foto’s: www.johnlewismarshall.com
c u l t u u r h u i s d e k a m e r s a m e r s fo o rt
een droom, een gebouw
Een eetkamer, maar ook een filmkamer, studeerkamer, leeskamer en huiskamer. Een hangplek voor de buurt, maar ook een plaats voor kleinschalige activiteiten. Dat is in het kort de filosofie achter cultuurhuis De Kamers in de Vinex-wijk Vathorst in Amersfoort. En dat kon in dit geval eigenlijk alleen in hout.
n ov e m b e r 2 0 07 Met opzet van buiten sober. De Kamers is een verzameling geschakelde en gestapelde kubussen.
5
3 4 1 Plattegrond begane grond. Legenda.
2
1. Foyer 2. Toneelkamer 3. Zijtoneel 4. Keuken 5. Huiskamer
De toneelkamer is in plaats van een zwarte doos, een warme ruimte waarin luiken aan weerszijden optioneel daglicht tot in de zaal kunnen brengen.
3
tekening: korteknie stuhlmacher architecten rotterdam
h e t h o ut b l a d
Uiteindelijk hebben we de opdrachtgevers van de voorde-
verkoop snel en duur en op naar de volgende verzameling
len van een uitbreidbaar gebouw weten te overtuigen,
bouwkavels. Bij deze manier van werken wordt vaak verge-
zodat hun ambities en de wijk mee zouden kunnen groei-
ten dat een wijk en haar inwoners ook nog zoiets moeten
en met een “kamer”, feitelijk ook een soort container,
krijgen als een gemeenschapsgevoel, een samenleving. De
maar als bouwsteen. Mede omdat er in het begin weinig
voorzieningen die hiervoor nodig zijn, worden vaak als
(of aanvankelijk geen) budget beschikbaar was, duurde
sluitpost gezien, of gewoon ‘vergeten’.
het voorbereidingsproces bijna drie jaar. In die periode
In de wijk Vathorst in Amersfoort (circa 30.000 inwoners in
zijn we drie keer van locatie veranderd en bleef het ont-
2014) dreigde het ook deze kant op te gaan, tot het Ontwik-
werp groeien en krimpen. Het gebruik van hout bleef de
kelingsbedrijf Vathorst in 2003 in aanraking kwam met de
hele tijd overeind, omdat het paste bij ons idee over een
droom van twee mannen: voormalig predikant Jos van Oord
groeimodel: in het interieur zijn geen extra afwerkingen
en kunstenaar Jan van der Meulen. Beiden woonden en
nodig, het is akoestisch beter dan steen en zorgt direct
werkten vanaf het begin, de jaren 1990, in de wijk Katten-
voor huiselijkheid in de voor ogen staande gemeenschap-
broek. Daar hadden ze aan den lijve ervaren dat een wijk
pelijke huiskamer voor de wijk.’
meer moet zijn dan een verzameling woonhuizen, waar ‘s ochtends voor de uittocht naar werk of studie de gordij-
Aangestoken door het enthousiasme van Van Oord en Van
nen open en ‘s avonds bij thuiskomst de gordijnen dicht
der Meulen begon het initiatief te groeien tot zijn huidige
gaan. Geïnspireerd door het boek Verander de wereld. Hoe
vorm. Daarbij zorgde in 2004 de toekenning van een subsi-
gewone mensen buitengewone prestaties kunnen leveren
die voor Industrieel, Flexibel en Demontabel Bouwen van
van hoogleraar Organisatiekunde Robert E. Quinn besloten
het ministerie van VROM voor een beetje armslag. Toen de
ze de oude en jonge Vinex-nomade in Vathorst een huiska-
bouw al in een vergevorderd stadium was, bleek woning-
mer te geven.
corporatie De Alliantie Eemvallei De Kamers wel te willen kopen, het beheer te regelen en het gebouw aan de initia-
Containers In bezielde betogen formuleerden ze bij
tiefnemers terug te huren.
Ontwikkelingsbedrijf Vathorst hun droom: cultuur inzetten als middel tot ontmoeting en ontwikkeling. In eerste instantie dachten beiden het kleinschalig te houden: twee of drie containers waarin films gedraaid zouden kunnen worden en
een wijk moet meer zijn dan een verzameling woonhuizen
waar de mogelijkheid bestond maaltijden te organiseren. Maar in een gebied waar het al wemelde van de bouwcon-
Sober Het gebouw bestaat uit een aantal los aan en op
tainers, bracht het ontwikkelingsbedrijf een andere impuls:
elkaar geschakelde kubusvormige volumes met en zonder
verpak je droom in een echt gebouw. Het bracht de initia-
tussenvloer, waarin telkens een of twee kamers zijn on-
tiefnemers in contact met Korteknie Stuhlmacher Architec-
dergebracht. Dit alles is zo geconstrueerd dat het nog
ten in Rotterdam.
uitbreidbaar is. Van buiten is het gebouw met opzet enigszins sober gehouden, ook vanwege de visuele overdaad
IFD-subsidie ‘Door onze Parasite op Las Palmas in Rot-
van naastgelegen gebouwen. De open gevelbekleding
terdam en ons tijdelijk kunstenaarsatelier “huis No 19” in
bestaat uit grijsgeschilderd gemodificeerd vuren
Leidsche Rijn hebben we een naam verworven in klein-
(Thermowood) waarop in wit op de diverse zijdes van het
schalige gebouwen,’ zegt Rien Korteknie. ‘Het leidde
gebouw de letters van de naam zijn geschilderd. De 2,5 m
ertoe dat Marjan van Gerven van kunststichting Vario
hoge plint bestaat uit wit, vandaalbestendig en onbrand-
Mundo onze naam noemde. Jan van der Meulen en Jos
baar cementgebonden plaatmateriaal. De bedoeling is
van Oord zijn toen in “huis No 19” gaan kijken. Ze waren
deze panelen in de tijd door de kunstzinnige gebruikers
erg enthousiast over de ruimte, het licht en het massief
zelf te laten beschilderen, zodat het gebouw steeds van
houten LenoTec. Hun aanvankelijke vraag was of we
uiterlijk verandert. Van Oord en Van der Meulen hebben,
portocabins wilden “opleuken”, de tweede stap was ons
samen met prinses Máxima, hiervoor alvast bij de hoofd-
n ov e m b e r 2 0 07
voorstel zo’n container niet te huren, maar zelf te bouwen.
speeltuin voor projectontwikkelaars. Bouw veel en snel,
h e t h o ut b l a d
De Vinex-wijken van Nederland zijn over het algemeen een
De boven het restaurant gelegen eetkamer.
n ov e m b e r 2 0 07
De inrichting is van de opdrachtgever zelf.
h e t h o ut b l a d
10
De leeskamer, totdat de wijk een heuse bibliotheek krijgt.
In elke ruimte is gespeeld met de daglichttoetreding, zoals in het restaurant.
ingang het voortouw genomen tijdens de officiële opeStichting De Kamers (dekamers.nl) en De Alliantie
LenoTec Door het lage budget is de blik vooral op het
(de-alliantie.nl) Ontwerp: Korteknie Stuhlmacher
interieur gericht en is er veel aandacht besteed aan materi-
Architecten Rotterdam (kortekniestuhlmacher.nl)
aal, kleur en verlichting. Iedere kamer heeft haar eigen
Constructeur: Pieters Bouwtechniek Utrecht (pieters-
proporties, karakter en sfeer, ondanks het consistente
bouwtechniek.nl) Aannemer: Aannemings- en Bouw-
materiaalgebruik. Vanwege de brandwerendheidseisen is
bedrijf Schoonderbeek Amersfoort Leverancier
de foyer tot de eerste verdieping nog opgetrokken uit
LenoTec: Finnforrest Merk Aichach (D) (finnforest.nl)
kalkzandsteen en beton, dit om te voorkomen dat de wan-
Leverancier Lignatur: Lignatur AG Waldstatt
den van de daarboven gelegen kamer óf zwaar overgedi-
(lignatur.ch) Bouwperiode: September 2006 - augus-
mensioneerd zou moeten worden óf zou worden bekleed
tus 2007 Bouwkosten: € 1,6 miljoen
met een brandwerende afwerking. De werkelijke houtsensatie begint dan ook bij het betreden van de in totaal zes kamers die variëren in afmeting en hoogte. Voor de wanden
dat er in de ruwbouwfase voorzichtig gewerkt moest wor-
is LenoTec toegepast: 85 tot 189 mm dikke massief houten
den. Eventuele beschadigingen en dergelijke konden in de
panelen. Ze zijn samengesteld uit kruiselings op elkaar
afbouwfase niet worden verborgen, want er was in het
verlijmde vuren delen met een dikte van 17 tot 27 mm en
interieur nauwelijks afbouw. Alles moest bovendien tot op
voorzien van sleuven waarin de tl-verlichting is opgeno-
de mm nauwkeurig worden gemonteerd. Korteknie: ‘Daar-
men. LenoTec is 25% lichter dan beton, terwijl het construc-
bij werden we geweldig geholpen door de inzet en experti-
tief vergelijkbare eigenschappen heeft: het weegt 500 kg
se van aannemer Schoonderbeek uit Amersfoort die het
per m3. Dit product van Finnforest Merk in Aichach (D) heeft als voordeel dat er vrijer met afmetingen en vormen kan worden omgegaan. De kruiselingse opbouw garandeert met zijn kwalitatief hoogwaardige en duurzame verlijming
h et g e h e e l w e r d p r e fa b a a n g e l ev e r d e n o p d e b o u w p l a at s g e m o n t e e r d
een goede dimensiestabiliteit (vormvastheid) en buigstijfheid.
project behandelde als een echte prestigekwestie.’
De kant-en-klare elementen worden geleverd in twee
Tuinkamers Naast de huiskamer, leeskamer en eetka-
oppervlaktekwaliteiten: een basis- en een luxe zichtkwali-
mer is er ook een toneelkamer met honderd stoelen. In
teit. De grote massieve delen kunnen worden geproduceerd
tegenstelling tot de gebruikelijke zwarte doos is hier een
in afmetingen tot maximaal 4,80 x 20 m. De beschikbare
prachtige ruimte gemaakt, waarin door middel van luiken
dikten liggen tussen de 51 en 300 mm. Uitsparingen voor
aan weerszijden optioneel nog extra daglicht in de houten
bijvoorbeeld ramen en/of deuren, of zoals bij De Kamers
doos wordt ingebracht. Het is tevens mogelijk het toneel
voor de brandslanghaspel, kunnen al in de fabriek worden
met een glazen schuifwand tot buiten het gebouw te bren-
aangebracht, evenals frezingen voor elektraleidingen,
gen. En ook de kleedruimtes op de eerste verdiepingsvloer
installaties en dergelijke.
aan de zijkant van het toneel kunnen door middel van een luik bij de voorstelling worden betrokken.
Lignatur Voor het plafond en dak is gekozen voor de
Door de losse compositie van de verschillende volumes
Zwitserse houten kanaalplaten Lignatur - vanaf overspan-
ontstaan er aan de buitenkant van het gebouw halfomsloten
ningen van circa 5 m wordt LenoTec onrendabel, en in De
buitenruimtes. Deze ‘tuinkamers’ worden beschouwd als
Kamers komen ruimtes van 9 m breed voor.
gelijkwaardig aan de binnenruimtes en gebruikt als open-
Beide producten zijn op maat in de fabriek geprefabriceerd,
luchttheater en terrassen. De grote schuifdeuren versterken
waarbij de keuze is gemaakt de leidingen zoveel mogelijk
de directe relatie van binnen- en buitenruimte. In Vathorst
buitenom te laten lopen. ‘Hierdoor was het casco in twee
wordt nog volop gebouwd. De bewoners, oud en nieuw,
weken wind- en waterdicht,’ aldus Rien Korteknie. Omdat
kunnen elkaar in ieder geval al ontmoeten in De Kamers. •
alle panelen in het zicht zouden blijven, betekende het wel
kees de vries
n ov e m b e r 2 0 07
Locatie: Wezeperberg 8 Amersfoort Opdrachtgever:
11
h e t h o ut b l a d
ning op 3 september jl.
