Financiering clustermunitie

België - Belgique PB 1000 Brussel 1 1/1366

juni - juli - augustus 2007 nieuwsbrief Netwerk Vlaanderen verschijnt driemaandelijks, 25e jaargang, nr 2

Financiering clustermunitie

© Robert Semeniuk

Wie staat er op de zwarte lijst?

Anders omgaan met geld

Afgiftekantoor 1000 Brussel 1, P2A8306 - Afzender: Netwerk Vlaanderen, Vooruitgangstraat 333/9, 1030 Brussel

Edito: Collateral damage

2

In de kijker: Wereldprimeur: België bant investeringen in clustermunitie

3

In de kijker: 68 banken pompen miljarden dollars in producenten van clustermunitie

6

Mijn geld. Goed geweten?: Startschot voor samenwerkingsverband met vakbond

9

Portfolio: Netwerk Rentevrij bestaat drie jaar

11

Portfolio: Velt: ecologisch tuinieren en eten

12

Blik op nieuws: Wordt federaal geld duurzaam? Vlaamse politici reageren op Netwerk memorandum

13

Blik op nieuw: De zoektocht naar een duurzame belegging. Lessen uit Test-Aankoop enquête

15

Achter de schermen: Gek van geld

16

Edito

collateral damage

“Banken investeren miljarden euro’s in de productie van clustermunitie,” meldt het VRT radionieuws op 1 maart. “Niet alleen Fortis en ING investeren in deze wapens, maar ook heel wat internationale banken als Deutsche Bank, Citi Group en Bank of America zijn betrokken bij clustermunitie. (…) Dat is nog maar het topje van de ijsberg.” De miljarden euro’s die internationale banken pompen in


producenten van clustermunitie trekt ook de belangstelling van de internationale pers. Dat blijkt wel uit de drukbezochte persconferentie op 1 maart in Brussel, georganiseerd door een aantal internationale NGO’s en Netwerk Vlaanderen. Britse persbureaus, Nederlandse televisie, Amerikaanse websitereporters, Japanse freelancejournalisten, ze staan te trappelen om de namen van de grote banken te horen die investeren in deze clusterbommen. Buitenlandse journalisten tonen met name interesse in de banken uit hun eigen land. Zo willen de Nederlandse verslaggevers het fijne weten van ING en ABN Amro, de Japanse journalist maakt verslag van de betrokkenheid van Bank of Tokyo - Mitshubishi en

een gehaaste Italiaanse reporter die zich verontschuldigt voor de conferentie, noteert toch snel even de gerelateerde Italiaanse banken. De nieuwsberichten houden nog niet op… De dag na de persconferentie keurt het Belgische parlement de wet goed die de productie en financiering van clustermunitie verbiedt. België neemt met deze wet het voortouw en is het eerste land dat de financieringsstromen naar producenten van clustermunitie aan banden legt. Hoera! Ondanks alle drukte vieren we een klein feestje, want Netwerk voert immers al jaren campagne tegen investeringen in wapens. Maar we blijven voorzichtig en hopen niet te vroeg te juichen. De ervaring

leert immers dat de regering deze wet eerst deftig dient op te volgen, vooraleer we tevreden mogen zijn. De financiering van clusterbommen blijft in the picture staan. Ditmaal is het een Nederlandse documentairemaker die ons belt met de vraag waar Nederlandse pensioengelden in worden geïnvesteerd. Onder andere in clusterbommen, een tamelijk bekend antwoord. Althans voor Netwerk. Voor het Nederlandse publiek blijkt het tegendeel waar. Er breekt zelfs een kleine rel uit bij onze bovenburen. Kamerleden die boos zijn, kranten die volstaan over onverantwoorde investeringen en burgers die duizenden boze brieven schrijven. De storm blijkt nog niet overgewaaid. NGO’s komen in actie, nu

bij onze onderburen. Amnesty International en Handicap International uit Frankrijk stoppen hun verzekeringen bij AXA. Reden is AXA’s aanhoudende investeringen in producenten van de antipersoonsmijn en (daar is ie weer) de clusterbom. Dit is namelijk onverenigbaar met hun werk, waarin ze deze controversiële wapens juist bestrijden. Het nieuws dat financiële instellingen ons geld investeren in clustermunitie is als een bom ingeslagen, ontploft als een clusterbom die nadien ook explodeert in omringende landen. Het heeft een discussie op gang gebracht met een positieve wending: Nederlandse pensioenfondsen die zich terugtrekken uit producenten van clustermunitie, de Belgische regering die ingrijpt en NGO’s die

hun eigen geldzaken verantwoord willen regelen. Je leest er meer over in dit nummer. Betekent deze groeiende internationale aandacht voor financiering van clustermunitie dat we meer bewust worden van het feit dat ons geld niet slaapt bij de bank? Wie zal het zeggen… Het laat in elk geval zien dat we niet machteloos staan tegenover internationale banken, pensioenfondsen, overheden, grote multinationals etc. Laten we ze wereldwijd een geweten schoppen! Leontien Aarnoudse Communicatie

In de kijker

Wereldprimeur: België bant investeringen in clustermunitie Diep in de nacht van 1 maart keurde het Belgisch Parlement een wet goed die investeringen in antipersoonsmijnen en clustermunitie verbiedt. België is nu het eerste land dat de financieringsstromen naar producenten van clustermunitie aan banden legt. Dat een dergelijke wet broodnodig is, blijkt mede uit het rapport ‘Explosive Investments’ dat Netwerk Vlaanderen de dag ervoor aan de internationale pers presenteerde (zie pag. 6).

tam tam

Geen Belgisch geld voor clustermunitie

Senator Philippe Mahoux (PS) diende het wetsvoorstel in de Senaat. Volksvertegenwoordigers Dirk Van Der Maelen (sp.a) en Annemie Roppe (spirit) zetten er in de Kamer hun schouders onder. De wet verbiedt banken en investeringsfondsen op de Belgische markt kredieten toe te staan aan producenten van clustermunitie. Ook het verwerven van aandelen of obligaties van deze bedrijven

is verboden. Deze wet heeft grote implicaties op financiële instellingen in België. Investeringen in grote wapenproducenten zoals Northrop Grumman, Lockheed Martin, ATK, Thales, General Dynamics, Textron en Gencorp moeten stopgezet worden. Enkel investeringen via indexfondsen en financieringen van andere afgebakende projecten van deze producenten ontspringen de dans. De wet legt de overheid ook op binnen het jaar een ‘zwarte lijst’ te maken van producenten van

Deutsche Bank, Citi Group en Bank of America betrokken bij clustermunitie

Clusterbom maakt onschuldige slachtoffers

Een clusterbom is een grote munitie die na lancering zich opent in de lucht en, afhankelijk van het model, tientallen tot honderden bommetjes (submunitie) verspreidt over een groot oppervlak. Door deze ruime verspreiding is de kans heel groot dat de bom niet alleen militaire doelwitten treft, maar ook onschuldige burgers. Vaak blijven vele submunities onontploft achter. Tot lang na het conflict blijft deze munitie een groot risico voor de burgerbevolking. ‘Fatal Footprint’ en ‘Circle of Impact’ zijn recente rapporten van Handicap International waaruit blijkt dat meer dan 98% van de slachtoffers burgers zijn.


antipersoonsmijnen en clustermunitie. Onduidelijk is nog welke sancties getroffen worden tegen overtreders van deze wet. Maar er mag verwacht worden dat er niet lichtvoetig met de wet wordt omge-

men hun verantwoordelijkheid en beslisten hun investeringen in clustermunitie volledig stop te zetten. Banken zoals Dexia, Fortis en ING hebben clustermunitie reeds gedeeltelijk uitgesloten. Andere bankgroepen zoals AXA blijven gewoon investeren in

De wet legt de overheid ook op binnen het jaar een ‘zwarte lijst’ te maken van producenten van antipersoonsmijnen en clustermunitie sprongen. Investeren in antipersoonsmijnen en clustermunitie is immers toegevoegd aan de illegale activiteiten in de wet tegen het witwassen van geld en het financieren van terrorisme.

deze controversiële wapens. Met de uitvoering van deze nieuwe wet zal het geld van alle Belgische bankklanten, ongeacht hun bank, weggehouden worden van de productie van clustermunitie.

Pioniers en achterblijvers

Nood tot internationalisering

Netwerk Vlaanderen voert sinds 2003 onder de naam ‘Mijn Geld. Goed Geweten?’ campagne tegen investeringen in clustermunitie. Sommige banken, zoals KBC, na-

België neemt internationaal het voortouw met deze nieuwe wet. Nochtans riep een Europese resolutie uit 2005 de lidstaten reeds op om de financiering van clus-

termunitie aan banden te leggen. Natuurlijk is een wet in België ontoereikend. Producenten van clustermunitie kunnen in andere landen aan voldoende kapitaal geraken. Bovendien kunnen bijvoorbeeld Fortis, ING, Dexia legaal clustermunitie producen-

ten blijven financieren vanuit bijvoorbeeld de Verenigde Staten, Nederland, Frankrijk of de Kaaiman eilanden. Er is dan ook nood aan een internationale ban op deze investeringen. Netwerk zal zich actief inspannen om de Belgische wet op het internatio-

nale toneel als voorbeeld uit te spelen. Christophe Scheire Studie en campagne

In Frankrijk breken Amnesty International en Handicap International met AXA Sinds begin 2006 startten de Franse Amnesty International en de Franse Handicap International gesprekken met AXA. Ze baseerden zich hiervoor op onderzoek van Netwerk Vlaanderen. De investeringen in clustermunitie en antipersoonsmijnen en de klaarblijkelijke onwil van AXA om deze investeringen stop te zetten, waren een doorn in het oog van de twee Franse organisaties. De gesprekken met AXA leverden geen resultaat op. Daarom beslisten beide organisaties om een campagne te starten tegen deze controversiële investeringen. Verontruste Franse bankklanten stuurden meer dan 7.000 actiekaarten naar Henri De Castries, de CEO van AXA. Maar de positie van AXA zat muurvast. AXA stopte haar directe investeringen in antipersoonsmijnen. Maar indirecte investeringen (o.a. via beleggingsfondsen) in deze wapens blijft AXA verder zetten. De investeringen in clustermunitie houdt AXA zelfs allemaal aan. Amnesty International en Handicap International stelden in begin 2007 de Franse bankverzekeringsgroep daarom voor een ultimatum. Toen eind februari bleek dat AXA zelfs geen antwoord op dit ultimatum formuleerde en haar investeringen in controversiële wapens onverminderd verder zette, beslisten de twee organisaties hun campagne opnieuw te lanceren en hun verzekeringscontracten bij AXA stop te zetten. Deze investeringen zijn immers niet verenigbaar met de strijd van de twee organisaties tegen deze wapens. De beslissing maakten ze publiek bekend op 1 maart, de 8e verjaardag van de intrede van het Ottawa-verdrag tegen productie van antipersoonsmijnen. Deze beslissing is een belangrijk signaal naar AXA en naar de banken. Ook andere klanten stopten reeds in alle stilte hun contracten met AXA. Veel klanten zijn immers niet bereid hun geld voor om het even welke investeringen te laten gebruiken. Banken die weigeren enige maatschappelijke verantwoordelijkheid op te nemen in hun investeringsgedrag, verliezen hun geloofwaardigheid. Blindelings investeren zonder rekening te houden met sociale, ethische of milieucriteria gaat voorbij aan de grote uitdagingen die onze samenleving moet aangaan.

tam tam

België is nu het eerste land dat de financieringsstromen naar producenten van clustermunitie aan banden legt

In de kijker

Banken pompen miljarden dollars in producenten van clustermunitie Banken pompen miljarden dollars in producenten van clustermunitie. Dit onthullende resultaat presenteerde Netwerk op 28 februari aan de internationale pers in Brussel. Netwerk onderzocht in totaal 68 internationale banken en 6 producenten van clustermunitie, waaronder Lockheed Martin, Thales en Raytheon. Deze controversiële investeringen betreffen de periode 2004-2006 en staan beschreven in het rapport ‘Explosive Investments’. Betrokken banken: de feiten zwart op wit gepubliceerd

Dat de aandacht zo internationaal was, is niet toevallig. Het onder-

zoek van Netwerk bewijst immers met feiten dat vanuit verschillende hoeken van de wereld kapitaal stroomt naar deze bedrijven. Het rapport bevat informatie over banken uit Australië, België, Canada, Duitsland, Frankrijk, Italië, Japan, Nederland, Saoedi-Arabië, Spanje, het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten en Zwitserland. Leningen

In de periode 2004-2006 verleenden de banken leningen aan deze zes producenten van clustermunitie voor een totaalbedrag van 12,6 miljard US dollar (10 miljard euro) (zie kaart).

Zo verkreeg het Amerikaanse Raytheon in maart 2005 een lening van 2,2 miljard US dollar van internationale banken. Raytheon is een wapenproducent ‘pur sang’ die o.a. de JSOW clusterbommen produceert, die reeds ingezet werden in Irak en in ex-Joegoslavië. Het bedrag van de lening kan door Raytheon gebruikt worden om bestaande leningen terug te betalen of om te investeren in hun activiteiten. De Bank of America en het Amerikaanse JPMorgan Chase brachten dertig banken rond de tafel om deze gigantische lening rond te krijgen (zie tabel 1).

Landen van waaruit clustermunitie wordt gefinancierd


Tabel 1: Lening van 2,2 miljard US dollars aan Raytheon door: ANZ Australië BBVA Spanje Bank of America Verenigde Staten Bank of New York Verenigde Staten Bank of Nova Scotia Canada Bank of Tokyo-Mitsubishi (nu onderdeel Japan van Bank of Tokyo-Mitsubishi UFJ) Barclays Verenigd Koninkrijk BayernLB Duitsland BNP Paribas Frankrijk Calyon Frankrijk Citigroup Verenigde Staten Commerzbank Duitsland CIC Frankrijk Credit Suisse First Boston Zwitserland Fifth Third Bank Verenigde Staten JPMorgan Chase Verenigde Staten KeyBank Verenigde Staten Lloyds TSB Bank Verenigd Koninkrijk Mellon Bank Verenigde Staten Mizuho Bank Japan Morgan Stanley Verenigd Koninkrijk Société Générale Frankrijk Sovereign Bank Verenigde Staten Sumitomo Mitsui Japan RBS Verenigd Koninkrijk US Bank Verenigde Staten UBS Zwitserland UFJ Bank (nu onderdeel van Bank of Japan Tokyo-Mitsubishi UFJ) Wachovia Bank Verenigde Staten WestLB Duitsland

US$ 35 miljoen US$ 25 miljoen US$ 170 miljoen US$ 35 miljoen US$ 70 miljoen US$ 100 miljoen US$ 100 miljoen US$ 50 miljoen US$ 100 miljoen US$ 70 miljoen US$ 140 miljoen US$ 50 miljoen US$ 25 miljoen US$ 140 miljoen US$ 25 miljoen US$ 180 miljoen US$ 25 miljoen US$ 50 miljoen US$ 50 miljoen US$ 70 miljoen US$ 115 miljoen US$ 100 miljoen US$ 25 miljoen US$ 50 miljoen US$ 100 miljoen US$ 25 miljoen US$ 100 miljoen US$ 25 miljoen US$ 100 miljoen US$ 50 miljoen

Uitgiften van obligaties

Voor twee bedrijven werden er ook uitgiften van obligaties gearrangeerd voor een totaal bedrag van 1,3 miljard US dollar (1 miljard euro). De Deutsche Bank en het Amerikaanse JPMorgan Chase hielpen in maart 2005 Textron om voor een waarde van 300 miljoen euro obligaties op de markt te brengen. Textron produceert o.a. de CBU-105 clusterbom die het Amerikaanse leger in de laatste Irak oorlog gebruikte. Zes banken brachten uiteindelijk die 300 miljoen euro samen voor Textron: Tabel 2: Uitgifte obligaties 300 miljoen euro aan Textron door: Bank of America

Verenigde Staten

24 miljoen euro

Deutsche Bank

Duitsland

111 miljoen euro

HSBC

Verenigd Koninkrijk

15 miljoen euro

JPMorgan Chase

Verenigde Staten

111 miljoen euro

Mitsubishi UFJ

Japan

15 miljoen euro

Société Générale

Frankrijk

24 miljoen euro

De Franse wapenproducent Thales gaf in december 2006 voor 700 miljoen euro obligaties uit. De Franse banken BNP Paribas, Calyon, Natixis en Société Générale en het Engelse HSBC hielpen Thales met deze financiering. Aandelenkapitaal

Bij vier producenten zijn ook belangrijke delen van het aandelenkapitaal in handen van financiële groepen. Zo is 7,57% van het aandelenkapitaal van Textron in handen van de Franse groep AXA. Textron produceert niet alleen clustermunitie, maar ook de nieuwe antipersoonsmijnen voor het Amerikaanse leger. 18,88% van de aandelen van Lockheed Martin zijn dan weer in handen van het Amerikaanse State Street en 6,67% behoren toe aan het Engelse Barclays. Lockheed Martin is de grootste wapenproducent in de wereld. Haar MLRS M26 clustermunities gebruikte het Amerikaanse leger in Irak in 2003 en het Israëlische leger in Libanon in 2006. Deze onderzoeksresultaten zijn slechts het topje van de ijsberg. Er zijn namelijk nog veel meer producenten van clustermunitie dan de zes die Netwerk onderzocht.

tam tam Deze onderzoeksresultaten zijn slechts het topje van de ijsberg

Lage graad van maatschappelijke verantwoordelijkheid

Ondanks dat 98% van de slachtoffers van clustermunitie onschuldige burgers zijn, lijken banken geen bezwaren te hebben om deze bedrijven te financieren. Dure en bekende concepten als Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen en Ethisch Investeren lijken geen impact te hebben op

dat dit soort van investeringen niet langer voldoet aan haar ethische normen, zou dan ook een belangrijke evolutie zijn. Best practices

Is dit een vorm van ambitieuze dagdromerij? Misschien, maar gelukkig zijn er reeds banken die deze weg zijn ingeslagen. De laatste jaren hebben niet

Lockheed Martin is de grootste wapenproducent in de wereld. Haar MLRS M26 clustermunities gebruikte het Amerikaanse leger in Irak in 2003 en het Israëlische leger in Libanon in 2006 deze investeringsbeslissingen. Banken blijken nauwelijks te overwegen hun investeringen in controversiële wapens zoals clustermunitie stop te zetten. Aan de andere kant beginnen getroffen gemeenschappen en NGO’s meer en meer in te zien dat de blinde stroom van kapitaal naar dit soort bedrijven, de aanhoudende productie van clustermunitie feitelijk en moreel ondersteunt. Een sterk signaal van de financiële wereld


alleen ethische banken maar ook sommige andere financiële instellingen beslist niet langer te investeren in producenten van clustermunitie. Het Belgische KBC, het Noorse Pensioenfonds en het Noorse Storebrand zijn daar mooie voorbeelden van.

producenten van clustermunitie droog te leggen. In de eerste plaats kunnen zij het goede voorbeeld geven door hun overheidsfondsen niet langer te laten investeren in producenten van clustermunitie. Daarenboven kunnen ze natuurlijk wetten goedkeuren die investeringen in deze bedrijven verbiedt. Recent zijn er interessante stappen in die richting gezet door het Europese, Belgische en Noorse Parlement. Nu er op initiatief van Noorwegen gewerkt wordt aan een internationaal verdrag tegen clustermunitie, is het belangrijk dat ook een verbod op financiering van clustermunitie in het verdrag wordt ingeschreven. Christophe Scheire Studie en campagne

Het verdrag van Oslo

In februari 2007 hebben meer dan veertig landen in de Noorse hoofdstad Oslo afgesproken te werken aan een internationaal verdrag om clustermunitie te bannen. Er is beslist dat dit verdrag een feit moet zijn in 2008. Op de daaropvolgende bijeenkomst in het Peruaanse Lima in mei, schaarden zich reeds meer dan zeventig landen achter dit Oslo-verdrag. Netwerk was vertegenwoordigd in Oslo om de financiering van clustermunitie aan te kaarten. Het Oslo proces wordt verder gezet in Wenen, Auckland en Dublin.

Tijd voor een ban op controversiële investeringen

Natuurlijk kunnen ook overheden een grote rol spelen om de kapitaalstroom naar

Het volledige rapport ‘Explosive Investments’ kan je downloaden op onze website: www.netwerkvlaanderen.be/publicaties

Campagne ‘Mijn Geld. Goed Geweten?’

Startschot voor samenwerkingsverband vakbond De samenwerking tussen Netwerk Vlaanderen en de vakbonden in de financiële sector leidt binnenkort voor het eerst tot actie. Vakbondsleden gaan gerichte vragen stellen op de ondernemingsraden van een tiental banken over hun investeringsbeleid. Stapsgewijs zal de druk opgevoerd worden om investeringen in ondernemingen die mens of milieu schaden terug te schroeven. We interviewden Stefaan Decock, nationaal secretaris LBC-NVK sector financiën, over dit project.

Waarom maakt de christelijke bedienden vakbond sector financiën (LBC-NVK ) van duurzaam investeren een strijdpunt?

gewild en onbewust, bijgedragen aan uitbuiting, milieudelicten of menselijk leed. Nochtans zit het ons als vakbeweging in de genen om dergelijke onrechtvaardigheden te bestrijden. Het zichtbaar maken van die praktijken zet ons er toe mee te bouwen aan een rechtvaardigere wereld via verantwoorde ondernemingen. We vinden het bezwaarlijk dat personeelsleden producten verkopen

niet alleen weten welke die zijn, maar willen we ook meepraten over die criteria. Personeelsleden zullen zich absoluut niet goed voelen, als ze bewust zijn dat ze een financieel product verkopen dat controversiële wapens financiert, dictatoriale regimes steunt of bedrijven ondersteunt die kinderarbeid tolereren.

LBC-NVK heeft in 2006 een congres georganiseerd over ‘solidariteit globaliseren’. Eén van de thema’s was duurzaam ondernemersschap. Dit is een vrij omvangrijk gegeven maar in essenTen tweede willen we een ethitie erg nauw verbonden sche ondergrens vastlegmet het basiswerk van Ik geloof dus rotsvast in de positieve gen voor het investeringsde vakbeweging. Wij beleid van de financiële evolutie van het ethisch beleggen staan voor de opbouw instellingen. Respect voor van goede loon- en ararbeidsrechten, respect beidsvoorwaarden op een manier waarvan we weten dat ze geld vervoor milieu, geen controversiële die bijdraagt aan leefbare wereld schaffen voor natuurvernieling of wapens en geen dictatoriale revoor iedereen. De financiële sector mensenrechtenschendingen. gimes. Dat zijn de minimale norverschaft met haar investeringen men volgens ons. wereldwijd het vehikel om ‘zaken’ Welke doelstellingen streeft te doen. Dankzij het speurwerk LBC sector financiën na met Ten derde willen we bijdragen van o.a. Netwerk Vlaanderen wedit project? aan het groeiende marktaandeel ten we dat we in een sector wervan ethische producten. Meer en ken die niet steeds op een ‘geOns objectief is in de eerste plaats betere ethische producten dragen oorloofde’ manier geld verdient. transparantie bewerkstelligen bij aan een betere wereld en dus Financiële instellingen genereren in het investeringsbeleid van de moet dit ondersteund worden. heel wat rijkdom, maar verdienbanken. Waarin wordt het geld Punt. en ook mee aan ongeoorloofde van onderneming en klanten gepraktijken. Als vakbeweging en ïnvesteerd? Welke criteria hanTot slot willen we overal waar militantengroep hebben we ons teert een financiële onderneming we als vakbonden medebeheerdat in het verleden onvoldoende om te bepalen waar ze wel of niet der zijn (vormingsfondsen, pagerealiseerd. We hebben met eiinvesteert? Kunnen investeringen ritaire pensioenfondsen,…) de gen investeringen of geldstromen in om het even welke activiteit, of beleggingen op honderd procent vanuit de ondernemingen waarin in om het even welk land? Als er ethisch verantwoord belegd zien. we werken, mogelijk, zij het onal spelregels zijn, dan willen we

TAM TAM

Vakbondsleden gaan gerichte vragen stellen op de ondernemingsraden van banken over hun investeringsbeleid

U verwijst naar de fondsen waarbij LBC sector financiën betrokken is als medebeheerder. Welke stappen plant LBC om die gelden ethisch te beleggen?

is om het ondernemingsbeleid op dat vlak publiek bekend te maken zodat er controle mogelijk is. Is er volgens u een kans dat het management in actie schiet als de druk vanuit de klanten, NGO’s en vakbonden toeneemt?

massa groot genoeg wordt, zal er een kettingreactie ontstaan. Financiële instellingen zijn verplicht zich daarop voor te bereiden. Een deel is daar ook al mee bezig. Ik geloof dus rotsvast in de positieve evolutie van het ethisch beleggen.

Onze studiedienst leverde materiaal aan dat de wettelijke instrumenten in kaart brengt om Hoe kijkt u aan tegen de samenhet debat over ethisch beleggen Ik ben absoluut overtuigd van werking met Netwerk Vlaandeaan te gaan. Dit resulteerde in wel. Zoals milieuargumenten geren? een soort werkinstrument voor werkt hebben in de waspoederinonze afgevaardigden. Daarmee dustrie, zo zal de financiële secNetwerk Vlaanderen is voor ons in kunnen ze met enige juridische tor zijn ethisch karakter moeten dit project de partner bij uitstek. onderbouw antwoorden van de aanscherpen om voor de klant Netwerk levert ons betrouwbare werkgevers opeisen. Waar we mee geloofwaardig te blijven. Zolang informatie over de beleggingsin het beheer zitten, moeten we financiële ondernemingen dinpraktijken van de financiële onhet debat over de dernemingen. Tetransparantie van Zoals milieuargumenten gewerkt hebben in de gelijk biedt ze heel de investeringen waspoederindustrie, zo zal de financiële sector wat expertise aan en de ethische ondie nodig is om het zijn ethisch karakter moeten aanscherpen om debat te kunnen dergrens met des voor de klant geloofwaardig te blijven te meer energie voeren. voeren. We zijn er immers mee verAls vakbonden proantwoordelijk voor het investegen kunnen verdoezelen, lijkt er beren wij dat debat verder aan te ringsbeleid als beheerder. Voor voor de klant geen probleem. zwengelen, zodat de draagkracht die fondsen moeten we proberen voor een verantwoord investeom nieuwe afspraken te maken. Tegelijk zijn de Belgische klanringsbeleid binnen de banken Nieuwe en eventueel oude belegten nog behoorlijk laks tegenover groeit. Door het feit dat wij in gingen moeten herbelegd kunnen het investeringsbeleid. Het moet een structurele overlegvorm zitworden op een ethische manier. alleen genoeg opbrengen. Er is ten met de financiële bedrijven, echter een groeiend deel van de beschikken wij over belangrijke Wat gaan de afgevaardigden bevolking voor wie er meer telt communicatiemogelijkheden. In in de financiële instellingen dan enkel de opbrengst. Deze die zin zijn wij wellicht ook een juist vragen aan de werkgegroep zal groeien als een goede goede partner voor Netwerk. Dit ver tijdens de ondernemingscommunicatie en efficiënt druk partnership is uiterst belangrijk raden? uitoefenen op de banken hand voor ons. De objectieven van Netin hand gaan. Als de kritische werk Vlaanderen zijn erg nobel. In een eerste fase worden vragen Die van de vakbeweging zijn dat gesteld over de criteria die evenzeer en bovendien gedeelmomenteel gehanteerd worden bij telijk samenlopend met die van beslissingen over investeringen Netwerk. Ik hoop dus dat dit saen beleggingen. Waar zit het geld menwerkingsverband vruchtbaar en hoe wordt het besteed? Daarna zal zijn, en dit in het belang van komt de vraag of men bereid is een duurzamer ondernemingsbeom een ethische ondergrens in leid en een betere wereld. te bouwen. Is men bereid om de door ons voorgestelde ethische ondergrens te hanteren? We Interview door Mathias Bienstman willen ook weten of men bereid Studie en campagne

10


Portfolio

Netwerk Rentevrij bestaat drie jaar Dit jaar bestaat Netwerk Rentevrij drie jaar. Deze kredietverlenende vennootschap heeft tot doel om kapitaal toegankelijk te maken voor non-profit organisaties. Kredietverantwoordelijk Frederik Matthijs blikt kort terug en vooruit op de toekomst van Netwerk Rentevrij.

Hoeveel bedragen de rentevrije leningen gemiddeld? De bedragen variëren van 10.000 euro tot maximaal 125.000 euro, afhankelijk van het soort aanvraag. De meerderheid klopt aan bij Rentevrij voor een financiering van een investering in een pand, machine of wagenpark.

Welke organisaties komen bij Rentevrij terecht? In de beginfase kwam een derde van de aanvragen uit de socioculturele sector, omdat Netwerk Vlaanderen voorheen actief was op dit vlak. Ook werkten we structureel samen met de Wereldwinkels wijkgezondheidscentra, buurt- en nabijheidsdiensten,

Voor welke uitdagingen staat Netwerk Rentevrij in 2007? Volgens onze liquiditeitstabel hebben we voor het einde van 2007 nood aan extra kapitaal. Dit wordt hét strijdpunt van 2007 en 2008.

Opmerkelijk resultaat Een student van hogeschool Ehsal schreef onlangs zijn thesis over de rentevrije lening. Hij interviewde coöperatieve kaasmakerij Het Hinkelspel en Wereldwinkel uit Gent. Zijn bevindingen: - een grotere betrokkenheid van de leninggevers is een belangrijke meerwaarde voor de klant - de inspanning van deze leningoproep blijft relatief beperkt dankzij de steun van Rentevrij.

TAM TAM

sociale werkplaatsen, sociale verhuurkantoren, mensen milieuvriendelijke ondernemingen, ecologische bedrijven en methodescholen. Op termijn wil Rentevrij in elke sector de alternatieve toegang tot kapitaal mogelijk maken. Netwerk Rentevrij vraagt een inspanning van de klant voor het krijgen een rentevrije lening. Leg eens uit? Een rentevrije lening krijg je inderdaad niet zomaar. Wij vragen aan de klant om op zoek te gaan naar co-financiers. Dat mag iedereen zijn: familieleden, vrienden, kennissen, klanten, buren etc. Voor elke euro die de klant rentevrij leent bij deze sympathisant, geven wij twee euro rentevrije lening. In de beginfase bleek het voor sommigen een grote drempel om sympathisanten te vragen om kapitaal. Daarom helpen we organisaties in dit proces. Zo hebben we voorbeeldbrieven en modelcontracten ter beschikking en geven we presentaties aan geïnteresseerden. Bovendien doen we een leningoproep naar onze eigen achterban.

Nog een pak werk dus… Succes!

Aandeelhouder worden? Als aandeelhouder ben je direct ook mede-eigenaar van Netwerk Rentevrij. Ook kun je er zeker van zijn dat je geld geïnvesteerd wordt in de non-profit sector. Een aandeel van Netwerk Rentevrij kost 100 euro. Om administratieve reden vragen we om minstens twee aandelen te kopen. Stort een veelvoud van 100 euro op onze Triodos-rekening: 523-0801962-41 met de vermelding: aankoop [X] aantal aandelen Netwerk Rentevrij cvba so categorie B. Je wordt ingeschreven in het aandeelhouderregister en ontvangt kort daarna een aandeelhoudersbewijs.

Op termijn wil Rentevrij in elke sector de alternatieve toegang tot kapitaal mogelijk maken

11

Portfolio

Velt: ecologisch tuinieren en eten Velt is een toonaangevende organisatie voor ecologisch tuinieren en eten. Het is het geesteskind van een aantal pioniers die 35 jaar geleden het gebruik van bestrijdingsmiddelen zoals DDT begon te wantrouwen. Ze gingen samen op zoek naar methoden om groenten te telen in de eigen moestuin zonder chemische middelen maar met het juiste bodemevenwicht. Deze methoden zijn inmiddels gebundeld in lijvige handboeken. Na ‘De ecologische moestuin’ komt nu ‘De ecologische siertuin’ aan bod. Sinds 2000 heeft Vlaanderen ook aandacht voor het ecologisch beheer van het openbaar groen. Daarbij is Velt een vooraanstaande partner. Velt heeft onder meer meegewerkt aan het pesticidenreductieplan van de Vlaamse overheid en een praktijkhandboek geschreven voor de gemeenten. Ook de ecologische voeding is uitgegroeid tot een belangrijk werkthema. Daarbij ligt de klemtoon op seizoensgebonden consumptie, streekproducten en een gematigd vleesverbruik ten voordele van groenten. Velt promoot resoluut biologische producten en zet zich af tegen genetisch gemodificeerde organismen. Tegelijkertijd stelt Velt dat biologische voeding geen antwoord biedt op álle milieuproblemen, bijvoorbeeld

12


lange voedseltransporten of de teelt in gestookte serres, terwijl deze praktijken wel mede oorzaak zijn van de opwarming van de aarde. Dat krijgt de komende jaren zeker meer aandacht in onze werking. Een vaste waarde op de agenda van bestuursvergaderingen bij Velt is de verdeling van biologische zaden aan een voordelige prijs. Er worden ook talrijke cursussen georganiseerd. Lid zijn

van Velt is een doe-activiteit, we willen dat mensen eco-actief worden, dat ze hun attitude én hun gedrag veranderen. We proberen mensen over de drempel te helpen met makkelijk toegankelijke publicaties en niche-activiteiten. En die aanpak loont: het ledenaantal stijgt dit jaar.

Hiermee willen we een nieuwe generatie vrijwilligers bij Velt betrekken. De voordelen daarvan zijn evident: een dynamische werking én jongere mensen die een plek vinden om ecologisch leven concreet gestalte te geven. Ook wordt er momenteel hard gewerkt aan een opvolger van het succesboek ‘De ecologische siertuin’. Sinds de tweede helft van 2006 investeert Velt veel personeelstijd in het schrijven van dit nieuw boek. Deze investering zal pas vanaf midden 2008 inkomsten genereren, aangezien het boek dan beschikbaar is. Om deze periode te overbruggen klopte Velt aan bij Netwerk Rentevrij voor een lening. Na een inhoudelijk en financieel onderzoek keurde Netwerk Rentevrij deze lening goed. Als voorwaarde geldt dat Velt zelf minimaal een derde van het noodzakelijke bedrag kon lenen bij haar achterban, waarbij Netwerk Rentevrij zelf maximaal 100.000 euro oplegt.

Uitdagingen

Wil je dit initiatief financieel steunen? Neem dan contact op met:

Deze werking houdt verschillende uitdagingen in voor de toekomst. Velt wil een grotere naambekendheid en zet in op promotie. Tegelijkertijd wil Velt investeren in nieuwe vormen van verenigen.

Netwerk Rentevrij Tel: 02/274.00.17 www.rentevrij.be

Blik op nieuws

Wordt federaal geld duurzaam? Vlaamse politici reageren op Netwerk memorandum Begin mei lanceerde Netwerk Vlaanderen haar memorandum over de rol van de federale overheid inzake Maatschappelijk Verantwoord Investeren. Vlak voor de verkiezingen kregen we van CD&V, Groen!, Open VLD, sp.a en spirit een eerste reactie. We geven een korte samenvatting van enkele in het oog springende antwoorden.

voorwaarden zijn voor de toekenning van exportfaciliteiten. Voor CD&V moet de Nationale Delcrederedienst verplicht worden om de initiatieven die het steunt te Blijven bedrijven met de overheid toetsen aan essentiële sociale en als belangrijke partner buiten ecologische minimumnormen. schot? Ook voor spirit is responsabilisering van kredietverzekeraars Groen! stelt dat ook fondsen, noodzakelijk. Zo mag de Delcrewaarin de overheid als belangderedienst voor hen bijvoorbeeld rijke partner optreedt, een invesgeen kredieten verlenen voor waWordt overheidsgeld duurzamer teringspolitiek moeten hanteren penleveringen. Sp.a vindt dat er belegd? die rekening houdt met mensen enkel Belgische overheidssteun milieu. Ze vinden dat de OESOaan investeringen in het buitenCD&V, Groen!, Open VLD, sp.a en gedragscode en de VN-normen land mag verleend worden, indien spirit vinden dat het gesteunde bede overheid meer drijf zich ertoe Open VLD en Groen! geven in het algemeen aan verbindt een set moet doen om het Maatschappelijk dat sociale, ecologische en ethische criteria een essentiële sociale Verantwoord Inrol moeten spelen bij overheidsaanbestedingen en ecologische vesteren (MVI) te minimumnormen stimuleren. Dat na te leven. Open kan door zelf het goede voorVLD stelt in algemene termen Opvallende reacties: beeld te geven. Alle partijen zijn dat overheidsbedrijven zelf het het erover eens dat meer overvoortouw moeten nemen inzake - alle partijen zijn van meheidsgelden belegd moeten worMaatschappelijk Verantwoord Onning dat overheidsgelden den volgens sociale, ecologische dernemen. meer belegd moeten woren/of ethische criteria. De wijze den rekening houdend met waarop en de mate waarin dit Blijven we investeren in sociale, ecologische en/of dient te gebeuren vullen de paronverantwoorde praktijken? ethische criteria tijen verschillend in. Open VLD - Sp.a, spirit en Groen! maen Groen! geven in het algemeen Alle partijen scharen zich achter ken bekend dat ze voor een aan dat sociale, ecologische en een internationalisering van het verbod op financiering van ethische criteria een rol moeten verbod op financiering van antizowel uranium- als kernspelen bij overheidsaanbestepersoonsmijnen en clustermuniwapens zijn dingen. Groen! formuleert ook tie. Sp.a benadrukt tevens dat ze - Sp.a en Groen! willen de fiseen concrete doelstelling. Groen! willen zorgen voor een degelijke cale aftrek voor pensioenwil dat de volgende regering alle Belgische implementatie van het sparen voorbehouden voor overheidsfondsen ethisch belegt, pas gestemde financieringsvereen ethische of duurzame zoals momenteel bij het Vlaams bod. Groen!, spirit en sp.a staan variant Zorgfonds gebeurt. Spirit stelt achter een bijkomend financiedat ze er alles aan zullen doen om

TAM TAM

MVI ingeschreven te krijgen in het regeerakkoord, om zo diverse overheden aan te moedigen om MVI in de praktijk te brengen.

ringsverbod voor producenten

Sp.a, spirit en Groen! maken bekend dat ze voor een verbod op financiering van uranium- en kernwapens zijn

13

van uraniummunitie. Open VLD staande pensioensparen dient te Worden beloftes waargemaakt? pleit voor realisme op internagenieten.’’ Sp.a zegt: “In plaats tionaal vlak en vraagt extra aanvan een nieuwe belastingverminDeze diverse reacties geven aan dacht voor ‘aasgierfondsen’. Dit dering in het leven te roepen, dat de Vlaamse partijen in min zijn fondsen die beslag laten legzouden we de belastingvermindeof meerdere mate bezig zijn met gen op middelen bestemd voor ring enkel nog willen toekennen MVI. Dat was voorheen zeker niet ontwikkelingslanden. CD&V ziet voor pensioenspaarproducten die het geval. Het stemt evenwel tot ethisch investeren nadenken dat een Groen! wil dat de volgende regering alle als een noodzaak deel van de hiervoor vrede en duurboven vernoemde overheidsfondsen ethisch belegt, zoals zame ontwikkeling momenteel bij het Vlaams Zorgfonds gebeurt antwoorden niet in het Zuiden. Ze opgenomen zijn in streeft naar een inhun verkiezingsproternationale afdingbare, ethische participeren in duurzame bedrijgramma. Wat hiervan ook de reinvesteringscode. ven, o.m. in participaties in sociden ook is, Netwerk zal deze antale economiebedrijven.” Groen! woorden in ieder geval aangrijpen Wordt (investeren in) duurzaam wil de aftrekbaarheid van penom, nog voor de regeringsonderondernemen fiscaal gestimuleerd? sioensparen “toespitsen op behandelingen, een bijkomend geleggingen in ethische pensioensprek aan te vragen. Het belang van een verschuifondsen.” ving van lasten op arbeid naar Luc Weyn lasten op vervuilende en andere Wordt duidelijker waar ons spaarDuurzaam sparen en beleggen samenlevingsbedreigende factoof beleggingsgeld naar toe gaat? ren wordt door alle partijen naar voren geschoven. Ook een eerOp onze vraag naar meer translijke fiscaliteit en betere bestrijparantie antwoordt Open VLD dat ding van de fiscale fraude is voor consumenten de maatschappelijveel partijen een belangrijk punt. ke kwaliteiten van de producten Sp.a, spirit en Groen! vermelden die ze kopen dienen te kennen. een vergroening van de fiscaliBedrijven (en banken) moeten teit bij hun prioriteiten. Ook een hier volgens Open VLD via zelfrerechtvaardige fiscaliteit is voor gulering tot meer openheid aansp.a en Groen! een prioriteit. gespoord worden.

14

Met betrekking tot fiscale maatregelen die op directe wijze het duurzaam sparen of beleggen bevorderen, stelt de Open VLD dat fiscale stimulansen bijgesteld moeten worden, zodat risicokapitaal vooral naar projecten vloeit met maatschappelijke en ecologische meerwaarde.

CD&V gaat een stapje verder en stelt dat er in het vennootschapswetboek een wijziging moet komen die onder meer kredieten beleggingsinstellingen verplicht om in hun jaarverslag meer aandacht te hebben voor hun beleggings- en investeringspolitiek.

In verband met de aangekondigde maar niet uitgevoerde belastingvermindering voor ethisch pensioensparen zegt spirit dat “MVI bij pensioensparen gestimuleerd moet worden en dat MVI-pensioensparen van een verhoogde aftrek ten opzichte van het be-

Groen! wil voor alle financiële producten volledige transparantie. Ook multinationals die buiten de EU opereren, dienen voor Groen! jaarlijks verplicht te rapporteren in hoeverre ze zich houden aan de Europese milieu- en arbeidsnormen.


Je kunt ons memorandum bestellen en/of downloaden op www.netwerkvlaanderen.be/ publicaties. Dit artikel is voor de uitslag van de federale verkiezingen geschreven.

Blik op nieuws

De zoektocht naar een duurzame belegging Wie zijn bankkantoor binnenstapt kans. Onderzoeken wijzen immers de grootste wapenleveranciers. Het om een duurzaam ethisch spaar- of uit dat er voor duurzame producten is aan de overheid om duidelijk te beleggingsproduct aan te schaffen, veel onbereikte potentiële klanten maken dat het noodzakelijk is, om wordt lang niet altijd op een degelijzijn. Bovendien kiest een klant in samen met de sector, af te bakenen ke manier bediend en van de juiste veel gevallen voor het product dat wat wel en niet onder de noemer informatie voorzien. Wie onze puzijn bankier aanbeveelt. Financiële ethisch, duurzaam, MVI, … mag blicaties leest wist dit al langer. Het instellingen kunnen veel meer doen aangeboden worden. probleem is nu ook bekend bij Testom duurzame producten dichter bij Aankoop. Ze voerden in opdracht de klant te brengen. Bijvoorbeeld Ook binnen dit minimaal kader blijvan staatssecretaris Van Weert een door het tentoonstellen van ven er producten van zeer divers onderzoek uit. Lees er pluimage aangeboden. Om ‘Budget & Recht’ van Onderzoeken wijzen immers uit dat er de klant toe te laten met mei/juni dit jaar maar inzicht keuzes te maken, is voor duurzame producten veel onbereikte eens op na. Wat dient een klantvriendelijke transpotentiële klanten zijn. Bovendien er te gebeuren om parantieregeling nodig. duurzame producten, kiest een klant in veel gevallen voor het Dergelijke regeling maakt voorzien van juiste inhet ook de lokale bediende product dat zijn bankier aanbeveelt formatie, dichter bij de makkelijker om juiste info te klant te brengen? bekomen en te verstrekken. productfolders in de agentschappen, Een degelijke transparantieregeling Er schort iets aan de kennis en door de (des)interesse van de klant zorgt er immers voor dat de vermotivatievanlokalebankbedienden. te integreren in het beleggerprofiel plichte productinfo de wezenlijke De hoofdoorzaak ligt evenwel niet van de klant of via targets en extra duurzaamheidskenmerken van het bij hen. Lokale kantoren worden commissies bij verkoop. product bevat. Dergelijke regeling overspoeld met productinformatie. bepaalt ook waar de desbetreffende Essentiële factoren die hun Maar daarmee is de kous niet af. info opgenomen dient te worden. prioriteiten bepalen zijn Ook dan kan ieder die een finanNu moeten klanten, dikwijls zonder bijvoorbeeld verkoopsstrategieën, cieel product op de markt brengt resultaat, naar informatie zoeken het bankimago, targets en de volledig nog naar eigen goeddunin de resem informatiedragers die hoogte van commissies. Deze ken beweren dat het een duurzaam over een product bestaan: promofactoren worden in grote mate product is. De financiële sector folders, (half)jaarverslagen, techboven de hoofden van de komt er duidelijk niet uit. Na janische fiches, prospectus, websites, bankbedienden bepaald. Bovendien ren proberen is men niet verder statuten enz. stimuleren ze in vele financiële dan een afbakening waarbij het instellingen niet het duurzame bijvoorbeeld perfect toelaatbaar is Luc Weyn productengamma. Een gemiste dat duurzame fondsen beleggen in Duurzaam sparen en beleggen Jaarverslag Netwerk Vlaanderen in 2006 Gewoontegetrouw kijkt Netwerk elk jaar even achterom: hoe zijn onze plannen afgelopen jaar weer gerealiseerd? Hoe sprongen we in op actualiteiten en onverwachte opportuniteiten? Je leest er alles over in ons Jaarbericht 2006. Je kunt het gratis downloaden op www.netwerkvlaanderen.be onder ‘Publicaties’ of bestellen via tel 02/20107 70, [email protected].

TAM TAM

Financiële instellingen kunnen veel meer doen om duurzame producten dichter bij de klant te brengen

15

Achter de schermen

Gek van geld Fortis gooit er nog eens vier miljard bovenop om ABN Amro binnen te rijven. Nieuws. Proficiat. U behoort tot de categorie ‘te absurd om over na te denken.’ Doe mij maar iets tastbaarders. 303 met diamanten bezaaide voetbalvelden bijvoorbeeld. Of een tropische eilandengroep in de Indische Oceaan. Of, misschien is dat spannender, 95 Amerikaanse Joint Strike Fighters. Die gaan tegenwoordig over de toonbank voor de luttele som van 40 miljoen euro, dus dat moet lukken. Vanwaar komt al dat geld? En waar gaat het naartoe? Is er iemand die dat ergens zit over te schrijven? Een muffe bediende met een stofjas, aan een bureautje in een vochtige kelder. Stram voorovergebogen over een dik, vergeeld schrift. Een paar vettige haren over de kale bol gekamd. Of nee. Dit is de eenentwintigste eeuw. Onze man is een jonge, hippe dertiger in donkerblauw maatpak, glad van de opgesteven prestatiedruk. Zit op zijn computer te tokkelen aan zijn desk op de 14e verdieping. Hij kijkt naar de krioelende bedienden op de parking en laat daarna ietwat verveeld zijn blik glijden over de skyline. Vandaag vindt hij het allemaal maar niks. De weerspiegeling van de lentezon op de omliggende buildings, het meditatieve gezoem van de airco, de kleine dingen waar hij anders zo kan van genieten, schijnen hem futiel. Vandaag wil hij iets anders. Iets betekenen, geschiedenis maken. Misschien is het de koffie die wat sterker is dan normaal, maar er heeft zich een onrust van hem meester gemaakt die hij niet kan stoppen. Vier miljard euro. Wat als er plots op mysterieuze wijze een paar nulletjes zouden verdwijnen? Zou iemand iets merken? Hoelang zou het duren voor de aandeelhouders iets in de gaten zouden krijgen? Zouden ze hem vinden? Zou hij in vol ornaat, onder televisiecamera’s worden afgevoerd als een misdadiger? Jasje voor het gezicht een snelle auto worden ingeduwd die met scheurende banden wegstuift? Bankbediende saboteert belangrijkste overname in de financiële wereld. Eenvoudige werknemer legt zwakke schakel in bankwezen bloot. Als hij het slim aanpakt kan hij met de overgebleven nullen een knusse villa bouwen in Curaçao. Of nee, hij doet het niet voor zichzelf. Hij wil alleen tonen dat ze hem niet klein krijgen. Verder hoeft hij helemaal niets. Vier miljard euro. Inez Louwagie Campagnevoerder

COLOFON Anders Omgaan met Geld. De nieuwsbrief van Netwerk Vlaanderen Verschijnt vier maal per jaar REDACTIE EN ADMINISTRATIE Vooruitgangstraat 333/9 1030 Brussel Tel: 02/201 07 70, Fax: 02/201 06 02 [email protected] www.netwerkvlaanderen.be WERKTEN MEE AAN DIT NUMMER Christophe Scheire, Frederik Matthijs, Inez Louwagie, Leontien Aarnoudse, Luc Weyn, Mathias Bienstman, (EIND)REDACTIE Leontien Aarnoudse, Christophe Scheire VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Kristien Vermeersch Vooruitgangstraat 333/9 1030 Brussel DRUKKER Druk in de weer, Gent ONTWERP EN LAY OUT Iguane, Brussel Tel. 0498 14 16 64 FOTOGRAFIE Netwerk Vlaanderen Norwegian People’s Aid/John Rodsted UN Photos/Mark Garten Coverfoto: Robert Semeniuk www.robertsemeniuk.com ABONNEMENTEN Een jaarabonnement kost 10 euro. Maak dit bedrag over op rekeningnummer 001-135331345 op naam van Netwerk Vlaanderen met de mededeling Nieuwsbrief. Je ontvangt dan het eerstvolgende nummer in de brievenbus. Ook sturen we je alsnog de voorafgaande nieuwsbrieven van dit jaar toe.

Netwerk Vlaanderen vzw promoot het anders omgaan met geld. Geld is een instrument dat een duurzame en eerlijke samenleving kan bevorderen als het goed wordt aangewend. Netwerk voert campagne met de slogan ‘Mijn geld. Goed geweten?’ en wil zo het investeringsbeleid van de banken publiek maken en inspraak afdwingen voor de spaarder/belegger in de bestemming van zijn geld. Netwerk is een wegwijzer op de markt van ethische en duurzame spaar-en beleggingsvormen. Netwerk Rentevrij ondersteunt, adviseert en financiert organisaties en bedrijven die mensen milieuvriendelijk omgaan met geld. Steun de activiteiten van Netwerk Vlaanderen en stort uw gift op: 001-1199225-90 (met mededeling: gift NB).

De nieuwsbrief wordt gedrukt op kringlooppapier, met vegetale inkten.

16


Financiering clustermunitie

Recommend Documents