Financiële analyse (incl. risico’s) Naarden, Muiden, Bussum Inleiding Gedurende het totstandkomingsproces (najaar 2013) van de zienswijze m.b.t. het voorgenomen voorstel van de provincie inzake herindeling in de regio is ook gesproken over de mogelijke risico’s die een herindeling tussen de gemeenten Muiden, Naarden en Bussum met zich mee kan brengen. Hoewel het opstellen van een risico-analyse geen voorgeschreven onderdeel is van een herindelingsproces, kan het leren van elkaar en elkaars risico’s bijdragen aan een succesvolle herindeling. De gemeentesecretarissen hebben eind 2013 besloten dit gezamenlijk op te pakken. Ambtelijk is op basis van diverse stukken (o.a. programmabegroting 2014, Jaarstukken 2012, accountantsverslagen interim controle/verslag van bevindingen) en gesprekken op hoofdlijnen een analyse gegeven van de financiële situatie (incl. de risico’s) van de drie afzonderlijke gemeenten en een eerste beeld van de nieuwe gemeente.
Algemene gegevens Algemene gegevens
Aantal inwoners 2014
Aantal woningen 2014
Muiden
6.286
2.825
Naarden
17.270
Bussum totaal
Lasten begroting 2014 (x € 1.000)
Lasten per inwoner
Lasten per woning
13.397
2.131
4.742
7.776
30.119
1.744
3.873
32.718
15.806
69.395
2.121
4.390
56.274
26.407
112.911
2.006
4.276
Om de financiële gegevens in perspectief te zetten, zijn enkele algemene gegevens opgenomen. Dit geeft het beeld dat de nieuwe gemeente ruim 56.000 inwoners heeft en ruim 26.000 woningen. De gemiddelde lasten bedragen € 2.000 per inwoner, per woning ruim het dubbele. Op dit moment zijn deze gemiddelde lasten voor Naarden (per inwoner en per woning) circa 10% lager, voor Muiden zijn de kosten per woning circa 10% hoger en liggen de kosten per inwoner circa 4% hoger, voor Bussum zijn de kosten per inwoner nu circa 6% hoger en per woning circa 3% hoger.
Financiële gegevens De Programmabegroting 2014 is ambtelijk besproken en vergeleken. Dit geeft een beeld van de situatie van de afzonderlijke drie gemeenten en een ruwe schets van de financiële situatie van de nieuwe gemeente. De nieuwe gemeente heeft straks een begrotingsomvang van circa € 110 miljoen (exclusief nieuwe taken vanuit het Sociaal Domein).
1
In Muiden is vanwege de besluitvorming rond “de Krijgsman” en de aanvraag voor artikel 12 de begroting 2015 al vastgesteld. Deze is niet meegenomen in de vergelijking. Wel wordt bij de financiële risico’s ingegaan op KNSF/de Krijgsman. Begroting 2014-2017
Lasten ‘14
Baten ‘14
Saldo ‘14
Saldo ‘15
Saldo ‘16
Saldo ‘17
Muiden
13.397
13.499
103
-242
-66
2
Naarden
30.119
30.264
145
0
0
0
Bussum
69.395
69.395
0
-390
-90
753
Totaal
112.911
113.158
248
-632
-156
755
Bedragen x € 1.000
Alle drie de gemeenten hebben te maken met tekorten/noodzakelijke bezuinigingen. Ook de nieuwe gemeente zal hiermee te maken krijgen en invulling aan moeten geven. De herindeling biedt kansen om de nieuwe gemeente zo vorm te geven (inhoud en organisatie) dat dit leidt tot een besparing. Deze kans kan het beste benut worden door bij de vorming van de gemeente nadrukkelijk hierbij stil te staan. Hierna wordt kort ingegaan op de bezuinigingsopgave van iedere afzonderlijke gemeente. Muiden: De begroting 2014 sluit in Muiden met een voordeel van € 103.000. Rekening houdend met de incidentele baten en lasten is er een tekort van ruim € 500.000. De gemeente verwacht uiteindelijk in 2017 weer een reëel en structureel sluitende begroting te hebben. Er is nog een bezuinigingsopgave van circa € 1 miljoen. De gemeente is druk doende om deze bezuinigingen te realiseren, maar is hierbij ook afhankelijk van anderen. Te denken valt aan het afstoten van gebouwen en vermindering van het aantal wethouders. In de begroting is voor de inkomsten uit het gemeentefonds uitgegaan van het jaar 2014. De verwachte daling na 2014 van de algemene uitkering uit het gemeentefonds is niet verwerkt in de begroting. De voorgenomen decentralisaties zijn nog niet verwerkt in de begroting. De gemeente streeft naar een budgettair neutrale uitvoering. Naarden: De begroting 2014 heeft een positief saldo van € 145.000. De voorgenomen decentralisaties zijn nog niet verwerkt in de begroting. De gemeente streeft naar een budgettair neutrale uitvoering. In de begroting 2014-2017 ligt er een gefaseerde taakstelling oplopend tot een bedrag van € 1 miljoen. Hiervoor moeten nog bezuinigingsmaatregelen worden genomen. De bezuinigingen zijn als taakstelling kerntakendiscussie opgenomen. Bussum: De begroting 2014 sluit (saldo 0), hierin is een storting van € 1,15 miljoen in de algemene reserve verwerkt en incidentele baten van circa € 455.000. In de begroting 2014 is in de bijbehorende meerjarenraming rekening gehouden met de overheveling van taken uit het Rijk (naast de budgetten die van het Rijk beschikbaar komen, wordt structureel op € 2 miljoen aan extra kosten gerekend om de taken goed uit te kunnen voeren) en de nieuwe bezuinigingen vanuit het Rijk. Bij de Perspectiefnota 2015 moet een taakstelling van € 6 miljoen worden ingevuld. In de tabel is een overzicht van de bezuinigingen opgenomen, ook als percentage van de begroting. Totaal moet er de komende periode € 8 miljoen bezuinigd worden. Dit is circa 7% van de begroting van de nieuwe gemeente.
2
Te realiseren bezuinigingen
Bezuinigingen
Als % vd begroting 2014
X € 1.000 Muiden
1.000
7,46%
Naarden
1.000
3,32%
Bussum
6.000
8,65%
totaal
8.000
7,09%
De Jaarstukken 2012 zijn ambtelijk besproken en vergeleken. Ook dit geeft een beeld van de situatie van de afzonderlijke drie gemeenten en een ruwe schets van de financiële situatie van de nieuwe gemeente. Het balanstotaal van de nieuwe gemeente zal straks een omvang hebben van circa € 200 miljoen. De algemene reserve bedraagt ruim € 20 miljoen (circa 18% van de verwachte begrotingsomvang). Balans 31/12/12
Balanstotaal
Materiële vaste activa
Muiden
23.347
8.552
Naarden
54.479
Bussum totaal
Algemene Reserves
Langlopende geldleningen
Kortlopende schulden
1.871
31
2.034
48.856
10.524
24.006
2.907
121.696
105.463
8.596
40.456
17.209
199.522
162.871
20.991
64.493
22.150
Bedragen x € 1.000
Voor wat betreft de schulden is gebruik gemaakt van de kengetallen schulden Nederlandse gemeenten op 31 december 2012 (bron: VNG). Dit geeft het volgende beeld: schuldratio
netto schuld/ inkomsten
Muiden
67%
4%
Naarden
52%
68%
Bussum
51%
73%
Kengetallen
Op de linkerzijde van de balans staan de bezittingen van de gemeente. Ook de bezittingen in de vorm van geld en waardepapieren staan hier weergegeven. Op de rechterzijde staat hoe dit bezit is
3
gefinancierd. Gemeenten gaan schulden aan voor het financieren van de aanschaf van bezit. Op de rechterzijde van de balans staat hoeveel schuld de gemeente is aangegaan. Met het kengetal schuldratio beoordeel je in hoeverre het bezit op de linkerzijde van de balans is belast met schuld. Het kengetal geeft in procenten het aandeel van de schulden in het balanstotaal. Een goed kengetal om de hoogte van de schulden van een gemeente te beoordelen is de netto schuld als aandeel van de inkomsten. De hoogte van de inkomsten bepaalt namelijk in belangrijke mate hoeveel schulden een gemeente kan dragen. Hoe hoger het inkomen des te meer schuld een gemeente kan aangaan. Dit kengetal uitgedrukt in procenten wordt de netto schuldquote genoemd. Voor een gemeente geldt dat het licht op rood springt als de netto schuldquote boven de 130% uitkomt. Dit is een grove indicatie voor een te hoge schuld. De norm houdt in dat een gemeente een netto schuldquote ruim onder de 130% moet hebben om bij een grote investering of voor het opvangen van de gevolgen van een recessie niet boven dit plafond uit te stijgen. Vandaar dat het licht al boven de 100% op oranje staat. De gemeenten Naarden, Muiden en Bussum zitten alle drie onder de 100%. Resultaten Jaarstukken Bij de begroting en de jaarrekening wordt een onderscheid gemaakt tussen het resultaat voor inzet van de reserves en het resultaat na inzet van reserves. Resultaten
2012
2011
2010
2009
2008
jaarstukken
voor
na
voor
na
voor
na
Voor
na
voor
na
Muiden
1.014
-1.055
-673
-807
-3.189
-2.640
538
-167
1.453
620
Naarden
-200
257
699
210
-1.079
2
-183
864
3.992
165
Bussum
-2.863
1.743
333
4.445
449
4.569
1.917
1.530
6.697 6.586
Bedragen x € 1.000
In de periode 2008-2012 heeft de gemeente Muiden herhaaldelijk te maken gehad met een negatief resultaat. Eén van de oorzaken is dat Muiden sinds 2007, in overleg met de toezichthouder, op begrotingsbasis een “toegestaan” tekort heeft van circa € 0,5 miljoen. Dit tekort houdt verband met extra personele kosten (inhuur), omdat het aan de vooravond van een fusie voor Muiden niet goed mogelijk is gekwalificeerd personeel aan te trekken. Door deze extra uitgaven is de omvang van de Algemene Reserve aanzienlijk afgenomen. De resultaten van de gemeente Naarden liggen na inzet van reserves dicht bij 0. De gemeente Bussum heeft te maken met grote voordelen.
Lokale lasten In onderstaande tabel zijn de verschillende OZB-tarieven van de drie gemeenten opgenomen. Daarbij is aangegeven tot welke (geraamde) opbrengst deze tarieven naar verwachting in 2014 leiden. Tot 1 slot is in de laatste kolom opgenomen met welke “korting” er binnen de algemene uitkering uit het gemeentefonds wordt gerekend.
1
De genormeerde korting zoals die voor de berekening van de algemene uitkering wordt gebruikt.
4
Tarieven 2014
OZBeigenaar woning
OZBeigenaar nietwoning
Opbrengst Korting OZBAlgemene gebruiker 2014 (x € 1.000) uitkering niet(x € 1.000) woning
Muiden
0,1087%
0,1973%
0,1579%
1.479
1.108
Naarden
0,1058%
0,1659%
0,1379%
4.034
3.149
Bussum
0,0549%
0,0718%
0,0639%
3.556
5.537
De OZB-tarieven zijn in Muiden het hoogst en in Bussum het laagst (2 na laagste van Nederland). Verder is opvallend dat de Ozb-opbrengst in Naarden hoger is dan in Bussum en dat de korting van de Algemene Uitkering in Bussum hoger is dan de opbrengst. Muiden, Naarden en Bussum houden alle drie in hun meerjarenraming rekening met een aanpassing van de OZB-opbrengst voor inflatie. Daarnaast gaat Bussum er vanuit dat de opbrengst in 2015 met 2% stijgt (bezuinigingsmaatregel). rioolrecht 1-pers hh
rioolrecht meerpers hh
rioolrecht eigenaar
< 500 m3
Muiden
niet
niet
niet
259,20
Naarden
146,00
207,00
niet
niet
Bussum
niet
niet
180,72
niet
Tarieven 2014
Alle drie de gemeenten gaan uit van kostendekkend rioolrecht. De wijze van heffing (wie betaalt waarvoor) verschilt per gemeente. In zijn algemeenheid is het beeld dat de tarieven van Muiden het hoogst zijn en van Naarden en Bussum bij elkaar in de buurt zitten. Tarieven afvalstoffenheffing afvalstoffenheffing afvalstoffenheffing 2014 1-pers 2-pers meer pers Muiden
261,00
337,20
412,80
Naarden
171,00
niet
270,00
Bussum
166,92
niet
262,32
Alle drie de gemeenten gaan uit van kostendekkende tarieven voor de afvalstoffenheffing. De uitvoering zit bij de GAD. Het verschil in hoogte van de tarieven wordt bepaald door de wijze van heffing (onderscheid in typen huishoudens) en de toerekening van de kosten van de eigen organisatie. De tarieven van Muiden zijn het hoogst en van Naarden en Bussum zitten bij elkaar in de buurt. Naast bovengenoemde lokale lasten is het vermeldenswaard dat Naarden en Muiden precario heffen op kabels en leidingen. Dit zijn algemene middelen. Voor Naarden gaat het hierbij om een geraamde opbrengst in 2014 van € 712.250 en in Muiden € 337.500.
5
Kapitaalgoederen Algemeen: Bij alle drie de gemeenten wordt herkend dat het actueel en dynamisch houden van de onderhoudsplannen lastig is. Er is in geen van de gemeenten een systeem waarin verschuivingen in de planning direct financieel worden doorvertaald (bijv. hoogte reserve/voorziening). Ambtelijk zijn de belangrijkste type kapitaalgoederen besproken, er is een korte beschrijving gegeven en in kleur een duiding. Rood betekent dat er risico’s zijn op dit onderdeel (bijv. achterstallig onderhoud, geen actuele plannen); Groen betekent dat het onderhoud geen achterstand kent, de plannen actueel zijn en de kosten verwerkt zijn in de begroting. Oranje zit hier tussen in. De kleuren zijn keuzes van de betreffende gemeenten, hier zit geen onderlinge toetsing op. Onderdeel
Muiden
Naarden
Bussum
Wegen
Globale raming voor komende 5 jaar; Jaarlijkse storting 380.000 NB Er is sprake van achterstallig onderhoud. De verplaatsing van de A1 heeft gevolgen voor het lokaal wegennet. Dit zal tzt ook gevolgen hebben voor het onderhoud.
Plan op basis van CROW-normen vastgesteld.
Wegenbeheerplan 2010-2014, moet nog geactualiseerd worden.
Jaarlijkse storting 448.000
Er is sprake van achterstallig onderhoud, wat meegenomen wordt bij de actualisatie.
Nieuw is/wordt spieringbrug
Plan; jaarlijkse storting 75.000
Er is een meerjarenonderhoudsplan Bilderdijkpark en ’t Mouwtje.
Kunstwerken (bruggen etc.)
Er is geen achterstallig onderhoud Openbare verlichting
Plan 2009-2013 (achterstand zijn weggewerkt)
OV-plan aanwezig, investering wordt per project gedekt
OV-plan incl. LED 2011-2016, uitvoering vertraagd, middelen beschikbaar Geen achterstallig onderhoud
Riool
GRP 2012-2017
GRP 2013-2016
GRP 2013-2016
Oplopend tarief
Oplopend tarief
Oplopend tarief/ Omvangrijke egalisatievoorziening
Risico = mogelijk tariefsverlaging ivm OZB-stijging 2015 Water
Geen plan, uitgangspunten is dat
Geen achterstallig onderhoud
De geconstateerde achterstand
6
Is onderdeel van het GRP
Onderdeel
Groen (incl. sport)
Muiden
Naarden
Bussum
waternet meeste voor haar rekening neemt. Overige zaken moeten ad hoc geregeld worden.
(beschoeiing/steigers) is grotendeels ingelopen. Middelen om restant in te lopen, zijn opgenomen in de begroting.
(Bussum heeft weinig water)
Voor groen is er een plan en de uitvoering is bij. Voor sport is er geen plan.
In 2013 is een beeldkwaliteitsplan vastgesteld en dit wordt gevolgd.
Groennota 2005 en Sportnota 2012-2016 Geen sprake van achterstallig onderhoud
Afgelopen jaren veel geïnvesteerd in sport. Gebouwen (incl. onderwijs)
Jaarlijks worden de onderhoudsplannen geactualiseerd, de voorziening is voldoende in omvang.
Het onderhoudplan is actueel. Jaarlijks wordt er 80.000 gedoteerd aan de voorziening onderhoud scholen en 70.000 aan de voorziening voor de overige gebouwen.
Plan/gebouwenbeheersysteem, laatste actualisatie 2011. Doel is 2 jaarlijks te actualiseren, nu enige achterstand. IHP 2008, wordt tweejaarlijks geactualiseerd. Geen is geen sprake van achterstallig onderhoud
Grondbeleid Alle drie de gemeenten hebben weinig tot geen gronden in exploitatie. Ook is de regelgeving op dit punt aangescherpt, wat onder meer in Bussum geleid heeft tot het herzien van boekwaarden. Het risico op dit onderdeel is voor alle drie gemeente gering in omvang.
Weerstandsvermogen Het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (hierna: Bbv) verstaat onder het begrip weerstandsvermogen de relatie tussen de weerstandscapaciteit en de risico’s. Bij de weerstandscapaciteit kan men een incidenteel en een structureel deel onderscheiden. Incidentele weerstandscapaciteit De incidentele weerstandscapaciteit (iwc) is het vermogen om calamiteiten en andere eenmalige tegenvallers op te kunnen vangen zonder dat dit invloed heeft op de voortzetting van taken op het geldende niveau. Het kan hierbij gaan om de algemene reserve, bestemmingsreserves met een algemeen karakter, stille reserves en een incidentele post onvoorzien. Hieronder staat de incidentele weerstandscapaciteit van de drie gemeenten (per woonruimte en totaal).
7
Incidentele weerstandscapaciteit Muiden Naarden Bussum Totaal
per woonruimte 2014
totaal x € 1.000
-207
-586
2.423
18.845
1.573
24.870
3.790
43.129
De tabel ‘incidentele weerstandscapaciteit’ laat zien dat de gemeenten Bussum en Naarden over een positieve weerstandscapaciteit per woonruimte beschikken. Voor de gemeente Muiden is dat niet het geval in 2014. In Bussum bestaat de iwc uit een tweetal componenten: de Algemene reserve en de niet beklemde bestemmingsreserves, totaal circa € 25 miljoen. De gemeente heeft wel stille reserves, maar deze zijn volgens de gemeente niet op korte termijn liquide te maken. Derhalve worden deze niet meegeteld bij de iwc. De iwc van de gemeente Muiden is in 2014 negatief (circa € 0,6 miljoen). De afgelopen jaren heeft de gemeente snel ingeteerd op het eigen vermogen. Oorzaken hiervoor zijn onder meer de hoge proceskosten inzake het KNSF terrein, extra personele kosten (inhuur). De verwachting in de begroting 2014 is dat de negatieve stand van de algemene reserve tot 2017 zal oplopen tot € 1,5 miljoen. Inmiddels is dit beeld gewijzigd (verwachting is een algemene reserve van 0, exclusief de gevolgen van KNSF/de Krijgsman). De iwc van Naarden laat een veel positiever beeld zien. In totaal is er een iwc van circa € 19 miljoen. Dit bestaat uit de Algemene reserve, bestemmingsreserves met een algemeen karakter en de stille reserves. Structurele weerstandscapaciteit De structurele weerstandscapaciteit (swc) bestaat uit middelen die structureel (jaar in jaar uit) ingezet kunnen worden om tegenvallers in de lopende exploitatie op te vangen, zonder dat dit ten koste gaat van het voorzieningenniveau. De swc bestaat uit de structurele post onvoorzien en de belastingcapaciteit. De belastingcapaciteit is het verschil tussen a. de opbrengsten van de gemeentelijke belastingen en b. de opbrengsten volgens de artikel 12 norm. Deze norm is het bedrag dat gemeenten moeten heffen voordat ze een beroep kunnen doen op een extra uitkering uit het Gemeentefonds: een zogeheten artikel 12-aanvraag (dit artikel staat in de Financiële Verhoudingswet). Wanneer de gemeente minder dan die norm heft, is sprake van een belastingcapaciteit zoals die in onderstaande tabel staat. Het staat de gemeente vrij om meer dan de norm te heffen. Een hoge belastingcapaciteit betekent dat de gemeente lage belastingtarieven heeft. De betreffende gemeente kan structureel meer inkomsten genereren, zonder dat de burgers erg duur uit zijn ten opzichte van andere gemeenten.
8
Structurele Onvoorzien Onbenutte per weerstandscapaciteit structureel belastingcapaciteit woonruimte 2014 x € 1.000 x € 1.000 2014 Muiden Naarden Bussum TOTAAL
50
450
177
17
1.714
223
45
5.920
377
112
8.084
310
Alle drie gemeenten hebben binnen hun belastingpakket ruimte om een hogere opbrengst te genereren. In hoeverre deze ruimte wordt ‘benut’ is een beslissing van de toekomstige gemeenteraad.
Risico’s In de eerste plaats is gekeken naar de risico’s die voor alle drie de gemeenten gelden, naar de situatie van de begroting 2014. Deze zijn benoemd en toegelicht. In enkele gevallen (bijv. Sociaal Domein) is er per gemeente een toelichting gegeven. Risico’s 3 gemeenten
Muiden
Naarden
Gemeentefonds
Voor alle drie de gemeenten geldt dat er onzekerheid is over het effect van de nieuwe verdeelsystematiek; dit geldt individueel voor de gemeenten en ook voor de nieuw te vormen gemeente.
Bezuinigingen Rijk
In de begroting 2014 is rekening gehouden met de septembercirculaire vwb 2014. De meerjarige ontwikkeling en de consequenties van het najaarsakkoord zijn niet verwerkt.
In de begroting 2014 is meerjarig rekening gehouden met de Rijksbezuinigingen, zoals verwerkt in de septembercirculaire. De consequenties van het najaarsakkoord moeten nog worden verwerkt.
In de begroting 2014 is meerjarig rekening gehouden met de Rijksbezuinigingen, zoals verwerkt in de meicirculaire. De consequenties van nieuwe bezuinigingen (miljoenennota 2013) moeten nog worden verwerkt.
Sociaal Domein
Uitgangspunt is dat Sociaal Domein budgettair neutraal gerealiseerd wordt.
Uitgangspunt is dat Sociaal Domein budgettair neutraal gerealiseerd wordt.
Er is rekening gehouden met 2 miljoen eigen middelen structureel voor het Sociaal Domein. Daarnaast is er een reserve van 1 miljoen voor incidentele kosten/investeringen en er wordt rekening gehouden
9
Bussum
Risico’s 3 gemeenten
Muiden
Naarden
Bussum
met aanloopverliezen in de eerste jaren (dekking vanuit de Algemene Reserve). Villa Primair
Het bestuur van het openbaar onderwijs is in alle drie de gemeenten ondergebracht bij Villa Primair. Eind 2011 heeft Bussum een voorgenomen besluit genomen om uit te treden, omdat er onvoldoende vertrouwen was dat de (financiële) problemen tijdig en adequaat worden opgelost. Eind 2013 heeft Bussum besloten om de opzegtermijn van twee jaar te laten verstrijken. Daarmee zijn de gevolgen van de uittreding en het daarmee samenhangende risico van de baan. Inmiddels is door Villa Primair de negatieve trend van de afgelopen jaren voorzichtig omgebogen naar een positieve. Deze lijn moet de komende jaren worden voortgezet.
GNR
Muiden is geen participant binnen het GNR
Belangrijkste risico is mogelijk uittreden van de gemeente Amsterdam.
Tomin
Alle drie de gemeenten nemen deel aan Tomin. In het kader van de ontwikkelingen binnen het Sociaal Domein wordt gesproken over de toekomst van Tomin. De korting op SW-bedrijven is een risico. Daarnaast is de bedrijfsvoering/het resultaat van invloed.
Veiligheidsregio
De nieuwe verdeelsystematiek betekent een voordeel voor de gemeente Muiden. Deze is meegenomen in de begroting.
De nieuwe verdeelsystematiek betekent een nadeel voor de gemeente Naarden. Deze is nog niet meegenomen in de begroting.
De nieuwe verdeelsystematiek betekent een nadeel voor de gemeente Bussum. Deze is nog niet meegenomen in de begroting.
Specifieke risico’s per gemeente Muiden: Wikroleiding Na een intensief aquisitietraject van Oranjewoud Realisatie BV, dat nu bekend staat onder de naam Anteagroup, is een aannemingsovereenkomst tussen de gemeente Muiden en Anteagroup gesloten ten behoeve van de realisatie van een WiKro-leiding. Het gaat om de aansluiting van circa 27 woonboten op de deze leiding. Op 1 januari 2009 is de WiKro-leiding door Oranjewoud opgeleverd. In april 2011 is FectioPlus in opdracht van de Waterbeheerder begonnen met het uitvoeren van baggerwerkzaamheden in de Vecht. Tijdens deze baggerwerkzaamheden is de WiKro-leiding geraakt. De WiKro-leiding bleek niet conform de voornoemde overeenkomst te zijn aangelegd. De Waterbeheerder stelt de gemeente aansprakelijk voor de schade die tijdens de baggerwerkzaamheden is ontstaan. De schade is geschat op € 1 miljoen. Daarnaast is door
10
Anteagroup aangekondigd dat ook zij een schadeclaim van circa € 1 miljoen bij de gemeente zullen neerleggen. Op welke gronden deze schadeclaim wordt ingediend, is vooralsnog niet bekend. Muiden: Grote projecten De gemeente Muiden heeft een aantal grote (infrastructurele) projecten: Bloemendalerpolder, A1/A6, Spieringbrug, Bredius, Buitenhaven. Deze projecten hebben geen invloed op de begroting, omdat de uitgaven worden gedekt door (leges)inkomsten. Muiden: KNSF/De Krijgsman De KNSF heeft in het verleden de gemeente Muiden aansprakelijk gesteld, omdat zij van mening is dat de gemeente Muiden vertraging heeft veroorzaakt bij het nakomen van de (aanvullende) intentieverklaring. De afgelopen periode is er door veel partijen gewerkt om op een goede manier een punt te zetten achter dit jarenlange juridische gevecht. Inmiddels is op 7 maart 2014 de vaststellingsovereenkomst getekend door de gemeente Muiden, KNSF Vastgoed en De Krijgsman Beheer BV (= de ontwikkelorganisatie van KNSF Vastgoed en ontwikkelaar Dura Vermeer). De gemeenteraad van Muiden stemde op 20 februari 2014 al in met de vaststellingsovereenkomst, waarin de uitgangspunten van de ontwikkeling van de locatie zijn vastgelegd. De gevolgen van deze overeenkomst zijn verwerkt in de begroting 2014 en de begroting 2015. Dit leidt tot een fors negatieve algemene reserve (ruim € 14 miljoen) en een aanmerkelijk en structureel tekort van ruim € 1 miljoen in de meerjarenbegroting. De toepassing van het amendement Van Beek is door het college besproken met de Provincie als toezichthouder met als doel te komen tot dekking van het tekort middels een éénmalige bijdrage in 2015 in het kader van de artikel 12 regeling voor gemeenten. Hiervoor is afgesproken dat alle kosten in 2015 moeten zijn gedekt en dat slechts voor één jaar een OZB-verhoging wordt toegepast. De toepassing van het amendement Van Beek is bevestigd door het ministerie van BZK. Met de toezichthouder en de fusiegemeenten wordt een overleg met het ministerie van BZK voorzien over hoe om te gaan met de OZB voor de komende 10 jaren ter waarde van totaal ongeveer € 4 miljoen. Hiermee heeft de gemeente voorafgaand aan de fusie per 1 januari 2016 weer een structureel sluitende begroting en wordt tevens het fusieproces niet belast. Er van uitgaande dat er vanuit het Rijk (via artikel 12) tijdig en voldoende compensatie komt, spelen er andere risico’s bij de vaststellingsovereenkomst. Dit zijn onder meer: - Onherroepelijk bestemmingsplan: een ontbindende voorwaarde van de vaststellingsovereenkomst is een onherroepelijk bestemmingsplan op uiterlijk 31 december 2016; - In de gemaakte afspraken opgenomen waarborgen dat er geen sprake is van staatssteun; - De gemeente Muiden verstrekt leningen (totaal circa € 35 miljoen); hierop rust voldoende hypothecaire zekerheid; - In verband met de artikel 12 aanvraag wordt de Ozb in Muiden verhoogd; van belang is dat de nieuwe gemeente zelf (autonoom) haar ozb-tarieven kan vaststellen; - De gemeente Muiden is voornemens om eenmalig in 2015 mitigerende maatregelen (riool/afval) te nemen, deze maatregelen mogen geen effect hebben op de hoogte van de toekomstige tarieven/bijbehorende voorzieningen (na 2015);
11
-
De verplaatsing van de volkstuinen zijn voor rekening van KNSF; dit moet gebeuren binnen het door KNSF beschikbaar gestelde krediet van € 1.000.000. De gemeenten Naarden en Bussum hebben duidelijkheid omtrent deze risico’s gevraagd middels een brief (d.d. 4 februari 2014). In deze brief is ook gevraagd naar de door de gemeente Muiden gemaakte risico-inventarisatie. Naarden: Vestingwerken De vestingwerken van Naarden (Rijksmonument) zijn eigendom van het Rijk. Namens de overheid is het de Rijksgebouwendienst die zorg draagt voor de duurzame instandhouding van de vestingwerken en behoud van het cultureel erfgoed. Dit gebeurt in afstemming met de gemeente. Het is bekend dat het Rijk een voornemen heeft om al het rijksbezit dat niet meer nodig is voor eigen (Rijks) gebruik (waaronder de vestingwerken Naarden), wil vervreemden. Er is een zogenaamde afstotingslijst opgesteld. Er wordt door het Rijk onderzocht of de vestingwerken Naarden ondergebracht kunnen worden bij de in 2014 op te richten Nationale Monumenten Organisatie (NMO). Naarden: Landsbanki De gemeente Naarden heeft in 2009 een deposito geplaatst bij Landsbanki. De rating van Landsbanki voldeed op het moment van plaatsing aan de rating inzake kredietwaardigheid. Landsbanki kon na het verstrijken van de looptijd niet meer aan zijn verplichtingen voldoen. Inmiddels is circa de helft uitbetaald en resteert er nog een bedrag van circa € 0,5 miljoen. De verwachting is dat ook dit bedrag grotendeels terugkomt. Bussum: Diverse grondexploitaties: De regels rond grondexploitaties zijn aangescherpt. De huidige markt brengt onzekerheden mee ten aanzien van het realiseren van projecten. In de begroting 2014 zijn de risico’s van de lopende projecten (herontwikkelen MOB-complex, herontwikkelen Nieuwe Brink-Scapino, herontwikkelen Veldweg) expliciet benoemd en gekwantificeerd. Indien het noodzakelijk is de boekwaarde af te boeken wordt dit ten laste van de reserve gebracht. Bussum: Wabo Bussum gaat in haar begroting uit van kostendekkende tarieven. Voor en nadelen worden afgewikkeld via de voorziening. Het aantal aanvragen omgevingsvergunningen < € 100.000 stabiliseert. Door meer beweging in de woningmarkt lijkt hier een lichte verbetering in te komen. De inkomsten uit de bouwleges in 2014 zullen ten opzichte van voorgaande jaren stabiliseren, maar niet voldoende om kostendekkend te zijn. Hierbij is ervan uitgegaan dat er geen legesinkomsten van grote projecten worden ontvangen. Ter dekking van het tekort wordt een onttrekking uit de voorziening gedaan. Bussum: Garantie-overeenkomst Gooiberg Na uitvoering van een historisch bodemonderzoek is in 1988 aan het licht gekomen dat op de Gooiberg van 1889 tot 1917 exploitatie van een vuilstortplaats heeft plaatsgevonden ten gevolge waarvan die grond en ook een aantal verkochte percelen verontreinigd zijn geraakt. Vijf eigenaren hebben een bodemprocedure tegen de gemeente aangespannen die er uiteindelijk toe geleid heeft dat met deze vijf eigenaren een vaststellingsovereenkomst is gesloten. Daarna heef de gemeente met vijftien andere eerste generatie eigenaren van woningen aan de Gooiberg een vergelijkbare garantieovereenkomst gesloten. Op grond van beide overeenkomsten keert de gemeente bij verkoop van de woning het verschil uit aan de betreffende eigenaar tussen de getaxeerde economische waarde van zijn woning zonder
12
vervuiling en de daadwerkelijke verkoopopbrengst die wordt behaald bij een onderhandse verkoop of op de veiling. Het bedrag dat bijbetaald moet worden, is een concreet beheersbaar risico omdat tot nu toe alle eigenaren kiezen voor het op de veiling brengen van hun woning.
Conclusie In zijn algemeenheid is het eerste beeld van de financiën dat de gemeenten Muiden, Naarden en Bussum gezamenlijk voldoende levensvatbaar zijn om met vertrouwen aan een gezamenlijke toekomst te bouwen. Dit vertrouwen is gebaseerd op een verkenning van de financiele stukken (omvang begroting, balanspositie; structureel en incidenteel weerstandsvermogen). De uitgangspositie van Naarden en Bussum is in deze opzichten gunstiger. De drie gemeenten zijn gezamenlijk in staat ook een gunstige uitgangspositie voor de nieuwe gemeente te realiseren. Dat gebeurt niet automatisch. Bij het bouwen aan een gezamenlijke toekomst is er een aantal aandachtspunten. Bijzondere aandacht vragen de bezuinigingen (algemeen en binnen het Sociaal Domein). Door bij de totstandkoming van de nieuwe gemeente nadrukkelijk de bezuinigingsopgave mee te nemen, biedt de herindeling zeker kansen op dit gebied. Alle (drie de) gemeenten hebben een bezuiningsopgave. De gezamenlijke aanpak voor een nieuwe gemeente (inhoud en organisatie) biedt kansen. Zo kan er nadrukkelijk gestuurd worden op een slanke/passende organisatie (wat op termijn een besparing oplevert) en kan ook bij de beleidsharmonisaties gekozen worden voor de voordeligste (uitvoerings)varianten. Tot slot zijn er enkele voorwaarden voor de fusie die verband houden met de risico’s. Het is duidelijk dat de afgelopen periode door veel partijen gewerkt is en wordt om Muiden “schoon” de fusie in te laten gaan. Zover is het nog niet. Naarden en Bussum hebben eerder aangegeven dat een voorwaarde voor de fusie is dat de nieuwe gemeente niet onevenredig belast mag worden met risico’s vanuit de schadeclaim KNSF/vaststellingsovereenkomst de Krijgsman. Dit betekent dat: -
de gemeente Muiden voor 1/1/2016 voldoende gecompenseerd is voor de gevolgen uit de vaststellingsovereenkomst
-
de nieuwe gemeente start zonder artikel 12 status
-
er binnen het herindelingsbesluit een achtervang voor de genoemde risico’s wordt genomen in overeenstemming met de motie Van Beek
Daarnaast gaan wij er vanuit dat de nieuwe gemeente geen nieuwe taken/verantwoordelijkheden overgedragen krijgt, zonder voldoende financiële middelen. Hierbij vragen wij aandacht voor de verantwoordelijkheid van de vestingwerken Naarden.
13
