1
jaargang 38
Floris Visser: de zoektocht naar Orphée Orphée et Eurydice en de operarevolutie van Gluck Algemene Ledenvergadering 18 april 2015
nummer 1
maart 2015
2
3
Inhoud
Ouverture
Beste operavrienden, Het komend seizoen heeft de Reisopera drie “klassieke”
Ouverture
2
opera’s voor ons in petto. Maar Nicolas Mansfield en zijn team
Nicolas Mansfield: Update Nederlandse Reisopera
4
zullen ongetwijfeld zorgen voor verrassende en vernieuwende
Orphée et Eurydice en de operarevolutie van Gluck
5
voorstellingen.
Floris Visser: de zoektocht naar Orphée
10
Voorlopig verheugen we ons op Orphée et Eurydice in de regie
Team, cast & data Orphée et Eurydice
15
van Floris Visser, die u nader leert kennen in een interview in dit
Activiteiten Reisopera
16
nummer. Floris Visser werd in Moskou genomineerd voor het
Pop-Up Messiah
18
Gouden Masker voor zijn regie in Così fan tutte bij de Bolshoi
Recensies De Parelvissers
20
Opera. Op 18 april wordt bekend wie het Goude Masker heeft
Van de voorzitter
24
gewonnen.
Uitnodiging Algemene Ledenvergadering 18 april 2015
25
In deze Opera Informa ook een verhaal van Benjamin Rous over
Verslag Algemene Ledenvergadering 3 mei 2014 (Concept)
26
Gluck en zijn Franse versie van deze opera.
Opera-CD/DVD-recensies
30
Verder o.a. recensies van De Parelvissers.
Vincenzo Bellini: opera met emotie
32
Voor onze algemene ledenvergadering op 18 april vindt u de
Operapodia
35
agenda, een terugblik van de voorzitter en het verslag van de
Operanieuws
36
vorige ledenvergadering van onze secretaris.
N.B. De eenkoppige redactie heeft dringend behoefte aan ondersteuning en/of uitbreiding. Wie voelt zich geroepen?
F.K.
4
5
Nicolas Mansfield: Update Nederlandse Reisopera
Orphée et Eurydice en de operarevolutie van Gluck
F.K.
Benjamin Rous
Het gaat goed met de Nederlandse Reis
Samen?
gaan. Zo’n zakelijk samengaan moet leiden
Vijftien jaar voor de sociaal-politieke omwenteling die bekend is
opera. Sleutelwoorden waren voor Gluck ‘eenvoud, waarheid en
opera, al heeft de bittere pil van de
De kwetsbare positie van zowel de
tot versteviging van onze positie, maar mag
komen te staan als de Franse Revolutie voltrok zich in Parijs een
natuurlijkheid’. Hij was zich ‘terdege bewust van de risico’s, die men
bezuinigen nog steeds een akelige nasmaak.
Nederlandse Reisopera als ook van Opera
absoluut geen ordinaire bezuiniging zijn.
revolutie van een heel andere aard: Christoph Willibald Gluck werd
zich op de hals haalt met de bestrijding van zo wijdverbreide en zo
Financieel staat het bedrijf nu goed op de
Zuid roept de vraag op of het samengaan van
Miranda van Kralingen heeft al wel laten
op uitnodiging van zijn vroegere leerlinge en de latere koningin van
diep gewortelde vooroordelen.’
rails, mede dankzij de inspanningen van de
beide bedrijven een optie zou zijn. Nicolas
weten in de buitenlandse pers dat ook wat
Frankrijk, Marie Antoinette, naar de Franse hoofdstad gehaald om
nieuwe zakelijk directeur Paul Cornelisse.
Mansfield speelt ook met die gedachte, maar
haar betreft een fusie uitgesloten is. We
te proberen een omwenteling teweeg te brengen in het operaleven
Glucks eerste Weense hervormingsopera zou zijn meest beroemde
‘Maar we moeten niet voor onaangename
wel met de nodige restricties: ‘Ik ben erg
hebben binnenkort contact en dit zal zeker
daar. In Wenen had Gluck ruim tien jaar daarvoor iets soortgelijks
en populaire werk blijven. Voor het in 1762 gecomponeerde Orfeo ed
verrassingen komen te staan, want dan
tegen het opheffen van een operagezelschap,
ter sprake komen’.
proberen te doen. Naar zijn mening was de opera, zeker de
Euridice koos Gluck voor de mythe van Orpheus, misschien wel het
zitten we meteen in de problemen’, zegt
maar je zou wel een efficiencyslag kunnen
Over nieuwe huisvesting wordt nog onder
tragische opera, verworden tot een aaneenschakeling van virtuoze
meest tot opera verwerkte verhaal uit de geschiedenis. De keuze van
Nicolas Mansfield, algemeen en artistiek
maken door een zakelijke verbintenis. Over
handeld.
shownummers, waarbij de dramatische structuur en de tekst
Gluck voor juist deze mythe is wellicht niet geheel zonder symboliek;
directeur van de Reisopera.
artistiek samengaan valt wat mij betreft ook
volkomen onbelangrijk waren geworden. De emotionele kern, waar
ook de componisten van de vroegste opera’s in de 17e eeuw, Jacopo
‘Eind van dit jaar moet ons kunstenplan
te praten, mits de diversiteit overeind kan
Een persoonlijke noot: Nicolas gaat in juli
het genre nu juist om zou moeten draaien, was verdwenen uit de
Peri, Giulio Caccini en iets later Claudio Monteverdi, namen dit
voor 2017 klaar zijn. We zijn druk met onze
blijven. Vooral over die zakelijke kant zou
l’Elisir d’Amore van Donizetti dirigeren op het
opera van zijn tijd. Dat moest anders. In een voorwoord bij de tweede
verhaal als onderwerp. Zou Gluck voor zijn gehoopte hergeboorte
speerpunten’.
ik wel met Opera Zuid in gesprek willen
Dorset Opera Festival.
van zijn hervormingsopera’s, Alceste uit 1769, dat bijna leest als een
van de opera bewust hebben teruggegrepen op de oorspronkelijke
Voor het nieuwe seizoen zijn drie producties
politiek activistisch pamflet, richt Gluck zich tot zijn beschermheer,
geboorte van het muzikale genre zelf? Los van die symboliek leent de
vastgelegd: Madama Butterfly in de regie van
de latere keizer Leopold II, en verwoordt hij zelf wat hem voor ogen
algemene thematiek van de mythe zich natuurlijk als geen ander voor
Laurence Dale (hij deed o.a. Il Barbiere voor
stond met zijn nieuwe muzikale stijl.
een bewerking tot opera: de grote kracht van zang en muziek die tot
de Reisopera en neemt dezelfde decor- en
grote emoties kan aanzetten, beschavend kan werken, de natuurlijke
kostuumontwerper mee). In de regie van
Eenvoud
orde kan doorbreken en zelfs de scheidslijn tussen leven en dood kan
Xander Straat (The News, Candide) volgt dan
‘Ik nam mij voor deze opera te vrijwaren van alle misbruiken die,
opheffen.
Così fan tutte en in samenwerking met Opera
deels door de onaangenaam opgedrongen ijdelheid van zangers,
Zuid en de Nationale Opera Il matrimonio
deels door de te grote genotzucht van componisten, de Italiaanse
Het gegeven van het originele Griekse verhaal moge bekend zijn:
segreto in de regie van Monique Wagemakers
opera al zo lang verminken en het prachtigste en mooiste schouwspel
nadat hij zijn geliefde Eurydike heeft verloren door een giftige
(Un ballo in maschera, Traviata). Bij deze
vervormen tot het meest lachwekkende en vervelende.’ De muziek
slangenbeet daalt de ontroostbare Orpheus af naar de onderwereld,
opera van Cimarosa wordt een concours
zou ten dienste moeten staan van de uitdrukking van emoties en
waar hij de heersers Hades en Persephone met zijn zang weet te
uitgeschreven voor decorontwerpers. Dit
het verklanken van de handeling, niet ten dienste van vedettes
vermurwen: Eurydike mag de onderwereld verlaten, op voorwaarde
voorjaar worden de voorwaarden bekend
louter en alleen om hun mogelijkheden te tonen. ‘Ik wilde noch
dat Orpheus op de weg terug naar de wereld der sterfelijken niet
gemaakt.
een vertolker middenin de grootste hitte van een dialoog, om
achterom kijkt. Dat gaat, uiteraard, mis: omdat hij Eurydike niet
hem tijdens een langdurige ritornello te laten wachten, noch
achter zich hoort, draait Orpheus zich toch om, waarna de schim van
wil ik hem de gelegenheid geven om middenin een woord een
zijn geliefde voor eeuwig terugvliegt naar de onderwereld. De meeste
hem welgevallige toon te laten vasthouden, of om in een langere
componisten, ook Gluck, gaven hun Orpheus-opera’s echter een
passage de beweeglijkheid van zijn mooie stem te demonstreren,
happy end, met de hereniging van de geliefden in het aardse leven
of hem door een instrumentaal tussenspel een adempauze te geven
of in de hemel, waarschijnlijk om de transformerende kracht van
voor een cadens.’ De opera zou dus niet meer in dienst moeten
muziek nog eens extra te onderstrepen.
staan van de zang, maar de zang moest in dienst staan van de
6
7
Jean Baptiste Camille Corot - Orphée
Giovanni Battista Tiepolo - Iphigénie en Aulide
Essentie
drama zelf. Het koor, dat in de antieke Griekse tragedie zo’n grote
van vernieuwing vooral brandende te houden was het zaak om zo
Voor deze opera werkte Gluck samen met de dichter Ranieri de’
rol speelde, krijgt een belangrijke rol, en ook bij de koorpassages
snel mogelijk een nieuwe opera van de Weense meester op te laten
Calzabigi, die al tijden zeer actief was in de beweging die hervorming
is tekstbegrip een essentieel gegeven. Weliswaar verwerkt Gluck
voeren. Aangezien er nauwelijks tijd was om een geheel nieuw werk
in de opera wenste, en dus een ideale partner voor het project. Geheel
muzikale middelen die in deze tijd erg populair waren bij het
te componeren, werd ervoor gekozen om een ouder werk ten tonele
in lijn met de bedoelingen die Gluck later in zijn voorwoord bij
publiek, zoals het muzikaal imiteren van natuurgeluiden, maar die
te voeren: Orfeo ed Euridice, in een Franse bewerking.
Alceste verwoordt, wordt het verhaal teruggebracht tot de absolute
dienen niet louter als franje maar geven het drama extra kracht en
essentie. De voorgeschiedenis wordt overgeslagen Daarbij worden
diepte.
eigenlijk alle extra karakters overboord gegooid en blijven alleen
En dat het een bewerking betrof en niet alleen een vertaling mogen we gerust concluderen: de opera gebaseerd op de Orpheus-mythe
Orfeo en Euridice over, aangevuld met de figuur van Amor, de
Avontuur
die Parijs hoorde was behoorlijk anders dan de Weense versie.
Liefde, die een sturende rol speelt: het is Amor die Orfeo naar de
In Wenen waren de drie hervormingsopera’s van Gluck – Orfeo ed
Dat lag ten eerste aan het feit dat de orkestbezettingen in Europa
onderwereld stuurt, en het is Amor die de geliefden uiteindelijk
Euridice, Alceste en Paride ed Elena – weliswaar positief ontvangen,
nogal van elkaar verschilden. Wenen kon bogen op een wat meer
herenigt als Orfeo zijn Euridice in de onderwereld voor een tweede
maar een echte ommekeer in het muziekleven hadden ze niet teweeg
exotisch instrumentarium dan het Parijse orkest, vooral waar het de
keer verliest. In Gluck’s Orfeo vind je weinig magie, fabelwezens
gebracht. In Frankrijk, waar men verlangde naar een terugkeer naar
blaasinstrumenten betrof. Voor Parijs werden de meer standaard
of goden; het drama moet zo menselijk en geloofwaardig mogelijk
een tragische opera waarin emotie en dramatische waarachtigheid
trombones, hobo’s en klarinetten gebruikt, waar in Wenen cornetti,
worden gehouden. Je zou eigenlijk kunnen zeggen dat ook Amor de
centraal stonden maar waar de opmars van een lichte Italiaanse stijl
chalumeaux en althobo’s in de partituur stonden voorgeschreven.
belichaming is van de liefde tussen de hoofdpersonen en niet echt
bijna niet te stuiten leek, kreeg hij een tweede kans. De uitnodiging
Een belangrijker verschil was het stemtype dat Gluck in de Franse
een figuur.
van Marie Antoinette greep hij dan ook met beide handen aan. Gluck
versie voor de hoofdrol gebruikte. Net als de muziekinstrumenten
was al bijna 50 geweest toen hij in Wenen zijn muzikale ommekeer
werd het exotische voor het wat meer aardse verruild: de in Frankrijk
De muziek ondersteunt die eenvoud, de kracht en de
probeerde te bewerkstelligen; toen hij aan zijn Franse avontuur
niet bijster populaire castraatstem maakte plaats voor het typisch
onafwendbaarheid van het drama. De traditionele structuur van
begon was de componist al bijna 60, en had hij al twee balletten en
Franse stemtype van de haute-contre, een hoge tenorstem die in
tragische opera’s, met door orkest begeleide aria’s en door continuo
41 opera’s geschreven. De revolutionaire geest was pas laat in het
die periode eigenlijk standaard voor de heldhaftige en romantische
instrumenten vergezelde recitatieven, wordt vervangen door een
leven in Gluck gevaren.
hoofdrollen werd gebruikt. Voor dit stemtype moesten ook de
doorgecomponeerde structuur, waarbij het orkest steeds speelt, en
toonhoogtes van de partituur worden aangepast.
waarbij de nadruk komt te liggen op een hele scène. Het publiek
De eerste opera die Gluck voor Parijs schreef was Iphigénie en Aulide,
wordt gedwongen het drama te volgen en er met de aandacht bij te
over de onfortuinlijke dochter van Agamemnon, koning van Mykene,
Ballet
blijven; in de oude vorm kon men na elke afzonderlijke aria weer
aan de vooravond van de Trojaanse oorlog. De première van de opera
Ingrijpender misschien nog dan deze veranderingen in
even bijkomen, en de voorspelbaarheid van de opbouw van aria’s,
vond plaats op 19 april 1774, en het werd een doorslaand succes.
instrumentatie en stemtype is de extra muziek in de Franse versie.
met een begindeel, een tussendeel en een versierde herhaling van
Marie Antoinette schreef aan haar zus over het effect van de opera:
Van een behoorlijk compacte opera maakte Gluck een veel langer
het begindeel, zorgde er ook voor dat men zich niet continu hoefde
‘in alle hoofden is door dit succes iets zo aan het borrelen gebracht
werk, om te kunnen zorgen voor een uitvoering die wat meer
te concentreren om niets te missen. Ook de tekst krijgt bij Gluck
dat het nauwelijks voor te stellen is – de verdeeldheid onder de
avondvullend was. Om tegemoet te komen aan de verwachtingen
veel meer aandacht: die moest in alle gevallen verstaanbaar zijn.
mensen is niet te geloven, men bestrijdt elkaar alsof het om een zaak
van het publiek voegde Gluck bijvoorbeeld een bravoure-aria toe voor
De muzikale structuur wordt dan ook redelijk simpel gehouden,
van religieus belang gaat. Hoewel ik mij openlijk heb uitgesproken
Orphée die de eerste akte een opwindende finale moest geven, en
virtuositeit is alleen toegestaan op die plekken waar het de
ten gunste van dit geniale werk is er aan het hof sprake van een
die Gluck hergebruikte uit een van zijn eerdere werken. Daarnaast
begrijpelijkheid van de tekst niet in gevaar brengt. Een duidelijk
heuse factiestrijd waarin men met een bijzondere levendigheid met
werd er een aanzienlijke hoeveelheid balletmuziek, sinds de dagen
signaal: het gaat niet meer om de ego’s van de zangers, maar om het
elkaar botst, en in de stad schijnt het nog erger te zijn.’ Om het vuur
van Lodewijk XIV een standaardelement van elke in Frankrijk
8
9
Michel Martin Drolling - Orphée et Eurydice
opgevoerde opera, toegevoegd, en ook die kwam soms uit al
maar die hierbij wel rekening houdt met het beoogde publiek. In
bestaande werken van de componist. De première van het werk vond
zijn Franse versie helpt de componist de toeschouwer als het ware
plaats op 2 augustus 1774, en was zo mogelijk een nog groter succes
een beetje: een zijden revolutie in plaats van een ijzeren. Het is heel
dan Iphigénie en Aulide. Toen Gluck in oktober van dat jaar weer naar
goed mogelijk dat Gluck, na gezien te hebben dat zijn Italiaanse
Wenen vertrok was het werk al bijna vijftig keer uitgevoerd.
hervormingsopera’s niet het gewenste blijvende effect op het Weense operaleven hadden, zijn strategie heeft herzien, en bewust
Critici hebben zich nog wel eens laatdunkend uitgelaten over
gekozen heeft voor een stijl die zowel aansprak als vernieuwend
de Franse Orphée. Gluck zou de puurheid en directheid van de
was. De eerdere pogingen waren misschien wel té kaal, te ontdaan
Weense versie hebben opgeofferd voor de eisen van de heersende
van alles wat het publiek verwachtte en mooi vond. Een geleidelijke
Franse smaak waarbij zijn hervormingsmissie op een tweede plaats
overgang naar de gewenste nieuwe stijl, waarbij de componist
kwam te staan. De Italiaanse Orfeo is de authentieke ervaring, de
geen platte knieval deed naar de populaire smaak maar er wel
Franse Orphée een veel slapper aftreksel. Feitelijk had Gluck zijn
degelijk rekening mee hield, werkte misschien veel beter. En dat de
hervormersziel verkocht om een goedkoop succesje te scoren.
hervormingsopera’s van Gluck in Parijs blijvend effect hadden – en
Maar als je het wel beschouwt, waren in latere uitvoeringen van
nog steeds de nodige controverse veroorzaakten! – kan niet ontkend
Orfeo buiten Wenen ook al de nodige aanpassingen gedaan, en was
worden. Gelukkig hoeven we niet te kiezen of te oordelen: beide
hier ook al sprake van aanpassingen aan lokale verwachtingen en
versies zijn meesterwerken, en het is een mooi eerbetoon aan het
smaak, waarbij ook nog wel eens muziek van andere componisten
genie van Gluck dat de opera, in tegenstelling tot zoveel andere
werd toegevoegd. Ook het omschrijven van de titelrol voor haute-
werken, eigenlijk nooit uit het repertoire is verdwenen. De kracht
contre kwam niet geheel uit de lucht vallen: in de meeste Orpheus-
van de muziek, en de kracht van de liefde: twee zaken die het publiek
opera’s wordt de titelrol door mannen gezongen. En los van de
duidelijk nooit zijn gaan vervelen.
hele discussie wat nu precies authentiek zou zijn, en hoe treurig of beklagenswaardig de compromissen zijn die Gluck maakte: de extra muziek die Gluck aan zijn opera toevoegde is gewoonweg prachtig. ‘L’espoir renaît dans mon âme’, de virtuoze aria voor Orphée is een redelijk standaard bravoure-aria zonder al te veel dramatische zeggingskracht, maar is ontegenzeglijk opwindend. De toegevoegde balletmuziek, waaronder de Dans van de Furiën en de in deze versie verlengde Dans van de Zalige Geesten, behoort ook nu nog tot de populairste stukken uit de opera en zijn onmiskenbaar briljante composities. Genie Moeten we Orphée et Eurydice niet eerder zien als een best of both worlds? Een opera die probeert te bereiken wat Gluck voor ogen had, namelijk een grotere dramatische zeggingskracht en waarachtigheid,
Orphée et Eurydice
10
11
Floris Visser: de zoektocht naar Orphée
Jacqueline van Rooij
Vanaf 1 mei speelt de Nederlandse Reisopera Orphée et Eurydice van
De verkleedkoffer thuis was zijn domein. Hij schreef kleine
groot belang zijn. En, met altijd weer, mijn hang naar geschiedenis,
Christoph Willibald Gluck in de regie van Floris Visser. De regisseur
toneelstukjes. Ook wilde hij van jongs af aan, uit eigen beweging, een
filosofie en kunst in de brede zin van het woord. Op het moment dat
is op dit moment al weer druk bezig met de voorbereidingen voor
klassieke muzikale opleiding. Tijdens het voortgezet onderwijs had
je de wereldgeschiedenis, zeker de geschiedenis van West-Europa, en
Antigone, die november 2015 in première gaat bij Opera Trionfo.
hij het geluk dat zijn school tegen het stadstheater was aangebouwd.
een groot deel daarbuiten eigenlijk ook, en de beeldende kunst wilt
Floris toont zich een voortdurend zoeker naar juiste formuleringen,
Daarover zegt hij: ‘dat was kat-in-het-bakkie. Ieder jaar deed ik daar
begrijpen, dan moet je je met de wortels van de religie bezighouden’.
naar nuancering. Gedetailleerd en uiterst beeldend verwoordt
twee grote zaal-producties.
Hij vertelt dat hij altijd al veel hield van Italië en Florence, maar dat
hij wat zijn doelen en missies zijn ten aanzien van opera en de
Later tijdens mijn klassieke zangstudie aan het Koninklijk
toen hij voor het eerst in Rome kwam, hij ‘totaal in de fik stond’.
betekenis ervan voor de samenleving. Operastof wordt bij hem vanuit
Conservatorium heb ik mensen ontmoet die grote carrières
ongelooflijk veel invalshoeken benaderd om uiteindelijk bij dat ene
hadden in de internationale operawereld, o.a. Michael Chance, de
Heb je een missie als regisseur?
beeld, dat ene motto uit te komen, dat bepalend zal worden voor
countertenor. Ook Alexander Oliver, die een lange en veelzijdige
‘Ja, meerdere missies. Ik vind dat het niet goed gaat met ons vak
zijn regie. Juist bij Orphée et Eurydice is dat zoeken naar die kern een
carrière had als tenor, en later artistiek directeur werd van de
en met de kunsten, ook internationaal niet. Er wordt continu een
enorme worsteling geweest, omdat deze opera in een lange en grote
Opera Academy, waar ik ook gewerkt heb. Zij gaven mij veel
aanval gedaan op de kunst, op opera en muziek. Zelfs in een land
traditie staat. Zijn producties worden vaak zeer lovend ontvangen.
kansen. Michael heeft mij mijn eerste grote zaal productie gegeven.
als Duitsland merk je dat het onder druk komt te staan. Dat uit zich
Iedereen wil natuurlijk weten waarom hij, pas eenendertig jaar, al zo
Alexander nam mij voor het eerst als regieassistent. Toen kwam ik
in bezuinigingen, maar het is in feite een aanval op het intellect én
ontzettend succesvol is.
bij Willy Decker terecht, bij DNO, en bij Klaus Bertisch, die ook bij
de fantasie, op de spelende mens… Natuurlijk is kunst niet de eerste
deze voorstelling van Orphée in Enschede betrokken is. Klaus heeft
levensbehoefte, zoals brood en een huis. Maar voor de samenleving
Wat is die ‘succesformule’?
mij daar min of meer uit de kantine geplukt. Sindsdien is hij de
die we vorm willen geven is het wel een eerste levensbehoefte.
Het lijkt alsof hij zelf nog steeds op zoek is naar het antwoord op die
dramaturg geweest voor praktisch elk van mijn voorstellingen’.
Cultuur verschaft ons een identiteit, een lichaam, de kunst levert
vraag. Hij vertelt dat het altijd keihard werken geweest is, samen met
daarbinnen vers bloed aan en laat het stromen. Het zijn de ideeën,
zijn team. ‘Dat is al begonnen in 2006. Het is niet iets wat is komen
Religie
de grote, intellectuele ideeën. Het zijn de vragen die gesteld moeten
aanwaaien, het is heel erg bevochten’. Hij citeert Els van der Plas
Floris, die calvinistische wortels heeft, vertelt dat hij in 2010 (5 sep
worden, de antwoorden daarop, die soms ook verontrusten. Kunst
(directeur Nationale Opera en Ballet), die opmerkte dat er niet veel
tember om precies te zijn) is overgestapt naar het katholieke geloof.
kan zeer verontrustend zijn. Zodra de volwassen mens niet meer
regisseurs zijn die een goede personenregie kunnen voeren, unieke
‘Het geloof is voor mij iets heel persoonlijks en daarmee ben ik wel
mag spelen en geen grote ideeën mag ontwikkelen komt er geen vers
concepten bedenken én de muziek goed beheersen, en ook nog eens
één van de meest liberale katholieken die er rondlopen’. Zijn keuze
bloed meer. Kunst is als het dialyse apparaat van de samenleving. We
in beelden kunnen denken. Hij denkt dat het een combinatie is
voor het katholicisme is naast een religieuze ook een culturele keuze.
zijn hartgrondig bezig om de stekker uit dat apparaat te trekken. Mijn
van brede interesse, hard werken, vakmanschap en artistiek talent.
‘Ik ben een culturele katholiek, dat ben ik in Maastricht geworden.
eerste missie is het blijven plaatsen van kunst in de samenleving.
Uiteindelijk koos hij bewust voor de Toneelacademie in Maastricht.
Dat heeft te maken met wat opera is. Het blijft moeilijk om opera te
Mijn tweede missie is om, door mijn eigen kunst, wezenlijk iets
Daar stond dat vakmanschap hoog aangeschreven. ‘We deden daar
maken in Nederland. We hebben geen grote operatraditie. Voor mij
te zeggen over de wereld waarin wij nu leven. Daar vragen over te
de klassieke stukken. Het eerste stuk dat ik speelde was Othello! Daar
is het geloof een bron van rust en stabiliteit geworden. Het betekent,
stellen. De opdracht die ik aan mijzelf heb gesteld is om kunst te
heb ik ook Antigone voor het eerst gespeeld’. Hij leerde er de basis
als ik tijd heb, op zondag naar de mis. Voor elke première, waar ik
maken in het hier en nu, zonder dat noodgedwongen te actualiseren,
van het klassieke drama kennen.
ook ben, moet er gebeden worden en een kaarsje gebrand’.
maar om het wel over jou en mij te laten gaan’.
Zijn hang naar religie is sterk bepaald door de relatie met opera. Kansen
‘Het heeft te maken met het feit dat ik voor opera leef en opera mijn
Personages
Vanaf zijn vierde jaar was Floris aan het toneelspelen en bezig
grote interesse heeft. Maar ook met de grote klassieke verhalen,
‘De personages zijn van groot belang! Er zijn heel veel
met het tekenen en bouwen van kleine decors in zijn kamer.
met hun zeggingskracht, die ook vandaag de dag nog actueel en van
operaregisseurs die prachtige beelden kunnen maken, prachtige
12
13
Così fan tutte in Moskou foto Damir-Yusupov
concepten hebben, maar die de zangers niet echt laten spelen. Die
wordt.Je bent op zoek naar het eureka-moment. Dat is dat ene ding,
men toen, en ook wij nu, nog steeds in die mythe willen geloven.
zinnebeeld, en namen hem dat af zodra hij aan de grens van de
zetten de personages enkel binnen hun beelden neer. Dat zijn vaak
dat je hele concept gaat bepalen. Dat waar je alles aan ophangt. Dat
Dergelijke kernen zijn de reden dat wij mythes verzinnen en
Hades kwam. Pas de tweede keer, wanneer hij Eurydice opnieuw
prachtige voorstellingen, maar er wordt niet echt geacteerd! Terwijl
moet uniek zijn en niet eerder vertoond. Maar dat was heel lastig
laten voortbestaan. Het komt voort uit onze wens om ons bestaan
verliest, ziet hij in wat hij had moeten doen. Het sterven vanuit
ik dat allebei probeer te laten ontstaan. Ik ben daar soms gekmakend
hier.
te verklaren, het universum te begrijpen en het leven dragelijk
liefde, zoals in het geval van Alkestis, dat zagen Plato en de zijnen als
precies in, want ik wil dat de zangers acteren en dat zij echt die
Er waren veel vragen. Zo wordt vaak gesproken over de overwinning
te maken. Het gaat om het menselijk onvermogen de wereld te
het hoogste goed. Wij begrijpen dat enorme verdriet en gemis nog
personages worden. Daar zit een enorme techniek en methodiek
van de liefde, de triomf van Amour, over het (verplichte) happy end
accepteren zoals die is’. Voor Floris betekende dat het zoeken naar
altijd, de ervaring dat je dan zelf ook niet meer wilt leven. Voor elkaar
achter die ik op hen loslaat. Als publiek identificeren wij ons met
zoals destijds een vereiste was aan de hoven van Wenen en Versailles.
de universele menselijke kern in de goddelijke mythe. Hij zegt: ’het
de dood in willen gaan, dat doet Orphée in eerste instantie niet.
de personages en daarom zijn die zangers zo cruciaal, zij zijn de
Moet dat einde in ons geval nu ‘happy’ zijn of juist niet? Bij het einde
is volgens mij zo, dat wij niet kunnen omgaan met het verlies van de
Dus dat was mijn eureka-moment. Het is slechts een illusie dat hij
boodschapper en drager van het stuk en van mijn concept. Die
van de opera zie je ook vaak dat opgeheven vingertje naar de vrouw.
persoon waar wij het meest van houden. Niet het verlies zelf, maar
haar terugkrijgt, die voortkomt uit zijn waanzinnige verdriet’. Klaus
personages brengen zowel het verhaal, de conflicten daarbinnen en
Orphée zou namelijk hebben omgekeken, omdat Eurydice jaloers
het afgesneden zijn doet pijn. Mensen kunnen eigenlijk niet omgaan
Bertisch stelde hem ook goede vragen zoals: de Furiën bijvoorbeeld,
de verschillende thematische onderwerpen tot ons. Ik zeg altijd tegen
was, zij vertrouwde hem niet. En is Orphée de kunstenaar, een mens,
met pijn. Wij worden kwaad, wij zoeken het conflict op het moment
waar staan die voor?
de zangers dat zij het drama uit het andere personage moeten halen
een halfgod of gewoon een herder uit Thracië? Hij heeft een schare
dat wij pijn voelen. Wij allemaal zouden, net als hij, die onderwereld
Floris meent dat het gaat over mensen die lijden. Niet om monsters
en dat het conflict tussen hen zit. Mijn manier van acteren is heel
herders om zich heen en zij een gezelschap van nimfen… Allemaal
in willen gaan om onze geliefde terug te krijgen’.
uit de hel, met vleermuisvleugels (volgens hem ons christelijke idee
fysiek. De zangers moeten niet op de muziek, maar met de muziek
vragen. Wie is Amour, wat zijn die furiën van de onderwereld en
bewegen. Alsof zij de muziek ter plekke creëren, vooruit denkend,
gelukkige schimmen in het Elysium?’ Floris geeft aan dat in deze
Het omkijken van Orphée, wat betekent dat?
‘Het zijn lijdende schimmen. Als je niet uitkijkt wordt Orphée een
vooruit bewegend. In grote lijnen over dat toneel en heftig, intens
versie Amour niets anders is dan het zinnebeeld van Orphée zelf,
‘Er is over niets zoveel geschreven als over het omkijken. Het is
ver-van-je-bed-show. Ik bedenk alles samen met Dieuweke van Reij,
spelend’.
een illusie. ‘Zoals wij zelf ook continu goden en mythes verzinnen,
hetzelfde als het omkijken van de vrouw van Lot bij Sodom en
de decor- en kostuumontwerpster, met Alex Brok, die de belichting
Floris werd in 2012 door Nicolas Mansfield gevraagd voor de regie
omdat wij niet met pijn om kunnen gaan. Zo hoefde ik niet de opera
Gomorra. Maar dat is een religieuze leerstelling ‘vertrouw en
doet en met Klaus Bertisch. De belichting is ook heel belangrijk, Alex
van Orphée. Hij wilde meteen de Franse versie, de Italiaanse had
te veranderen, maar kon ik het hele verhaal laten bestaan’.
gehoorzaam god of de goden’, daar kom ik in deze tijd als regisseur
is daarnaast ook een goede dramaturg’.
hij eerder gedaan. ‘In de Italiaanse versie, met een countertenor,
van de hel).
niet meer mee weg. Daar identificeren wij ons niet mee. Toen dacht
is Orfeo een halfgod. Die rol is voor een castraat geschreven. Dat
Orphée
ik aan diegenen, die naar Orphée kijken als de ijdele kunstenaar,
Decor
is een onnatuurlijke en goddelijke stemsoort’. Daarom wilde hij de
‘Orphée staat voor meerdere dingen’, vertelt Floris. ‘Je vindt hem als
die zijn sublieme rouw en verdriet wil vormgeven in de kunst. Maar
Floris reed vorig jaar, samen met zijn vriendin, rond op de Lassithi
tenorversie gebruiken. ’Ik wil een menselijke voorstelling maken, ik
je terugkijkt overal: in de mythologie, de filosofie, religie, kunst; onze
kunst die over kunst gaat, dat is niets voor mij, dat is navelstaren.
Hoogvlakte op Kreta, die tamelijk ruig en stenig is. ‘Het decor in
wil dat hij een man is. Daar is het uit voort gekomen. Daar komt bij
collectieve geschiedenis is doordrenkt van Orphée. Maar hij staat
Daarmee vertel ik geen universeel verhaal. Die mogelijkheid heb
deze voorstelling zal worden gevormd door een enorme Griekse
dat we nu nog meer mooie muziek hebben die niet in de Italiaanse
ook voor de kunstenaar en de kunst zelf, daarom is hij natuurlijk
ik afgeschreven, ook al door die keuze voor de tenor. Het moet een
vlakte. Daaromheen komt een rondhorizon van 24 meter en 12 m
versie zit’.
zo’n geliefd onderwerp. Maar, zeker in de opera van Gluck, is er iets
mens zijn, geen kunstenaar. Het enige dat toen nog overbleef is dat
hoog en dat is alleen maar licht! Dat gaat over schaduwwerking en
vreemds aan hem. Wanneer hij Che farò senza Euridice (of J’ai perdu
het omkijken een inzicht is. Het is het omkijken en iets zien. Dan
over mensen die opkomen uit de mist, dat gaat over daglicht en over
Waar draait het om in deze opera?
mon Eurydice in de Franse versie) zingt, dan is dat een perfect rondo,
implodeert ook die luchtbel, die fantastische droomwereld, die illusie
de onderwereld creëren. Dat doen we dus met alleen maar licht.
‘Het opbouwen van de ideeën rondom de kern is bij Orphée heel
in majeur nota bene, en dan ook nog op het moment dat Eurydice
dat hij denkt haar terug te kunnen krijgen’. Dit idee ontstond na de
Vijftig procent van het decor, van het beeld, is licht. Dit stuk gaat over
moeilijk geweest, vanwege de enorme traditie die bestaat rondom
voor de tweede keer sterft. Er wordt vaak gezegd dat Orphée daar
lange zoektocht naar die kern, waarbij Floris onderweg ook op Plato
mensen, die in en met de natuur leven. Iedere beek is een nimf, in
dit werk. Als je alleen al kijkt naar de figuur van Orphée. Het is een
Gluck zelf is, dé componist, of dé kunstenaar. Of hij ons wil tonen
en zijn Symposion stuitte. Deze operaversie zal gaan draaien om die
iedere grot woont een godheid. Wanneer je voor één beeld kiest moet
wonderlijke, mythologische vertelling. Een man zingt prachtig en
hoe perfect hij zijn lijden en ongeluk kan verbeelden in de muziek en
illusie van Orphée, dat hij Eurydice terug uit de dood zou kunnen
je wel de sociale en culturele achtergronden van die samenleving
weet zijn weg naar de onderwereld te vinden. Hij zingt zo mooi dat
poëzie. Dat heeft iets egocentrisch, iets ijdels….
halen.
daarmee weergeven. Dat ene beeld is voor mij die rotsvlakte van
hij zijn overleden echtgenote terug krijgt. Maar dan kijkt hij om … en
Wanneer Orphée een mens is moet je opnieuw gaan kijken naar
Floris vertelt: ‘Volgens Plato had Orphée niet de moed om voor de
Kreta. Dat beeld loopt wel tien meter door naar achteren, met een
gaat het mis. Ik zoek de kernpunten, waar het stuk aan opgehangen
de mythe. In de kern daarvan ligt iets zo universeels besloten dat
liefde te sterven. De goden gaven hem als straf een beeld mee, een
stijgingspercentage van ongeveer twintig procent’.
14
15
Team, cast & data Orphée et Eurydice
La Bohème in Duitsland
Het ensceneren van het stuk heeft met het opbouwen van beelden
waarin tijd en ruimte samen komen. Keer op keer gaat hij erin en
mensen proberen, omdat ze bang zijn voor clichés, maar tegen de
Crew en Cast
te maken. Floris heeft veel inspiratie gevonden bij fotobeelden, die
eruit en belandt weer op de vlakte. Daar ziet hij ineens Eurydice in
metafysische kracht van de muziek kan niemand op! Je wint het
Muzikale leiding: Roger Hamilton
naadloos in zijn enscenering passen. Hij toont een foto van een
haar bruidsjurk, bijna in slow-motion en dan komen de furiën. We
nooit van de muziek. Dat je de muziek onderzoekt en vragen stelt,
Regie: Floris Visser
eenzame man, met alleen maar dat licht. ‘Zo kwamen we op die
zien de herhaling van de begrafenis, zijn nachtmerrie, zijn hel.
dat is alleen maar goed’.
Decor- en kostuumontwerp: Dieuweke van Reij
rondhorizon’. Een andere foto refereert voor hem naar Eurydice,
In het volgende beeld is het donker, weer zijn we bij het dichte
‘alsof zij daar ligt in haar bruidsjurk. Deze foto heet Stay! Daar gaat
graf. Hij wordt wakker en denkt dat het niet waar is. Dat is het
Ballet
het om. Hij wil dat zij blijft, hij kan haar niet loslaten’. Hij laat een
moment van het Elysium, dan is opeens de horizon melkwit, zoals
Alle balletten zijn in deze enscenering van Orphée opgenomen
portret zien van een jongen met een bloedend hart, die vlak voor een
het paradijs is, dan komen de schimmen. Opnieuw zien we een
en hebben een functie. Ze geven voortdurend in beelden
Orphée: Samuel Boden
afgrond staat. Het werd de inspiratie voor het idee, dat in het decor
herhaling maar nu van de bruiloft. Amour is nu Orphée en trouwt
zielenprocessen weer. Om die reden vindt Floris dat er niet in de
Eurydice: Kristina Bitenc
van Orphée een afgrond moest komen.
met Eurydice. De episode met het paradijs is een herbeleven van de
balletten moest worden gesneden. ‘Afgezien van de prachtige muziek
L’Amour: Bernadeta Astari
Lichtontwerp: Alex Brok Choreograaf: Pim Veulings
bruiloft, maar op een vervreemdende manier, zodat wij als publiek
hadden balletten in de tijd van Gluck ook een libretto. Balletten
Scènes
langzaamaan gaan beseffen dat hij waanzinnig is geworden van
waren verhalende elementen, die deel uit maakten van het verhaal.
HET Symphonieorkest
Wanneer de kern van een opera helder is begint de opbouw van de
verdriet. Alles speelt zich af in zijn geest.
Met de choreograaf hebben we daar naar gekeken. Hoe we, binnen
Consensus Vocalis
scènes. Daarvoor bouwt Floris met zijn team maquettes. Hiervan
Opeens ziet hij zichzelf opnieuw, omringd door dansers die er exact
het concept dat ik voor ogen had, ieder ballet het verhaal door konden
laat hij schitterende afbeeldingen zien in fotoshots. Hij vertelt dat
uitzien zoals hij. Dat is de waanzin, bijna als een spiegelpaleis. Het
laten vertellen. Het moest geïntegreerd zijn, naadloos in elkaar
Speellijst
de majeur ouverture wordt bestemd voor de bruiloft van Orphée en
gek worden en overal jezelf zien … Steeds maar denken dat zij daar
overgaan, niet als afzonderlijk element worden behandeld’.
Enschede | Wilminktheater | 1 mei, 20.00 uur
Eurydice. ‘We zien dat er twee mensen opgetild worden boven het
is … Uiteindelijk, bij de laatste paar maten aan het einde van de
Er zijn zes dansers en omdat er maar drie solisten zijn is er
Enschede | Wilminktheater | 3 mei, 16.00 uur
koor, ze willen kussen, zij houdt hem tegen en pakt een blinddoek.
onderwereld sequens, wanneer hij het uitschreeuwt, laten we zand
(financiële) ruimte voor de dansers. ‘Orphée kun je gemakkelijk met
Den Haag | Lucent Danstheater | 6 mei, 20.00 uur
Hierdoor zie je meteen dat het thema van het omkijken als een soort
storten van 20 meter hoogte, bovenop hem. Dan wordt die illusie
ongeveer achtentwintig man doen. Meer heeft deze muziek niet
Amsterdam | Theater Carré | 11 mei, 20.00 uur
echo, als een soort prelude, in de voorstelling geïntroduceerd wordt’,
verbroken.
nodig. Ik wil dat de dansers gemengd zijn met het koor. Orphée is
Den Bosch | Theater aan de Parade | 13 mei, 20.00 uur
zegt Floris. ‘Dat blindemannetje spelen zie je vaker op bruiloften. De
In de derde akte komt er opeens een lichtflits en Orphée kijkt naar
een echte kooropera. Het koor heeft een belangrijk aandeel, is ook
Utrecht | Stadsschouwburg | 15 mei, 20.00 uur
bruidegom kust het verkeerde meisje etc. Maar op het moment dat
het graf. Hij ziet haar daar bloot liggen, in de aarde. Hij komt tot
echt een personage, meerdere personages zelfs, en het mengt zich
Rotterdam | Rotterdamse Schouwburg | 17 mei, 20.15 uur
het koor zich opent, zien wij opeens de dode Eurydice liggen. Dan
het inzicht, dat het enige dat hij in zijn verdriet gedaan heeft, is haar
voortdurend met de dansers. We hebben strenge audities gehouden
Arnhem | Schouwburg | 26 mei, 20.15 uur
rukt Orphée zijn blinddoek af, het koor kleedt zich om naar zwart, op
lijk opgraven. Hij ziet dat het allemaal zinloos is geweest en vraagt
voor het koor, omdat de koorleden echt goed moesten kunnen
Zwolle | Theater De Spiegel | 28 mei, 19.30 uur
het toneel. Nu zijn we bij de begrafenis … Op dat moment zien we
zich af wat hij zichzelf heeft aan gedaan? Die passage verwijst naar
bewegen’.
Heerlen | Parkstad Limburg Theaters | 30 mei, 20.00 uur
haar lichaam door die zwarte groep mensen over de vlakte gedragen
het einde, naar zijn zelfmoord, omdat hij alleen in de dood met haar
Ook van zijn zangers eist Floris dat ze goed kunnen bewegen.
Breda | Chassé Theater | 2 juni, 20.00 uur
worden. Hij schreeuwt haar naam uit en we zien het lichaam in die
kan worden verenigd. Het einde is bitterzoet … Geloof mij, het wordt
Daarom werkt hij het liefst met de nieuwe generatie, want ‘die doet
Maastricht | Theater aan het Vrijthof | 6 juni, 20.00 uur
dertig, veertig mensen van het koor verdwijnen. De club gaat uiteen,
niet saai, want we gaan echt naar de onderwereld en we gaan echt
dat bijna vanzelfsprekend. Zij zijn het gewend en weten wat er in
er is alleen nog de grafheuvel.
naar het paradijs, maar op een manier, dat we er achter komen dat
dat opzicht van hen verwacht wordt. Ze zijn expressief en willen dat
Inleidingen een uur voor aanvang van de voorstelling.
Orphée graaft uit woede in dat zand. Hij slaat een fles kapot en
dit totaal Orphée’s eigen verzinsels zijn … om de pijn niet te hoeven
ook zijn’. Floris heeft de cast voor Orphée zelf geauditeerd. ‘Het is een
Enschede: Ben Coelman
wil bijna zelfmoord plegen. Maar hij kan niet en durft niet. Het
voelen. Zoals wij mensen religie, mythen en grote verhalen nodig
fantastische jonge cast en dat heeft zo zijn voordelen voor die rollen
Heerlen en Maastricht: Len van Schaik
graf loopt leeg en daaruit verschijnt een exacte kopie van hem
hebben om te kunnen omgaan met ons zelf en te overleven’.
van deze jong geliefden …’.
zelf, maar dan met twee vleugels. Die belooft hem de hemel: als hij de onderwereld in gaat krijgt hij haar terug, maar hij mag niet
Jij denkt heel erg vanuit de muziek?
omkijken. Hij gaat dat graf in en dat wordt dan een zandloper,
‘Ja, altijd, tegen de muziek in regisseren werkt niet. Je ziet het zoveel
16
17
Activiteiten Reisopera
OperaAmuse De Parelvissers
Carlos Toledo en Rocco Vermijs, die in de
Nieuwjaarsrecepties
Operalunch
De OperaAmuses van de Reisopera zijn
opvatting van regisseur Timothy Nelson een
De Reisopera verzorgde in januari optredens
De OperaLunch van december in theater
steeds weer een succes. Een paar weken
belangrijk element vormen, gaven acte de
tijdens de nieuwjaarsrecepties van de Saxion
Concordia in Enschede werd verzorgd
voor de première van een nieuwe productie
présence.
Hogescholen in Deventer en Enschede.
door sopraan Bernadeta Astari van het
presenteren de leden van de cast zich
Na het openingswoord van Nicolas
Daar traden drie jonge musici op: Johane
ZangersEnsemble van de Nederlandse
tijdens een informele bijeenkomst in het
Mansfield, trad Ben Coelman, hoofd
Ansell - sopraan, Laura Bos - piano en Bora
Reisopera. In De Parelvissers is ze
gebouw van de Reisopera in Enschede.
dramaturgie en educatie van de Nederlandse
Balci - bariton van het ZangersEnsemble van
understudy van Kishani Jajasinghe, die de
Een restaurant zorgt voor een bijpassende
Reisopera, op als gastheer. Hij interviewde,
de Reisopera.
hoofdrol zingt. Bernadeta zong tijdens de
maaltijd waarbij de zangers tussen de
tussen de gangen door, regisseur Tim
lunch samen met tenor Yaroslav Abaimov,
gangen door aria’s laten horen.
Nelson, kostuumontwerpster Elena
die in de opera de rol van Nadir op zich
Op 11 december was er weer zo’n geani
Werner over haar Japanse naaitechniek en
neemt, een gedeelde rol samen met Jesus
meerde en geheel uitverkochte Amuse, als
decorontwerper Wikke van Houwelingen
Garcia. Ze werden begeleid door Abigail
opmaat voor De Parelvissers met optredens
over het tot stand komen – na talloze vruch
Richards aan de piano.
van Kishani Jayasinghe (Leïla), Robert Davies
teloze ideeën – van het grote golvende doek,
(Zurga) en Jesus Garcia en Yaroslav Abaimov,
dat in de voorstelling als decor gaat dienen.
die in de voostelling afwisselend de rol van
De bijpassende maaltijd werd deze
Nadir zingen.
keer verzorgd door restaurant De Vier
Ook de drie dansers, Krittin Kiatmetha, Juan
Jaargetijden.
De volgende Operalunches zijn op 30 maart Bora Balci
Johane Ansell
Kishani Jajasinghe en Robert Davies Ben Coelman interviewt Tim Nelson
Laura Bos
Foto: Diederik Rooker
Bernadeta Astari
en 18 mei gepland in Concordia, Enschede.
18
19
Nicolas Mansfield heeft een extra drukke decembermaand gehad. Het platform Jij&Overijssel daagde hem uit om in zes
Pop-up Messiah
weken een compleet nieuwe versie van Händels Messiah uit de grond te stampen.
Arthur Adam
Niet met professionele musici, maar met willekeurige, onbekende inwoners van Overijssel. En Nicolas is er de man niet naar om zo’n uitdaging uit de weg te gaan. Op 18 december was het zover: in de Grote Kerk in Zwolle klonk het Hallelujah.
Een van de wel bekende inwoners van Overijssel, singer-songwriter
namelijk nauwelijks noten lezen, dus het ontcijferen van partituren
op de achterste rij – de zingende buschauffeur – enorm enthousiast
Arthur Adam, was gevraagd om een solo-partij te zingen. Voor Opera
zou me meer moeite kosten dan het luisterend analyseren van het
playbackte. De laatste regels hebben wij tweeën meer gelachen dan
Informa doet hij verslag van zijn ervaringen.
lied als geheel. Waar een popliedje meestal uit 4 tot 10 akkoorden
‘gezongen’.
bestaat, in een overzichtelijk schema, verandert ‘And He Shall Purify’ Op 18 december 2014 vond in de Grote Kerk in Zwolle de ‘Pop-up
elke kwarttel of halve tel van harmonie en is geen regel hetzelfde.
Messiah’ plaats. De Reisopera en productiebedrijf iGlow Media
Lekker veel uitzoekwerk dus.
hadden in zes weken een voorstelling van Händels Messiah in elkaar
Vervolgens moest ik kiezen welke koorlijn ik ging volgen: ik heb een
gezet, gemaakt door ‘de bevolking van Overijssel’. Dit met als doel te
groot bereik, van bariton tot countertenor, en ik vind het een feest om
laten zien dat Overijssel bol staat van enthousiaste muziekamateurs,
lekker uit te waaieren. Bij Händels lied zingen jongenskoor, tenoren
zonderlingen en ander kunstzinnig talent. ‘Het wordt een hele rare
en de lage tonen vrolijk dwars door elkaar heen, met verschillende
avond’, vertrouwde de PR-dame van de Reisopera mij ’s middags, na
teksten, dus aan mij was de schone taak om er één heldere tekst en
mijn soundcheck, toe. ‘Mooi zo’ zei ik.
één overzichtelijk stuiterende melodie van te maken. Die melodielijn
Zo vreemd was de avond eigenlijk niet eens. Natuurlijk was de
moest dan ook weer passen op mijn gitaarpartij die zowel de akkoor
muzikale variatie behoorlijk groot: van gospel tot strijkkwartet, van
den als de ontbrekende koorlijnen moest oppakken. Een feest om te
soundscapes met schapengeblaat tot Jaren-80-Nederlandstalig-in-
doen.
de-stijl-van-Hans-de-Booij. En er was een geurDJ, iemand die met
De opzet van de Pop-up Messiah liet geen repetitie of doorloop toe.
parfums, kruidenmengsels en een ventilator de wierook uit de kerk
De deelnemers moesten een filmpje insturen van hun versie van het
joeg. Maar er was ook een duidelijke rode draad: Händel.
stuk dat hun was toegewezen, iGlow zorgde verder voor logistiek en
Händel was er niet de hele tijd bij: er klonk een kerstig lied van Chris
planning. Alle deelnemers kenden hun stuk en positie, en klommen
DeBurgh en zelf mocht ik Leonard Cohens Hallelujah naar mijn
– zonder aankondiging – in de juiste volgorde het podium op.
hand zetten. Maar beide liederen pasten in de ontspannen kerstsfeer
Meneer Mansfield heb ik voor aanvang even de hand geschud, en
in de Grote Kerk, beide liederen bezongen het verband van de mens
ik heb zijn aan zaal en deelnemers gerichte hartelijke dankwoord
met het hogere.
gehoord, maar het voornaamste contact dat ik met hem had vond
Dat ik Cohens Hallelujah mocht spelen was een bonus. Ik was in
op Twitter plaats: hij en de PR-dame van het begin van mijn verhaal
eerste instantie benaderd door iGlow Media om het koorstuk ‘And He
retweetten enthousiast mijn tweets over de #popupmessiah (voor
Shall Purify’ te bewerken en solo uit te voeren. Die uitnodiging nam
twitterleken: zij kopieerden mijn korte mededelingen en plaatsten
ik dankbaar aan. Ik ben al jaren actief als singer-songwriter maar
deze op hun eigen digitale prikbord).
word steeds meer de popmuziek moe. Ik had in 2014 al muzikale
Vermeldenswaardig was verder nog dat de voorstelling werd afge
uitstapjes gemaakt naar Russisch danstheater en naar jazz, dus daar
sloten met een reprise van Händels befaamde Hallelujah, ditmaal
kon het bewerken van een klassiek koorstuk tot een eenpersoons lied
uitgevoerd door alle deelnemende kunstenaars. Ik had kort tevoren
Arthur Adam (ten Cate) studeerde in Amsterdam af in filosofie en
ook nog wel bij.
gehoord dat dit ging gebeuren, maar kon me verder niet voor
rechten, maar koos voor de muziek. Hij heeft de afgelopen 10 jaar
Het maken en instuderen van dit arrangement was niet eenvoudig.
bereiden en kende het lied maar half. ‘Als je er maar enthousiast bij
als singer-songwriter en multi-instrumentalist in de hele wereld
Maar wel heel leuk. Ik ben begonnen met het op gehoor in
staat’, zei de organisatie. Eenmaal op het podium probeerde ik dan
opgetreden. Sinds 2010 woont hij in Twente, waar hij in 2012 het
akkoorden omzetten van de muziek van orkest en koor. Ik kan
maar zacht mee te brommen met de bassen, terwijl mijn buurman
Twents Songschrijvers Gilde oprichtte.
Arthur Adam foto Martin van de Vrugt
20
21
Recensies De Parelvissers
Annette Reyes
Hoe reageert de schrijvende pers op de jongste prestatie van de
*** De Telegraaf | Thiemo Wind
solo’s kwam Jayasinghe goed tot haar recht; met haar mannelijke
Nederlandse Reisopera?
Het duet uit De Parelvissers, wie kent het niet? De Reisopera brengt
tegenspelers leek haar stem wat minder goed te ‘mengen’. Het
Ziehier de eerste reacties die we lazen na de premières die op 23 en
het werk van Bizet keurig in de oorspronkelijke gedaante uit 1863.
sterkste staaltje casting was echter gedaan voor de mannelijke
25 januari plaatsvonden in het Wilminktheater in Enschede.
Drie dansers schaduwen de hoofdrollen met Thaïs geïnspireerde
hoofdrollen. De Amerikaanse tenor Jesus Garcia, heeft als Nadir alles
Het betreft de uitvoering van De Parelvissers (Les pêcheurs de perles)
bewegingskunst. Vraag niet waar het goed voor is, maar echt storen
in huis. Zijn stem verloor geen enkel moment glans. Luid, zacht,
van Georges Bizet, een parel uit het operarepertoire, gebracht in een
doet het ook niet. De regie van Timothy Nelson wordt geleidelijk
hoog, laag: het was allemaal even prachtig. Tevens wist hij precies
regie van jonge theatermaker Timothy Nelson met als rijzende ster
overtuigend. De voorstelling haalt de meeste kracht uit de eenvoud.
de juiste hoeveelheid emotie in zijn stem te leggen. De Zurga van
de Sri Lankaanse sopraan Kishani Jayasinghe in de hoofdrol.
Het toneelbeeld wordt volledig beheerst door een groot zeildoek
de Britse bariton Robert Davies was minstens even uitzonderlijk.
dat zich als een enorme vloedgolf verschillende kanten op kan
Met een stoere bühnepresence en een dijk van een stem wist hij te
**** Volkskrant | Guido van Oorschot
krullen. De tsunami van het slotbeeld is indrukwekkend. De grootste
imponeren. In alle registers klonk zijn bariton warm en krachtig,
Dat de gekortwiekte Reisopera elk dubbeltje tegenwoordig drie
aanbeveling verdient de prachtige muziek van Bizet, die bij de
zonder ook maar enig moment te forceren. De jonge Turkse bas-
keer omdraait, hoor je aan de zangers amper af. Jeugdige regisseur,
Reisopera in goede handen is. De sopraan Kishani Jayasinghe (what’s
bariton Arman Isleker mocht als hogepriester Nourabad aantreden
jonge zangers, frisse dirigent: tot eind februari reizen ze door
in a name?) uit Sri Lanka, een gevoelige maar ook zelfbewuste Léïla,
en deed dit uitstekend. Naast de solisten hield het Nationaal Opera
Nederland met een voorstelling die haar grootste kracht vindt in
mag gerust een ontdekking heten. Ze brengt warmte en vocale
en Concert Koor het niveau hoog. Het Noord Nederlands Orkest,
zachte, transparante klanken. Of regisseur Timothy Nelson de
souplesse mee, ondergebracht in subtiele lijnen. Jesus Garcia heeft
onder leiding van de Franse dirigent Benjamin Levy, begeleidde
verwikkelingen in Ceylon geloofwaardig op de bühne brengt is vers
net te weinig vocale spanwijdte voor de rol van Nadir en klinkt
de zangers uitstekend, al had de orkestklank hier en daar iets
twee. Een emmer, een schelp, een visnet: aan zijn eenvoudige decor
het minst Frans van allemaal, maar de sympathieke Amerikaanse
warmbloediger mogen zijn. Het toneelbeeld is strak gestileerd en
voegt scenograaf Wikke van Houwelingen weinig overbodigs toe. Een
tenor weert zich kranig. Robert Davies overtuigt als Zurga en
de kostuums zijn eveneens vrij strak en modern, al doen ze door
groot zeil dat millimeter voor millimeter wordt gehesen, slaat later
Arman Isleker is een goede Nourabad. In de bak bewijst het Noord
de speciale (Japans geïnspireerde) laagjes en stiksels toch niet-
om in een golfkam. Ook als projectiescherm voor schaduwtheater
Nederlands Orkest zich opnieuw als een betrokken operaorkest,
westers aan. In dit minimalistische decor wordt goed gespeeld. Hoe
bewijst het goede diensten. Drie dansers met kronkelende lijven
ditmaal onder de fijnzinnige leiding van Benjamin Levy. Al met
Léïla zich bijvoorbeeld herhaaldelijk aan Zurga’s borst werpt om
spiegelen de ménage à trois in een niet-storende choreografie van
al levert de Nederlandse Reisopera een knappe prestatie. Het
hem te smeken om haar geliefde te redden is pijnlijk overtuigend.
Jitti Chompee. Puristen tekenen misschien bezwaar aan tegen het
Enschedese premièrepubliek reageerde juichend.
De regisseur zet een drietal mannelijke dansers in, die als spiegel moeten dienen voor de drie hoofdrolspelers. Deze dansers,
geluid van Jesus Garcia, een tenor die eerder kruidig Italiaans klinkt dan verfijnd Frans. Zelfs al haalt hij zijn stembanden soms hoorbaar
Place de ‘Opera | Laura Roling
ingestudeerd door de Thaise choreograaf Jitti Chompee, bewegen
op, zijn Nadir valt niet uit de toon. De sopraan Kishani Jayasinghe
Bizets opera De Parelvissers is in trek. De Nederlandse Reisopera
indrukwekkend maar voegen weinig tot niets aan de voorstelling toe.
beweegt zich als Leïla evenmin zonder haarscheurtjes door de
bracht een nieuwe productie in première, met zang van wereldklasse
Soms is hun aanwezigheid verklaarbaar, vaker is hun aanwezigheid
registers. Gelukkig pakt haar glanzende geluid per akte boeiender
en een minimalistische enscenering. De directe aanleiding voor deze
storend. Over de gehele linie is het echter een uitstekende productie:
uit. De bariton Robert Davies zit volmaakt in de rol van Zurga. De
productie van Les pêcheurs de perles is bijzonder. Toen Reisopera-
clichés worden vermeden en het drama wordt, met grote dank aan de
hogepriester (bas-bariton Arman Isleker) hoeft zijn stem evenmin
intendant Nicolas Mansfield de Sri Lankaanse sopraan Kishani
cast, op invoelbare en overtuigende wijze neergezet.
op te schroeven om het Noord Nederlands Orkest te overstijgen.
Jayasinghe hoorde zingen, besloot hij direct de opera van Bizet te
Het geheime wapen van deze Parelvissers staat op de bok: Benjamin
programmeren, met haar in de hoofdrol. Dat is goed voorstelbaar,
**** Theaterkrant.nl | Henri Drost
Levy, een Franse dirigent die helderheid zoekt. Prachtig, zoals
want Jayasinghe is niet alleen fysiek, maar ook vocaal erg geschikt
Baf ! Met een doffe dreun slaat de golf die alsmaar groter en
etherische zang opstijgt uit de coulissen, in scènes die drijven op
voor de rol van Léïla. Met haar warme stemgeluid weet ze een
dreigender werd op het toneel neer, luttele centimeters achter
ritueel en priesterschap.
gevoelige, maar ook sterke priesteres neer te zetten. Vooral in haar
Zurga, leider van de parelvissers. Pas vijftien seconden later voelt
22
23
het publiek in de zaal, als ware het een tsunami, een windvlaag
tijdens Bizet’s leven slechts achttien keer op de planken gebracht,
hoofdfiguren, knellend als het net, waarin ze op de bühne zichtbaar
onhoudbaar passeren. Het is een ogenschijnlijk even simpel als
de Reisopera haalt dat aantal nu binnen één tournee. Léïla, een
voor iedereen steeds meer verwikkeld raken. Onverwachte ingrepen,
doeltreffend toneeleffect, maar het is niet eens het dramatische
oogverblindende priesteres, moet parelvissers uit een klein dorp
zoals van priester Nourabad vanaf het balkon, stuwen de handeling
hoogtepunt in wat de radicaalste enscenering van Bizets Les pêcheurs
beschermen tegen het onheil wat op de loer ligt. Dit alles speelt
voort. Ook de bevolking van het parelvissersdorp, uitgebeeld door het
de perles in mensenheugenis is. Met een bij vlagen gekmakende, bij
zich af tegen de achtergrond van een vissersdorpje in Ceylon,
koor in spijkerbroeken en T-shirts, is een factor van belang.
vlagen geniale, maar overal fantastisch gezongen Parelvissers blaast
waar de zee niet alleen waardevolle parels opbrengt maar ook
de Nederlandse Reisopera letterlijk al het stof van Bizets kaskraker.
een continue dreiging vormt. Naast het rake decor van Wikke van
***NRC | Kasper Jansen
En net als in de veelgeroemde enscenering van Wagners Tristan und
Houwelingen is het toneelbeeld simpel gehouden waardoor Bizet’s
De Parelvissers van Georges Bizet moet het, naast andere mooie
Isolde kiest de Reisopera opnieuw voor een tot op het bot uitgekleed
mooie melodieën de ruimte krijgen die ze verdienen: prachtige
melodieën, vooral doen met het meeslepende duet Au fond du
toneelbeeld. Van een decor is amper sprake. Wikke van Houwelingen
duetten en lyrische aria’s. Vooral tenor Jesus Garcia springt eruit
temple saint – wie kweelt dat niet in bad? Artistiek leider Nicolas
kiest voor de eenvoud, met één beweging, één monumentaal gebaar
met zijn vanzelfsprekende en soepele geluid, gedragen door de
Mansfield ontdekte de dramatische Sri Lankaanse sopraan Kishani
als basis: de golfvorm. En het werkt. Veel minder duidelijk is de rol
fluwelige klanken van het Noord Nederlands Orkest. Speciaal aan
Jayasinghe. Het eenvoudige decor van Wikke van Houwelingen
van de drie dansers. Choreograaf Jitti Chompee mengt traditionele
deze uitvoering is de continue aanwezigheid van drie dansers. In
is effectief: een aanrollende tsunami. Elena Werner ontwierp
Thaise dans met moderne elementen. Het resulteert in onduidelijk
een choreografie van de Thaise Jitti Chompee, verbeelden ze met
eigentijdse kostuums van opgelapt spijkergoed. Drie lenige jonge
gesleep met twee emmertjes water, wat gestoei met een rubberen vis
kronkelige bewegingen de ingewikkelde driehoeksverhouding en
jongens zijn door choreograaf Jitti Chompee uit Bangkok met de
en onverstaanbare kreten. Op deze momenten schiet de Reisopera
brengen lichtheid in het verhaal. Een minpuntje aan het geheel is het
hele voorstelling verweven. De enscenering van Timothy Nelson is
in de eigen voet. Men kan zich echter laven aan een uitmuntende
te zoete en uitgespeelde acteerwerk van de hoofdpersonages, dat niet
opmerkelijk sensueel. Zo stijfjes als hij het koor laat bewegen, zo
cast. Jesus Garcia is een geweldige Nadir, de Britse bariton Robert
strookt met het eenvoudige maar sterke toneelbeeld. Bizet zal het
losjes zijn de zeden in de openlijk biseksuele driehoeksverhouding.
Davies is als Zurga stoer en kwetsbaar, terwijl Bizet alleen maar heeft
door de vingers zien, zijn destijds ondergewaardeerde parel is met
Léïla omhelst Nadir en Zurga, de door visnetten verbonden vrienden
kunnen dromen van de Sri Lankaanse sopraan Kishani Jayasinghe.
recht weer opgevist.
voor het leven die niet van elkaar af kunnen blijven en elkaar
Bariton Arman Isleker, lid van het jonge solistenensemble van de
langdurig kussen. Volgt nog een triootje op een nachtelijk strand.
Nederlandse Reisopera, zingt als Nourabad voortreffelijk.. Het Noord
Tubantia | Herman Haverkate
Nederlands Orkest verklankt de oerversie van de partituur onder
Het ingenieuze ontwerp voor de watergolf, bedacht door de jonge
leiding van de Franse dirigent Benjamin Levy transparant en wars
Nederlandse ontwerper Wikke van Houwelingen, is een van de vele
van elk romantisch sausje. Het Nationaal Opera en Concert Koor is
sterke punten in deze opera. (-) Veel is anders in deze geheel eigen,
Natuurlijk waren er veel reacties op Twitter en Facebook te vinden,
bij de mannen niet altijd even messcherp, maar wordt gedurende
Enschedese versie van De Parelvissers. Niet alleen het decor, maar
onder meer deze:
de voorstelling beter en beter. Het eindresultaat is een voorstelling
ook de interpretatie van de muziek, de keuze van de zangers, de
die het hoogste tracht te bereiken, daar soms aan reikt, maar ook de
kostuumontwerper en de regisseur. Debutanten in veel gevallen,
Facebook | Tzei-Jing Wang
balans tussen vernieuwing, talentontwikkeling en een groot publiek
jonge operamakers, die met frisse blik kijken naar een oud,
Prachtige voorstelling! Lof voor de zangers, orkest, koor, dansers,
bereiken uit het oog verliest. Maar het is lovenswaardig dat de
overbekend stuk.(-) De drie hoofdrolspelers schitteren stuk voor stuk
regie, decor. Sopraan: geweldig mooie stem.
Reisopera jonge makers die mogelijkheid biedt.
met hun ingehouden, lyrische manier van zingen. (-) Afgezien van de stoorzender van de dansers en het soms net iets te kleffe gedrag van
CultuurBewust.nl | Hinke Beekman
de drie geliefden in de eerste acte, slaagt regisseur Timothy Nelson er
Als Bizet een kijkje had kunnen nemen in het Wilminktheater
met zijn afwijkende aanpak wel degelijk in de focus te houden op de
in Enschede, zou hij zijn geluk niet op kunnen. De Parelvissers is
kern van de opera: de gecompliceerde driehoeksverhouding tussen de
Verder geen parels te zien.
24
25
Uitnodiging Algemene Ledenvergadering 18 april 2015
Van de voorzitter
Agenda
We kijken, met de algemene leden
Dat betekent niet dat onze leden nu
Het bestuur nodigt de Vrienden van de
vergadering in zicht, terug op weer een
achterover moeten gaan leunen, integendeel.
Nederlandse Reisopera uit voor de Algemene
verenigingsjaar. Het jaar waarin we getuige
Op het eind van 2014 had onze vereniging
Ledenvergadering op zaterdag 18 april 2015.
waren van veel ingrijpende gebeurtenis
670 leden, tegen 684 in het begin van het
U bent van harte welkom vanaf 13.30 uur
sen in de wereld, maar daar hebben andere
jaar.
in de kantine van het gebouw van de
media al heel veel aandacht aan besteed.
Velen hebben bij de opzegging van het
Nederlandse Reisopera, Perikweg 97,
lidmaatschap de redenen vermeld. Vaak is
7512 DP te Enschede.
3. Vaststellen verslag van de Algemene
vergadering voor iedereen ter plaatse
De leden van onze vereniging, en alle
dat het feit dat de Nederlandse Reisopera
De vergadering begint om 14 uur precies.
Ledenvergadering
beschikbaar.
operaliefhebbers die nog niet de gelegenheid
de stad niet meer aandoet, of dat de reistijd
van 31 mei 2014
hebben gehad lid te worden, hebben kunnen
te lang wordt. Ook zijn veel mensen
(zie deze Opera Informa, maart 2015)
zien dat de Nationale Reisopera niet alleen
gedwongen kritisch naar hun uitgaven te
van naam veranderde, maar ook een andere
kijken. Gelukkig hebben we ook nieuwe
4. Algemeen Jaarverslag 2014
met elkaar onder het genot van een glaasje
weg zocht in operaland. Naast de meer
leden mogen begroeten, onder meer door de
lekkers met een hapje, misschien met een
traditionele opera’s hebben we kunnen
steeds weer succesvolle operareis.
Todd.
u voor aanvang van de vergadering ter 1. Opening door de voorzitter
Na afloop hopen we nog even na te praten (zie Opera Informa maart 2015)
programma van de Reisopera.
groeit en verjongt. Alleen dan heeft
6. Verslag van de kascontrole en
Naast de grote podiumproducties houdt
onze vereniging ook in de toekomst een
de Nederlands Reisopera zich bezig met
bestaansgrond. We doen dan ook een
kleinschalige projecten. Eén daarvan is door
dringend beroep op alle leden om de
onze vereniging actief gesteund met een
voordelen, materieel en immaterieel, uit te
financiële bijdrage. De uitwisseling met de
dragen en een bijdrage te leveren aan de
8. Vaststellen Huishoudelijk Reglement
opera van Göteborg is een succes geworden
groei en bloei van de vereniging.
ontwikkeling van jonge, talentvolle zangers.
Het afgelopen jaar kan beschouwd worden
9. Herbenoeming twee bestuursleden
We hopen deze productie ook in Nederland
als een overgangsjaar. Het bestuur van de
t.w. Fenny Koffijberg en
te kunnen zien.
Vereniging Vrienden van de Nederlandse
Maria Kranendonk
benoeming nieuwe kascommissie
7. Begroting 2015*
(concept wordt per e-mail verstuurd)
en heeft bijgedragen aan de verdere
Reisopera, waar ik sinds een jaar voorzitter van mag zijn, werkt verder aan een verenging
aan de Reisopera geen eenrichtingsverkeer.
die niet alleen de Reisopera steunt, maar ook
De Reisopera propageert actief onze
voor de leden aantrekkelijk is.
vereniging. Er is immers een gezamenlijk
We hopen velen van u te begroeten op de
belang, een grote vriendenvereniging heeft
Algemene Ledenvergadering!
steunen.
11. Bijdrage van de Reisopera 12. Rondvraag 13. Sluiting
ook meer mogelijkheden de Reisopera te Peter Tiehatten
[email protected] ) De stukken voorzien van * zijn voor de
Het is van groot belang dat onze vereniging
Overigens is de steun van onze vereniging
plekke inzien/ontvangen, maar u kunt ze ook opvragen bij de penningmeester (via
2. Mededelingen en ingekomen stukken
5. Financieel Jaarverslag 2014*
genieten van een Fairy Queen en Sweeney
De financiële stukken voor de ALV kunt
26
27
Verslag
Concept
Aanwezig: 35 leden
zaal beschikbaar voor een ieder.
Afwezig met bericht: 9 leden 1. Opening door de voorzitter
Algemene Ledenvergadering | 31 mei 2014 het land inleidingen verzorgt en ook worden door de Reisopera wel
belangstelling voor opera in het algemeen –
inleidingen bewerkstelligd met behulp van de bestaande inleiders.
Het bestuur moet gemachtigd worden door de algemene leden
3. Vaststellen verslag ALV 2013
De Vrienden zijn ook daar weer gratis welkom. De financiële
vergadering om naar de notaris te gaan om de Statutenwijziging te
Er zijn geen opmerkingen. Het verslag wordt vastgesteld.
post daarvoor kan dus weer worden opgevoerd en er kan wat geld
bekrachtigen.
gereserveerd worden daarvoor. We komen hier later op terug.
Dennis Bouwman opent de vergadering en vraagt de aanwezigen of een ieder instemt met de agenda zoals die voor ons ligt. Dit nadat hij
4. Algemeen jaarverslag 2013
eerst aan punt 11 een onderdeel heeft toegevoegd, nl. een toespraak
Het is een beknopt jaarverslag en ook daar zijn geen aanmerkingen
6. Verslag van de kascommissie en benoeming nieuwe
Naam en zetel
van Nicolas Mansfield, die dan aanwezig zal zijn.
op; het wordt dus vastgesteld.
kascommissie
Artikel 1
Hr. Zieck doet verslag, mede namens Natacha Gerritsma die wegens
1. De vereniging draagt de naam:
Na akkoord van de vergadering houdt de voorzitter een inleidend
Het (aangepaste) voorstel tot Statutenwijziging luidt als volgt:
verhaal waarin hij toelicht waarom de keuze dit jaar op Zwolle
5. Financieel jaarverslag 2013
ziekte is verhinderd.
Vrienden Nederlandse Reisopera.
is gevallen: vanwege de operavoorstelling The News en om eens
De voorzitter inventariseert eerst wie er vragen heeft. Deze zullen
Hij boort nog even het punt aan van het annuleren van de operareis
2. Zij heeft haar zetel in de gemeente Enschede.
een andere stad dan Enschede aan te doen. Ook kondigt hij aan
beantwoord worden door de penningmeester.
en niet terug ontvangen van het daarvoor betaalde geld. Hij stelt voor
dat hij gaat stoppen als voorzitter omdat deze functie niet langer
- Aleid Zuidema constateert een daling van het aantal leden; heeft het
om een reservelijst aan te leggen, zodat bij afzegging mensen van
Doel
gecombineerd kan worden met zijn drukke werkzaamheden in
bestuur een idee of dat kan liggen aan de andere programmering?
die lijst vervangend mee kunnen zodat de reissom aan de afzeggers
Artikel 2
Groningen.
Antw: de reden voor minder inkomsten is gelegen in het feit dat
terugbetaald kan worden. Als dat uitgeruild kan worden moet dat
De vereniging heeft ten doel:
Hij schetst wat de afgelopen jaren zoal tot stand is gebracht
in plaats van € 30,- contributie € 20, - werd betaald door alle leden
geen probleem zijn.
a. het ondersteunen van de Nederlandse Reisopera
qua professionalisering bij de Vriendenvereniging: er is een
vanwege het overgangsjaar. Ook hebben er wel mensen opgezegd die
De boeken zijn akkoord bevonden en de kascommissie stelt de
in materiële en immateriële zin;
Vrijwilligersovereenkomst gemaakt en een verzekering afgesloten
teleurgesteld zijn door minder speelsteden en minder voorstellingen.
vergadering voor het bestuur decharge te verlenen voor het afgelopen
b. het bevorderen van de belangstelling voor opera
voor vrijwilligers die voor onze vereniging actief zijn; er zijn
- de ontvangsten voor de inleiders zijn verminderd. In het verleden
boekjaar.
in het algemeen;
Reisvoorwaarden opgesteld, er is een Statutenaanpassing gemaakt en
werden de inleidingen voor ¼ door de theaters, voor ¼ door de
De voorzitter bedankt de kascommissie. De jaarrekening wordt
c. het samenwerken met andere organisaties
er wordt gewerkt aan een Huishoudelijk Reglement.
reisopera en voor de ½ door ons betaald. Vorig jaar niet, dat gebeurt
vastgesteld.
ter verbreiding van de muziek in het algemeen;
De rap – nu ZangersEnsemble geheten – heeft het afgelopen jaar
nu niet meer in het land, alleen in Enschede, dat voor de Reisopera
Hij merkt nog op dat de reisvoorwaarden zijn opgesteld om een
alles in de meest ruime zin van het woord
subsidies ontvangen van ons.
zelf is.
en ander voor iedereen duidelijk te hebben. Er kan dan geen
Het aantal leden is wat teruggelopen omdat de Reisopera steeds
- Hans de Kiewit merkt op: de contributie betreft 684 leden eind
misverstand meer bestaan; dit vloeit voort uit de intentie een
Hans de Kiewit vraagt zich af of er onlangs nog contact is geweest
minder steden aandoet. De voorzitter doet hier dan ook direct een
2013; alle debiteuren zijn inmiddels weggewerkt, alles is binnen.
professioneler vereniging te worden.
met de notaris omdat per 01-2014 andere eisen worden gesteld met
oproep aan leden om zoveel mogelijk huisgenoten apart lid te laten
Wat houdt de post € 418,- ‘bestuurskosten algemeen‘ eigenlijk in?
worden. Het aantal leden is bepalend voor subsidie en meer leden
Antw: o.a. declaraties, kopieën KvK, nog nagekomen declaraties van
Een nieuwe kascommissie wordt benoemd:
bekend.
leggen meer gewicht in de schaal.
inmiddels afgetreden bestuursleden.
Hr. Zieck is 2x geweest en is dus aftredend.
Gea Middelkamp stelt de voorzitter voor om over beide voorstellen
Vorig jaar heeft de Reisopera in zwaar weer verkeerd; pas laat in
- Aleid Zuidema; is er al iets bedacht met betrekking tot de ruime
Mw. Natacha Gerritsma: wordt herbenoemd
apart te stemmen, de voorzitter neemt dit voorstel over.
2013 werd bekend dat de Reisopera kon blijven bestaan, zij het in
reserve?
Hr. Sliepenbeek: was reserve, kan nu als nieuw lid worden benoemd
a. De ledenvergadering gaat unaniem akkoord met de voorgestelde
afgeslankte vorm. Daardoor is er een overgangsjaar geweest wat te
Antw: er wordt over nagedacht. Het heeft zeker de aandacht van
Hans de Kiewit: reservelid
statutenwijziging met inachtneming van de tekstuele wijziging van
merken was aan de leden terugval. Toch is er veel mogelijk, we zien
het bestuur. Nu een en ander wat betreft de Reisopera duidelijk is
ook een verandering gaande en de Reisopera timmert behoorlijk aan
kunnen we concreter plannen maken om het te besteden. We zullen
7. Statutenwijziging
algemeen’.
de weg met ook innovatieve producties.
daartoe een meerjarenplan voorleggen aan de ledenvergadering.
Het voorstel tot wijziging is ingegeven doordat de Reisopera een
b. De ledenvergadering gaat unaniem akkoord om het bestuur
betrekking tot ANBI-instellingen. Die veranderingen zijn het bestuur
artikel 2 lid b ‘het bevorderen van de belangstelling voor opera in het
- Mieke de Haard: worden alleen inleidingen gehouden in Enschede?
nieuwe naam kreeg.
machtiging te verlenen om de wijzigingen in een notariële akte te
2. Mededelingen en ingekomen stukken
Ze vraagt of er elders in het land geen inleidingen kunnen worden
Daarbij kwam de behoefte om de doelstelling aan te passen aan de
laten opnemen.
Negen leden hebben zich via email bij de secretaris afgemeld.
georganiseerd met het geld van de vereniging.
huidige tijd.
Het algemeen jaarverslag over 2013 is per abuis niet in de Opera
Antw: De inleidingen zijn afgeschaft door de diverse theaters.
De tekst zoals die voorligt aan de ledenvergadering bevat een
8. Voorstel protocol erelidmaatschap
Informa terecht gekomen. Excuses hiervoor, het is nu achter in de
Ben Coelman merkt op dat hij ook nog wel op andere plaatsen in
kleine fout: In artikel 2, lid b moet staan: – het bevorderen van de
Het voorstel is voorgelegd aan de vergadering en zal later in het
28
29
Huishoudelijk Reglement worden opgenomen. De criteria worden
- Floris Zuidema stelt voor een deel van het sponsorgeld te reserveren
Henk Hoving bedankt Dennis voor 4 jaar voorzitterschap. De para
van de Nederlandse Reisopera.
genoemd en de procedure.
voor ondersteuning van de Reisopera en een deel voor besteding in
fernalia die daarbij horen krijgt Dennis later overhandigd (een bon
Hij is verder gekomen met de ontwikkelingen rond de nieuwe
- Peter Tiehatten merkt op dat het niet contributie betalen door een
de speelsteden ten behoeve van promotie.
en bloemen); Henk verklaart schuldbewust dat vergeten te zijn in alle
huisvesting; het wordt vermoedelijk de voormalige Polaroid fabriek
erelid geen criterium is, maar een uitvoeringsgevolg. Het moet dus
- Herman Lok is van mening dat het beter is het wat breder en
voorbereidingsdrukte.
(Performance Factory).
toegevoegd worden aan de procedure, punt 4.
algemener te houden.
- Thijs van Reijn merkt op dat de inzet niet ‘ver’ boven de
- Peter Tiehatten is er huiverig voor om nu al in de begroting een en
11. Rondvraag
jonge zangers. Het programma wordt uitgebreid met jonge mensen
verwachting hoeft uit te steken (criterium 3); de tekst wordt
ander vast te leggen.
- Gea Middelkamp vindt het vreemd dat het bestuur nog niets wist
die geïnteresseerd zijn in marketing en financiën. Er wordt gezocht
aangepast.
- Aleid Zuidema merkt op dat tijdens eerdere jaarvergaderingen
van de inleidingen in het land. Ze vraagt zich af hoe het contact met
naar een nieuwe naam die de lading dekt, aangezien het niet alleen
De vergadering gaat overigens akkoord met het voorgelegde voorstel
juist is gesproken over het ontwikkelen van meer activiteiten in de
de nro is.
maar zangers zijn.
dat derhalve wordt aangenomen.
speelsteden met behulp van vrijwilligers.
Dennis vertelt dat het contact goed is maar dat door alle reuring
Er zijn plannen op het internationale vlak (o.a. Zweden, Leeds
De voorzitter vat samen dat het sponsorgeld niet alleen besteed wordt
weinig daadwerkelijk tot stand heeft kunnen komen. Er is regelmatig
Engeland) zie Opera Informa juni 2014.
9. Begroting 2014
aan ondersteuning van de Reisopera, maar ook om de activiteiten in
contact met Nicolas Mansfield; het bedrijf is door zwaar weer gegaan
Hij gaat onderzoeken waar kosten verlaagd kunnen worden zodat
De begroting wordt toegelicht door Henk Hoving, penningmeester.
de speelsteden meer te ontwikkelen.
en daardoor was minder tijd beschikbaar om nieuwe dingen rond de
annuleringen wegens te hoge kosten niet meer voor zullen komen.
Kosten: post lezingen en propaganda moet wat aangepast worden, nu
- Mieke de Haard stelt dat er vandaag in Zwolle iets had moeten
vrienden tot stand te brengen.
‘Candide’ gaat in het Grachtenfestival hernomen worden komende
er meer lezingen te verwachten zijn; de Sponsoring NRO zal ook wat
gebeuren omdat er vier culturele kunstmanifestatiedagen zijn.
- Aleid Zuidema vraagt hoe het nu zit met de rap? De rap is van
zomer.
meer gaan worden dus dat bedrag gaat aangepast worden.
Jammer dat wij daar ontbreken!
naam veranderd, heet nu ZangersEnsemble en is onderdeel van de
Arman Isleker heeft gezongen tijdens de Rotterdamse Operadagen
Baten: de penningmeester gaat uit van meer huisleden dan we op dit
- Cees Derlagen merkt op dat de Opera Informa nog steeds op papier
Reisopera geworden.
en gaat op Oerol zingen in Being Arthur. Hij krijgt extra scholing
moment tellen.
verschijnt, waarom niet digitaal? Digitaal kan veel actueler zijn.
- Fenny Koffijberg heeft op initiatief van Annette Reyes A4-tjes
mogelijk gemaakt door de donatie van de Vrienden. De jonge acteur
Vragen:
De keuze is voorgelegd aan de leden. De meesten geven de
geprint als flyer voor de Vriendenvereniging en vraagt aan de aan
uit The News blijkt ook een groot talent!
- Maarten Poos: is de begrote contributie reëel? Ja, nu is bijna
voorkeur aan papier. Het wordt te ingewikkeld om beide
wezigen daarvan een of meerdere mee te nemen en op te hangen,
Dan richt Nicolas nog een woord van dank aan Dennis bij zijn
iedereen € 30,- lid
vormen te presenteren. Er zijn overigens wel een website en een
bijvoorbeeld in de auto of op een raam. Zij krijgt er vaak positieve
vertrek. Hij kijkt terug op vele gesprekken die hem veel gegeven
- Thijs van Reijn: is de sponsoring voor de Reisopera projectmatig?
Facebookpagina die actueel worden gehouden.
reacties op.
hebben en overhandigt hem de gloednieuwe DVD van Tristan & Isolde
Niets meer aan de orde zijnde wordt de begroting vastgesteld.
12. Sluiting
Hij heet Peter welkom in het bestuur.
De voorzitter sluit nu het officiële gedeelte van de vergadering en
Tot slot meldt hij dat er voor alle aanwezigen een mooi boek is
geeft het woord aan Nicolas Mansfield.
‘De tijd wordt hier tot ruimte’ waar veel historie in staat waar de
De RAP – nu ZangersEnsemble geheten – is een groep van zeven
niet gebonden aan de Reisopera? Ja, deze is echt gelabeld, aan iemand speciaal.
als blijk van waardering.
- Floris Zuidema: de sponsoring bij de baten is nu een meerjarige donatie. Een donatie voor een speciaal project zou apart genoemd
10. Bestuurswisseling
moeten worden en niet opgaan in het grotere geheel. Geld zou
Dennis Bouwman geeft aan aftredend te zijn en niet meer verkies
moeten worden geoormerkt voor bijvoorbeeld bepaalde comités
baar in verband met zijn drukke werkzaamheden in Groningen.
Nicolas meldt dat we nog lang niet in rustiger vaarwater zijn
die vrienden willen formeren in bepaalde steden om meer mensen
Het bestuur meent een goede opvolger te hebben gevonden in de
gekomen en dat de politiek deels nog steeds niet het belang van
te enthousiasmeren. Hij zou graag zien dat dat op de begroting
persoon van Peter Tiehatten. Er zijn geen tegenkandidaten aan
cultuur inziet, alle protesten ten spijt.
genoemd staat.
gemeld.
Hij vertelt dat zojuist bekend is geworden dat in Maastricht de
De voorzitter merkt op dat het bestuur per keer wil bekijken wie
Peter Tiehatten stelt zich kort voor: hij was in het verleden bedrijfs
gemeenteraad zodanig van samenstelling is veranderd dat alle
er geld kan gebruiken. Hij vindt het wel een goede suggestie om te
arts bij Opera Forum en heeft daar roerige tijden meegemaakt. Hij
culturele instellingen daar voor hun voortbestaan moeten vrezen.
kijken of er een groep geformeerd kan worden in de speelsteden.
kent de operawereld dus ook van binnen uit. Sinds die tijd heeft hij
Nicolas doet niet aan politiek en hoeft niet te stemmen. Dus kan hij
- Thijs van Reijn merkt op dat het dan ook anders genoemd moet
wel wat met de Reisopera (zoals Forum inmiddels is gaan heten)
overal onbekommerd rondbazuinen wat cultuur allemaal vermag. Hij
worden. Het geld zoals nu op de begroting onder sponsoring is
en wilde ons verzoek om zitting te nemen in het bestuur graag
vindt dat de Reisopera ook producties moet brengen die de mensen
opgenomen is echt bedoeld voor steun aan het jonge talent.
honoreren.
nog nooit gezien hebben. Hij gaat niet voor de gebaande paden en
De voorzitter vraagt om vertrouwen te hebben in het bestuur wat
De vergadering gaat akkoord met de benoeming van Peter Tiehatten
zoekt juist de verdieping.
betreft het bestemmen van sponsorgeld.
als nieuw bestuurslid.
Nederigheid, duidelijkheid en ambitie zijn voor hem de drie pijlers
Reisopera haar toekomst verder op bouwt. Mei 2014
30
31
Opera-CD/DVDrecensies
Recensies van CD’s en DVD’s op operagebied worden geleverd door deskundigen van de vereniging Klassieke Zaken. Deze rubriek wordt verzorgd door Peter Nijland van boekhandel Broekhuis in Enschede, waar de besproken artikelen te verkrijgen zijn.
Cecilia Bartoli, St. Petersburg Voor deze cd
Il Pianto d’Orfeo or The birth of opera, Various
W.A. Mozart,
Max Emanuel
dook Bartoli in de
De pogingen om rond 1600 het drama van de klassieke oudheid
Così Fan Tutte
Cencic in de bres
archieven van de
dichter te benaderen, waarbij de gedachte was dat zang een belang
Teodor Currentzis
voor Hasse
muziekbibliotheek
rijke component vormde, leidde tot de geboorte van een nieuw
dirigeert Rameau
Max Emanuel
van het Mariinski Theater, waar zij in de Italiaanse operacollectie
muzikaal genre: de opera. Op deze inventief geprogrammeerde cd
en Mozart.
Cencic, ongetwijfeld
van het theater muziek ontdekte die daar al meer dan 200 jaar
onderzoekt Nicolas Achten met zijn op replica’s van 17e-eeuwse
Interpretaties waar
een van de op
verwaarloosd lag te wachten op herontdekking. Het resultaat was
instrumenten spelende ensemble Scherzi Musicali deze geboorte
je heel blij van kunt worden, of juist een beetje boos. Currentzis
windendste
dat Bartoli, Fasolis en I Barocchisti de opnamestudio in konden
van de opera. Hij plaatst delen uit drie van de vroegste opera’s van
geeft weer eens de gelegenheid om te praten over muziek.
countertenoren van het moment, brengt graag muziek onder de
met louter wereldpremières. Met deze nieuwe cd eert Cecilia
Jacopo Peri, Giulio Caccini en (natuurlijk!) Claudio Monteverdi,
Levendig vocaal acteerwerk is eveneens een kenmerk van de
aandacht die hem na aan het hart ligt. Met zijn recentste projecten,
Bartoli de culturele verdiensten van drie Russische grandes dames,
alle over de mythische figuur Orpheus, naast elkaar, aangevuld
twee Mozartopera’s – Le Nozze di Figaro en Così fan tutte – die
een gloednieuwe opname van de opera Siroe, Re Di Persia en de
de belangrijke achttiende-eeuwse tsarina’s Anna Ivanovna ( 1730-
met verwante 17e-eeuwse muziek, onder andere uit twee latere
Teodor Currentzis heeft opgenomen. Maar boven alles is er het
recital-cd Rokoko, richt hij de schijnwerper op Johann Adolf Hasse.
1740), Elisabeth Petrovna (1741-1762) en Catherina de Grote (1762-
Orpheus-opera’s van Luigi Rossi en Antonio Sartorio. Achten leidt
orkestspel: het is inventief en energiek en haalt nieuwe kleuren
In Siroe vormt Cencic in de titelrol, een ten onrechte van
1796). Zij schoeiden het Russische hof tijdens hun bewind op
het ensemble, maar neemt ook het leeuwendeel van de vocale
en moderne klanken uit de muziek naar boven. Als Fiordiligi in
samenzwering tegen zijn vader beschuldigde prins, het nobele
duidelijk Europese leest, inclusief het bijbehorende muziekleven.
stukken voor zijn rekening als Orpheus met een heldere, lichte
Così fan tutte trekt Kermes alle registers open: ze moet wel, met
rustpunt te midden van oververhitte emoties en intriges. Hem vallen
Globalisering lijkt vooral de laatste decennia een modewoord, een
bariton, ideaal voor deze muziek. In sopraan Deborah York, die de
de warmbloedige Malena Ernman als een bijna stoere Dorabella
vooral de meer introspectieve aria’s ten deel, terwijl het muzikale
fenomeen dat vooral voor onze moderne tijd zou gelden, maar als
delen voor Euridice voor haar rekening neemt, vindt hij een ideale,
naast zich. Ernman verrast door naar voren te komen als de sterkere
trapezewerk door de overige zangers wordt verzorgd. Juan Sancho,
je er goed over nadenkt zou je het over de achttiende eeuw net zo
lyrisch en elegant zingende partner. Prachtig hoe de afzonderlijke
en meer doortastende van de zusjes. Als de twee mannen die de
Franco Fagioli (ook al zo’n fantastische countertenor!), Mary-Ellen
goed kunnen zeggen: muziekstijlen en componisten reisden langs
muziekstukken een organisch geheel lijken te vormen, maar hoe bij
meisjes willen testen, vinden Christopher Maltman en Kenneth
Nesi, Julia Lezhneva en Lauren Snouffer weten wel raad met hun
alle hoven van Europa, die in nauw contact met elkaar stonden.
nadere beluistering ook de verschillende manieren hoorbaar worden
Tarver de juiste balans tussen elegantie, viriliteit en zelfspot.
vaak extreem veeleisende partijen, met als gevolg dat in deze Siroe
Het duurde natuurlijk allemaal wat langer, die communicatie, maar
waarop de individuele componisten omgaan met de relatie tussen
Konstantin Wolff en Anna Kasyan vervolmaken het ensemble met
de vocale hoogtepunten elkaar in rap tempo opvolgen. Zonder dat de
er was absoluut sprake van een pan-Europese smaakopvatting,
woord en muziek. Een ideale combinatie: een interessant concept,
kleurrijke rolportretten die niet wegzakken in overacteren. Così is
aria’s meteen makkelijk te onthouden meezingers worden, verbaas
zeker waar het muziek betrof. En zo troffen Bartoli en Fasolis in de
gekoppeld aan pure schoonheid.
meer geschikt dan Figaro voor de muzikale grapjes die Currentzis
je je als luisteraar telkens weer over de manier waarop Hasse de
archieven van Sint-Petersburg composities aan die puur Italiaans
graag mag inbouwen: de opera profiteert bovendien van het lekkere
dramatische boog steeds gespannen houdt, en over de finesses
van stijl zijn, geschreven door componisten die door de tsarina’s
dramatische tempo dat de dirigent bewonderenswaardig vasthoudt.
die hij in zijn composities weet te leggen, waaronder zijn vaak
persoonlijk naar Rusland werden gehaald.
Wat Currentzis doet, is controversieel en niet perfect: het geeft
inventieve orkestratie. Luister bijvoorbeeld ook eens op cd Rokoko
Wat direct opvalt is de hoge kwaliteit van de muziek en de uit
gelegenheid tot discussie en het zal wat traditioneel ingestelde
naar de prachtige golvende fagotloopjes in de aria Siam navi all’
gebreide, soms zelfs exuberante orkestratie. Cecilia Bartoli stort zich
Mozartliefhebbers zelfs tot ergernis brengen. Is het de weg
onde algenti die de onrustige zee imiteren, of de gedempte hobo’s
met volle overgave in de muziek en laat opnieuw alle mogelijkheden
voorwaarts? Niet noodzakelijkerwijs, maar het opent de oren weer
en hoorns die het lieftallige Notte amica begeleiden. Beide opnames
van haar stem horen, van duizelingwekkende virtuoze loopjes tot
eens voor de mogelijkheden die al vaak gespeelde muziek biedt. Wie
hebben dan ook nog eens het enorme voordeel van de idiomatische
adembenemende langzame legatolijnen. Ook waagt zij zich aan
met Currentzis kennis wil maken: ga voor The Sound of Light. Wie
begeleiding onder leiding van dirigent George Petrou; zijn secuur en
een voor haar nieuwe taal, het Russisch, en zorgt daarmee voor de
een van de Mozartopera’s wil horen: kies eerst voor Così fan tutte.
opzwepend spelende Armonia Atenea mag zich tot de absolute top
wellicht verrassendste momenten op de cd: aria’s in puur Italiaanse
van de hedendaagse barokorkesten rekenen. Max Emanuel Cencic
Benjamin Rous
Hein van Eekert
stijl met een Russische tekst. Het is even wennen, maar een mooier
bewijst het met deze twee opnames overtuigend: de wereld heeft
voorbeeld van de kosmopolitische Europese muziekstijl van de
meer Hasse nodig.
achttiende eeuw is eigenlijk nauwelijks denkbaar.
Benjamin Rous
Benjamin Rous
32
33
Vincenzo Bellini: opera met emotie
Arnoud Brok
Wanneer je het voorrecht hebt om de Scala in Milaan te bezoeken,
ook niet veel mee en omdat deze functionaris het tegenwoordig in
I Capulette e I Montecchi verscheen in 1829, gevolgd door enige
uitdrukking van smart. Deze uitdrukking van smart verving in Bellini’s
tref je daar in de hal vier standbeelden aan. Die zijn van de vier
de operawereld voor het zeggen heeft is het resultaat dat wij Bellini’s
fragmenten van Ernani, doch het libretto van dit werk werd door de
gezicht de ontbrekende geest. Maar het was een smart zonder diepte,
grootheden van Italiaanse opera, Rossini, Donizetti, Verdi en…
opera’s weinig kunnen zien en horen. Ik denk daarom dat een
censuur verboden. Bellini was echter niet voor één gat te vangen en
ze glinsterde zonder poëzie in zijn ogen en trok zonder hartstocht om
Bellini. Bellini vraagt U zich af, daar horen we toch vrijwel nooit
pleidooi voor deze jong gestorven componist op zijn plaats is, omdat
stortte zich op een nieuw tekstboek van Romani, La Sonnambula
de lippen van deze man. Aan deze vlakke, matte smart scheen de jonge
meer iets van? Helaas is dit zo en daarom wil ik proberen om hem in
in mijn optiek de muziek nog steeds op de eerste plaats dient te staan
(1831). In hetzelfde jaar verscheen ook Norma (1831). Deze opera
maestro in zijn hele gestalte uitdrukking te willen geven. Zo dweperig,
deze bijdrage voor het voetlicht te halen.
en niet het toneelmatige aspect.
werd erg geliefd, in het bijzonder de aria ‘Casta diva’, die Maria
weemoedig waren zijn haren gefriseerd, de kleren zaten hem zo smachtend
Callas wereldwijd beroemd zou maken. Beatrice di Tenda, een opera
om het lijf, zijn rottinkje droeg hij zo idyllisch, dat hij mij altijd aan
Ik kende Bellini ook niet goed doch daar kwam in de herfst van 2012 verandering in. Het was tijdens een operareis naar Parma dat
Biografie
die korte tijd later verscheen, kreeg die bekendheid niet maar dit is
de jonge herders uit onze pastorales herinnerde die met een door linten
wij naast het operatheater in Parma ook het nabij gelegen Cremona
Bellini werd in 1801 in Catania op Sicilië geboren en kwam uit een
enigszins onterecht want deze opera bevat vele fragmenten prachtige
omwonden stokje, een helkleurig jasje en broekje sierlijk plegen te doen.
bezochten, de stad die bekend is geworden als de woonplaats van
muzikale familie. Zijn vader was organist en zijn moeder een goede
muziek.
En zijn gang was zo meisjesachtig, zo elegisch, zo etherisch. De hele mens
beroemde vioolbouwers zoals Stradivarius en Guarneri. Natuurlijk
zangeres. Al op jeugdige leeftijd won hij met een compositie van
Na een ruzie met Romani verdween Bellini naar Parijs. In 1835 brak
zag er uit als een zucht in kuitbroek. Hij heeft bij de vrouwen veel succes
was er ook een bezoek aan het vioolmuseum geregeld waar violen
kerkelijke muziek een studiebeurs zodat hij naar het Koninklijk
daar de cholera uit waarna Bellini ijlings naar Londen reisde. Hij
geoogst, maar ik betwijfel of hij ergens wel sterke hartstochten gewekt
waren tentoongesteld die zeker een miljoen euro per stuk waard
Conservatorium in Napels kon gaan waar hij leerling werd van de
was echter te laat. Al snel werd hij ook ziek en overleed na een kort
heeft. Op mijzelf had zijn verschijning altijd wat grappigs ongenietbaars,
waren. Wij mochten daarom slechts onder streng toezicht in
befaamde musicus Zingarelli. Tijdens zijn studie werden Mozart,
ziekbed, 34 jaar oud. Kort daarvoor had I Puritani in Parijs haar
hetgeen wellicht te wijten was aan zijn gebrekkige beheersing van het
kleine groepjes naar binnen. Maar Cremona bleek ook een fraai
Haydn en Pergolesi zijn grote favorieten, in wier voetsporen hij later
première beleefd. Het werd een van zijn beste opera’s.
Frans, want hoewel Bellini reeds verscheidene jaren in Frankrijk woonde,
operatheater te bezitten waar we die avond I Capuletti e I Montecchi
hoopte te kunnen treden. Al snel componeerde hij een hoboconcert
van Bellini zagen en hoorden. Wat was dit een verrassing. De
dat slechts acht minuten duurde maar desondanks toch drie
De Persoon Bellini
niet wordt gesproken. (…)
hoofdrollen van Romeo en Julia werden gezongen door twee
delen bevatte. Dit alleraardigste concert is regelmatig op een CD
Niemand minder dan Heine heeft eens een karakterschets van
Pas later, toen ik Bellini langer kende, groeide bij mij enige sympathie.
jonge, onbekende zangers, die kort daarvoor waren onderscheiden,
opgenomen.
Bellini geschreven. Dit portret luidt als volgt: ‘Het is een vooroordeel
Die ontstond namelijk, toen ik merkte dat zijn karakter volstrekt edel en
Florentina Soare (Romeo) en Damiana Mizzi (Giulietta). Formidabel
Als goed Italiaan was hij vooral geïnteresseerd in opera. In 1824
als men denkt dat een genie vroeg moet sterven; ik geloof dat men het
goed was. Zijn ziel is zeker rein en onbevlekt gebleven van allerlei lelijke
zoals deze twee jonge taltenten hun rol vervulden maar bovenal wat
componeerde hij zijn eerste werk, Adelson e Salvini, dat redelijk
dertigste tot het vierendertigste jaar als de gevaarlijke leeftijd beschouwt.
aanrakingen. Ook ontbrak het hem niet aan de argeloze goedmoedigheid,
hoorden we een prachtige muziek die als het ware je oren invloeide.
werd ontvangen. Zijn tweede opera, Bianca e Gernando, geschreven
Hoe vaak heb ik die arme Bellini daarmee geplaagd en hem schertsend
het kinderlijke, dat wij bij geniale mensen nooit missen, al lopen zij
Zoals gezegd wist ik weinig van Bellini. Wel had ik Norma en I
in 1826, viel echter als een baksteen. De befaamde tekstschrijver
voorspeld, dat hij in eigenschap van genie spoedig zou moeten sterven als
daarmee niet voor iedereen te koop.’
Puritani een keer gezien maar veel was daar niet van blijven hangen.
Romani, die meer dan 100 tekstboeken heeft geschreven, bewerkte
hij die gevaarlijke leeftijd bereikt zou hebben. Merkwaardig! Ondanks
Het is een niet erg vleiende beschrijving maar Heine was daar sterk
Daarbij is Bellini bij opera-intendanten niet populair. Gerard Mortier
twee jaar later de tekst grondig waardoor het verhaal uiteindelijk
de schertsende toon maakte hij zich angstig voor deze voorspelling. Hij
in. Zo schreef hij eens na een optreden van Frans Liszt, nadat deze
van de Brusselse Muntschouwburg zei zelfs: ‘Bellini komt er bij
aan kracht won. De bekende impresario Barbaja werd daarna op
noemde mij zijn ‘jettatore’ en maakte altijd het jettatoreteken. …(…).
weer eens een veldslag op de piano had geleverd, dat de toetsen leken
mij niet in!’. Zijn muziek is prachtig, melodisch en vooral lyrisch
Bellini opmerkzaam gemaakt wat resulteerde in een opdracht voor
(N.B. Het jettatoreteken is een gebaar met de hand om de duivel te
te bloeden. Bellini was geliefd bij vrouwen. Velen drongen zich aan
maar zij is dramatisch niet zo sterk terwijl ook de instrumentale
de Scala in Milaan. In 1827 verscheen Il Pirata. Met La Straniera
verdrijven.)
hem op maar de jonge componist wilde zich niet binden. Onder zijn
begeleiding nogal pover is, dit in tegenstelling bijvoorbeeld tot zijn
was Bellini ook redelijk succesvol maar Zaïra werd een mislukking.
Bellini had een langgerekte slanke gestalte, bewoog zich sierlijk, ik
bewonderaarsters bevonden zich ook enkele grote zangeressen uit
tijdgenoot Donizetti, met wie hij een haat/liefde verhouding had.
De reden was dat Bellini jaloers was geworden op Donizetti en met
zou willen zeggen koket, altijd tiré à quatre épingle. Hij had een
die tijd zoals Giudetta Pasta en Malibran, de ‘Maria Callas’ van de
Donizetti verdedigde Bellini vaak maar zei over diens wijze van
name op het tempo waarin deze componist de ene na de andere
regelmatig gezicht, langgerekt, bleekroze: zijn haar was hoogblond, haast
negentiende eeuw.
instrumenteren eens dat: ‘Bellini aan zijn muziek niet veel anders
opera componeerde. In een poging de strijd met Donizetti aan te
goudkleurig, in kleine lokjes gefriseerd, een hoog en zeer edel voorhoofd,
weet toe te voegen dan accompagnementen op de Franse gitaar.’ Ook zijn
gaan schreef hij Zaïra veel te snel en onzorgvuldig hetgeen een
een rechte neus, bleekblauwe ogen, een fijn besneden mond en een ronde
De opera’s
meeste tekstboeken zijn op een paar uitzonderingen na nogal zwak,
negatief resultaat opleverde. Later werd deze opera na een grondige
kin. Zijn trekken hadden vaak iets vaags, zonder een eigen karakter,
Van Bellini’s opera’s hebben er een paar repertoire gehouden. Dit
zoals veel tekstboeken in het Bel Canto. Een regisseur kan er dan
bewerking wel levensvatbaar.
wat melkachtig, en over dit melkgezicht zweefde vaak een zoetzure
betrof natuurlijk in de eerste plaats Norma, en dan in het bijzonder
sprak hij toch het Frans zó slecht als het waarschijnlijk zelfs in Engeland
34
35
Operapodia
de aria Casta diva die Maria Callas wereldroem bezorgde. Het was
laat ons dit met volle overtuiging weten. Geniet van zijn muziek, zij
De Nederlandse Reisopera
La Cenerentola | Rossini
de eerste 45 toeren plaat die door mijn vader werd aangeschaft.
is het waard!
Orphée et Eurydice | Von Gluck
14 mei | Eindhoven | Parktheater
Maar zijn beste opera is I Puritani, die Bellini in 1835 voltooide.
Enschede | Wilminktheater | 1 mei, 20.00 uur
16 mei | Eindhoven | Parktheater
Hij had deze opera, die in de tijd van Karel I en Cromwell speelde,
Enschede | Wilminktheater | 3 mei, 16.00 uur
19 mei | Groningen | Stadsschouwburg
geschreven voor het Teâtre Italien in Parijs. De tekst was deze
Den Haag | Lucent Danstheater | 6 mei, 20.00 uur
21 mei | Maastricht | Theater aan het Vrijthof
keer niet van Romani, die de meeste tekstboeken voor hem had
Amsterdam | Theater Carré | 11 mei, 20.00 uur
23 mei | Tilburg | Schouwburg
geschreven, doch van graaf Carlo Pepoli. I Puritani is een sterke
Den Bosch | Theater aan de Parade | 13 mei, 20.00 uur
31 mei | Sittard | Stadsschouwburg
opera met prachtige aria’s, duetten en ensembles, de moeite van het
Utrecht | Stadsschouwburg | 15 mei, 20.00 uur
2 juni | Den Haag | Lucent Danstheater
luisteren meer dan waard. Van deze opera zijn diverse voorstellingen
Rotterdam | Rotterdamse Schouwburg | 17 mei, 20.15 uur
4 juni | Hasselt | Cultuurcentrum
op DVD uitgebracht, waarvan die onder Summers in de ‘Met’ in
Arnhem | Schouwburg | 26 mei, 20.15 uur
6 juni | Den Bosch | Theater aan de Parade
New York op DG met Anna Netrebko in de hoofdrol en een opname
Zwolle | Theater De Spiegel | 28 mei, 19.30 uur
9 juni | Utrecht | Stadsschouwburg
onder Mariotti op Decca met o.a. Juan Diego Flórez en Ildebrando
Heerlen | Parkstad Limburg Theaters | 30 mei, 20.00 uur
11 juni | Breda | Chassé Theater
d‘Arcangelo de beste zijn. Juan Diego Flórez heeft naast Nathalie
Breda | Chassé Theater | 2 juni, 20.00 uur
13 juni | Valkenburg | Openluchttheater
Dessay ook de hoofdrol in een uitvoering van La Sonnambula (de
Maastricht | Theater aan het Vrijthof | 6 juni, 20.00 uur
slaapwandelaarster) op Decca, een opera met prachtige duetten
De opera Akhnaten van Philip Glass is uitgesteld tot 2017
tussen Flórez en Dessay. Een absolute aanrader. En dan is er op CD
Inleidingen een uur voor aanvang van de voorstelling.
een opname van I Capuletti e I Montecchi op DG met Anna Netrebko
Enschede: Ben Coelman
en Eline Garanca als Romeo en Giulietta. Beatrice di Tenda is minder
Heerlen en Maastricht: Len van Schaik
De Nationale Opera
bekend maar de CD van deze opera, die ik in een uitverkoop ergens
Die Zauberflöte | Mozart
op de kop heb getikt, liet horen dat deze opera verdient nog eens
4, 6, 9, 12, 15, 17, 19, 22, 24 en 27 maart Opera Zuid
Macbeth | Verdi
The Sound of Musical
3, 6, 9, 12, 15, 18, 22, 25 en 28 april
Besluit
5 maart |Drachten | Schouwburg De Lawei
Benvenuto Cellini | Berlioz
Bellini is jong overleden. Op 34 jarige leeftijd stierf hij aan de
6 maart | Leeuwarden | De Harmonie
9, 12, 15, 18, 25, 28 en 31 mei
cholera. Hij had toen tien opera’s voltooid. De vraag is natuurlijk of
7 maart | Groningen | Stadsschouwburg
Lulu | Alban Berg
hij nog sterk gegroeid zou zijn en het niveau van bijvoorbeeld Verdi
10 maart | Hoogeveen | Theater De Tamboer
1, 6, 8, 14, 20, 23, 25 en 28 juni
onder de aandacht te worden gebracht.
zou hebben bereikt. Al zullen wij dit nooit weten, het vermoeden
11 maart | Emmen | Theater De Muzeval
bij kenners is toch dat dit bij Bellini waarschijnlijk niet het geval
Bronnen
12 maart | Maastricht | Theater aan het Vrijthof
zou zijn. Daarvoor miste hij toch te veel het gevoel voor dramatiek
Glastra van Loon, O.: Mozaïek der muziekgeschiedenis (deel 4);
13 maart | Assen | Theater De Nieuwe Kolk
terwijl hij in wezen nogal conservatief was en weinig openstond voor
Bosch en Keuning, Baarn, 1969
14 maart | Meppel | Schouwburg Ogterop
vernieuwing of hervorming. Maar hij schonk ons unieke melodische
Guarneri, Arrigo: Vincenzo Bellini: Opera, jaargang 3, nr 1, 1962
schoonheid en daar moeten wij hem erg dankbaar voor zijn. Nu is
Heine, Heinrich: Florentinische Nächte (Erste Nacht); Opera,
het nog niet de tijd maar wellicht komt er een moment dat wij dit
jaargang 2, nr 10, 1961
weer gaan waarderen en afstand gaan nemen van de intellectuele en
Mulder, Anne H.: Belllini, de aanbedene; Opera, jaargang 3, nr 1,
rationele benadering die nu in zwang is. Opera is emotie en Bellini
1962
#
36
37
Operanieuws
Steun de Reisopera… maak nieuwe vrienden
Schaunard Award voor Reisopera
n Vriend € 30,- per jaar
n Huisgenoot | € 10,- per jaar
dhr. | mevr.
dhr. | mevr.
straat
huisgenoot van
Of de last-minute oproep aan onze leden de doorslag heeft gegeven, is niet meer na te gaan. Maar feit is dat de Nederlandse Reisopera de Schaunard Award 2014 heeft gewonnen met een derde van de honderden uitgebrachte stemmen. Deze prijs is voor de tweede keer uitgereikt door het online magazine Place de l’Opera. Vorig jaar won de Reisopera ook al de Schaunard Award voor de uitvoering van Tristan und Isolde. Deze keer werd het gezelschap genomineerd omdat het ‘zijn hoge
postcode
niveau wist vast te houden met afwisselende producties als The Fairy Queen, The News en Sweeney Todd. De producties wisten
woonplaats
daarbij ook publiek te trekken dat doorgaans niet met opera in aanraking komt’, aldus Place de l‘Opera.
telefoon
telefoon
e-mail
e-mail
Orphée et Eurydice gaat regisseren), sopraan Lenneke Ruiten,
Ik machtig de Vereniging Vrienden Nederlandse Reisopera
Ik machtig de Vereniging Vrienden Nederlandsee Reisopera
regisseur Lotte de Beer en presentator Hein van Eekert.
om de contributie jaarlijks van mijn rekening af te schrijven.
om de contributie jaarlijks van mijn rekening af te schrijven.
Een productie van OPERA2DAY: La troupe d’Orphée werd door de
(Uitsluitend per automatische incasso)
(Uitsluitend per automatische incasso)
IBAN
IBAN
handtekening
handtekening
Elf operakenners nomineerden zeven kandidaten voor de prijs. Behalve de Reisopera waren dat OPERA2DAY (tweede prijs), Annett Andriesen en het IVC, Floris Visser* (die voor de Reisopera
lezers van Place de l’Opera uitgeroepen tot Opera van het Jaar 2014. Na afloop van de première van De Parelvissers kreeg Nicolas de Schaunardprijs van de hoofdredacteur van Place de l’Opera. *U vindt in dit nummer een interview met Floris Visser.
Stuur dit aanmeldingsformulier in een voldoende gefrankeerde envelop naar:
Het contract van de intendant van de Philharmonie in Keulen,
Vereniging Vrienden Nederlandse Reisopera
Louwrens Langevoort is verlengd tot 2020.
Breemarsweg 479
Langevoort was eerder intendant van de Reisopera en de opera van
7555 KA Hengelo
Hamburg. Zijn contract in Keulen liep af in 2015 en is dus nu met vijf jaar verlengd. Louwrens Langevoort is erelid van de Vrienden Nederlandse Reisopera.
#
Louwrens Langevoort
Of vul het opgaveformulier in via de website www.vriendenreisopera.nl
38
39
Colofon
Vereniging Vrienden Nederlandse Reisopera
Opera Informa
Bestuur Peter Tiehatten | Voorzitter Henk Hoving | Penningmeester Maria Kranendonk | Secretariaat /Ledenadministratie Fen Koffijberg | Opera Informa Koos Huffermann Patricia Kuiper
Uitgever | Vereniging Vrienden Nederlandse Reisopera Redactie | Fen Koffijberg Vaste medewerkers | Wim Stam, Annette Reyes, Ingrid Blans , Jacqueline van Rooij, Arnoud Brok, en Puck Kooij Aan dit nummer werkten verder mee Benjamin Rous en Arthur Adam
Lidmaatschap Vriend € 30,- | huisgenoot € 10,- per jaar
Opmaak | Gerrit Ebbink |
[email protected] Druk | ctrl-P Grafisch Bedrijf | Hengelo Foto’s
Het bedrag wordt voldaan per automatische incasso aan het begin van het verenigingsjaar dat loopt van 1 januari t/m 31 december. Het lidmaatschap wordt automatisch verlengd, tenzij uiterlijk vier weken voor het verstrijken van het verenigingsjaar schrif telijk is opgezegd bij het secretariaat. iban: nl34abna0445141387 t.n.v. Vrienden Nederlandse Reisopera | Enschede Ereleden | Piet Goedemoed, Louwrens Langevoort, Ans Wijtmans, Tony de Haan, Nel van Duuren Secretariaat en Ledenadministratie Breemarsweg 479 | 7555 KA Hengelo 074 29 14 099
[email protected]
De Parelvissers | Marco Borggreve ©Nederlandse Reisoapera 2014 OpraAmuse | Ingrid Blans Jolanda van Tellegen Redactie Opera Informa
[email protected] www.vriendenreisopera.nl www.facebook.com/vriendenreis Webmaster | Wij maken Het, Eefde |
[email protected] De standpunten in de artikelen zijn niet altijd die van redactie en/of bestuur. De verantwoordelijkheid ligt bij de auteur. De redactie behoudt zich het recht voor toegezonden artikelen in te korten of niet te plaatsen. Overname van (gedeelten van) artikelen is alleen toegestaan na schriftelijke toestemming van de uitgever. Opera Informa verschijnt vier keer per jaar. ©2015 Vereniging Vrienden Nederlandse Reisopera
Het bestuur verzoekt leden die een nieuw of een ander emailadres hebben gekregen, dit door te geven aan ons secretariaat:
[email protected].
Zie voor advertentietarieven: www.vriendenreisopera.nl
40
