FOTOGRAFIE Kaderopleiding
Leergang Fotoreflectie Raamleerplan De leergang leidt deelnemers op tot deskundig fotografiebesprekers. Mentoren, docenten, recensenten en rondleiders in de fotografie vergroten hun inhoudelijke kennis en doen praktische vaardigheden op in deze competentie-gerichte opleiding.
November 2007
Foto van de eeuw In de laatste krant van 1999 biedt NRC Handelsblad een keur aan foto's die de eeuw hebben overleefd. Foto's die door de gebeurtenis die ze tonen, hun compositie en de visie van de fotograaf op het moment van afdrukken, het nieuws extra dimensie geven: dramatiek, universaliteit, schoonheid. De maker van deze foto, de Amerikaan Alfred Stieglitz, (1864-1946) was pionier in zijn vak, kunstenaar-fotograaf, galeriehouder en promotor van de moderne kunsten. Met zijn foto `The Steerage' (het tussendek, gemaakt in 1907 aan boord van het passagiersschip Kaiser Wilhelm II tijdens een reis naar Europa) is hij beroemd geworden. Stieglitz, zelf eersteklaspassagier, zag beneden zich het gewoel op het tussendek waar de remigranten verbleven, die gedesillusioneerd terugkeerden uit Amerika. Op het tussendek, verdeeld in een hoger en een lager gedeelte, verbonden door een smalle trap en van het bovendek gescheiden door een witte loopplank, huisde het volk. Daar speelde zich het alledaagse leven af van hen die hun geluk hadden gezocht in de nieuwe wereld. Stieglitz zei later dat als hij één foto moest kiezen waarmee hij zijn oeuvre kon samenvatten, het deze zou zijn. `The Steerage' heeft honderd jaar met gemak overleefd. Als tijdsdocument, als weergaloze plaat en als symbool van de eeuw van Amerika en op drift geraakte massa's. Bron: NRC van 31 december 1999 Stieglitz: “There were men, women and children on the lower level of the steerage. The scene fascinated me: A round straw hat; the funnel leaning left, the stairway leaning right; the white drawbridge, its railings made of chain; white suspenders crossed on the back of a man below; circular iron machinery; a mast that cut into the sky, completing a triangle. I stood spellbound for a while. I saw shapes related to one another a picture of shapes, and underlying it, a new vision that held me.” Twenty-five years after making this photograph, Alfred Stieglitz recalled the moment in vivid detail, no doubt aided by the information provided within the frame. He had wandered down from the first-class deck to survey the jumbled scene of teeming passengers in the steerage, or economy class, section, which contrasted sharply with "the mob called the rich'" that he had left behind. Stieglitz's compressed composition emphasized the closeness of space and bustling conditions in the steamer's lower-level accommodations.
Colofon Stuurgroep: Fotovakschool Kunstfactor beeldend Fotobond Nederlands Fotomuseum De Beeldfabriek
Ludwik Szwajcer Tom de Rooij Frank Boots Ruud Visschedijk Huub ’t Hoen
directeur directeur voorzitter directeur directeur
Projectgroep: Fotovakschool Kunstfactor beeldend Fotobond Nederlands Fotomuseum De Beeldfabriek
Hans Visschedijk Tom Meerman Rob ’s-Gravendijk Kim Fransen Rinie Bleeker
hoofd expertisecentrum adviseur fotografie bestuurder medewerker educatie vakdocent fotografie
Onderdelen: Conceptplan leergang Inleiding Introductie, Doel Rol van de Initiatiefnemers Wie word aangesproken Opzet in 3 modules Criteria voor deelname, Begrippen didactisch model Docenten, Organisatie Borging, Evaluatie Raamwerk programmering en invulling Modulaire opzet 10Toetsing Criteria voor certificering Bijlagen: Kwaliteitsborging volgens SCKA Literatuurlijst Urenbeslag student Voorbeeldlessen en casuïstiek 25-
3 4 5 5 6 7 7 8 9 14 15 16 19 21 24 35
Coördinatie: Kunstfactor beeldend Tom Meerman adviseur fotografie Boothstraat 3 3512 BT Utrecht 030-2342211
[email protected] www.kunstfactor.nl
2
Leergang fotoreflectie
De leergang leidt deelnemers op tot deskundig fotografiebesprekers, deels toegespitst op de verschillende doelgroepen en settings waarbinnen fotobespreking plaats kan vinden, deels breed georiënteerd op de fotografie in historisch en contemporain perspectief, evenwel vooral gericht op de autonome betekenis van fotografie. - Om als mentor/begeleider geschoold onder amateurfotografen te werken, - als inhoudelijke bijscholing en update voor docenten fotografie, - om rondleiders bij tentoonstellingen, medewerkers van fotofestivals en -galeries een inhoudelijke basiskennis en begrippenkader over fotografie te verschaffen.
1
Inleiding Kunstfactor beeldend, landelijk sectorinstituut voor de amateurkunst , het Nederlands Fotomuseum in Rotterdam, de Fotobond, de BeeldFabriek Rotterdam en de Nederlandse Fotovakschool Apeldoorn hebben in gemeen overleg het initiatief genomen tot het opzetten van een leergang voor fotoreflectie, bedoeld voor hen die werkzaam of actief willen zijn binnen de kunsteducatieve sector, rondleiders in musea, mentoren van amateur-fotografen en hun clubs. De leergang moet een brug slaan tussen geïnteresseerden in fotografie en de context waarin of waarbinnen de fotografie is gepositioneerd door deskundigen die als het ware intermediair zijn tussen de ‘kijker’ en het object. Kunstfactor heeft zich ten doel gesteld om – op enige afstand van het werkveld van de amateurfotografen- de bevordering van kwaliteit te stimuleren. Een opleiding voor kader binnen de amateurfotografiecircuits (de clubs, de cursussen, de exposities en de media) past in dit streven. Samen met de partners is de relevantie van de voorgenomen opleiding getoetst. In gezamenlijk overleg is besloten om de Fotovakschool uit te nodigen de organisatie en uitvoering ter hand te willen nemen, op basis van een gecertificeerd Raamleerplan. De Fotovakschool wil graag zijn maatschappelijke verantwoordelijkheid tot uiting brengen door behalve een opleidingsinstituut te zijn, ook te fungeren als kenniscentrum voor het fotografische beroepsveld. Hierbij valt dan te denken aan het organiseren van lezingen, masterclasses en workshops door vooraanstaande fotografische beroepsbeoefenaren. In dit licht bezien wordt deze leergang, in samenspraak, ontwikkeld specifiek voor betrokkenen, zoals in dit Raamleerplan door de initiatiefnemers is voorgesteld. Aanleiding Het spreekt voor zich dat al de contexten waarin fotografie een rol vervult aanleiding geven voor een gefundeerde begeleiding in woorden. Maar: docenten, recensenten, sprekers, juryleden, curatoren, mentoren, redacteurs, kortom al diegenen die zich inhoudelijk uitspreken over fotografie doen dat tot dusver op basis van zeer fragmentarische en incidentele zelfstudie. Het ontbreekt tot op heden in Nederland aan een goed ontwikkelde en gedeelde fotowetenschap. Gelukkig zijn er ontwikkelingen gaande om op academisch-, post-HBO-, en HBO-niveau onderwijs aan te bieden op het gebied van fotokennis en -wetenschap. De Leergang wordt aan de voorzijde aan dat rijtje toegevoegd. De leergang staat op zichzelf, maar zal aansluiten bij een abstracte denk- en werkwijze die van de deelnemers een hbo-niveau veronderstelt. Een docentenopleiding, een kunstacademie, ruime ervaring met fotografie en lesgeven, of op zijn minst ruime eigen ervaring als (amateur-) fotograaf lijkt als voorbereiding wel gepast. In een intakegesprek wordt getoetst of de deelnemer over de juiste bagage en motivatie beschikt. Overigens zal door de modulaire opbouw ook gaandeweg het traject het eindniveau bepaald worden.
3
Voor wie Naast dus de geïnstitutionaliseerde studietrajecten bieden de initiatiefnemers de Leergang Fotoreflectie aan. De beoogde deelnemers zijn meer dan gemiddeld geïnteresseerd in de achtergronden van fotografie, en hebben ervaring als fotograaf en als spreker in de genoemde sectoren, maar zijn (nog) niet geschoold in kunst/foto-theorie en beschouwing. Uiteraard is de wens en de persoonlijkheid om fotografie te kunnen bespreken tegenover een zeer divers publiek bij de potentiële deelnemer aanwezig. De leergang fotoreflectie is een uitstekende mix van elementaire beginselen van fotografie in combinatie met het verhaal of betekenis bij visuele communicatie . De gecertificeerde cursist is in staat om met overtuiging aan publiek zijn visie te presenteren, en mensen te begeleiden in hun eigen ontwikkeling in de fotografie.
2 Introductie: Fotografie leeft tussen de mensen Visuele communicatie is zo oud als de mensheid. De oudste sporen dateren van ruim 30.000 jaar geleden, denk bijvoorbeeld aan de muurschilderingen in de grotten van Lascaux. Ondanks de stortvloed van woorden, zinnen en boeken, verbale en schriftelijke communicatie, die de mens daarna in de loop van de geschiedenis produceerde, heeft het beeld niet aan kracht ingeboet. Integendeel, we communiceren visueel meer dan ooit. Fotografie speelt in deze beeldcultuur een uitermate krachtige rol. Alle media maken onverminderd groeiend gebruik van ‘goede’ fotografie. Kijk om je heen en je beseft je dat we worden gebombardeerd door fotografie. Foto’s van vaak uitstekende kwaliteit. Foto’s beschouwen en bespreken stelt hoge eisen aan de verteller. Fotografie staat volop in de belangstelling. Een aantal fotomusea zag het afgelopen decennium in Nederland het licht. Fotofestivals in verschillende steden hebben hun jaarlijkse of tweejaarlijkse edities. In de kranten staan agendarubrieken die specifiek over fotografie gaan. In fotografie gespecialiseerde galeries nemen in aantal toe. Archieven splitsen meer en meer de aangetroffen foto’s uit als een speciaal te beheren deel van ons erfgoed, dat zowel een historische als artistieke waarde heeft. Fotovakopleidingen en fotografiecursussen zijn op enige honderden locaties te volgen. Beroepsverenigingen en fotoclubs maken groeiende ledentallen mee. Talloze fotowedstrijden roepen fotografen op hun beste kunnen te tonen. Fotoapparatuur wordt in grote aantallen verkocht, wat de productie van foto’s doet stijgen. Fotografie uit mobieltjes dringt zich op in het publieke en privé-domein. In fotoboeken, tentoonstellingen en op fotowebsites spreken fotografen zich tegenover hun publiek uit over hun werk en de achtergronden er van. In communities vragen fotografen om feedback op hun werk.
3 Doel: Wat bereikt de cursist in deze Leergang De leergang fotoreflectie biedt deelnemers inhoudelijke verdieping voor toepassing op fotoeducatief gebied. De leergang Fotoreflectie geeft een introductie in de fotografie, gericht op het leren beschouwen en bespreken van fotografie zoals die in de hedendaagse tentoonstellingen, in fotoclubs, bladen en cursussen wordt gepresenteerd, als autonome- en amateurfotografie. Ook wordt zijdelings de blik geworpen op de toegepaste fotografie zoals die onze hedendaagse beeldcultuur vormt. Daarnaast is er veel aandacht voor het historisch perspectief op fotografie. Zeker bij tentoonstellingsbesprekingen is historische kennis onontbeerlijk, en ook voor het plaatsen van hedendaags fotowerk is historische kennis noodzakelijk. In de verschillende modules wordt de fotografie vanuit de creatieve, de reflectieve, de historische, de maatschappelijke, de artistieke en de sociale kant benaderd. Omdat de leergang er op gericht is dat de deelnemers hun verworven vaardigheden en kennis inzetten in overdrachtssituaties wordt er ook ruim aandacht besteed aan verschillende werkvelden en de eigenheden daar van. Didactiek en uitdrukkingsvaardigheden maken daarom onderdeel uit van het studiepakket. In de afrondingsfase van de studie doet de cursist praktijkervaring op binnen het door hem gekozen werkveld, en leert daarover te reflecteren.
4
Een met succes afgeronde studie geeft recht op een certificaat waarmee de deelnemers direct praktisch aan de slag kan. Deelnemers hebben verschillende toepassingsgebieden voor hun verworven kennis: Bij amateurfotografen: Binnen activiteiten van amateur-fotografenclubs en koepelorganisaties; Bij fotografiecursisten: Ter ondersteuning van de inhoudelijke en overdrachtelijke kant van fotoeducatie, in cursussen, workshops, opleidingen, fotowerkweken etc. • Bij fotopubliek: Voor inhoudelijke deskundigheid tegenover diverse groepen van publiek (scholen, studenten, netwerkgroepen, bedrijfsuitjes etc.), ter begeleiding van alle mogelijke presentatievormen van fotografie, bezoekerstentoonstellingen, exposities en alle andere uitingsvormen betreffende de fotografie. • •
4
De rol van de initiatiefnemers
Kunstfactor, Fotobond, FotoVakschool, Nederlands Fotomuseum en SKVR Beeldfabriek spannen zich in, vanuit hun eigen doelstellingen, om de opleiding te laten slagen en relevant te zijn. Al naar gelang context, werkveld en mogelijkheden bieden zij steun aan: - De organisatie van de leergang, - de werving van gegadigden, - het leveren van deskundigen voor de ontwikkeling en uitvoering van de leergang, - het bevorderen van contexten waarbinnen de geschoolden emplooi kunnen vinden. Aangezien de Leergang geen vergelijken kent, is er vooralsnog ook geen verwachtingspatroon vanuit de verschillende werkvelden. De ontwikkeling van de wens tot meer deskundigheid wordt overal gevoeld, en zal door de partijen verder gestimuleerd worden, als onderdeel van hun oorspronkelijke opdracht. Zowel de toestroom naar de opleiding als toepassing van de opgedane ervaring en kennis worden bevorderd door de partners. Het uiteindelijke doel van de Leergang is om in brede zin ‘de fotografie in Nederland’ inhoudelijk te voeden. Het Nederlands fotomuseum en Kunstfactor hebben beiden een landelijke opdracht om hieraan invulling te geven. De Fotobond heeft in haar doelstellingen ook de ontwikkeling van de amateurfotografie staan. De Fotovakschool spreekt vanuit een gevoelde wens om deze maatschappelijke ontwikkeling te helpen bevorderen. De Beeldfabriek heeft haar eigen belang bij een goed ontwikkeld docentenkorps, en deelt op uitvoerend niveau verantwoordelijkheden met het Fotomuseum.
5
Wie wordt aangesproken
De leergang richt zich op mensen die zich willen verdiepen in de inhoudelijke kant van de fotografie, om hun verworven kennis vervolgens op verschillende manieren over te dragen. Zowel binnen kringen van amateurfotografen, als bij de professionals die hun werkzaamheden verrichten binnen die kringen, maar ook bij individuen die voor hun eigen ontwikkeling geïnteresseerd zijn biedt de leergang interessante stof. Deelnemersprofielen: (nader uit te werken in Intake-procedure) Mensen die werkzaam willen zijn in de kunsteducatieve sector: (Algemeen) . meer willen weten over de inhoudelijke kant van fotografie . bij voorkeur zelf fotografische ervaring hebben . hun kennis en begrip willen overdragen . open staan voor verschillende contexten en vormen waarbinnen die overdracht kan plaatsvinden . willen bijleren om hun kennis te vergroten en over te dragen. (Toegepast) Recensenten van fotografietentoonstellingen in bladen van fotoclubs, regionale media, programmakranten etc., Juryleden van fotowedstrijden bij clubs en maatschappelijke instellingen en bedrijven,
5
-
6
Workshopleiders en –begeleiders in het sociaal-culturele en commerciële circuit, Sprekers bij lezingen in het circuit van amateurclubs en fotocursisten, Rondleiders bij de verschillende festivals en fotomanifestaties, Schrijvers van handleidingen, Mentoren bij fotoclubs, Samenstellers van fototentoonstellingen van amateurfotografen, Docenten bij Volksuniversiteiten en Centra voor de Kunsten, Fotograaf/docenten met een eigen lespraktijk, Maar ook: o Fotokunsthistorisch geïnteresseerden, o Fotografen die nieuwsgierig zijn naar de betekenisvorming in hun vak, o Studenten van Kunstvakken op zoek naar minor-onderwerpen.
Opzet in 3 modules en afronding met praktijk
Tiendaagse opleiding De leergang is een 10-daagse opleiding, met per thema aandacht voor specifieke kennis, theorie, reflectie, zelfstudie en assessment. In 3 modules, te weten een basismodule, een verdiepingsmodule, een werkveld-gerichte didactische module en een afrondende dag, wordt de materie met elkaar in samenhang gebracht en getoetst. Per module wordt middels een assessment een certificaat al dan niet uitgereikt. De opbouw is zodanig dat deelnemers afhankelijk van hun ambitie een of meerdere modules kunnen volgen. Er wordt evenwel verondersteld dat de opbouw van modules zodanig is dat een EVC-verklaring (Erkenning van Verworven Competenties) nodig is om zinvol deel te kunnen nemen aan modules 2, 3 en afsluiting. Afhankelijk van vooropleidingen zal na een intake-gesprek het studie-traject worden vastgesteld door de cursusleiding. Alleen wie het traject geheel doorloopt, danwel gedeeltelijke vrijstellingen kreeg van de studieleiding (middels EVC-verklaring), kan aan het afrondende assessment deelnemen, en het eindcertificaat ontvangen. Competentie-gericht De leergang is gericht op het ontwikkelen van competenties. Een competentie is een brede vaardigheid, die betrekking heeft op een cluster van vaardigheden, houdingen en achterliggende kenniselementen, welke als minimumstandaard geldt om bepaalde (beroeps)taken correct te verrichten door het vertonen van adequaat gedrag. Simpel gezegd: Een competentie is een geheel aan kennis, vaardigheden en houding, die een (beroeps)beoefenaar in staat stelt om zijn werk goed te doen. Fotografieonderwijs is bij uitstek geschikt om deze integratie van kennis, vaardigheid en houding toe te passen. Omdat deze elementen ‘van nature’ in het fotografieonderwijs thuis horen. Fotografie is namelijk een complex vakgebied van reflectief én actief omgaan met foto’s en fotograferen (vergelijkbaar met taal van woorden: spreken, luisteren, lezen, schrijven), waarin zowel het leren als het aanleren een breed begrip van techniek, filosofie, visie en vormtaal vereist, en waarin het maken van keuzes over de eigen positie en aanpak altijd onderbouwd dient plaats te vinden. Alle handelen binnen de fotografie is bovendien onderhevig aan maatschappelijke contexten. Deze integrerende complexiteit is typerend voor fotografie. De • • • • • • •
competenties waarover de deelnemer aan het eind van de leergang in beginsel beschikt zijn: vermogen tot creëren vermogen tot zelfreflectie vermogen zichzelf te vernieuwen vermogen tot organiseren vermogen tot communicatie vermogen tot samenwerking vermogen om kennis doelgroepgericht om te zetten en aan te bieden Vanzelfsprekend vindt de vertaling van deze competenties op individueel niveau plaats.
6
7
Criteria voor deelname
De cursisten moeten in een intake gesprek met de cursusleider en één of meer docenten hun deelname aan de leergang motiveren. In de intake moet vastgesteld worden of mensen een zekere ‘fotografische intelligentie’, een eigenverworven kennis én begrip van de complexiteit van de fotografie hebben. In een Programma van toelatingseisen kan de aspirant-deelnemer zelf zich voorbereiden op de studie, zijn kansen op toelating inschatten en zijn portfolio voor het intake-gesprek samenstellen. Dit portfolio zal zowel foto’s als tekst bevatten. Bij voorkeur zijn de aspirant-deelnemers fotografisch actief, maar het is denkbaar dat vanuit een kunsthistorische of educatieve achtergrond ook de interesse voor de fotografische verdieping groeit. In de intake geeft men ambities en doelstellingen aan. In de intake kan ook worden beoordeeld of een deelnemer m.b.t. bepaalde elementen(fase) een EVC-procedure mag aanvragen (aanvragen van vrijstelling). In een EVC gaat het om Erkenning (elders) Verworven Competenties. De EVC-procedure omvat oa. een overzicht van opleidingen en ervaringen die tot vrijstellingen kunnen leiden. De studieleider beslist uiteindelijk of uit de intake-procedure middels motivatiegesprek en portfolio, alsmede EVC en assessments, toelating mogelijk is in de beoogde module. 8
Belangrijke begrippen in het didactische model van de leergang fotoreflectie zijn: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
9
Zelfsturing. Op basis van het persoonlijke ontwikkelplan, realistisch actieplan en studieportfolio Coaching. Docenten dragen hun kennis en ervaring over op een coachende wijze. Deelnemers laten zich doorlopend coachen door de docent. Experiment. Alleen door nieuwe en innovatieve oplossingen te bedenken en uit te voeren, kun je een eigen stijl van werken en visie ontwikkelen. Productief. Deelnemers leren door fouten te maken. Open werkplaats. De open werkplaats is een voorwaarde voor het experiment en het productief zijn. In de open werkplaats staat onderlinge uitwisseling centraal. Portfolio. Uit het studieportfolio blijkt de ontwikkeling die de deelnemer doormaakt. Op het certificaat zal worden verwezen naar dit portfolio. Assessment. Je moet doorlopend datgene waar je mee bezig bent, kunnen verantwoorden, valideren, legitimeren en waarborgen. Fotografische intelligentie, Onder fotografische intelligentie verstaan we het vermogen, tot het kunnen visualiseren van een idee, emotie of observatie. Abstract kunnen denken en kunnen waarnemen. Weten wat er gezien is. Deze fotografische intelligentie laat de aspirant zien tijdens de intake door middel van een portfolio en/of in een oriënteringsgesprek Docenten
Alle docenten hebben een eigen beroepspraktijk. Zij willen graag hun grote ervaring en kennis van de innovaties van het vakgebied met de deelnemers delen onder het motto: gedeelde kennis is vermenigvuldigde kennis. Docenten worden gerekruteerd uit het werkveld en netwerk van de initiatiefnemers. Een studieleider begeleidt de gastdocenten. In de kwaliteitsborging zijn evaluatieprocedures opgenomen waarmee de kwaliteit van het docenten- en gastsprekerskorps wordt gewaarborgd.
10
Organisatie
Aan de hand van het Leerplan zal de cursusorganisatie voor de invulling zorgen van de Leergang. Een kwaliteitsborging middels zowel het borgings-schema van de Stichting Certificering Kunsteducatie en Amateurkunst áls een intern kwaliteitshandboek met evaluatieprocedures waarborgt de kwaliteit van de Leergang. Kunstfactor ziet toe op de uitvoering van de borgingsprocedures van de uitvoerder.
7
Kernpunten: - Een verdeling van vakken’ over 3 modules (10 dagen) met een frequentie van 1x per wk/14 dagen - De opzet is en praktisch van opzet en gericht op directe toepasbaarheid - De thema’s sluiten aan bij de doelgroepen en bieden ruimte voor specifieke onderwerpen - De leergang wordt verzorgd door deskundigen uit de praktijk - Er wordt een diversiteit aan werkvormen gehanteerd - De leergangmodules worden afgerond met een assessment (beoordeling) - Bij goed resultaat wordt een certificaat afgegeven
11
Borging kwaliteit Extern deskundige ziet toe op naleving Raamleerplan
Bij de verdere uitwerking wordt het format gehanteerd van de Stichting Certificering Kunsteducatie en Amateurkunst m.b.t. de kwaliteitsbewaking, zie bijlage. Een extern deskundige houdt toezicht op de uitvoering van de opleiding, op basis van de door de Stichting Certificering Kunsteducatie & Amateurkunst vastgestelde criteria. De extern deskundige wordt voorafgaand aan het onderzoek benoemd door de Commissie Educatie Amateurkunst, op voordracht van Kunstfactor. 12
Evaluatie Rapportages van Uitvoerder aan Kunstfactor Rapportages van Kunstfactor aan Commissie K&A
Elke fase van de opleiding wordt geëvalueerd volgens de regels kwaliteitsbewaking (< zie bijlage) van het uitvoerende instituut. Aan Kunstfactor worden de rapportages daarvan ter beschikking gesteld. Jaarlijks maakt Kunstfactor, als eigenaar van het raamleerplan, een (macro)rapportage over de ontwikkelingen van de opleiding, en stelt deze ter beschikking aan de Commissie Educatie Amateurkunst van de Stichting Certificering Kunsteducatie & Amateurkunst.
8
13
Raamwerk voor programmering en invulling van de leergang Fotoreflectie
Het raamwerk is een bundeling van thema´s die uit eerdere besprekingen naar voren zijn gekomen Het raamwerk dient om een ´passend´programma te kunnen schrijven Het is richting gevend voor de concrete inhoud. Het biedt een verscheidenheid aan werkvormen. Doel van de cursus is zoals wij dat hebben geformuleerd ´een humuslaag´van kennis aan te brengen bij de deelnemers aan de leergang, waaruit men vervolgens zelf in de praktijk kan putten voor de gevraagde activiteiten. Mogelijke thema’s voor de inhoudelijke inrichting van de Leergang zijn: • Studium generale kunstgeschiedenis en historische reflectie • Presentatietechniek • Beeldanalyse • Fotografische technieken en strategieën • Introductie analoge/digitale fotografie technieken • Inleiding communicatieleer • Psychologie van de waarneming en compositie • de rol van de fotograaf/fotografie in de samenleving De leergang wordt geconstrueerd langs een aantal ´lijnen´ De De De De De
inhoud (waar kun je het over hebben) organisatie voorbereiding uitvoering reflectie De werkgroep waarin de Fotovakschool als aanbieder, en Kunstfactor als inhoudelijk begeleider plaats hebben werkt dit verder uit. De projectgroep blijft uiteraard als klankbordgroep medebepalend voor de vorm en inhoud. Zowel in de ontwikkelfase, als in de organisatie en uitvoering, als in de evaluatie is de inbreng en het draagvlak van het hele werkveld noodzakelijk.
De te benoemen Vakken: Fotoanalyse: Het beeld ontrafelen, in technische, historische en elementaire aspecten. Fototheorie: Betekenisgeving, doelstellingen van fotografen, filosofische benadering Fotografie: (kennis van) Fotografische technieken, fotografische strategieën, presentatievormen Foto en maatschappij: De fotografie als vak en hobby; de foto als communicatiemiddel; contexten en media, beeldcultuur. Methodieken: Didactiek van het fotograferen; didactiek van het fotobeschouwen; pedagogische benadering; werkveldoriëntatie;
9
Raamwerk Opbouw Leergang fotoreflectie
3 modules en afsluiting
De opleiding kent 3 fasen die worden afgerond met een assessment. Voor elke fase kan een deelcertificaat worden verkregen. Als alle drie de fasen zijn doorlopen kan men deelnemen aan de afrondingsdag waar de deelnemer in een presentatie zijn ´kunnen´demonstreert . Bij een voldoende afronding ontvangt de deelnemer een certificaat ’fotoreflectie’
================================================================== Module 1
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------De Foto: Theorie en kernbegrippen van fotoanalyse De cursist leert foto’s waardevrij te analyseren. Woorden en begrippen komen uit het breed gedeelde scala van de foto-educatie. ---------------1- les 1.1 Fotoanalyse: zeggingskracht uit beeldelementen - De foto geanalyseerd: inhoud, compositie, licht, kleur, perspectief, techniek en context.
Hoofdonderwerpen - Portret, mensfiguur, gebeurtenis in beeld, object, natuur en landschap, ingerichte omgeving, kleur, fantasiebeeld
Thema’s
- Verhaal in beeld, contexten 2- les 1.2 Geschiedenis van de fotografie: ontwikkelingen en stromingen tot 1925 - De uitvinding, de ontdekking, picturalisme, naturalisme, realisme, rivaliteit, professionaliteit, amateurisme.
Fotografische technieken en presentatievormen - Van analoog naar digitaal; Onderwerp, camera, bewerking en presentatie; Edele procedés en massacommunicatievormen; Druk- en printwerk; Kunstpresentaties; Workflow van het hedendaags proces.
3- les 1.3 Hedendaagse fotografie en beeldcultuur - Over het discours in de bladen. Beeldcultuur en fotografie in de digitale samenleving. Over amateurs en professionals; makers en toeschouwers; contexten en aanleidingen - Verkenningen in het fotografisch werkveld. Handleiding voor zelfstudie aan de hand van de actualiteit.
==================================================
10
Module 2 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------Fotografie: Beschouwing en verdieping in fototheorie De cursist leert fotografie als taal op waarde te schatten. De taal van de fotokritiek wordt als uitgangspunt genomen. ------------4- les 2.1 Beeldtaal; - Beeldcultuur in educatie en massacommunicatie. Visuele geletterdheid: leren omgaan met waarde-oordelen in foto’s
Geschiedenis van de fotografie: ontwikkelingen en stromingen vanaf 1925 - Sociale-, reportage-, humanistische-fotografie in dienst van de mensheid; Reclame- en modefotografie; Nieuwe zakelijkheid, straight-photography, surrealisme, minimalisme, conceptualisme; Kleur; Glamour; Documentaire; Fotografie als kunst; Ego-document; Digitale dilemma’s.
5- les 2.2 Filosofie van de fotografie - Emerson (naturalisme vs picturalisme), On photography, Camera Lucida, Derrida en anderen over het belangen de mogelijkheden van fotografie als taal.
Beeldanalyse; Creatieve strategieën - John Szarkowski vs. Erik Kessels over de betekenis van beeld; Mechanische, optische, digitale/chemische, manipulerende, presenterende fotografie, object/subject, houding en visie als creatieve strategie.
6- les 2.3 Verschijningsvormen van de fotografie - Van kiekje tot museumprint, van billboard tot krantenpagina, van website tot AVshow, van album tot kunstboek, van kalender tot muurposter, van ansichtkaart tot kunstdruk, van vintageprint tot digitaal bestand, van antiek tot hedendaags, van recensie tot tentoonstelling, van portfolio tot collectie, van concept tot realisering.
Doelstellingen van de fotograaf - De fotograaf wil informeren: documentaire, journalistiek en reportage; - De fotograaf wil toegepast werken: reclame, illustratie, mode, glamour, wetenschap; - De fotograaf is kunstenaar: autonoom, conceptueel, abstract.
=================================================
11
Module 3 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------Overdracht en werkveldspecialisatie (één gezamenlijke bijeenkomst en twee specialisatiebijeenkomsten) De cursist leert de verschillende contexten kennen waarbinnen mensen met fotografie omgaan, en leert specifieke vaardigheden om in die situaties zelf educatief op te treden.
Aan het eind van dag 7 kiest de cursist in welk profiel hij zich verder wil verdiepen: De Amateurfotografie in club en ad-hocverband en –infrastructuur; danwel De Kunsteducatie waarin de spreker als Docent voor een groep staat, danwel De tentoonstellings- en Recensiewereld, waarin groepen geïnteresseerde bezoekers en lezers Rondgeleid en ingewijd willen worden in een specifiek onderwerp. In studiedagen 8 en 9 worden die profielen verder uitgewerkt. De planning van studiedagen 8 en 9 is zodanig dat het voor cursisten praktisch mogelijk is om meerdere profielen gelijktijdig te volgen. ----------------7- les 3.1/ADR Werkveldoriëntatie Over educatie-infrastructuren, over doelstellingen van amateurkunst, kunsteducatie en professionele kunsten, perspectieven voor cursisten en studenten; Leertrajecten - Fotografie-educatie in alle lagen van onderwijs en leeftijdscategorieën; Soorten onderwijs; Profielen en perspectieven van leerlingen, cursisten, studenten, deelnemers; Competentie-gerichtheid.
Infrastructuur; Media; Economie - Over organisaties: fotoclubs, fotocursussen, foto-opleidingen, fotografiestudies, -
fotowetenschap; over foto-onderzoek; musea, festivals, galeries, salons; Kranten, kunstrubrieken, bladen, websites/logs en hun recensenten; Fotografie en zaken, over beroepskansen en de praktijk van ongebondenheid.
Keuze voor specialisatie, aansluiten bij groepsdynamiek - Mentor, jurylid, coach - bij de amateurfotografen; - Docent, bespreker –in fotocursussen; - Rondleider, tentoonstellingsmaker, recensent -bij musea, festivals en galerie, tijdschriften.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------Profiel Amateurfotografie 8- les 3.2/A
Amateurfotografie
12
- Opzet mentoraat; Trajectbegeleiding; Projectbeschrijving; Bestuur en organisatie; De fotograaf individueel. De groep gezamenlijk. Groepen bijeen. Aansluiten bij metier en samenleving. Organisatievormen en reikwijdte. Sociaal-communicatief. Groepsdynamiek. Pedagogisch.
9- les 3.3/A Amateurfotografie - Inhoudelijke discussies; onderscheidingen en salons; De eigen maat vs de normen van buitenaf. Eigenheid en ontwikkelingen. Opdracht vs autonomie.
- Opbouw fotografisch leertraject (beginners: technieken, gevorderd: contexten, top: portfolio) -----------------------------------------------------------------------------------------------------
13
Profiel Docent
8- les 3.2/D Docent fotografie - Bijeenbrengen van inhoud en techniek; - Werkvormen; - Didactiek in foto-onderwijs. 9- les 3.3/D Docent fotografie - Omgaan met ambities en faalangst; Doelstellingen van de fotograaf; Opbouw curriculum en lesplan. -----------------------------------------------------------------------------------------------------Profiel Rondleider/Recensent
8- les 3.2/R Spreker, begeleider, bespreken - Over musea, galeries, festivals, archieven, bedrijfscollecties en fotografie; positionering, presenteren en verzamelen; - Ontwikkelingen in fotografie en infrastructuur en recente items - Pedagogiek voor niet-homogene groepen 9- les 3.3/R Spreker, begeleider, bespreken - Over het wetenschappelijk discours - Informatiebronnen vinden en hanteren - Recenseren , jureren - Spreken in het openbaar =================================================
14
10 Afsluiting en presentatie ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Integratie, praktijk en Conclusie Op de afsluitende dag presenteert de cursist de resultaten van zijn praktijkervaring die hij na het assessment na dag 9 is aangegaan. Een goedgekeurd plan van aanpak ligt hier aan ten grondslag. In de presentatie toont de cursist dat hij de verworven competenties verwerkt heeft in zijn praktijkproject. Praktijkprojecten bevatten mogelijk onderdelen van de volgende aspecten van fotoreflectie: -
Jureren; Selecteren; Curatorschap; Recenseren; Overdrachtelijke reflectie; Standpunt vormen; Inleiden, toespreken, aankondigen; Eigen positie als fotograaf en bespreker binnen het geheel kunnen benoemen; Praktijkoefening: Fotobespreking, analyse en ordening
Assessment: presentatie van eigen project (binnen eigen specialisatie) =============================================================
Schematische opzet van de leergang
15
De lessen 8 en 9 van de modules Mentor Amateurkunst, Docenten en Rondleiders/Recensenten worden alternerend aangeboden, waarmee de mogelijkheid bestaat om meerdere specialisaties gelijktijdig te volgen.
16
Toetsing/assessment: Kan de student onderbouwen wat hij geleerd heeft? Bij elke fase wordt door middel van een assessment getoetst of de deelnemer heeft voldaan. Deze assessments hebben verschillende vormen, afhankelijk van het onderwerp. Te denken valt aan presentaties, verslagen, visie-stukken, ontwerp-plannen, voorbeeldstukken, op papier, internet of live voor de groep en/of docent waarin de cursist zijn vordering toont. Vanzelfsprekend volgens de integrale aanpak van kennis, vaardigheid en attitude van de beschouwing en overdracht. Voorts worden per fase indicatoren genoemd waaraan wordt getoetst of aan de verlangde competentie is voldaan. Deelnemers kunnen ook zelf bij het assessment van een fase aangeven waarop zij gezien het specifieke werkveld waarin zij werkzaam zijn willen worden beoordeeld. Aan de orde komen: o hoe heeft de deelnemer zich voorbereid? o is er gedaan wat er gedaan moest worden? o waarom heeft de deelnemer het op deze wijze gedaan? o Wat heeft de deelnemer er van geleerd? De deelnemer moet zijn keuzes kunnen Verantwoorden, Valideren, Legitimeren en Waarborgen. Bij elke assessment zijn tenminste twee assessoren aanwezig, zodat het werk van de deelnemer meervoudig kan worden getoetst.
Assessment volgens een aangegeven procedure
Fout! POP= Persoonlijk Ontwikkelings Plan SMART=Specifiek, Meetbaar, Acceptatie, Realistisch, Tijdsgebonden. Deze sheet omvat alle instrumenten/facetten die in een vraaggestuurde omgeving een rol spelen zoals: - Port folio, pop, smart - Peerassessment, reflectie en zelfreflectie - Bewijzen van kunnen, Wat laat ik zien en hebben anderen dat ook gezien - Is het te verantwoorden, valide, verifieerbaar en te waarborgen Je kunt het schema horizontaal lezen, en verticaal behandelen: bv geen assessment als je je niet hebt voorbereid, er valt dan ook niet te reflecteren. In de rechterkolom komt de positie en het belang van de gekozen specialisatie naar voren.
17
Criteria voor certificering Indicatoren en assessment niveau per blok van de leergang
Insteek voor beoordelen van de verlangde activiteiten per blok Inleiding, uitleiding, oefening, interview, theorie, praktijk, opdrachten, individueel, in subgroepen, plenair, Peer-group Reflectieverslagen Etc. etc. VVLW Reflectie, transfer, generalisatie Literatuurlijst
Blok 1 Oriëntatie (gesloten/open) Productanalyse Kijken, weet wat er gebeurt Demonstreert Doet voor Categoriseert (waardeoordeelvrij)
Blok 2 Verdieping (open) Idem als blok 1 aangevuld met;
Blok 3 Specialisatie (eigen keuze) Idem als blok 2 Aangevuld met;
Blok 4 Eindassessment (verantwoording) Idem als blok 3 Integrale benadering
Ik moet kunnen beschouwen vanuit cultuur, strategie, tijdsbeeld, ambitie en doelstelling. Opbouwen van een eigen kader.
Constructie, creatieve strategieën. Het kunnen aansturen Structureren, Recenceren Samenstellen eigen lit. lijst
Praktijkwerkstuk Programma/programmeren als Docent, mentor, spreker, rondleider ,….etc.
Foto ontleden in beeldelementen
Productanalyse vanuit tijd, cultuur, plaats en doel Ingaan op ´daar en toen´, ´nooit en nergens´, ´ooit en ergens´, ´bepaald en onbepaald´. Hoe functioneert het kijken van mensen
Het functioneren in de rol van …..mentor etc.
Toont bewijs van de activiteit, demonstreert zijn kunnen, en overlegt een verslag van de activiteiten Gaat in op de gekozen opbouw. Demonstreert zijn inleidend vermogen en is in staat snel zijn strategie aan te passen
Gebruik van bestaand begrippenkader voor afbeeldingen Duiden van diverse contexten
Essay 1000 tot 1500 woorden
Werkstuk 1500 tot 2000 woorden en voorzien van illustraties(foto’s)
Demonstreren van didactische vermogens Afstemming lesplan, trajectplan met de doelgroep met aandacht voor groepsdynamica Reader, lesplan Presentatie SMART maken
Integraal assessment op basis van een in de praktijk uitgevoerde activiteit.
Toetsing vanuit referentiekader cursist en rekening houdend met de doelgroepen Referentiekader als.. de kunstenaar, de luisteraar, de toeschouwer, de fotograaf, etc……
18
Afronding Ontwikkelingsfase Op 10 april 2007 is door de stuurgroep besloten om op basis van voorgesprekken en initiatiefteksten de Leergang verder te ontwikkelen. Hans Visschedijk en Tom Meerman vormen de redactie, met Kim Franssen, Rob ’s-Gravendijk en Rinie Bleeker als klankbordgroep. De FotoVakschool gaat de cursus uitvoeren. Kunstfactor is de rechtendrager van de cursus, en stelt deze ter beschikking aan de Fotovakschool. Kunstfactor en de FotoVakschool streven er naar de opleiding op meerdere plaatsen in het land te laten plaatsvinden, eventueel in samenwerking met andere organisaties en uitvoerenden. Fotobond, Fotomuseum, Beeldfabriek, Fotovakschool en Kunstfactor werven in hun achterbannen voor deelname, en spannen zich in om aan de uitstroom emplooi te bieden. Fotobond onderzoekt ism met Kunstfactor de mogelijkheid van het instellen van een studiefonds tbv fotoclubleden die willen deelnemen om als mentor aan de slag te gaan. De cursusprijs wordt voorlopig bepaald op ! 1000 excl. Btw. Mogelijk is het cursusgeld fiscaal aftrekbaar in het kader van beroepsvormend perspectief Het streven is om in voorjaar 2008 de leergang te laten starten. Op 16 november 2007 heeft de Stichting Certificering Kunsteducatie & Amateurkunst besloten het Raamleerplan voor de Leergang Fotoreflectie te erkennen, en de opleiding aan de Fotovakschool te certificeren, onder nadere bepalingen mbt. toezicht, evaluatie en rapportages. Werkgroep Leergang Fotoreflectie November 2007
19
Bijlagen Kwaliteitsborging Boekenlijst suggesties algemeen Urenbelasting Casus Voorbeelden moduleonderdelen: -
Beeldkracht
-
Geschiedenis van de fotografie
-
Doestellingen van de fotograaf
-
Werkveldoriëntatie
20
