Food
Machines en systemen
Logistiek
Zorg en farma
Recreatie en toerisme
Voorwoord Noordoost-Brabant is een krachtig economisch gebied. Ondernemers, organisaties en bestuurders die dagelijks in de regio actief zijn, weten dat als geen ander. Alleen heerst ook het gevoel dat we deze schat aan economische potenties nog veel te weinig benutten. Dat we als regio kansen laten liggen omdat we de aanwezige krachten niet optimaal bundelen. Bovendien laten we veel te weinig zien wat we als Noordoost-Brabant in onze mars hebben. Vanuit die gedachte zijn we als REAP Noordoost-Brabant - waarin de portefeuillehouders voor Economische Zaken van de negen werkgelegenheidsgemeenten en de Kamer van Koophandel Oost-Brabant zitting hebben - gaan nadenken over onze rol. Tot nu toe hebben we subsidies verleend aan innovatieve projecten die een aanvraag indienden. Op zich heeft dat fraaie successen opgeleverd, maar toch voelden we dat er meer moest gebeuren. We wilden veel actiever bezig zijn om projecten te initiëren en te stimuleren. Om zo de economische kracht van Noordoost-Brabant te benutten en uit te bouwen. Om die nieuwe rol te kunnen bepalen, hebben we Buck Consultants de opdracht gegeven voor een onderzoek. Welke behoeften en wensen hebben bedrijven, kennisinstellingen en organisaties als het gaat om de regionale economie? Dat is naar mijn mening op een zeer gedegen manier in beeld gebracht, met veel bruikbare handvatten en richtingen. In dit boekje zijn de resultaten van dat onderzoek te vinden. Op basis van de onderzoeksresultaten hebben we als REAP NoordoostBrabant vervolgens een koers bepaald voor de toekomst. In het laatste hoofdstuk vindt u de beschrijving van hoe een en ander organisatorisch is vormgegeven. En omdat de aanpak sterk uitgaat van de betrokkenheid van ondernemers, scholen, overheden en organisaties uit de regio, ziet u hun meningen en ideeën ook op verschillende pagina’s voorbijkomen. Gezamenlijk moeten en willen we vorm geven aan de 5-sterrenregio die Noordoost-Brabant is. Karel van Soest Voorzitter REAP Noordoost-Brabant
5-sterrenregio
3
Aanloop REAP Noordoost-Brabant is een economisch samenwerkingsverband van de negen regionale werkgelegenheidsgemeenten, de Kamer van Koophandel en de Provincie Noord-Brabant. Tot nu toe heeft het zich vooral gericht op het ondersteunen van regionale economische projecten via subsidies. Interessante initiatieven kregen ‘een financieel duwtje in de rug’. Met de aanpak 5-sterrenregio wil REAP Noordoost-Brabant de krachten bundelen met regionale bedrijven en kennisinstellingen en daarmee de innovatiekracht van de regio zichtbaar maken. De aanpak 5-sterrenregio is als volgt tot stand gekomen. Allereerst is een grote hoeveelheid bestaand materiaal over de prestaties en innovatiekracht van de regionale economie geanalyseerd. Hierbij zijn de snel groeiende bedrijven opgespoord, om hiermee de economische dynamiek in de regio zichtbaar te maken. Via workshops met bedrijven, kennisinstellinA�
Nijmegen Maas
A��
Oss
A��
Heusden
Cuyk
‘s-Hertogenbosch Uden A��
A��
A�� Boxmeer
Veghel Tilburg
Boxtel
Schijndel
Venlo
Eindhoven
A�
Figuur 1 - Werkgebied REAP Noordoost-Brabant
4
5-sterrenregio
gen en intermediaire organisaties is vervolgens de actuele situatie binnen zeven economische sectoren en/of thema’s geïnventariseerd. Daarbij zijn succesvoorbeelden in beeld gebracht en mogelijke projecten benoemd. Tegelijkertijd hebben de partners binnen REAP Noordoost-Brabant een nieuw organisatieconcept ontwikkeld met een bijbehorende vernieuwde en sterk opgevoerde begroting. De resultaten van die workshops zijn in dit boekje te vinden. Deze resultaten dienen als basis voor het toekomstige beleids- en actieplan van REAP Noordoost-Brabant.
5-sterrenregio Noordoost-Brabant: een krachtige economische regio… Noordoost-Brabant telt 630.000 inwoners, verdeeld over 21 gemeenten. In de regio zijn 330.000 banen aanwezig. De participatiegraad van de beroepsbevolking – het aantal arbeidsgeschikte mensen dat aan het arbeidsproces deelneemt - ligt boven het landelijke gemiddelde. De werkloosheid is lager dan het landelijke gemiddelde. De regionale economie heeft vier belangrijke kenmerken: ★ Een gevarieerde economische structuur. ★ Goede economische prestaties. ★ Ligging tussen economisch kerngebieden. ★ Gelegen aan belangrijke vervoersassen.
Gevarieerde economische structuur Veel banen in Noordoost-Brabant zijn in de stuwende sectoren te vinden, zoals de industrie (food, farma, chemie en machinebouw), de handel/logistiek en de bouw. De regio herbergt veel sterke bedrijven, zowel multinationals als hoogwaardige MKB-bedrijven. Ook is binnen de regio veel specialistische kennis aanwezig, zowel bij bedrijven (o.a. food, farma en veterinair) als kennisinstellingen (o.a. HAS Den Bosch). De top van bedrijven is trouwens bijzonder breed. Er is in de regio geen dominante topper aanwezig. Organon, de grootste werkgever in de regio, heeft zo’n 4.000 arbeidsplaatsen en is zeer sterk geworteld in Oss. De top 20 bevat verder onder meer een
5-sterrenregio
5
aantal grote producenten van machines en systemen (Stork, Vanderlande, Bosch Rexroth) en twee grote logistieke dienstverleners (Vos Logistics en ND Logistics). Het profiel van centrumstad ’s-Hertogenbosch is zichtbaar door de aanwezigheid van vier grote hoofdkantoren langs de A2 (Océ, Nashuatec, Würth en Heijmans) en drie grote spelers in het stadscentrum (Essent, Jeroen Bosch Ziekenhuis en Van Lanschot Bankiers). Maas A�
A��
Tilburg
Heusden
20
A��
1 4 12 Oss
17 2 13 3 19 6 ‘s-Hertogenbosch 7 9 Uden 15 A50 5 18 14 Veghel 16 Schijndel 8 Boxtel
A��
10
Boxmeer
11
Venlo
Eindhoven
1. Organon 2. Essent Energie 3. Jeroen Bosch Ziekenhuis 4. Vos Logistics 5. Sligro 6. Van Lanschot Bankiers 7. IBN Arbeidsintegratie 8. Mars 9. Océ Nederland 10. Intervet
Cuyk A��
A�
11. Stork Prints & Food Systems 12. Philips Lighting 13. Nashuatec 14. Vanderlande 15. Würth Nederland 16. Bosch Rexroth 17. ND Logistics 18. Cehave 19. Heijmans 20. Alcoa
Figuur 2 - Top 20 bedrijven in arbeidsplaatsen
Verder kent Noordoost-Brabant een goede kennisbasis bij kennisinstellingen. Twee grote aanbieders verzorgen het VMBO: ROC de Leijgraaf, met vestigingen in Veghel, Oss en Uden en ROC Koning Willem I College in ’s-Hertogenbosch. De derde speler is Helicon. Verder heeft de regio drie aanbieders van hbo: Fontys, HAS Den Bosch en Avans Hogeschool. De eerste is in Veghel gevestigd (logistiek), de laatste twee in ’s-Hertogenbosch. HAS Den Bosch wordt landelijk gezien als voornaamste aanbieder van topopleidingen in de agrofood - na de Wageningse Universiteit. De Bossche locatie van de Avans Hogeschool is in 2007 verkozen als beste hogeschoollocatie van Nederland en kent een sterk groeiend leerlingenaantal.
6
5-sterrenregio
Figuur 3 - Kennisinstellingen in de 5-sterrenregio
Nijmegen A�
Maas
HAS KW1C AVANS
A��
Heusden
Radboud Universiteit Nijmegen
A��
Oss Cuyk
‘s-Hertogenbosch A��
Uden
A��
A�� Boxmeer
Veghel Tilburg
Universiteit Van Tilburg
Boxtel
Schijndel
Fontys Leijgraaf
Helicon groen
Venlo
Eindhoven
A�
5-sterrenregio
Technische Universiteit Eindhoven
7
Goede economische prestaties De werkgelegenheid is de afgelopen jaren aanzienlijk gegroeid. Sneller dan in andere Brabantse regio’s. In de jaarlijkse studie van de Rabobank naar de economische prestaties en kracht van Nederlandse regio’s scoort Noordoost-Brabant hoog op het gebied van economische groei (Figuur 4). Omdat de regio ook qua economische kracht bovengemiddeld presteert, neemt Noordoost-Brabant in 2006 een tweede plaats in op deze landelijke ranglijst.
Figuur 4 - Rapportcijfers economische groei en kracht: 2e van Nederland en beste van Brabant! �,�
rapportcijfer economische kracht
�,�
GrootAmsterdam
�,�
Groot-Rijnmond
Het Gooi en Arnhem en Vechtstreek omgeving
Zuid-Limburg
Flevoland Utrecht
Zaanstreek
�,�
Aggl. Leiden en Bollenstreek
�,�
Aggl. ’s-Gravenhage IJmond NoordFriesland
�,�
Overige Gronigen Zeeuws Vlaanderen
�,� Delfzijl en omgeving
�,�
NO-NoordBrabant
Twente West-NoordBrabant
Achterhoek Noord-Overijssel
Zuidwest Friesland
Zuidwest Drenthe Overig Zeeland
Bron: Rabobank, Provinciaaleconomische dynamiek ����
�,� �,�
�,�
�,�
�,� �,� �,� rapportcijfer economische groei
�,�
�,�
‘Voor economische vernieuwing in Noordoost-Brabant is het belangrijk dat we innovatieve (door)starters ondersteunen, maar niet doodknuffelen. We willen ze met het project ‘Ondernemerslift’ ondersteunen bij het leggen van contacten met instanties, het vinden van geschikte huisvesting en het rond krijgen van de financiering. De ervaringen hiermee in ’s-Hertogenbosch zijn goed, dus zou die aanpak ook elders in Noordoost-Brabant gevolgd kunnen worden’.
Clemens Bolhaar - Directeur NV BIM
8
5-sterrenregio
�,�
Ligging tussen economische kerngebieden Noordoost-Brabant maakt deel uit van de technologische topregio Zuidoost-Nederland. Verder ligt de regio strategisch tussen andere ‘pieken in de delta’, zoals Food Valley (rond Wageningen), Health Valley (rond Nijmegen), Maintenance Valley (West- en Midden-Brabant) en Greenport Venlo (Figuur 5). Deze strategische ligging geeft de regio bijzondere kansen om bij diverse economische topclusters aan te haken. Dit is een van de uitgangspunten van de 5-sterrenregio.
A�
Nijmegen Maas
A��
HEALTH VALLEY
Oss
A��
Heusden
Cuyk
‘s-Hertogenbosch Uden A��
A��
A�� Boxmeer
Veghel Tilburg
Boxtel
Schijndel
GREENPORT Eindhoven
BRAINPORT
Venlo
A�
Figuur 5 - Ligging tussen innovatiecentra
‘Bosch Rexroth BV is als onderdeel van een multinational voor een belangrijk deel afhankelijk van de kwaliteit van onze medewerkers. We proberen daarom met diverse onderwijsinstellingen intensieve contacten te onderhouden; om via stagiaires nieuwe medewerkers te werven, maar ook om personeel bij te scholen. Dat pakken we graag met andere bedrijven samen op. In Oost-Brabant zullen we onder meer onder de noemer van Brainport nog meer werk moeten maken van scholing, scholing, scholing’.
Frank Leermakers - HRM manager Bosch Rexroth
5-sterrenregio
9
Ligging aan belangrijke vervoersassen Noordoost-Brabant ligt aan belangrijke noordzuidassen: de A2 en de A50 (Figuur 5). Verder neemt het belang van de A73 en van de A77 toe. Deze wegen vormen een bypass voor het vervoer van en naar Duitsland en dienen als hoofdader richting Limburg. Met het doortrekken van de A73 naar Roermond en Zuid-Limburg, ontstaan er voor het oostelijk deel van de regio, het Land van Cuijk, nieuwe mogelijkheden. Voor de ontsluiting van west naar oost is vooral de A59 van belang. De recente verbeteringen aan de A50 en A59 hebben de regionale ontsluiting zonder meer verbeterd. Voor vervoer over water zijn de Maas en de Zuid-Willemsvaart belangrijke verbindingen. Langs beide waterwegen liggen groeiende overslag punten voor containers en bulkgoederen. De overslagfunctie van de Zuid-Willemsvaart krijgt daarbij een impuls: het kanaal wordt in de periode 2010 – 2015 verbreed. Vanaf 2015 kunnen op de as ’s-Hertogenbosch – Helmond veel grotere schepen worden ingezet Door de aanwezigheid van deze vervoersassen en omdat de regio zelf ook voor forse ladingstromen zorgt, heeft Noordoost-Brabant aanzienlijke groeikansen voor (inter)nationaal opererende, logistieke bedrijven. Figuur 6 - Ontsluiting Noordoost-Brabant Nijmegen A�
Maas
A� -as
A��
Land van Cuijk Oss
A��
Heusden
Cuyk
‘s-Hertogenbosch A��
Uden
A��
A�� Boxmeer
Veghel Tilburg
Boxtel
Schijndel
A�� -as Venlo
Eindhoven
A�
10
5-sterrenregio
Een aantal aandachtspunten voor de toekomst. Naast de genoemde sterkten zijn er ook diverse aandachtspunten voor de toekomst: ★ De toenemende congestie op de hoofdwegen (A2 ten noorden van ‘s-Hertogenbosch en rond Eindhoven, A50 richting Nijmegen), waardoor de bereikbaarheid onder druk staat. ★ Beperkte samenhang tussen deelregio’s en tussen de relevante partijen (bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheden). ★ Afwezigheid van een duidelijke identiteit van de regio. ★ Versnippering in promotie- en acquisitieactiviteiten. ★ Het ontberen van een daadkrachtige organisatiestructuur om projecten op te pakken.
Kortom, Noordoost-Brabant is een regio met veel potenties. Maar ook een regio die ambitieuzer aan de slag moet. De regio is economisch een florerende regio met een sterk en innovatief bedrijfsleven, een grote kennisbasis en een gunstige ligging tussen andere economische kerngebieden. De talrijke krachten van de regio worden echter niet volledig benut. REAP Noordoost-Brabant wil samen met alle betrokken partijen de sterkten van de regio uitbouwen en de aandachtspunten actief oppakken.
‘Het gaat goed met het non-ferro cluster in Drunen. Alle grote bedrijven - Sapa, Wärtsilä en Outokumpu - groeien momenteel en zien kansen om gezamenlijk hun marktpositie te versterken. We denken daarbij onder andere aan profilering, gezamenlijk inkopen, het beter benutten van de locaties. Maar het is ook nodig om gezamenlijk de scholing aan te gaan pakken. Ons concept Metal Valley staat dan ook open voor participatie door andere bedrijven in Noord-Brabant. Het is belangrijk dat de kennis over metaal in onze provincie behouden blijft en vernieuwd wordt’.
Anton van Overveld - Voorzitter Metal Valley
‘Een grote zorginstelling zoals het Jeroen Bosch Ziekenhuis is steeds in verandering, maar wil ook de blik naar buiten richten. Zo denken we, samen met onder meer de HAS Den Bosch, na over gezondheid en voeding. Daar stellen we onze faciliteiten en kennis graag voor beschikbaar. Om tot nieuwe inzichten, producten en diensten te komen. Dat is een zoekproces. Maar door het enthousiasme van mensen met een verschillende achtergrond komen allerlei interessante ideeën naar voren. Dat is pas innovatie’.
Rosemary van der Avort Secretaris Raad van Bestuur Jeroen Bosch Ziekenhuis
5-sterrenregio
11
Speerpunten Economische clusters De meeste analyses van de regionale economie gaan uit van traditionele sectoren. Dat is logisch, omdat de databanken van het CBS en de Kamer van Koophandel vooral informatie over sectoren en branches bevatten. Dit uitgangspunt doet echter onvoldoende recht aan het feit dat in de huidige netwerkeconomie steeds meer sprake is van samenhang tussen sectoren. De kracht van een regio wordt juist gevormd door samenhangende clusters van bedrijven die elkaar versterken. Centraal in de 5-sterrenregio staat het versterken van het organiserend vermogen in de regio. Dit gebeurt door relevante partijen te organiseren in clusters. Bij clustering worden bedrijven uit meerdere soortgelijke ketens van een bepaald gebied bij elkaar gebracht. Een cluster kan gezien worden als een samenhangend geheel van bedrijven en ondersteunende instellingen - waaronder ook het onderwijs - binnen een bedrijfstak. Of het duidt op een geheel van bedrijfstakken die met elkaar verbonden zijn en waarbinnen zowel wordt samenwerkt als geconcurreerd. Een voorbeeld is het Foodcluster. Hierin zitten niet alleen bedrijven die landbouwproducten produceren (landbouw, veeteelt), maar ook de verwerkende industrie (fabrikanten van voedingsmiddelen, slachterijen), onderwijsinstellingen (procestechniek, voedselveiligheid), groothandel (zowel in voedingsmiddelen als bijvoorbeeld landbouwmachines), transportbedrijven (transport van dieren, melk en gewassen) en dienstverleners (bedrijfsverzorging, loonbedrijven). Het Foodcluster is in NoordoostBrabant met alle geledingen sterk vertegenwoordigd. Clustervorming leidt voor ondernemers onder andere tot kennisvergroting en versterking van de innovatiekracht. Dit komt vanuit de continue interactie tussen bedrijven, kennis- en onderzoeksinstellingen, intermediaire organisaties en overheden. Daarnaast leidt het tot kostenbesparingen, omdat economische ketens worden gecombineerd. Verder helpt clustervorming bij het versterken en verruimen van de afzetkanalen door te profiteren van elkaars toeleveranciers, klanten en faciliteiten. En het zorgt voor een gespecialiseerde arbeidsmarkt, want in een cluster is vaak een concentratie van geschikt personeel aanwezig.
12
5-sterrenregio
Voor overheden is clustervorming een interessant instrument om de regionale concurrentiekracht te versterken. Met een grotere groep bedrijven (die vaak niet elkaars concurrenten zijn), kennisinstellingen en organisaties kunnen concrete acties worden ontwikkeld om de concurrentiekracht te versterken. Het kan dan gaan om een soepel functionerende arbeidsmarkt of het versterken van de kennisbasis van de economie. Dat laatste is dan wel afhankelijk van het feit of bedrijven in de regio samen willen werken om kennis te delen, om opleidingen te starten en te ondersteunen, samen aan een gezamenlijk imago willen werken, enzovoorts. Voor de 5-sterrenregio zijn prioritaire clusters geselecteerd. Deze selectie is gebeurd door de in de regio aanwezige bedrijfsklassen te wegen op basis van werkgelegenheid, groei en spreiding over de regio. Dit heeft uiteindelijk geleid tot de selectie van de volgende vijf clusters, die worden aangeduid als de vijf sterren van de regionale economie:
★ Food ★ Machines en systemen ★ Logistiek ★ Zorg en farma ★ Recreatie en toerisme Bij het uitbouwen en versterken van deze ‘sterren’ komen steeds vergelijkbare aandachtspunten naar voren ( zie Figuur 7):
★ Verbreden en verdiepen van de kennisbasis in en rond de regio (onderwijs- en onderzoeksinstellingen, R&D van bedrijven, toegankelijkheid voor MKB en dergelijke). ★ Vergroten van het innovatievermogen van bestaande bedrijven (inclusief het verankeren in regionale netwerken). ★ Stimuleren van het ontstaan van nieuwe, innovatieve bedrijven (zowel starters als bedrijven van elders). ★ Zorgen voor voldoende, gekwalificeerde arbeidskrachten (scholing, scho ling, scholing). ★ Bevorderen van een gunstig investeringsklimaat (zowel fysiek in de vorm van werklocaties en bereikbaarheid, als met zachte factoren zoals beschikbaarheid van risicokapitaal, een aantrekkelijk woon- en
5-sterrenregio
13
leefklimaat, MKB-loket voor toegang tot onderwijsinstellingen en organisatie van partijen). ★ Profileren van clusters binnen en buiten de regio. De mogelijkheden van de regio zijn groot en de middelen beperkt. Het REAP zal daarom moeten inzetten op:
★ Versterken van de samenwerking tussen de 3 O’s (Ondernemers, Overheden, Onderwijs);
★ Ondersteunen van een (beperkt) aantal strategische projecten; ★ Organiseren van voldoende middelen en uitvoeringskracht; ★ Sluiten van strategische allianties met externe partners.
Nieuwe innovatieve bedrijvigheid
Arbeidsmarkt
ing
este
Onderwijs & onderzoeksinstellingen
ZACHT
ing
Organiserend vermogen
rm rvo te
clu s
bestaande bedrijven
clu s
clu s
ng rmi o v r te
ng rmi o v r te Innovatie
rm rvo te
HARD
ringsklim aa t
inv
in
te ves
clu s
ringskl i m a at
Figuur 7 - Aandachtspunten regionale clustervorming
14
5-sterrenregio
Een menukaart voor elke ster
★ Food Uitgangssituatie en ambitie Noordoost-Brabant is samen met Noord-Limburg en Zuidoost-Brabant de bakermat van de (intensieve) veehouderij en de daarop gebaseerde voedselketens. Niet voor niets onderscheidt het Ministerie van Economische Zaken Zuidoost-Nederland als het topgebied voor ‘food & nutrition’. Noordoost-Brabant vormt dan als het ware het kloppend hart van de agribusiness-driehoek Wageningen-Venlo-Helmond. Maar de regio profiteert nauwelijks van de vele programma’s van Rijk en regio voor de foodsector. Daarom is het belangrijk om de vooraanstaande positie van de regio beter zichtbaar te maken. Dat kan door toonaangevende bedrijven en instellingen voor het voetlicht te halen. REAP Noordoost-Brabant wil laten zien dat de regio op veel fronten innovatief actief is met onder andere nieuwe producten, stalsystemen, verwerkingslijnen, consumentenconcepten, duurzaamheidsprojecten en agrologistiek. Het doel van de 5-sterrenregio is dan ook om gerealiseerde innovaties en duurzaamheidsprojecten breed te presenteren en nieuwe in gang te zetten. Hierbij wordt aandacht besteed aan zowel de grote internationale ketens als aan de opzet van regionale ketens en beleving van versproducten. Het doel is dus om ervoor te zorgen dat NoordoostBrabant een krachtig onderdeel wordt van de Food & Nutrition-regio Zuidoost-Nederland. Verder moeten de relaties van Noordoost-Brabant met Food Valley Wageningen, Greenport Venlo en Foodregio Helmond worden versterkt.
Mogelijke projecten Voor REAP Noordoost-Brabant is een rol weggelegd om de positie van de regio bij allerlei fondsen en projecten in Zuidoost-Nederland te versterken. Verder is het wenselijk om meer en beter te bemiddelen tussen bedrijfsleven en onderwijs. Voor het bedrijfsleven dienen dan duidelijke contactpersonen aanwezig te zijn. Wat de profilering van de regio betreft, is het beter om samen te werken met belangenorganisaties en bestaande initiatieven dan om een nieuwe organisatie op te zetten.
5-sterrenregio
15
Aanknopingspunten voor mogelijke projecten: ★ Zet een ‘Foodverkenner Noordoost-Brabant’ in de markt, die de positie van de regio in allerlei programma’s (nationaal en binnen ZuidoostNederland) versterkt. ★ Laat groepen van ondernemers vanuit foodprocessing deelnemen aan enkele lopende programma’s binnen Zuidoost-Nederland, maar zorg voor een goede projectorganisatie zodat de ondernemers zich op hun kernactiviteiten kunnen blijven richten. ★ Versterk bestaande initiatieven als Dutch Food Experience Centre, Anton Jürgens Instituut en Food Connection Point. ★ Versterk bestaande initiatieven op het gebied van regionale versketens (zoals de boeren in het Groene Woud en de Maashorstboeren).
16
5-sterrenregio
★ Machines en Systemen Uitgangssituatie en ambitie De regio Eindhoven staat vooral bekend om haar cluster ‘Mechatronica’ (high tech systems). Maar ook in Noordoost-Brabant zijn veel bedrijven actief in machinebouw, technische installaties, medische apparatuur en daaraan gekoppelde informatiesystemen (bijvoorbeeld Stork-bedrijven, Vanderlande, Bosch Rexroth, etcetera). Daarnaast is er in de regio een sterk Metaalcluster aanwezig met een concentratie van grote bedrijven als Sapa, Outokumpu en Wärtsilä in de gemeente Heusden (Metal Valley). De 5-sterrenregio heeft als doel om de kwaliteiten van de regio op dit gebied meer zichtbaar te maken. Verder moeten bedrijven uit de regio meeprofiteren van lopende en nieuwe programma’s in Zuidoost-Nederland op het gebied van onder meer ‘high tech systems’. Daarnaast worden de bedrijven uit dit cluster gebundeld rond belangrijke thema’s als arbeidsmarkt en scholing, verankering, outsourcing en dergelijke. Steeds weer blijkt namelijk dat grote en kleinere bedrijven uit dit brede cluster meer voor elkaar kunnen betekenen dan in eerste instantie gedacht. Dat is de reden om via netwerkbijeenkomsten deze ‘cross-overs’ te stimuleren. Tijdens workshops is naar voren gekomen dat bedrijven over het algemeen huiverig zijn voor het delen van kennis. Innovatieprojecten moeten daarom aansluiten op de strategie van bedrijven. De zaken die normaal gesproken ‘gedeeld’ worden, hebben vaak betrekking op kleinere, relatief simpele producten of halffabricaten. Hierbij wordt weinig kennis ‘weggegeven’. Verder stranden subsidieaanvragen vaak in papierwerk, waardoor dit op een gegeven moment niet meer als serieus hulpmiddel worden gezien. Samenwerking kan in dit cluster vooral gerealiseerd worden bij het toepassen van nieuwe technieken en systemen. Een voorbeeld hiervan is een bedrijf dat een dure laserlasmachine heeft gekocht. Bedrijven in de omgeving die niet-concurrerende producten maken, zouden ook baat kunnen hebben bij deze techniek. Hierdoor kunnen dergelijke investeringen samen worden gedaan. Bedrijven uit het Metaalcluster in de gemeente Heusden willen gebruik maken van elkaars ruimte en gezamenlijk opleidingen opzetten. Ze geloven dat individuele bedrijven zich sterker kunnen profileren op de markt
5-sterrenregio
17
en binnen hun eigen, internationale concerns, door het gezamenlijk neerzetten van een lokaal cluster Dit soort trajecten kan samen met bijvoorbeeld Brainport Zuidoost-Brabant of de Brabantse Ontwikkelingsmaatschappij BOM opgezet worden. Tot nu toe besteden zowel BOM als Brainport in de ogen van de regionale ondernemers heel veel aandacht aan de regio’s Eindhoven en Tilburg en minder aan Noordoost-Brabant. Zoals andere sectoren heeft dit cluster met een omvangrijk scholingsvraagstuk te maken. Grote bedrijven slokken door hun naamsbekendheid veel goede arbeidskrachten op. REAP Noordoost-Brabant kan hierop onder meer inspelen door het MKB te profileren als aantrekkelijke werkgever en door innovatieve bedrijven in de regio zichtbaar te maken. Dit kan bijvoorbeeld gerealiseerd worden via een techniekdag zoals die in Uden wordt georganiseerd (www.techevent.nl). Vanuit het MKB bestaat volop interesse voor samenwerking met kennisinstellingen. Alleen moet dit niet leiden tot administratieve rompslomp. De aanwezigheid van vaste contactpersonen binnen hogescholen en universiteiten motiveert bedrijven tot het veelvuldiger inzetten van stagiairs en laten uitvoeren van korte opdrachten door studenten. Als het contact is gelegd en de ervaring is opgedaan, blijft de relatie meestal bestaan.
18
5-sterrenregio
Er zijn tussen bedrijven grote verschillen in de wijze waarop met opleidingen voor het eigen personeel wordt omgegaan. De ene werkgever investeert hier volop in, terwijl de andere er huiverig voor blijft. Deze laatste groep ondernemers is bang dat concurrenten de bijgeschoolde werknemer wegkapen. Dit kan echter worden voorkomen door een aantrekkelijke werkomgeving te bieden, met volop ontplooiingsmogelijkheden. Scholing is dus een zaak voor alle bedrijven!
Mogelijke projecten
★ Maak interessante en innovatieve MKB-bedrijven zichtbaar, zodat deze aantrekkelijker worden op de arbeidsmarkt.
★ Zet een loket op voor het MKB in de regio, dat ingangen verzorgt naar diverse onderwijsinstellingen (mbo, hbo en wo).
★ Versterk het concept Metal Valley en bouw dit regionaal verder uit. ★ Zet als regio in op het binnenhalen van een groter aandeel in Brainportprojecten.
★ Logistiek Uitgangssituatie en ambitie Binnen logistiek Nederland bestaat vooral aandacht voor West-Brabant en Noord-Limburg als topregio’s voor logistiek, vanwege hun ligging aan internationale transportassen. Er vestigen zich daar veel nieuwe (buitenlandse) bedrijven. Dan wordt echter vergeten dat het vervoersvolume vanuit diverse segmenten - in Noordoost-Brabant groter is dan in de genoemde regio’s. Bovendien zijn in Noordoost-Brabant topverladers en topvervoerders aanwezig, zoals Campina, Masterfoods, Sligro, Jambo, CHV Landbouwbelang, DHL, Vos Logistics, Van den Bosch, Kuehne & Nagel, Hays, et cetera. De relatieve onbekendheid van de regio moet in het kader van de 5-sterrenregio worden omgevormd met een proactieve benadering. Dit betekent bijvoorbeeld dat de regio een goede vestigingsplaats is voor het publiek-private Topinstituut Logistiek, dat zoekt naar een vestigingsplaat. Daarnaast dienen scholing en imagocampagnes (voor beroepskeuzes) in de logistiek opgezet te worden. Verder zijn diverse segmenten in de toplogistiek belangrijke doelgroepen in de regionale promotiecampagnes voor de nieuwe bedrijventerreinen.
5-sterrenregio
19
Binnen de regio Noordoost-Brabant is op logistiek gebied niet een echte ‘trekker’ aanwezig in de vorm van een koepelorganisatie of een samenwerkingsverband. Wel bestaat de GGA (Gebieds Gerichte Autoriteit), waarin door wethouders samen over logistiek en mobiliteit wordt gepraat. Noordoost-Brabant kent ook geen organisatie die zich inspant om logistieke bedrijven naar de regio te krijgen en de regio te profileren als logistieke topregio. Terwijl de regio dergelijke kwaliteiten wel bezit. Dit zou bijvoorbeeld verbeterd kunnen worden door het onderbrengen van een ‘goederentak’ binnen de GGA. Het is aan te raden om de kracht van de logistieke bedrijfstak aan publiek en politiek te tonen. Vaak wordt logistiek gezien als ‘dozen verplaatsen’, zonder oog te hebben voor de complexe processen die zich in werkelijkheid afspelen. Logistiek is een groeimarkt en biedt werk op alle niveaus van de arbeidsmarkt. Noordoost-Brabant heeft met ’s-Hertogenbosch (Rietvelden), Oss en Veghel prachtige, multimodaal ontsloten locaties. Deze zijn gunstig gesitueerd in de Noordwest-Europese markt, waar naast multinationals ook middelgrote logistieke dienstverleners aan de weg timmeren. De regio is verder bezig met nieuwe bereikbaarheidsconcepten. Er zijn
20
5-sterrenregio
initiatieven om meer modaliteiten te combineren (m.n. weg en water) en om parkeerplaatsen van attracties te benutten voor het parkeren van personenauto’s (overdag) en vrachtauto’s (’s nachts). REAP NoordoostBrabant zou deze concepten kunnen stimuleren door het faciliteren van een overlegplatform en het ondersteunen van proefprojecten. Tot op heden ontbreekt het in de regio aan specifieke logistieke opleidingen. Binnen afzienbare tijd start in Veghel echter een logistieke dependance van Fontys Hogescholen. Hierin gaat men zich richten op een combinatie van retail-, food-, en luchtvrachtlogistiek. Tot slot denken enkele vertegenwoordigers van het bedrijfsleven na over de oprichting van een logistiek expertisecentrum in de vorm van een soort ‘masteropleiding Logistiek’ (hbo of wo). Hierbij zouden bijvoorbeeld de directeuren van de 6 grootste verladers en transporteurs uit de regio als trekker kunnen fungeren. De regio zou zich sterker achter het initiatief moeten scharen om het nationale Topinstituut Logistiek naar de regio te halen. In dit instituut worden nieuwe ‘supply chain concepten’ ontwikkeld en wordt topkaderpersoneel opgeleid voor verladers en vervoerders.
Mogelijke projecten Samengevat ligt er voor REAP Noordoost-Brabant op logistiek gebied een uitdaging op de volgende terreinen: ★ Extern profileren van 3 à 4 toplocaties voor logistieke campussen (Oss, Veghel, ’s-Hertogenbosch, Cuijk). ★ Naar de regio halen van het Topinstituut Logistiek, waar een Public Supply Chain Centre ontstaat. ★ Leren van nieuwe concepten omtrent beveiliging van bedrijventerreinen (onder andere De Dubbelen in Veghel) en parkeren. ★ In gesprek raken en blijven met bestuurders en overheden over nieuwe ontwikkelingen in de logistiek. ‘Grote en kleinere verladers en dienstverleners in de regio kunnen veel meer van elkaar leren door ervaringen uit de praktijk met elkaar uit te wisselen. Bovendien zullen we beter met elkaar moeten gaan nadenken over hoe we ons personeel in de toekomst gaan opleiden. Als we op deze punten elkaar niet weten te vinden, dan zal onze nu nog goede concurrentiepositie al snel onder druk komen te staan’.
Bas Holland - Directeur CP vision
5-sterrenregio
21
★ Zorg en farma Uitgangssituatie en ambitie De vier ziekenhuizen in Noordoost-Brabant zijn bezig om innovaties in organisatie en processen door te voeren. Bovendien proberen ze toeleveranciers, andere zorginstellingen en onderwijsfaciliteiten te clusteren in de nabijheid van de eigen locaties (gezondheidsparken). Daarnaast krijgen particuliere zorgaanbieders door de toenemende marktwerking steeds meer mogelijkheden om gaten in de markt te vullen. Een voorbeeld is het Zorghotel Veghel, dat met 33 kamers hoogwaardige zorg en voorzieningen biedt aan somatische en terminale gasten. Uit deze voorbeelden blijkt dat er een markt bestaat voor combinaties van zorg- en vastgoedsector, in de vorm van ‘innovatief zorgvastgoed’ met nieuwe organisatorische vormen, financiering, etcetera. REAP Noordoost-Brabant kan de verkenning van dergelijke alternatieven ondersteunen, bijvoorbeeld samen met een ontwikkelingsmaatschappij. Verder bestaan er mogelijkheden voor projecten om het arbeidsaanbod in de zorg en gerelateerde sectoren te verbeteren. Door de toenemende tekorten is een integrale aanpak nodig, die bestaat uit onder meer het eerder werven van leerlingen, verbeteren van opleidingsmogelijkheden,
22
5-sterrenregio
bijscholen en binden van werknemers, enzovoorts. Een voorbeeld hiervan is het Zorg-Leerpark Boxmeer. Daar biedt het nieuwe Maasziekenhuis leer- en werkplaatsen, in samenwerking met GGZ, private partners en ROC’s. Vanwege de toenemende zorgvraag bestaat het gevaar dat deze maatregelen onvoldoende soelaas bieden. Daarom moet ook worden gezocht naar andere manieren om aan de zorgvraag te voldoen. Dat kan bijvoorbeeld door technische vernieuwingen of zorgpreventie. Bij technische vernieuwingen wordt onder andere gedacht aan ‘telezorg’. Zo is Pantijn bezig met het door middel van camera’s monitoren van patiënten terwijl deze thuis verblijven. Dit vraagt samenwerking tussen een aantal totaal verschillende sectoren. In Noordoost-Brabant is dit systeem nog niet getest, terwijl de technische middelen wel voorhanden zijn. Noordoost-Brabant zou één van de drie projectzones voor Zorg en ICT kunnen zijn, die het provinciebestuur gedurende de huidige Collegeperiode wil ondersteunen. Bij zorgpreventie gaat het om initiatieven die voorkomen dat mensen zorg vragen. Dit gebeurt onder andere door het ontwikkelen van gezonde voeding. Hierbij speelt ook de farmasector een rol. Daar kan zogenoemde ‘personalised medicine’ worden ontwikkeld. Ook dit vergt een alliantie tussen zorginstellingen, voedings- en farma-industrie, ICT en techniek. Het vormen van netwerken wordt verder bevorderd via projecten zoals Health & Food (zie Food) in ’s-Hertogenbosch en het project ‘Bioconnection’, een research- en productiecentrum voor startende biotech-bedrijven op het terrein van Organon in Oss. Dit laatstgenoemde centrum stimuleert innovatie door bedrijven bij elkaar te zetten. Bovendien wordt het gebruik van (dure) faciliteiten geoptimaliseerd en het aanbod van arbeidskrachten gestimuleerd. Scholing voor bijvoorbeeld laboranten is alleen voorhanden in Arnhem en Venlo, waarbij de laatste opleiding gaat sluiten. Avans Hogeschool gaat dit gat mogelijk opvullen met een ‘inhouse’ laborantenschool bij Organon. Hierdoor komen studenten eerder in contact met potentiële werkgevers. Een ander belangrijk aandachtpunt is het verankeren van buitenlandse multinationals in de regio. Hoe kunnen internationale farmabedrijven (in bijv. Boxtel, Oss, ’s-Hertogenbosch en Boxmeer) voor Noordoost-Brabant behouden blijven? Hiervoor zijn locatiefactoren als het beschikbare aanbod van opgeleid personeel, de samenwerkingsrelaties met andere be-
5-sterrenregio
23
drijven en kennisinstituten en de aantrekkelijke woon- en werkomgeving facetten om investeringen van die buitenlandse multinationals te waarborgen of uit te lokken. Met middelen van REAP Noordoost-Brabant kan de opstartfase van dergelijke netwerken worden gefinancierd. Het is mogelijk om dit in samenwerking met de BOM te doen, waarbij een aantal vertegenwoordigers uit de sector als trekker fungeren.
Mogelijke projecten REAP Noordoost-Brabant kan zich binnen het cluster Zorg en Farma het best richten op projecten op de volgende terreinen:
★ Verder ontwikkelen van innovatief zorgvastgoed. ★ Gezamenlijk opzetten van nieuwe zorgserviceconcepten, onder andere met behulp van ICT.
★ Stimuleren van zorgpreventie, onder andere via gezonde voeding, beweging en personalised medicine.
★ Ontwikkelen van een personeelsoffensief voor de zorgsector. ★ Verankeren van farmabedrijven in de regio.
★ Toerisme en recreatie Uitgangssituatie en ambitie Noordoost-Brabant is een regio met een gevarieerd aanbod van toeristische voorzieningen en veel kleinschalige initiatieven om het toeristisch product te verbeteren. Voor zowel toerisme als voor de andere thema’s in de regio geldt het doel om de regio meer in samenhang te presenteren. Daarom is het zinvol om met onverwachte combinaties van bedrijven en organisaties (toeristisch, reclame) na te denken over ‘branding’ van de regio als geheel maar ook vooral van deelgebieden met specifieke ruimtelijk-economische potenties. Bij dat laatste gaat het bijvoorbeeld om de zogenoemde kennis-as langs de A2, de nieuwe mogelijkheden langs de A50, de Maasoevers en de landschappelijke waarden in verschillende deelgebieden. Ook blijft het belangrijk om meer samenhang aan te brengen in de opzet van evenementen en toeristische arrangementen. Op dit moment bestaat een sterke versnippering in promotie-uitingen, waarin initiatieven niet of nauwelijks op elkaar worden afgestemd. Afstemmen van deze uitingen op hoofdlijnen is aan te raden. Hierbij moeten de betrokkenen niet vergeten dat de regio een verzameling van interessante deelgebieden en attracties is, die ieder een eigen identiteit hebben. De
24
5-sterrenregio
regio is als het ware een ‘doos met veel lekkere snoepjes’. Toch moet ook het omhulsel (‘de doos’) oftewel de regio zelf herkenbaar zijn. De kracht van Noordoost-Brabant schuilt onder meer in het sterke verenigingsleven, de gezelligheid en de unieke combinatie van ‘hersens van het Noorden’ en ‘hart van het Zuiden’. Deze kracht kan worden benut om vernieuwende ideeën te ontwikkelen, die de regionale economie duurzaam maken en de regio profileren. Op dit moment ontbreekt het regionale denken bij veel lokale overheden en andere partijen (eilandencultuur). REAP Noordoost-Brabant kan een rol spelen door collectieve doelen te promoten en samenwerking te faciliteren met ‘netwerkgeld’. Verder is het van belang om bestaande verkokering (‘waar bemoei je je mee’) te doorbreken en meer positief naar creatieve ideeën en experimenten te kijken.
5-sterrenregio
25
Een gemeenschappelijke identiteit wordt ook bevorderd door fysieke ‘landmarks’ te ontwikkelen. Dat kan onder andere door zeer uiteenlopende partijen als ondernemers, bewoners, architecten/stedenbouwers en milieufederaties samen te brengen om na te denken over het benutten van economische kansen die de hoofdwegen (A50, A73, A59, A2) bieden (verrijken in plaats van verrommelen van snelwegpanorama’s) en over het versterken van knooppunten. Op zo’n knooppunt wordt flexibele ruimte geboden aan bedrijven, bestaat ruimte voor ontmoeting (horeca, dakterras) en is een transferium/P&R aanwezig (bijvoorbeeld met boot naar binnenstad)). Zo ontstaan specifieke ‘totempalen’ in de regio, die betrokkenen binden en een gebied herkenbaar profileren.
Mogelijke projecten De totale regio heeft met karakteristieke deelgebieden, attracties en evenementen voor tal van doelgroepen het nodige te bieden. Bij de profilering van Noordoost-Brabant is het zaak om de handen ineen te slaan en de diverse initiatieven te combineren. Dit kan onder meer door het:
★ Creëren van een promotieplatform waarin overheden, onderwijs en ondernemers participeren. Het is van belang om de verschillende deelregio’s met elk hun eigen kwaliteiten te profileren, waarbij de samenhang duidelijk wordt aangegeven. ★ Oprichten van een ‘regioportaal’ in de vorm van een website en een daaraan gekoppelde nieuwsbrief. Hierop is algemene informatie over de toeristische mogelijkheden te vinden, maar ook specifieke informatie over attracties en evenementen. ★ Vormen van ontwerpteams die gezamenlijk nadenken over duurzame inrichting van onder andere infrastructuur en landschap en die ideeën aandragen voor kenmerkende landmarks in het gebied. ★ Uitwerken van een aantal deelgebieden in Noordoost-Brabant op basis van hun ‘authentieke identiteit’. Deze identiteit is herkenbaar voor zowel de eigen bewoners als de mensen van buiten. Naast toerisme en recreatie moet de uitwerking van de identiteit ook spannende locaties opleveren voor wonen en werken in het groen. Laat geïnspireerde ondernemers in deze gebieden het voortouw nemen, samen met bewonersgroepen of andere betrokkenen.
26
5-sterrenregio
Scholing en kennistransfer Uitgangssituatie en ambitie Enkele aandachtspunten zijn bij alle vijf sterren van belang. Het gaat dan onder andere om het voorzien in de toekomstige arbeidsbehoefte van bedrijven (‘scholing, scholing, scholing’) en het toegankelijk maken van de binnen en buiten de regio - aanwezige kennis, die voor het MKB van belang is. Binnen de 5-sterrenregio is het daarom belangrijk om ook op het gebied van scholing en kennistransfer belangrijke initiatieven te nemen.
Mogelijke projecten Voor REAP Noordoost-Brabant liggen stimuleringskansen via de volgende initiatieven:
★ Tonen van Best Practices in de regio zoals SOVO, HAS Kennistransfer, Tech Event et cetera.
★ Bouwen van een netwerk om het arbeidspotentieel ten behoeve van het MKB uit te breiden. Hierin wordt geanalyseerd welke behoeften er zijn, wat er al speelt, hoe de instroom verhoogd kan worden, hoe zittende medewerkers kunnen worden omgeschoold, hoe bedrijven kunnen worden gestimuleerd om meer strategisch te denken, et cetera. ★ Vormen van één MKB-loket voor toegang van kleinere bedrijven tot ROC’s/hbo-opleidingen (en wellicht ook wo) in Noordoost-Brabant en omgeving. ★ Op elkaar afstemmen van initiatieven om starters en kleine bedrijven te ondersteunen. Een voorbeeld hiervan is het initiatief Ondernemers lift in ’s-Hertogenbosch, dat ook binnen de hele regio toegepast kan worden. ★ Starten van een scholingsoffensief richting MKB, ook via lokale ondernemersverenigingen en brancheorganisaties (zoals BraBO). ‘Noordoost-Brabant heeft vele kwaliteiten als een prachtig onderdeel van Brabant. Brabant roept bij toeristen een positief gevoel op. In Noordoost-Brabant zijn tal van mogelijkheden om aan de kwaliteiten van Brabant bij te dragen. Noordoost-Brabant is in feite Brabant in het klein; met karakteristieke steden en dorpen, natuur en water en uiteenlopende attracties die we steeds beter aan elkaar weten te verbinden’.
Rein (M.H.C.G.) de Laat MBA - Algemeen Directeur Regio-VVV Meierij & Noordoost-Brabant
5-sterrenregio
27
‘De farma-industrie is bij uitstek een sector waarin mondiale concurrentie een gegeven is en overnames aan de orde van de dag zijn. Dat betekent niet dat een regio alleen maar kan afwachten wat er elders besloten wordt. Deze regio heeft internationale bedrijven heel wat te bieden. Breng dat nu eens nadrukkelijker naar voren. Denk daarbij aan de kennis die bij bedrijven en kennisinstellingen in een ruime regio aanwezig is, maar ook aan het aantrekkelijke woon- en leefklimaat in de regio. Het behalen van succes begint met het geloven in je eigen kracht’.
Adriaan van Loon - Directeur Nobilon BV
‘In 2005 leefde er al een mooi maar enigszins vreemd idee in de stedelijke regio Uden/ Veghel: het ontwikkelen van een Food Experience Center gericht op voeding en de beleving hiervan. Samen met verschillende partijen is dit idee opgepakt en uitgewerkt. Nu, 2 jaar later, zijn initiatiefnemers trots u te laten kennismaken met de belevingswereld van EETNL, het nieuwste foodplatform gericht op communicatie rondom voeding en lifestyle. ‘EETNL, the food experience’ is een revolutionair vrijetijdscentrum waarbij edutainment, entertainment, leisure, retail en horeca worden gecombineerd op één locatie. De marktintroductie in de komende periode moet uitwijzen wat de werkelijke potentie, kracht en omvang van dit omvangrijke concept wordt. Een idee of plan hebben is geweldig, maar de markt bepaalt de uiteindelijke inhoud, kracht en resultaat van een dusdanig groot initiatief’.
Peter Beniers - Octus Beheer BV
28
5-sterrenregio
Organisatie en financiering Een daadkrachtige organisatie De aanpak 5-sterrenregio moet vaart krijgen. Er moet slagkracht zijn om de ambities in te vullen. En de zogenoemde ‘triple helix’ moet aan het stuur zitten: overheid, bedrijfsleven en kennisinstellingen. Ieder met een eigen rol en verantwoordelijkheid. Het is de kunst om zo samen te werken, dat de overheid kan faciliteren en focussen en dat het bedrijfsleven en de kennisinstellingen samen hun energie kunnen besteden aan concrete projecten die de economie versterken. De aanpak van de 5-sterrenregio heeft een open attitude. De aanpak krijgt onder meer gestalte door initiatieven en projecten die nu en in de komende jaren binnen Noordoost-Brabant van de grond komen. Dat verloopt bottom-up. Noordoost-Brabant heeft geen behoefte aan een nieuwe ontwikkelingsmaatschappij, maar aan een herkenbare en daadkrachtige organisatie. Om voldoende ‘kracht’ te ontwikkelen, is een kleine maar slagvaardige organisatiestructuur essentieel. Deze zou moeten bestaan uit de volgende elementen (Figuur 8): Figuur 8 - 5-Sterrenregio Noordoost-Brabant Taskforce 3 O’s
Klankbordgroep REAP-partijen
Projectbureau
Projectgroep Foodregio
Projectgroep Machines & Systemen
5-sterrenregio
Projectgroep Logistieke Topregio
Projectgroep Zorg & Farma
Projectgroep Toerisme
29
Uitgangspunten We hanteren de volgende uitgangspunten bij het bouwen en beheren van deze organisatiestructuur: ★ Ontketenen van een dynamisch regionaal proces is de doelstelling. De structuur ontstaat via overleg tussen de drie O’s (ondernemers, onderwijs en overheid). ★ Er is urgentie. Als de regio niet snel handelt, missen we kansen. De structuur moet daarom binnen een half jaar gerealiseerd worden en als faciliteit voor een projectmatige aanpak functioneren. ★ De overheid faciliteert de organisatiestructuur en levert de financiële ondersteuning voor regionale projecten. ★ Ondernemers en onderwijsinstellingen zijn de centrale actoren als het gaat om het waarmaken van de regionale ambities. ★ De 5 sterren (de 5 sterke en kansrijke economische clusters) staan centraal: Food, Machines en systemen, Zorg en Farma, Logistiek en Recreatie en toerisme; ★ Binnen alle 5 economische clusters moet de kennisuitwisseling tussen MKB en kennisinstellingen beter. En er dient geïnvesteerd te worden in ondernemerschap. REAP Noordoost-Brabant kent jaarlijks een evaluatiemoment, dat de mogelijkheid biedt zowel inhoudelijk als financieel ambities bij te stellen. REAP Noordoost-Brabant voert zelf geen projecten uit, maar stimuleert, adopteert en versnelt strategische projecten. De projectleiding ligt bij de direct-belanghebbenden, niet bij REAP Noordoost-Brabant. Zo ontstaat een dynamische regionale innovatieagenda. Hieruit blijkt welke investeringen in de projecten op stapel staan, welke subsidiebehoeften de regio heeft en in welk stadium projecten zijn.
’s-Hertogenbosch als trekker Als grootste gemeente in de regio en als één van de participanten in het B5-overleg, neemt ’s-Hertogenbosch zowel bestuurlijk als ambtelijk een voortrekkersrol op zich. ’s-Hertogenbosch zal het overleg tussen de doelgroepen onderwijs, ondernemers en overheid op gang brengen en invulling geven aan het bestuurlijk voorzitterschap van de Taskforce.
Klankbordgroep Het huidige REAP-overleg, waarin portefeuillehouders voor Economische Zaken van de negen grootste gemeenten uit Noordoost-Brabant, Kamer van Koophandel Oost-Brabant en Provincie plaats hebben, wordt de
30
5-sterrenregio
‘klankbordgroep 5-sterrenregio Noordoost-Brabant’. Dit is het besluitvormende orgaan. Het neemt daardoor wat meer afstand van concrete projecten dan tot nu toe het geval was. Een deel van de besluitvorming verschuift naar een Taskforce, om slagvaardiger te kunnen zijn. REAP Noordoost-Brabant neemt het initiatief om de klankbordgroep uit te breiden met vertegenwoordigers van het georganiseerde bedrijfsleven en het onderwijs. Ondernemers en onderwijsinstellingen zijn cruciale partners bij het uitvoeren van een regionale innovatieaanpak.
Taskforce REAP creëert een kleine Taskforce, samengesteld uit overheid, onderwijs en bedrijfsleven. De Taskforce jaagt de regionale projecten aan en neemt (financiële) besluiten tot een drempel van € 50.000,-, met mandaat van de klankbordgroep. De Taskforce is de spin in het web binnen de aanpak van de 5-sterrenregio. De voorzitter van de Taskforce is het boegbeeld van de aanpak, zowel binnen als buiten de regio. De grootte van de Taskforce blijft beperkt, vanwege de werkbaarheid. Uit elk van de drie bloedgroepen ondernemers, onderwijs en overheid komt één vertegenwoordiger, met als voorzitter een vertegenwoordiger van de bloedgroep ‘overheid’. Voor elke vertegenwoordiger wordt een plaatsvervanger aangewezen, om de voortgang te garanderen.
Projectbureau Begin 2008 wordt een ‘projectbureau Noordoost-Brabant’ gecreëerd met een capaciteit van ongeveer 1,5 fte. De locatie van dit projectbureau wordt nog nader bepaald. De projectleider binnen het projectbureau heeft een onafhankelijke positie. Het projectbureau wordt vanaf de start ondersteund door ambtelijke inzet van de partners binnen REAP Noordoost-Brabant. ‘De farma-industrie is bij uitstek een sector waarin mondiale concurrentie een gegeven is en overnames aan de orde van de dag zijn. Dat betekent niet dat een regio alleen maar kan afwachten wat er elders besloten wordt. Deze regio heeft internationale bedrijven heel wat te bieden. Breng dat nu eens nadrukkelijker naar voren. Denk daarbij aan de kennis die bij bedrijven en kennisinstellingen in een ruime regio aanwezig is, maar ook aan het aantrekkelijke woon- en leefklimaat in de regio. Het behalen van succes begint met het geloven in je eigen kracht’.
Adriaan van Loon - directeur Nobilon BV
5-sterrenregio
31
‘Noordoost-Brabant is één van de belangrijkste logistieke regio’s van Nederland. Tal van internationale verladers en vervoerders zijn dagelijks bezig om ‘supply chains’ te optimaliseren. Dat levert de regio werkgelegenheid op alle niveaus op. Er zijn nog volop kansen om de logistieke sector te versterken. Verspreid over de regio beschikken we over multimodaal ontsloten terreinen. Het zal echter een uitdaging zijn om overheden en burgers in de regio te overtuigen van ons innovatief vermogen. En van de wil om het goederenvervoer duurzamer en veiliger te organiseren’.
Peter van der Meij - DHL Exel Supply Chain Nederland
‘Promotie van een regio moet gebaseerd zijn op de identiteit van een gebied. Noordoost-Brabant is voor de toerist geen logisch en herkenbaar geheel. Er zijn deelgebieden langs de Maas, in het Groene Woud of in het Land van Cuijk, die van oudsher een onderscheidende identiteit hebben. Richt je promotie op de waarden die de ontvanger van je boodschap en je product gemeenschappelijk hebben. Doorgaans zul je daarbij de overkoepelende promotie van Brabant als kapstok gebruiken. Probeer gebieden ook zo integraal mogelijk te profileren en dat betekent naast natuur, landschap en toerisme ook werken en wonen. Er ontstaat een krachtige promotie als die niet alleen door de toeristische sector wordt neergezet, maar dat promotie en productontwikkeling integraal door de verschillende sectoren wordt aangepakt’. Ton Derks - Directeur BillyBird Park Hemelrijk
32
5-sterrenregio
Thematische projectgroepen In het vorige hoofdstuk zijn thematische speerpunten voor de 5-sterrenregio genoemd. Het bedrijfsleven heeft het voortouw bij het vullen van de agenda van de projectgroepen voor deze thema’s. Dit heeft te maken met het draagvlak: de inzet van het bedrijfsleven is de belangrijkste krachtbron voor succesvolle projecten. Onderwijs en overheid kunnen daar gebruik van maken. Bedrijfsleven en onderwijs gaan een voortrekkersrol vervullen binnen de projectgroepen. De groepen bepalen concrete doelen in tijd, geld en organisatie. Gaandeweg kunnen nieuwe thema’s met nieuwe projectgroepen ontstaan. Het project ‘Boost’, een initiatief van de regionale bedrijvenkoepels uit Noordoost-Brabant, heeft hierin een belangrijke inbreng. Dit gebeurt op dit moment via gesprekken met 50 toonaangevende bedrijven in Noordoost-Brabant. Deze inventarisatie kan tot nieuwe projecten leiden.
Communicatie en promotie Noordoost-Brabant heeft een bescheiden imago, dat geen recht doet aan de realiteit. De aanpak rond de 5-sterrenregio moet ervoor zorgen dat economische projecten in Noordoost-Brabant meer in de publiciteit komen. Dit geeft meer bekendheid aan het innovatieve profiel van de regio. Hiervoor wordt samen met bedrijfsleven en onderwijs een communicatieplan opgesteld. Hoofdbestanddelen hiervan zijn een aansprekend jaarlijks evenement, nieuwsbrieven en een website. REAP Noordoost-Brabant zal vanaf 2008 jaarlijks een wervend economisch evenement organiseren. Dit evenement heeft tot doel het ‘regiogevoel’ van ondernemers, onderwijsinstellingen en overheidsbestuurders te versterken. Verder brengt het bestaande en nieuwe regionale economische projecten voor het voetlicht. Zo ontstaat draagvlak voor bestaande en nieuwe regionale ambities. Het is een dag vóór en dóór de regio.
Financiën De aanpak rond de 5-sterrenregio leidt tot een directe investering van € 2,4 miljoen voor de regio Noordoost-Brabant. Hiermee worden projecten aangejaagd, die een veelvoud aan investeringen genereren (vliegwielfunctie). Het gaan dan om zo’n € 8 miljoen over de jaren 2008 tot en met 2011. In onderstaand overzicht staan de financiële ambities.
5-sterrenregio
33
Budgettering ‘5-sterrenregio’ Totaal
2007
2008
2009
2010
163.500
555.000
455.000
455.000
455.000
1.920.000
Projectbureau
12.000
65.000
85.000
85.000
85.000
320.000
Communicatie en promotie
30.000
40.000
40.000
40.000
40.000
160.000
194.500
660.000
580.000
580.000
580.000
2.400.000
Regionale projecten
Totaal
2011 2008- 2011
Subsidievoorwaarden Met de financiële middelen wil de 5-sterrenregio veelbelovende regionale projecten ondersteunen om te rijpen van de ‘kraamkamer’ naar de concrete uitvoering. Ingewikkelde, langlopende trajecten voor toekenning zijn dan niet wenselijk. Tegelijkertijd moet besteding van publieke gelden wel verantwoord worden. Dit resulteert in enkele voorwaarden voor toekenning van subsidie: ★ De maximale subsidie bedraagt € 100.000,- (was tot op heden € 25.000,-). ★ De subsidie mag niet hoger zijn dan 30% van de projectkosten. ★ Maximaal 20% van de projectkosten mag bestaan uit gekapitaliseerde uren van de initiatiefnemer(s) of de aanvragende partij(en). ★ Als projecten de kraamkamer zijn ontstegen, moeten ze een beroep doen op andere ondersteuning. Zorghotel Veghel is najaar 2005 geopend in het centrum van Veghel. Het is een particulier Zorghotel dat met respect hoogwaardige zorg biedt aan zorgbehoeftigen die geen volledige ziekenhuiszorg nodig hebben maar ook nog niet in staat zijn om thuis te verblijven of om gedurende bepaalde tijd de mantelzorg te ontlasten. Fraai gelegen in het Julianapark aan rivier De Aa biedt het Zorghotel een breed scala aan voorzieningen die samen het concept compleet maken; professionele zorg, manuele- en fysiotherapie, fitness, thermen, beauty, wellness, culinaire en culturele activiteiten. Zorghotel Veghel heeft 33 sfeervolle en comfortabele kamers. Het initiatief hanteert een totaal eigen concept en is volledig particulier gefinancierd. De reguliere zorgwereld is er nog niet altijd aan toe tot samenwerking. met particuliere initiatieven. Maar ik ben er van overtuigd dat zij ons in de nabije toekomst als een aanvulling zien op het totale voorzieningenaanbod in een tijd dat meer vraaggestuurd wordt gewerkt, via bijvoorbeeld een persoonsgebonden budget’.
Gerard van de Berg - Directeur Zorghotel Veghel
34
5-sterrenregio
In opdracht van REAP Noordoost-Brabant Onderzoek: Buck Consultants Nijmegen Realisatie: COMpact teksten en communicatie-adviezen, LOGO grafisch ontwerp vof, Jan Zandee Fotografie
