende plekken opduiken zoals bij Klerx uit Milaan en ook bij Plan B uit Roemenië.
Navid Nuur
Christodoulos Panayiotou
Naast Van Zomeren stond Rodeo Gallery met een presentatie van Christodoulos Panayiotou die zeer populair is onder curatoren. Zijn werk gaat onder meer in op het verloop van rituelen en festivals. Voor de apotheose van zijn grootschalige project ‘The End’ verving hij op 26 juni in het prachtige barokke ‘Markgräfliches Opernhaus’ in Bayreuth het historische toneelgordijn gedurende een uur voor een diepzwart exemplaar, daarmee het idee van isolatie, melancholie en een belangrijke thema in zijn werk, de ‘afwezigheid’, benadrukkend. Zijn installaties en performances benaderen het ‘Gesammtkunstwerk’ en daarmee was hij ditmaal in de stad Bayreuth aan het juiste adres. Daar wordt immers jaarlijks de ‘Festspiele’ georganiseerd ter ere van de uitvinder daarvan, de componist Richard Wagner.
Francesca Minini uit Milaan had lichtvoetige sculpturen van Matthias Bitzer. Bitzer’s draadsculpturen hadden we vorig jaar op al de Fiac te Parijs bekeken. Misschien niet heel diepzinnig, maar zeer esthetisch. Het schilderij kon eveneens onze goedkeuring wegdragen en voor 9.000 Euro hangt het bij je thuis aan de wand.
Dionisis Kavallieratos
‘The Old Bordello on the Hill of Souls’, was een grote tekening van het ideale mausoleum van de kunstenaar Dionisis Matthias Bitzer Kavallieratos. De façade van het bouwwerk is onder meer gedecoreerd met portretten van mythische figuren, verzonnen personen, bandleden van de rockgroep Black Sabbath en zijn vriendin Iris van Dongen en vormt aldus een persoonlijk pantheon van de kunstenaar. Er was nog één plekje opengelaten, dat was bestemd voor een portret van de koper van het werk. Onsterfelijkheid hoeft niet altijd zo duur te zijn…
Na een terugval in de afgelopen paar jaren lijkt het erop dat Liste de weg terug naar boven heeft gevonden. De kwaliteit en de sfeer komen langzaam weer terug op ‘The Young Art Fair’ in Basel. Die plaats was de afgelopen jaren overgenomen door Volta, maar kwaliteit moet zich keer op keer bewijzen zo werd pijnlijk helder…
Volta werd dit jaar gehouden in de ‘Markthalle’, een voormalige marktplaats met een imposante betonnen overkoepeling. De grotere ruimte en de vermeerdering van het aantal deelnemers heeft de beurs, die een aantal jaren geleden zo charmant begon in een oude loods, geen goed gedaan. Deze ronde ruimte bleek vorig jaar uitermate geschikt voor de ArtBasel Designbeurs, maar deze Volta editie sloeg er dood. Misschien was het de ruimte, maar wij menen dat er meer achter stak; het kunstaanbod was gewoon niet heel goed. Christopher Grimes is altijd een vaste waarde met goede kunstenaars. Zijn oog voor nieuw ZuidAmerikaans talent blijft ons verbazen. Nu bracht hij een fantastische ‘stabile’ (een staande mobile) van Balteo Yazbeck. Yazbeck is gefascineerd door de man die de mobiles beroemd maakt: Alexander Calder. Calder was op een bepaald moment zo beroemd dat veel grote multinationals wel een groot sculptuur van hem voor de deur van hun hoofdkwartier wilden, met name de grote oliebedrijven stonden in de rij. Yazbeck verwerkt dit gegeven in zijn sculptuur. Het is een weergave van alle olievelden die we op de wereld kennen, zelfs de volumes zijn op schaal! Aicon Gallery, die is gespecialiseerd Balteo Yazbeck in Indiase kunst liet werk zien van een Indiaas collectief met de naam Raqs Media Collective – waarin drie kunstenaars zijn opgenomen: Jeebesh Bagchi, Monica Narula and Shuddhabrata Sengupta. Ze zijn alledrie geboren in de jaren ’60 in Delhi. Het collectief werd in 1991 opgericht, aanvankelijk om hun gezamenlijke interesse in documentaires te onderzoeken. Later breidden zij hun werkterrein uit naar film waarin zij aandacht besteedden aan thema’s als tijd, het geheugen en archivering. Hun eerste grote internationale podium waarop zij te bezichtigen waren was op ‘Documenta 11’ (2002) waarna nog vele exposities volgden en er staan nog vele (grootschalige) projecten op het programma van dit drietal, zo verzekerde de (over)ijverige galeriehouder ons. We houden het in de gaten, zeker nu voor vele andere Indiërs de hype al weer over is. Raqs Media Collective Uit Nederland stonden er Ron Mandos met het Russische kunstenaarscollectief ‘Artists Anonymous’ en Motive Gallery, met interessant werk van Aurélien Froment. Al met al geen slechte vertegenwoordiging. Het werk van Tala Madani, nog onlangs te bewonderen op de Amsterdamse Rijksacademie, nu als speerpunt ingezet bij Charles Saatchi’s nieuwste verzamelgebied: Arabische kunst, vulde een grote muur bij Lombard- Freid Projects. De aankopen door de Londense reclameman en zijn publiciteitsmachine zorgden ervoor dat het werk van deze jonge kunstenares, ze is pas 28, veel te duur is. Te hoge prijzen in combinatie met verveelde galeriemedewerkers met teksten als: “We manage to place all of her works only with high profile collectors”, kan dodelijk zijn voor de carrière van een jonge kunstenaar, wij hopen het beste voor haar!
Tala Madani
Verder ontdekten we in een uithoek bij Galerie Kleindienst nog een mooie tekening van Tilo Baumgärtel, maar concluderend was het geheel toch wat mager. Is deze beurs misschien een maatje te groot geworden? Te snel gegroeid in te korte tijd? Een stapje terug zou volgend jaar wellicht orde op zaken kunnen stellen. Anders vrezen wij het ergste voor het voortbestaan van deze beurs. Tilo Baumgärtel Een vast bezoek brengen wij elk jaar aan Fondation Beyeler, het prachtige museum aan de rand van Bazel. Dit keer was er een mooie tentoonstelling van Giacometti en een prachtige etnografica expositie die was samengesteld uit diverse binnen- en buitenlandse collecties. Beneden waren de vier omstreden zelfportretten van kunstenaar Marc Quinn te zien. De beelden zijn gegoten van zijn eigen bloed en diepgevroren. Ditmaal stonden ze voor de eerste keer gezamenlijk opgesteld. De hoofden die onder de treffende titel ‘Selfs’ werden getoond maakte hij in de periode 1991- 2006 met een tussenliggende periode van vijf jaar. Een beeldhouwer die beelden maakt van zichzelf en bovendien van hetzelfde materiaal waaruit hij zelf bestaat. De ultieme sculptuur? Huiveringwekkend en fascinerend tegelijk. De beelden staan in een lange portrettraditie met een directe lijn naar de beroemde kardinaals- en pausportretten van Raphael en Francis Bacon.
Het voordeel van een meerdaags bezoek aan ArtBasel is dat je Marc Quinn nog eens terug kan gaan naar de diverse beurzen om nog eens rustig een tweede blik te werpen. De enorme hoeveelheid kunst die je krijgt voorgeschoteld blijft echter voor een constante stroom aan indrukken zorgen die af en toe enige vermoeidheid in het kijken opwekken. Altijd dient zich weer iets aan, voorheen onopgemerkt gebleven. Zo stond buiten op het beursplein voor de ‘Big Fair’ nog een fraaie spiegelende sculptuur van John McCracken. Jaren een onbegrepen kunstenaar, ook door ons, maar toen we hoorden dat hij dergelijk minimaal werk al sinds de jaren ’60 maakt, zijn we beter gaan kijken. Hij wilde zich meten met vroege ‘Cycladische’ sculpturen uit ca. 2500 voor Christus, voor hem het summum van zeggingskracht met minimale middelen. Geef hem eens ongelijk…
John McCracken
In de buurt van deze glanzende monoliet dachten wij een moment uit te blazen op de bank van Jeppe Hein, de ‘Loop Bench’. Geconstrueerd als een achtbaan bood het ons niet de broodnodige ontspanning. Precies zoals we ons voelden nadat we de beurs hadden verlaten. Het deed ons even duizelen. En zo hoort het ook, we zien alweer uit naar ArtBasel volgend jaar!
