FILMMUZIEK MAGAZINE
DE HEL VAN ´63 In gesprek met Ronald Schilperoort NOTHING PERSONAL Interview met Urszula Antoniak NUMMER 155 – 39ste JAARGANG – DECEMBER 2009 / JANUARI 2010 1
Score 155 December 2009 – Januari 2010 39ste jaargang ISSN-nummer: 09212612 Het e-zine Score is een uitgave van de stichting Cinemusica, het Nederlands Centrum voor Filmmuziek
FILMMUZIEK MAGAZINE REDACTIONEEL
Eindredactie: Paul Stevelmans
Het gaat goed met de Nederlandse film. Onlangs bleek uit cijfers over 2009 dat het bioscoopbezoek is gestegen en daarnaast dat het marktaandeel van Nederlandse films zelfs iets is toegenomen in vergelijking met het voorgaande jaar. Vooral de publieksfilms doen het goed. Een grote hit afgelopen maanden was Komt een vrouw bij de dokter. De score van deze film verscheen zelfs als download; een recensie leest u in deze uitgave van Score. Ook De hel van ´63 doet het opvallend goed. U leest meer over de muziek van deze film op de navolgende pagina´s. Voor beide grote films is in het nieuwe jaar overigens nog genoeg ruimte …..
Redactie: Henk Maassen, Albert Pouw, Paul Stevelmans, Sijbold Tonkens, Robert Valkenburg, Julius J.C. Wolthuis
Maar ook een arthousefilm als Nothing Personal scoort tot nu toe goed. Over de bijzondere plaats die de muziek in deze film inneemt, vertelt regisseuse Urszula Antoniak uitgebreid in dit nummer. Helaas hebben we afgelopen najaar ook afscheid moeten nemen van Pim Koopman die eind jaren ´70 kortstondig als filmcomponist heeft gewerkt.
Vormgeving: Paul Stevelmans
We wensen u een gezond en filmmuzikaal voorspoedig 2010.
Informatienummer: +31 050-5251991 E-mail:
[email protected]
Hoofdredactie: Paul Stevelmans
Met dank aan: Ronald Schilperoort, E1 Entertainment, Urszula Antoniak, MVSP
INHOUDSOPGAVE
3 Interview met Ronald Schilperoort 5 Muziek voor de stilte 7 Boekbespreking 8 Muziek op dvd 9 In memoriam: Pim Koopman / Dvd-recensie 10 Cd-recensies
2
MUZIEK, KOOR EN GELUIDEN IN DE HEL VAN ´63 INTERVIEW MET RONALD SCHILPEROORT Op de dag dat De hel van ´63 in première ging was Nederland bedekt onder een flink pak sneeuw. Donderdag 17 december 2009 lag het openbaar vervoer in Friesland zelfs nagenoeg de gehele dag stil. Een toepasselijker onthaal voor deze film is haast niet denkbaar. De film van Steven de Jong deed het aardig aan de kassa dat eerste weekend in roulatie, maar toen een week later de dooi inzette, nam het bezoek enorm toe en direct na Kerstmis werd de honderdduizendste bezoeker reeds geteld, goed voor de status van gouden film. Componist van de film is Ronald Schilperoort (foto). Score sprak met hem over de muziek voor de ultieme schaatsfilm. moeder aller soaps Goede tijden, slechte tijden had hij enkele jaren daarvoor gearrangeerd en geschreven. Vanaf aflevering 1 had hij tevens de muziek geschreven voor de populaire serie (tot heden). Met De Jong werkte hij door de jaren heen aan films als De fûke (2000), de beide Kameleon-films (2003 en 2005) en De scheepsjongens van Bontekoe (2007). Vrije hand Over de samenwerking met De Jong is Schilperoort enthousiast: ʽWe nemen samen de film door en dan heb ik ideeën van waar muziek moet komen of wat voor soort muziek er moet komen en dan bespreken we dat samen. Steven laat mij de vrije hand daarin en regelmatig laat ik iets horen en dan merk ik vanzelf wel of hij het mooi of niet mooi vindt. Tot nu toe gaat dat best goed en liggen we op één lijn.ʼ Dat De Jong verstand heeft van muziek illustreert Schilperoort treffend: ʽHij heeft zelf vroeger een platenwinkel in Friesland gehad. Dus hij weet wat hij wel of niet mooi vindt.ʼ
Ronald Schilperoort (Delft, 1968) heeft voor alle films van Steven de Jong de muziek geschreven. Ze leerden elkaar kennen tijdens de opnames van de serie Spijkerhoek, begin jaren ´90. Schilperoort: ʽIk zat met het bandje Shift in die serie en Steven was een van de acteurs en zo hebben wij elkaar ontmoet. Korte tijd later is hij Onderweg naar morgen gaan regisseren en daar maakte ik de muziek voor. Daarna ben ik zijn eerste films gaan doen en deze samenwerking is toen nooit gestopt.ʼ Ten tijde van de serie Onderweg naar morgen was Schilperoort al een bekende in televisieland, want het leaderlied voor de
Vergeleken met de vorige films van De Jong zit er in De hel van ´63 minder muziek. Een prominente plaats nemen bepaalde geluiden in die de scènes met muzikale ondersteuning om en om afwisselen. ʽTijdens het schaatsen is voornamelijk gekozen voor schaatsgeluiden en voor windgeluiden, maar tijdens de scènes met 3
de landkaart en de langere sequenties is gekozen voor muziek. Het beviel me erg dat er bepaalde plekken waren waar de muziek en de effecten van het beeld vooraan stonden.ʼ
de celli; dus het is niet zo dat iedereen tegelijkertijd speelt. Ik vind het prettiger om het in de hand te houden teneinde overspraak en dergelijke te voorkomen.
Titelsong Naast enkele markante geluiden figureert ook de titelsong De hel foarby van De Kast prominent in de soundtrack. Waar liedjes tijdens de aftiteling gewoonlijk geen enkele band hebben met de score, heeft Schilperoort het liedje op twee punten in de film gebruikt, in een eigen arrangement. ʽIk heb de melodie of het akkoordenschema van dat liedje gepakt om toch meer een link te maken dan dat het alleen maar een liedje is aan het eind van de film, want ik vind dat dat de laatste tijd best wel vaak gebeurt. Ik heb dat toen met Steven overlegd en die had twee punten in de film waar hij graag het liedje van De Kast als filmmuziekarrangement met orkest gespeeld wilde hebben en dat vond ik uiteindelijk leuk om te doen.ʼ
Dat betekent wel iets langer werken. Een orkest dat goed speelt kan natuurlijk vrij snel opgenomen worden. Ik heb zelf een keer bij de opnames van de Kameleon meegemaakt dat de fluiten niet helemaal zuiver waren. Het hele orkest werd in een keer opgenomen en dan kan je de fluiten wel uitzetten, maar dan hoor je ze toch nog via de microfoons van de klarinet bijvoorbeeld en die fluiten krijg je er nooit meer uit. Dat is eigenlijk de reden geweest om alle instrumenten los op te nemen.ʼ Deze werkwijze bevalt Schilperoort inmiddels prima, al kost hem dat veel tijd. ʽDaar zit ik niet zo mee want ik wil graag dat het heel goed klinkt. Ik vond de stress onnodig die paar keer dat ik zoveel mensen tegelijkertijd moest laten inspelen, want het moest allemaal in één keer goed zijn. Zoals bij de opnames voor De scheepsjongens; toen had ik een grote sessie met celli, violen en bassen, alles in een keer, en dan heb je zoveel uur de tijd en toen haalden we het net niet. Dan speel ik liever de vioolpartijen los; dat werkt voor mij prettiger.ʼ
Terugkijkend is de score erg gevarieerd geworden. Naast de vaste actiemomenten zijn er gevoelige momenten, vooral rondom het personage van de jonge vrouw die deelneemt aan de tocht der tochten. ʽIk heb een hoofdthema geschreven voor de scènes wanneer het meisje steeds weer aan Melle denkt. Melle is haar ex-vriend die verdronken is onder het ijs. Ik heb ook een thema gemaakt voor beide veteranen, steeds als beiden in beeld zijn. En verder heb ik een algemeen thema gemaakt bij de landkaarten van Friesland, compleet met zang van een echt Fries koor; die zijn bij mij in de studio geweest.ʼ
Over toekomstige projecten laat Schilperoort zich niet uit. Naar verluidt heeft Steven de Jong zijn zinnen nu gezet op een verfilming van het leven van Mary Servaes, beter bekend als de Zangeres zonder Naam. Maar ook een paardenfilm, een western en een heldenepos behoren tot mogelijke projecten van de Friese regisseur. Genoeg kansen dus voor Schilperoort. PS
Opnames De opnames vonden plaats in Schilperoorts eigen studio in Hilversum. De componist neemt sinds kort niet meer op met een compleet orkest. ʽWe nemen zoveel mogelijk los op: de violen, de altviolen en 4
MUZIEK VOOR DE STILTE Met het neerzetten op straat van al haar persoonlijke bezittingen begint een jonge vrouw een zoektocht naar zichzelf. De eenzaamheid die ze zoekt, vindt ze in Ierland. Daar stuit ze in een afgelegen huis op een landtong op een man die een teruggetrokken bestaan leidt en voornamelijk leeft van de goede dingen die het land en de zee hem bieden. Hij (gespeeld door Stephen Rea) is wijs en ironisch. Zij (prachtige vertolkt door Lotte Verbeek) is radicaal en onverzettelijk. Wat hen verbindt is de eenzaamheid waar ze beiden voor gekozen hebben. Hij vraagt haar voor hem te komen werken in ruil voor eten. Zij gaat akkoord, maar op één voorwaarde: geen persoonlijk contact, geen persoonlijke vragen, maar uitsluitend een werkrelatie. Desondanks ontstaat er geleidelijk een intrigerende band tussen hen. Dat betekent niet dat hun deal over het vermijden van persoonlijke informatie opgeheven kan worden, want hij weet dat iedere poging om dichterbij haar te komen kan betekenen dat zij hem verlaat. En voor haar staat het tonen van belangstelling gelijk aan het opheffen van haar zelfverkozen eenzaamheid. Toch is het onvermijdelijk dat de twee steeds meer naar elkaar toegroeien. Dat is in een notendop ‘het verhaal’ van Nothing Personal van de Poolse Urszula Antoniak, de prachtige Nederlandse film die hoge ogen gooide op het recente Nederlands Film Festival (vier Gouden Kalveren voor beste film, beste regie, beste camera en, zeer terecht, beste sounddesign) en op het Internationale Filmfestival van Locarno, waar de film zes prijzen won. Antoniak (foto) koos er bewust voor om de film te situeren in een verlaten en nogal guur deel van Ierland – het desolate Connemara. Ze beschouwt het landschap als een spiegel van de gemoedstoestand van haar personages. ‘Ik wil dat je de film vooral ervaart. Dat je je laat meevoeren door de geluiden en kleuren, de stilte, het tempo en het ritme,’ zei ze onlangs in Nijmegen tijdens een toelichting op haar film. Soms kruipt de kijker letterlijk in de huid van de vrouwelijke hoofdpersoon. In een scène waar ze naar de zee luistert, wordt het geluid doffer zodra ze haar oren sluit.
vorm van eenzaamheid, dan de oudere man die leeft als een kluizenaar, het verlaten Ierse landschap is het derde karakter, en het vierde – onzichtbare – karakter in de film is de muziek, of ruimer zijn de geluiden. Veel lof zwaait Antoniak in dat verband haar geluidsdesigner Jan Schermer toe. ‘Hij is de creator van het totale soundscape: waanzinnig goed werk! Hij was ooit DJ en heeft een grote kennis van muziek.’
Je zou kunnen zeggen dat de film vier hoofdpersonages kent: de jonge vrouw, die al haar persoonlijke spullen weggooit en gaat zwerven, en kiest voor een verder psychologisch niet beredeneerde radicale
Haar film gaat over de stilte, zegt ze. ‘Over mensen die in de stilte leven. Ik wilde de muziek de rol laten spelen van de stilte 5
waarin de twee karakters leven. Wat is het geluid van stilte? Klinkt het anders wanneer wij in rust zijn met onszelf dan wanneer wij vol verlangen op iemand wachten? De rol van de muziek in mijn film is dus niet, zoals gebruikelijk, narratief; ik zie bewust af van melodie. Ik wilde soundscapes. Want stilte is geen gebrek aan geluid, maar ze bestaat voor mij uit myriaden van duizend verschillende kleine geluiden, die je normaal niet opmerkt.’
het gekke Rubber Room van Porter Wagoner (de ontdekker van Dolly Parton; het liedje wordt steeds gezongen door Stephen Rea). Maar ook liederen van Schubert en de geweldige aria Soave sia il vento uit Così fan tutte van Mozart. Antoniak wilde filmmuziek naar het voorbeeld van het werk zoals muzikanten als The Boards of Canada of Squarepusher (van wie ze muziek gebruikte als temptrack) die maken. ‘Maar die kon ik natuurlijk niet betalen.’ Ze koos daarom voor de klankwereld van componist Ethan Rose, die ze kende van de soundscapes die hij maakte bij de skatescènes in Gus Van Sants Paranoid Park. ‘Fantastische ambientmuziek, die zou kunnen werken als de opvulling van de stilte, bedacht ik. Hij woont in Portland, in het noordwesten van de USA. Daar hangt een heel speciale sfeer die je volgens mij terughoort in zijn muziek. Hij is het soort componist dat in een kerk een orgel opneemt, de geluiden uit elkaar haalt en vervolgens weer mixt. Hij maakt muziek in soms wel zestien tot twintig lagen, steeds op de computer.’ Ze stuurde Rose haar scenario. Die selecteerde op basis daarvan een aantal tracks, en stuurde later nog meer naar aanleiding van setfoto’s die Antoniak hem zond: van hoofdrolspeelster Lotte Verbeek, van het landschap. (By the way: ze had met Rose alleen contact via het web en ontmoette hem pas in levende lijve in Locarno.) In de ruwe montage die hij te zien kreeg, bepaalde hij zelf de momenten waarop zijn composities te horen waren. Maar uiteindelijk besliste de regisseuse waar de muziek zou komen. Het leverde filmmuziek op die los van de film nauwelijks een zelfstandig bestaan kan leiden, maar in de film als deel van het totale geluidsontwerp heel goed ‘werkt’.
Stephen Rea en Lotte Verbeek in Nothing Personal
Overigens speelt melodieuze muziek wel degelijk een belangrijke en verrassende rol in de film: maar dan steeds als sourcemuziek. Een liedje als Crazy (For feeling so lonely) van Patsy Cline (eigenlijk wilde Antoniak Sunday Morning van The Velvet Underground maar daarvoor kreeg ze geen toestemming) of
HM
6
BOEKBESPREKING: Ruim 500 pagina´s filmgeschiedenis Honderd jaar nadat de eerste filmscore ooit (voor L´assassinat du duc de Guise uit 1908) weerklonk, publiceerde de Engelse wetenschapper Mervyn Cooke een lijvig boek waarin hij de geschiedenis van de filmmuziek uitputtend beschrijft. Cooke onderzocht vele muzikale trends, technische ontwikkelingen, stijlen, landen en construeerde zo een filmmuziekgeschiedenis die voor eenieder die in dit onderwerp geïnteresseerd is, een aantrekkelijk leessessie in het vooruitzicht stelt. landen. Maar wat Cooke wel laat zien is indrukwekkend. Zijn tocht door de geschiedenis volgt bekende wegen met de even bekende mijlpalen (King Kong, Hollywood als trendsetter). Toch betreedt de Brit menig zijpad dat het belang van andere dan de bekende namen, landen of filmgenres terecht bevestigt. Zo komt filmmuziek uit onder meer Engeland, Frankrijk, Japan en India ruimschoots aan bod. Ook staat Cooke lang stil bij muziek voor documentaires en animatiefilms. Ten slotte gaat hij gevoelige onderwerpen als de compilatiesoundtrack en klassieke muziek in films (Kubrick) niet uit de weg. Een allesomvattende filmmuziekhistorie vervatten in een enkel boekwerk is geen sinecure. Af en toe verliest Cooke zich in het teveel bewandelen van een zijpad of een opsomming teveel en verliezen we als lezer de rode draad. Maar het zij hem vergeven. Tegenover dit kleine euvel staat een veelheid aan wetenswaardigheden en originele vondsten die in wetenschappelijk toegankelijke taal is geschreven en keer op keer weet te boeien. Dat Cooke ook nog voldoende oog heeft voor technische snufjes als temp tracks, afgewezen scores en het uitgebreide proces van scoren is dan ook mooi meegenomen in dit uitstekende boek dat ook nog eens up to date te noemen is.
Mervyn Cooke is professor in de muziek aan de universiteit van Nottingham. Hij heeft diverse boeken geschreven over Benjamin Britten, jazzmuziek en daarnaast gepubliceerd over filmmuziek. A History of Film Music is een van de vele boeken die recentelijk een al dan niet complete filmmuziekgeschiedenis proberen neer te zetten. Cooke heeft hoog ingezet: een zo compleet mogelijke filmmuziekgeschiedenis in kaart brengen. Waar andere wetenschappers zich beperken tot een afgebakend deel van de geschiedenis of vooral de technische kant onder de loep nemen, heeft Cooke een historie in al zijn facetten willen samenstellen. Hoe compleet kun je zijn? Werkelijk alle facetten de revue laten passeren is wellicht onbegonnen werk, daarvoor is ook de filmmuziekwereld te groot. Zo komen we Nederlandse filmmuziek amper tegen en ditzelfde geldt ongetwijfeld ook voor filmmuziek uit andere (kleine)
A History of Film Music. Mervyn Cooke. Cambridge University Press, Cambridge, 2008. ISBN 978-0-521-01048-1, 562 blz. Prijs: £ 16,10 (via Amazon.co.uk). PS 7
MUZIEK OP DVD Elk jaar zijn er bij het uitbrengen van films op dvd/blu-ray wel filmmaatschappijen die extra aandacht besteden aan de filmmuziek in verschillende vormen. In sommige gevallen brengt men een dvd uit met daarbij een cd met de score. In andere gevallen wordt de muziek geïsoleerd van de rest van het geluid of men besteedt in de ‘extra’s’ aandacht aan de muziek en/of de componist.
Begin vorig jaar verscheen in Nederland op dvd de film Oorlogswinter. Bij deze film werd als extra de cd met de score bijgesloten. Ook verscheen afgelopen jaar op dvd/bluray de klassieke film The Robe. Deze film werd in 1953 uitgebracht en ging de geschiedenis in als eerste CinemaScope-film met 4-kanaals stereogeluid. In de jaren ´60 verscheen de film opnieuw in de theaters, maar nu als 70mm-film met 6-kanaals stereogeluid. Zowel op de dvd als blu-ray is de muziek geïsoleerd van de rest van het geluid. Het is een aparte ervaring om deze film te bekijken met uitsluitend muziek gecomponeerd door Alfred Newman. Bovendien is het geluid op de schijfjes 5.1 Dolby Surround. Een andere klassieker uit hetzelfde jaar is de film Julius Caesar. Deze film werd in 1953 ver vóór de introductie van het CinemaScope-systeem met z’n stereogeluid uitgebracht. Bovendien was deze film in zwart/wit te zien wat in die tijd heel gewoon was. Het bijzondere was echter dat de filmmaatschappij Metro-Goldwyn-Mayer een vooruitziende blik had. Het geluid voor deze film werd opgenomen in stereo op een 4-kanaals magneetband. De bioscopen waren in die tijd nog niet voorzien van apparatuur voor stereogeluid en dus kon het publiek deze film alleen bewonderen met monogeluid. In 1969 werd Julius Caesar opnieuw uitgebracht, maar nu in 70mm met 6-kanaals geluid in Stereo Surround. Ook deze film is nu op dvd verschenen en voor het eerst nu met stereogeluid. De soundtrack met de filmmuziek van Miklós Rózsa is geremastered in 5.1 Dolby Digital. De dvd’s / blu-rays zijn zoals beschreven wereldwijd uitgebracht, behalve in Nederland.
The Robe Dvd: 20th Century Fox 2258426 Blu-ray: 20th Century Fox 2257008 Julius Caesar Dvd: Warner Bros 65918 RV 8
IN MEMORIAM: PIM KOOPMAN Op 23 november jongstleden overleed pianist, drummer, componist, arrangeur, stemacteur en producent Pim Koopman aan een hartstilstand. Hij werd 56 jaar. Koopman kwam uit een muzikale familie. In 1972 richtte hij de band Kayak op, waarmee hij diverse hits scoorde. Vier jaar later verliet hij de groep om samen met Rob Vunderink een nieuwe groep op te richten: Diesel. Beide groepen kwamen jaren later weer diverse keren bijeen. Koopman was vooral componist en producer. Hij begeleidde zo groepen als Pussycat, Maywood, Time Bandits, Sandy Coast, Pater Moeskroen, Robby Valentine, Valensia en zangeres Petra Berger. Koopman was ook stemacteur. Hij sprak reclamefilmpjes en documentaires in en deed mee aan een aantal nagesynchroniseerde Amerikaanse tekenfilms. Ook leende hij zijn stem aan de sprookjesboom van de Efteling. Hij componeerde ook incidenteel voor film. In 1978 maakte hij de muziek voor Doctor Vlimmen van regisseur Guido Pieters met Peter Faber in de hoofdrol en een jaar later de muziek voor Kort Amerikaans, ook van Pieters naar een boek van Jan Wolkers. Van beide films verscheen een soundtrack-lp. We verliezen in hem een gewaardeerd allround musicus. JW
DVD-RECENSIE MUSIC FOR THE MOVIES: TÔRU TAKEMITSU Dvd Kultur 4179, speelduur: 58 minuten In de serie documentaires Music for the Movies (in 1992 al op laserdisc verschenen) is nu ook op dvd een documentaire verschenen over de Japanse componist Tôru Takemitsu. Takemitsu (1930-1996) wordt gefilmd aan het werk, tijdens interviews met hem zelf en met diverse regisseurs waar hij mee heeft gewerkt, waaronder Nagisa Ôshima, Shohei Imamura, Hiroshi Teshigahara en Masaki Kobayashi. De laatste is bij mij bekend van de film Kwaidan uit 1964, een schitterende film met bijzondere muziek met Japanse instrumenten – waar Takemitsu de eerste mee was. Van krakende planken tot ruisend bamboe, Takemitsu wist origineel te zijn. Hij bezocht ook altijd de set als er gefilmd werd om inspiratie op te doen voor de sfeer van de film. Ook zijn er veel filmfragmenten waaronder Akira Kurosawa’s Ran. Een filmscore die in veel landen is uitgebracht. Iedereen die met Takemitsu heeft gewerkt is lovend over zijn werk. Het is een bijzondere documentaire die de moeite waard is. Vooral omdat Takemitsu zo origineel en veelzijdig was als componist. Voor de liefhebbers van Japanse films een aanrader. ST 9
CD-RECENSIES BAARÌA RTI 02014821MA 19 tracks, 53:36 De nieuwste film van Giuseppe Tornatore heet Baarìa. En traditiegetrouw schreef maestro Ennio Morricone de muziek. Ook bij deze score is het na vijf noten al weer raak: je herkent de stijl van de meester. De film is een soort autobiografie over de jeugd van Tornatore op Sicilië. Van 1930 tot 1980 wordt de provincie Palermo belicht. Gedurende de fascistische periode, de honger in de oorlog tot het communisme na de oorlog. Morricone bijt zich vast in het script, hij wil eerst alles weten over de karakters, het tijdsframe, de verhaallijnen in het plot. Het werd een hele onderneming, een reis door 70 jaren in de 20 ste eeuw. Maar ook een eerbetoon aan het vaderland. Zonder ook nog maar een fragment van de film te hebben gezien had Morricone al thema’s geschreven die bij Tornatore in de smaak vielen. De thema’s zijn divers en typisch Italiaans. Van tarantella’s tot Morricone-marsjes die we qua stijl al in eerdere oorlogsfilms hebben gehoord. Maar ook prachtige nieuwe thema’s zoals de derde track Baarìa en de zesde track Brindisi. Alleen daarom is de cd al de moeite waard. Ik ben een Morricone-fan en altijd gefascineerd door zijn veelzijdigheid en de juiste toon zetten bij een film. Bij deze film is het niet anders. Morricone heeft me weer geraakt met ultieme muzikale schoonheid in sommige tracks. De link Morricone – Tornatore is altijd al goed geweest en niet minder dan Lean – Jarre, Hitchcock – Herrmann of Spielberg – Williams. Let wel, Morricone is 81 en nog actief. Hij mag nog jaren doorgaan. ST
MICMACS À TIRE-LARIGOT Milan 399312-2 21 tracks, 36:25 De cd met de score voor Jean-Pierre Jeunets nieuwste creatie Micmacs à tire-larigot begint met Diabolique, een vrolijk nummer dat door de harmonica meteen Frans aandoet. Enkele geluiden uit de film bepalen het ritme. Dit horen we meer in de bescheiden score die debutant Raphaël Beau ons voorschotelt. Zijn muzikale klanken zijn immer vrolijk en onbezorgd, soms met een weemoedig randje en dat past natuurlijk prima bij de filmpersonages die excentriek, ondernemend en meestentijds opgewekt ogen. Het merendeel van de nummers kent een walsritme met als begeleidend instrument de harmonica, behalve La Diva du Porno dat een meer eigentijdse compositie is met een vette 10
beat en een cool ritme. Tweederde van de soundtrack bestaat uit originele filmmuziek, de rest bestaat uit korte tracks uit befaamde scores van Max Steiner zoals The Big Sleep, The Charge of the Light Brigade en The Treasure of the Sierra Madre naast twee liedjes van Dario Moreno uit de jaren ´50. Misschien is deze eerste score van Raphaël Beau nog wat te beperkt om van een origineel nieuw talent te spreken. Leuk klinkt hij in ieder geval wel. Eens kijken waarmee hij ons volgende keer verrast. PS
TARAS BULBA Kritzerland KR 20013-7 13 tracks, 48:41 Franz Waxman (1906-1967) behoort tot de grote filmcomponisten uit de gouden jaren van Hollywood. Zijn voorlaatste filmscore schreef hij voor Taras Bulba, een avonturenfilm die bij verschijnen in 1962 geen groot succes was en veelal tot misprijzen leidde in de pers. Belangrijkste troef was de score die door niemand minder dan Bernard Herrmann als ʽThe score of a lifetimeʼ werd bestempeld. De cd maakt een wervelende start met een overture waarin enkele prachtige thema´s weerklinken. Vervolgens laat Waxman een staalkaart aan functionele evenals pakkende composities horen. De componist deed in die dagen onderzoek naar Russiche volksmuziek en dat is aan de muziek goed te horen. We horen net zoveel actiemuziek als gevoelige nummers, en aldus ontstaat een aaneenrijging van louter hoogtepunten waaronder de fenomenale mars The Ride to Dubno en een daverende finale. Prettig is dat de actiemuziek niet zo lawaaierig klinkt als vandaag waardoor werkelijk alle tracks het beluisteren waard zijn buiten de film. Ook de melodieuze kracht van Waxmans composities draagt aan dit luistergenot bij. Deze uitgave van het label Kritzerland is vergeleken met de elpeeversie en een cd-release van Ryko uit 1998 kwalitatief beter. Twee bonustracks completeren de oorspronkelijke score; het betreft het hoofdthema Pastorale (The Wishing Star) dat op elpee en Ryko-cd werd gezongen door een gemend koor, maar nu ook wordt gepresenteerd in een instrumentale versie en een versie met louter vrouwenzang. Met Taras Bulba bewees Waxman een laatste maal zijn ambachtelijkheid en redde hij eigenhandig een wat onevenwichtige, lachwekkende film van de totale ondergang. PS
11
KRABAT Goya 442281-2 27 tracks, 64:35 Krabat is de verfilming van een geliefd jeugdboek van schrijver Otfried Preußler dat bol staat van mystieke en fantastische elementen. Het betreft hier een grote Duitse productie die de concurrentie met internationale fantasyfilms gemakkelijk aankan. Voor de muziek werd Annette Focks gevraagd en zij schreef een grootse score die ze zelf ook orkestreerde, dirigeerde en produceerde. Focks verrast met een fantasyscore van internationale allure. Een groot symfonieorkest, veelvuldig begeleid door gezang, voert ons door de duistere avonturen die de jonge Krabat tijdens de Dertigjarige Oorlog beleeft. Focks schreef een prachtig hoofdthema dat ook terugkeert in het lied Osterlied. Daarnaast horen we diverse andere thema´s die vooral spanning en mysterie bij de kijker teweeg moeten brengen. In een enkele track schuwt Focks de authentieke sound van de periode waarin de film zich afspeelt niet en aldus horen we renaissance-instrumenten. Voor deze meeslepende score werd Focks eerder dit jaar genomineerd voor de Duitse Filmprijs, zeg maar het Duitse equivalent van de Oscar. PS JOHN RABE Milan 399274-2 26 tracks, 74:06 John Rabe begint met een liedje in de Chinese taal, daarmee de locatie van de film beklemtonend. De film over de Duitse zakenman die tijdens het bloedbad van Nanking in het vooroorlogse China de levens van vele Chinezen redde heeft in eigen land veel succes gehad. Voor de muziek werden liefst twee componisten aangetrokken: de Fransman Laurent Petitgirard en de Duitse Annette Focks. Op de cd staan zeven tracks van Petitgirard en zeventien van Focks. Het aandeel van de Fransman is zwaarmoedig van toon. De muziek wordt uitgevoerd door een klein orkest en roept gaandeweg een dreigende sfeer op. De tracks van Focks worden gespeeld door een groter orkest en zijn gevarieerder: naast gedragen composities is er ruimte voor iets opgewektere stukken, uitgevoerd zowel in een kleine als grote orkestbezetting. Voor veel nummers geldt de cello als leidend instrument omdat dit instrument, volgens Petitgirard, het dichtst bij de menselijke stem komt. Soms domineren de strijkers zodanig dat de muziek – in Focks´ deel – sterk doet denken aan Herrmann en Psycho. Ondanks twee componisten is geen sprake van totaal verschillende muziekwerelden en daarmee is deze ingetogen en geenszins overweldigende score het beluisteren zeker waard, ook buiten de film. PS 12
SOLD>OUT! 25 Soundtracks ICDISC.NL 10-01 26 tracks, 67:40 Bo van de Graaf uit Nijmegen maakte jaren geleden furore met zijn ensemble ʽI Companiʼ door Nino Rota’s muziek nieuw leven in te blazen met concerten in binnen- en buitenland. Nu heeft hij een nieuwe cd uitgebracht met 26 tracks. De titels spreken voor zich: Lost tanga in Paris, Koyaanisquatsch, Ascenseur pour un esgargot, Et Depardieu créa la femme en Silence of the lamps om er een paar te noemen. Het is filmmuziek voor het project Nijmegen Visueel, een kunstproject (2009) in en over de 44 wijken van Nijmegen, bestaande uit 44 hoofdstukken die op dvd verschenen. Alle tracks hebben een eigen stijl en zijn prettig in het gehoor. Ook de hier en daar wat Morricone-achtige psychedelische tracks zijn net goed van lengte om niet irritant te worden. En daarmee een goede aanvulling om de cd een soundtrackeffect te geven. Het is een klein ensemble van zes mensen dat zeven instrumenten bespeelt. Het resultaat is een prachtige mengeling van Nederlandse jazz. Hoewel bij jazz vaak geïmproviseerd wordt, gaat het hier om 26 gecomponeerde werken. Een trailer is te zien op: www.youtube.com / bo van de graaf / sold out. ST
THE TIME TRAVELER´S WIFE New Line Records NLR39158 23 tracks, 55:16 Nu Mychael Danna voornamelijk vanuit Hollywood opereert, is het interessant te onderzoeken hoe gestroomlijnd zijn scores klinken. De muziek die hij schreef voor dit romantisch drama is een mooie toetssteen. Op het eerste gehoor klinkt de symfonische score voor The Time Traveler´s Wife nogal keurig met vooral weelderige strijkers in de absolute hoofdrol, maar allengs horen we toch weer de voor Danna typerende exotische instrumentkeuze evenals die klankkleur waaraan je zijn stijl terstond kunt herkennen. De Canadese componist heeft een opvallend rijke score geschreven die net zo makkelijk binnen zijn eigen œuvre past als in het wijdverbreide fantasygenre. Na een vrij goed in het gehoor liggend eerste gedeelte inclusief prachtig afgerond hoofdthema, neemt Danna ons in het tweede gedeelte van de score mee naar meer idiosyncratisch terrein, andermaal een bewijs dat hij zijn eigenzinnige stijl niet heeft prijsgegeven. Dat we hier met een serieuze score te maken hebben, blijkt ten slotte uit de vele gevoelige nummers die soms een sprookjesachtige sfeer oproepen. Het wachten is nu op The Imaginarium of Doctor Parnassus; de score voor deze film van Terry Gilliam werd geschreven door beide broers Danna. PS 13
KOMT EEN VROUW BIJ DE DOKTER Download op iTunes 13 tracks, 31:51 Het blijft tobben met Nederlandse score-cd´s. Afgelopen jaar verscheen alleen de score van Carmen van het Noorden van Perquisite op cd. Eind 2008 zagen we nog twee soundtracks (Oorlogswinter en Wit licht) opduiken. Downloads zijn al even schaars. Eind 2007 verscheen van het trio Meirmans, Snitker en Wiegel een meer dan welkome download van hun prachtige score voor Alles is liefde. Sindsdien hebben de drie Amsterdammers niet stil gezeten. Onlangs verscheen hun score voor de succesfilm Komt een vrouw bij de dokter als download op iTunes. Dertien tracks telt de soundtrack waarvan de eerste helft overwegend weemoedig klinkt. Hoogtepunt is het hoofdthema Luna dat door gevoelige pianoklanken wordt begeleid. Aan het eind keert dit prachtige thema terug, nu slechts gespeeld door piano. De meeste nummers kennen een mix van easy-listening en jazz en ze worden verder gekenmerkt door een rustig ritme. Trompettist Eric Vloeimans verrijkt enkele tracks met zijn spel. Halverwege is er het opzwepende technonummer Adrenaline dat breekt met de relatieve rust van de eerste helft. Deze melodieuze score heeft een melancholieke ondertoon die goed past bij het thema van de film. Ook buiten de film kan de muziek prima worden beluisterd. Het trio Meirmans, Snitker en Wiegel heeft de belofte die ze met Alles is liefde deden, ruimschoots waargemaakt met deze prima score. PS THE TWILIGHT SAGA: NEW MOON Summit Ent/E1E-CD-2075 21 tracks, 72:21 Hoeveel kijkers zouden tijdens het kijken naar deze film genieten van de score die Alexandre Desplat heeft gecomponeerd? Afgaande op de doelgroep van deze film zou dat aantal wel eens flink kunnen tegenvallen, mede gezien de vele popnummers die de gelijktijdig verschenen compilatiesoundtrack bevat. Toch zal het hoofdthema niet ongemerkt aan de aandacht van menig jonge kijker ontsnapt zijn, want daarvoor is het eenvoudigweg te sterk. Zoals we dat inmiddels gewend zijn van Desplat, pakt zo´n thema je meteen en daarin zit zijn kracht: melodieuze klanken die vaak een mysterieuze dimensie hebben. Deze lange score past New Moon natuurlijk als gegoten en met deze misschien wel meest gehypte film van 2009 bereikt de componist nu ook de commerciële top van Hollywood. Een ander hoogtepunt is hier Dreamcatcher dat een dromerige, romantische sfeer oproept. Behalve romantische muziek horen we vooral spanningsmuziek en daarin slaagt Desplat eveneens. Desplat droeg de score op aan Maurice Jarre, zo lezen we in het begeleidende boekje. PS 14
2012 RCA 88697612432 24 tracks, 58:03 De Oostenrijkse componist Harald Kloser werkte eerder met regisseur Roland Emmerich voor The Day After Tomorrow (2004) en 10,000 BC (2008). Met landgenoot Thomas Wander schreef Kloser de score voor Emmerichs nieuwste productie, 2012. De muziek valt grofweg in twee delen uiteen: stevige actiemuziek en contemplatieve muziek voor de verstilde momenten. De actiemuziek is op het eerste gehoor veelal van-dik-houtmuziek met de nodige doffe dreun. Bij nadere beluistering valt toch enige nuance op te merken en hier en daar hebben de componisten aardige vondsten toegepast vooral met betrekking tot de percussie die in sommige stukken een nadrukkelijke hoofdrol speelt. De serene muziek is daarnaast opvallend melodieus. In enkele tracks waaronder de afsluiter The End Is Only the Beginning klinkt ze allengs als een hymne met een hoopgevende ondertoon, iets wat het einde in de film ook nadrukkelijk beoogt uit te drukken. Maar ook met welhaast stille composities, spanningsopbouw en apocalyptische muziek weten beide componisten goed raad. Dat laatste geldt misschien ook wel voor twee van de drie liedjes die de soundtrack rijk is. Zowel It Ain´t the End of the World als Fades Like a Photograph (tijdens de eindtitels) is mede geschreven door de componisten. De score is desondanks geen meesterwerk of een vernieuwend opus geworden. Tijdens het kijken is de muziek effectief en het beluisteren buiten de film is bij vlagen zeker de moeite waard. Overigens produceerde Kloser de film mede en schreef hij met regisseur Emmerich het scenario. PS LAW ABIDING CITIZEN Downtown Soundtracks DWT 70131 18 tracks, 55:07 De Amerikaan Brian Tyler is een productieve filmcomponist die gespecialiseerd is in actiescores. Eind 2008 verraste hij nog met de score voor Eagle Eye. Voor Law Abiding Citizen schreef hij muziek die een cross van symfonisch en modern is, oftewel The Hollywood Studio Symphony meets elektronische klanken. Allesbepalend in nagenoeg de gehele score is het pulserende ritme, dat voornamelijk door (elektronische) percussie-instrumenten wordt bepaald. Het effect is een bijna continue dreiging en suspense, uiteraard een vereiste voor een actiefilm als dit vehikel. De handvol rustige stukken zoals Shadow of a Doubt vormen een aangename adempauze en zijn opvallend melodieus te noemen, iets wat in de snellere nummers enigszins ontbreekt. Leuke dissonant is een korte 15
klassieke passage in de track The Execution – het dochtertje van politieman Jamie Foxx voert dit uit op cello tijdens een schoolconcert. Dat Tyler van de hoed en de rand weet, blijkt onder meer uit de track Unconfession, waarin hij op welhaast fluisterende wijze met beperkte middelen heel zacht ijzingwekkende spanning weet te creëren. In de film werkt de score uitstekend, maar daarbuiten is het toch soms een wat lastige opgave, ook al is Tyler een meester in luide, niet mis te verstane actiemuziek. PS AVATAR Fox Music / Atlanta 521681-2 14 tracks, 78:59 Na twaalf jaar wachten is de nieuwe film van James Cameron dan eindelijk gereed. Het overweldigende succes van Titanic was voor een (klein) deel te danken aan de muziek van James Horner. Dat de laatste ook de score voor Avatar zou schrijven, is dan ook geen verrassing. Het bijna drie uur durende epos zit boordevol muziek. De cd is tot de nok toe gevuld met de belangrijkste thema´s en muziekpassages. Voor de componist was deze score een enorme uitdaging en hij heeft er dan ook veel tijd in gestoken om – met een aantal trouwe medewerkers – dit magnum opus tot een goed einde te brengen. Daarin is hij geslaagd, zij het dat Avatar niet het onbetwiste meesterwerk is geworden waarop zowel componist, regisseur als publiek had gehoopt. Iets teveel grijpt Horner terug naar vorige werken, iets te vaak herken je akkoorden of passages uit zijn rijke œuvre. De score zoals de cd die presenteert begint met inheemse geluiden en dito instrumenten plus zang die een exotische samenleving aanduiden. Lange composities die soms grenzen aan ambient domineren de eerste helft van de cd en gaandeweg horen we het hoofdthema langs komen. Halverwege wordt de sfeer grimmiger en wordt de muziek snel martialer in toon wanneer een gewapend treffen onontkombaar is. De score wordt hier symfonischer en met koorzang en nadrukkelijke percussie begeleidt zij de vele volgende actiescènes opvallend goed. Een geluk is dat Horner niet voluit gaat en juist door zijn beheersing de valkuil van al te bombastische hedendaagse actiemuziek omzeilt. Hoogtepunt in dit gedeelte is The destruction of Hometree dat die ingehouden aanpak treffend kenmerkt. Misschien zou een adequate waardering van Avatar kunnen plaatsvinden als de gehele score zou worden uitgebracht. Op basis van deze cd kan echter gerust worden gesproken van een imponerende krachttoer die af en toe iets te bekend in de oren klinkt. PS
16
