fiar trade hoe fair is fair trade? + onze reporter bezocht pakistan Antwerpen = jouw focus op de wereld!

mei 2014 # 27 — jaargang VIII — www.verrekijkers.org

Verrekijkers jouw focus op de wereld!

Antwerpen =

fiar trade

hoe fair is fair trade? + onze reporter bezocht pakistan

inhoudstafel 4 Dossier: eerlijke handel Hoe fair is fair trade? Begrijp je niet wat eerlijke handel juist inhoudt? Heb je twijfels bij al die labels en certificaten? Ontdek hier het alfa en omega van fair trade.

8 Stem van de Student Wat weten studenten over fair trade? 10 Dossier: EErlijke handel Antwerpse fair trade ambassadeurs in de kijker Verrekijkers werd gevraagd om de Antwerpse fair trade ambassadeurs van 2014 te portretteren en ging daar graag op in.

WERELD KAMP

colofon 16 fotoreportage familiedag 18 De wereld anders bekeken Kalasjnikovs in Karachi

Hoofdredactie: Margot Cassiers Eindredactie: Margot Cassiers, Janus Verrelst Lay-out: Wouter Moons Redactie: Jolanda Brandt, Lenie Hollants, Zowie Kokx, Syren Korthouwer, Chaima Laattar, Charlotte Lievens, Eliane Maes, Saskia Rademaker, Barbara Rodrigus

Reporter Charlotte Lievens ging op reis naar Pakistan, één van de gevaarlijkste landen ter wereld.

22 Theaterrecensie Mon Noord 23 recept met respect 24 filmrecensie Rebelle, oorlogheks op zoek naar liefde 26 CULTUURAGENDA

Werkten mee: deBuren Verantwoordelijke uitgever: Janus Verrelst Boekhouding: Hans Moens Webmaster: Zowie Kokx Met dank aan: Lore Baeck, Gitta De Vos, Eilish Rae, Vanity Velle, Madelein Zeeman

&

Volg ons via: www.verrekijkers.org of www.facebook.com/Verrekijkers Wil je meewerken, reageren op een artikel, adverteren of een abonnement nemen (10 euro voor één jaargang)? Stuur een mail naar [email protected].

VERANDER DE WERELD. BEGIN MET EEN KAMP!

www.wereldkamp.be WIE? IEDEREEN VAN 16 TOT 25 JAAR WAAR? HOGE RIELEN, LICHTAART WANNEER? VAN 7 TOT 11 JULI HOE? IN/MET EEN TENT

Met de steun van:

voorwoord

Tekst: Margot Cassiers

Is eerlijk het nieuwe mainstream? Laat ik het maar meteen bekennen: ik houd van Ben & Jerry’s ijs! Dankzij een beperkt maar uiterst betrouwbaar steekproefonderzoek bij enkele van mijn naasten, weet ik bovendien dat ik niet de enige ben. Het ijsmerk is sinds 1997 in België te koop en is op korte tijd één van de populairste in zijn soort geworden. Groot was dan ook mijn verbazing toen ik tijdens een recent winkelbezoek het blauwgroene fair trade-logo op het potje in mijn handen zag. Bij nadere inspectie bleek dat alle ijsjes van het Amerikaanse merk dit logo droegen. Reden hiervoor: in februari 2010 maakte Ben & Jerry’s Homemade Holdings Inc. bekend dat het enkel nog ingrediënten zou gebruiken die via eerlijke handel aangekocht zijn. Alle ijsjes die het bedrijf sinds 2011 in Europa verkoopt, bestaan volledig uit fair trade producten. De bekende ijsproducent is niet alleen in die beslissing: meer en meer bestaande bedrijven doen geheel of gedeeltelijk beroep op eerlijke handel. Het internetbedrijf Statistica schat dat de verkoopcijfers van fair trade producten wereldwijd gegroeid zijn van 830 miljoen euro in 2004 naar 4920 miljoen in 2011. “Ethical shopping”, zoals een artikel uit The Guardian het in augustus 2013 benoemde, is populairder dan ooit. Eten en drinken, maar ook kleding en huishoudproducten, dragen labels die een eerlijk en milieuvriendelijk productieproces garanderen. We willen groen kopen en we zijn zelfs bereid er meer voor te betalen. Het artikel stelt dat die trend voortkomt uit een groeiende bezorgdheid over de gevolgen van ons consumptiepatroon voor het milieu. Ook de voedselschandalen uit de recente jaren zijn niet zonder gevolg gebleven. Het resultaat is dat de fair trade beweging meer dan ooit mainstream is. Het is een consumententrend geworden waar bedrijven graag op inspelen. Of die eerlijke handel dan wel zo eerlijk en zinvol is, lijkt een minder voor de hand liggende vraag. We besloten dat het hoog tijd is om dieper in te gaan op deze materie en maakten er een themanummer van. Hoe gaat de Antwerpse student om met deze trend? Stort hij zich vol overgave op producten uit eerlijke handel, of blijft het een ver-van-mijn-bed-show? We vroegen het en kwamen tot verrassende antwoorden (p. 8). Is fair trade eigenlijk wel zo eerlijk? Wanneer voldoet een product aan de juiste normen om dit label te verdienen? Bekijk de tien geboden van eerlijke handel op p. 5. Weet je het na al die kritische stemmen niet meer zo goed? Op p. 10 brengen we de fair trade ambassadeurs van 2014 in beeld: Antwerpenaren met een aanstekelijke passie voor eerlijke producten, die tonen hoe ethisch voedsel lekker en soms zelfs sportief kan zijn. (H)eerlijk leesplezier!

2 ― Verrekijkers

Verrekijkers ― 3

Dossier: eerlijke handel

Tekst: Zowie Kockx

Hoe fair is fair trade

Z

aterdag 10 mei is het weer zover: de officiële World Fair Trade Day. Jaarlijks valt deze dag op de tweede zaterdag van mei met de bedoeling fair trade producten te promoten. Tegenwoordig slaan ze ons om de oren met eerlijke producten, terwijl we vroeger het idee hadden dat het vooral was bedoeld voor die geitenwollensokkendragers. Zelfs supermarkten bieden nu een breed assortiment fair trade producten aan, inclusief fair trade varianten van huismerken! Maar wat is dat nu eigenlijk, zo’n fair trade product? En is het wel echt zo eerlijk als we denken?

Het is moeilijk een exact jaartal te plakken op het ontstaan van fair trade, maar de oorsprong is te herleiden naar de jaren veertig van de vorige eeuw. In dat decennium probeerden verschillende kerken in de Westerse wereld geld in te zamelen voor arme landen door eerlijke producten te verkopen. In die tijd waren dat vooral handgemaakte producten en kunstartikelen. Een belangrijke reden voor deze vorm van liefdadigheid was de bescherming van het Zuiden. Na de Tweede Wereld4 ― Verrekijkers

oorlog kregen grote bedrijven vrije toegang tot het Zuiden, en door de rollen om te draaien wou men in het Westen een markt creëren voor de economisch benadeelde boeren in het Zuiden. Pas in de late jaren vijftig, toen de eerste wereldwinkels hun deuren openden in de Verenigde Staten en Europa, werden ook de typische fairtradeproducten zoals suiker en koffie verkocht.

Max Havelaar in 1988

Toch duurde het nog tot 1988 vooral-

Max Havelaar is waarschijnlijk het bekendste, maar ook Fair Trade Original, Fair for Life, Fair Flower Fair Plants, Fair-Produce, Fairglobe en Fairwear zijn organisaties die zich bezighouden met eerlijke handel, al dan niet in een specifieke sector. De aanwezigheid van zoveel organisaties bewijst dat fair trade vandaag booming business is. Max Havelaar alleen al is goed voor een netwerk van meer dan een miljoen boeren en arbeiders in meer dan zestig ontwikkelingslanden. Die output wordt rechtstreeks verkocht of verwerkt in één van de producten van de bijna duizend ondernemingen die het Max Havelaar-logo gebruiken. Volgens de Fairtrade Foundation loopt de totale kleinhandelwaarde van al die eindproducten al snel op tot enkele miljarden euro’s.

Wat is fair trade?

Hierboven stond al dat fair trade keurmerken consumenten garanderen dat het product voldoet aan bepaalde eisen. Met de opkomst van tientallen labels, zijn er echter ook evenveel sets eisen beschikbaar. Resultaat? We weten nog steeds niet wat fair trade precies inhoudt. Om die reden werd in 1997 Fairtrade Labelling Organizations International (FLO) opgericht. FLO overkoepelt negentien keurmerken en is verantwoordelijk voor het opstellen en evalueren van de fair trade normen. eer het eerste officiële keurmerk voor fairtradeproducten werd opgericht. Het Nederlandse Max Havelaar had als doel consumenten te garanderen dat elk product voldoet aan eisen voor milieu, arbeid en economische ontwikkeling. Doorheen de jaren zijn er verschillende keurmerken opgericht.

In 2004 werd FLO opgesplitst in twee onafhankelijke organisaties. FLO-International ging verder met het opstellen en evalueren van de normen, terwijl FLO-CERT producenten en handelaars ook daadwerkelijk ging controleren op het naleven van die normen. Voor elke sector, elk product en elke regio zijn er andere normen, in totaal maar liefst 29.

De 10 Geboden van fair trade De World Fair Trade Organization (WFTO) legt tien principes op waaraan elke producent of handelaar moet voldoen, wil deze erkend worden als fair trade organisatie:

1.

Creëren van kansen voor boeren en arbeiders in het Zuiden.

2. Transparantie en verantwoording afleggen van alle activiteiten. 3. Uitvoeren van eerlijke handelspraktijken. 4. Betalen van een eerlijke prijs aan de boeren en arbeiders. 5. Bannen van kinder- en dwangarbeid. 6. Stimuleren van gendergelijkheid, non-discriminatie, vrijheid van associatie en economische onafhankelijkheid voor vrouwen. 7. Verzekeren van goede arbeidsomstandigheden. 8. Ondersteunen van een positieve ontwikkeling van boeren en arbeiders. 9. Promoten van fair trade. 10. Respecteren van het milieu. Verrekijkers ― 5

Dossier: eerlijke handel Om toch een enigszins bevredigend antwoord te geven op de vraag wat fair trade juist is, moeten we bij WFTO (World Fair Trade Organization) zijn. Deze overkoepelende organisatie overziet de volledige distributieketen van fair trade producten, van producent tot kleinhandelaar. De organisatie legt tien principes op waaraan elke producent of handelaar moet voldoen (zie kader op vorige pagina). De normen van FLO-International liggen in diezelfde lijn, maar dan uiteraard met meer detail. Denk je dat je een product maakt dat het fair trade label verdient? Dan brengt FLO-CERT een bezoekje aan de boer in het Zuiden waar je grondstoffen of producten koopt, om te kijken of de normen ook daadwerkelijk nageleefd worden. Als dat zo is, kijken ze ook heel je distributienetwerk na om zeker te zijn dat er geen immorele praktijken plaatsvinden. Voldoe je uiteindelijk aan de FLO-normen, dan mag je het Fair Trade Label gebruiken voor dat specifieke product. De boer in het Zuiden mag zichzelf nu een fair trade boer noemen op jouw kosten.

De prijs

Één van de meest gegeven redenen waarom mensen geen fair trade producten kopen, is de hoge kostprijs. Er zijn twee vragen die we ons daarbij

kunnen stellen: hoe wordt de fair trade prijs samengesteld, en is die prijs inderdaad hoger dan die voor gewone producten?

Hieronder zie je schematisch hoe de prijs van fair trade producten wordt samengesteld:



Opgelegde minimumprijs

(Minimumprijs die de Zuiderse boeren en arbeiders ontvangen.)

+ Premium

(Verplichte premium voor ontwikkelingsprojecten.)

= Fairtradeprijs + Kosten Westerse producent

(Investeringen, auditkosten, operationele kosten, enzovoort.)

+ Winstmarge Westerse producent

(Ook de Westerse producenten behalen graag een mooie winst.)

= Winkelprijs De fair trade prijs bestaat uit twee componenten. Ten eerste is er de minimumprijs die de Zuiderse boeren en arbeiders volgens de FLO-normen moeten ontvangen. Daarbovenop komt een premiumprijs die de producent moet betalen aan de boeren en arbeiders. Die zijn dan verplicht deze premium te besteden aan sociale en economische ontwikkelingsprojecten. Welke projecten ze uiteindelijk ondersteunen, wordt beslist door speciaal opgestelde lokale comités in de ontwikkelingslanden.

De ethische roker

Je kan het zo gek niet bedenken, of er bestaat een fair trade variant van. Verrekijkers selecteerde vier opvallende én eerlijke producten.

De tijd dat we enkel fair trade koffie en suiker in de winkelrekken vonden, is allang voorbij. Wie goed zoekt, vindt ook fair trade rookwaren. Voor de speciale avonden, zoals verjaardagen, Kerstmis en het afstuderen, kunnen we een Campo Verde sigaar opsteken. Voor de luie momenten kies je best voor een fair trade sigaret van Yuma, en voor de echte studentenfeestjes rol je best je sigaret zelf met de Yuma roltabak.

6 ― Verrekijkers

Tekst: Zowie Kockx



Voor de Westerse producent is daarmee de kous niet af. Om het fair trade certificaat te behouden, auditeert FLO-CERT jaarlijks heel het distributienetwerk. Prijzen van dergelijke audits kunnen verschillen. De prijs is namelijk afhankelijk van de grootte van de fair trade producent, maar ook van het feit of de Westerse producent gebruikt maakt van een Zuiderse boer of producent. Ook de grootte van de onderneming van die boer of producent speelt een rol. Alsof dat niet genoeg is, spelen ook hun activiteiten een rol. Verwerkt de boer zelf zijn grondstoffen? Dan betaal je meer voor een certificaat. Wil je een uitzondering aanvragen voor een norm? Ook dan betaal je een meerkost. Maakt de boer of producent gebruik van een onderaannemer? Je raadt het al, er moet een meerkost betaald worden. Daarnaast moet je als fair trade producent het engagement aangaan om jaarlijks te investeren in verbeteringen en het aanboren van nieuwe fair trade markten, zodat fair trade kan blijven groeien. Op de vraag of fair trade producten duurder zijn dan andere producten, is simpelweg geen antwoord te geven. De prijs hangt namelijk volledig af van de producent of handelaar die het afgewerkte fair trade product uiteindelijk op de markt brengt. Sommige producenten zullen het fair trade Vrijen voor de natuur

Als je de volgende keer tussen de lakens kruipt met je geliefde, kan je maar best condooms van Lovepack gebruiken. Waarom? Het is een win-winsituatie: je vrijt veilig en de rubberplanter wordt eerlijk uitbetaald voor jouw genot. Maar het wordt nog beter. De condooms zijn volledig CO2-neutraal, dus zorgzaam voor het milieu. Wie had verwacht dat seks zo duurzaam kon zijn?

certificaat gebruiken om de fair trade prijs door te rekenen aan de consument. Het certificaat voegt immers een meerwaarde toe aan het product. Andere producenten kiezen ervoor de fair trade prijs door te rekenen aan andere leden in de distributieketen, of aanvaarden eenvoudigweg het verlies van winstgevendheid.

Kritieken

Wie geen voorstanders heeft, kan ook geen tegenstanders hebben, en gezien de populariteit van fair trade dezer dagen, heeft het concept flink wat tegenstanders. Hieronder hebben we enkele kritieken voor jullie samengevat.

Ontwikkeling tegenhouden

Volgens Oxford-economist Paul Collier houdt fair trade de ontwikkeling van het Zuiden tegen. De FLO-normen stimuleren handarbeid en kleinschalige ondernemingen in het Zuiden, hetgeen échte vooruitgang zou tegenhouden. Westerse fenomenen als mechanisatie, schaalvoordelen, het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen en genetische manipulatie worden door FLO niet aangemoedigd of zelfs actief ontmoedigd, zoals in het geval van de laatste twee genoemde fenomenen. Toch zijn dat enkele van de zaken die ervoor zorgden dat het Westen een enorme voorsprong kreeg op het Zuiden. Door de boeren en

producenten bewust te onthouden van deze technieken, houden we ook hun ontwikkeling tegen. FLO geeft toe dat er geen beleid is rond mechanisatie, terwijl dat toch een centraal punt is van moderne landbouw.

Overcertificatie

Een andere vaak gehoorde kritiek is overcertificatie. Door de fair trade certificatie hebben boeren recht op een minimumprijs. Dat lijkt positief, maar een neveneffect is dat fair trade zo een overaanbod aanmoedigt. We mogen niet vergeten dat er in het Zuiden ook nog boeren zijn die geen certificaat hebben, en dat er in het Westen nog producenten en handelaars zijn zonder certificaat. Er is, samengevat, een groter aanbod van fair trade producten, dan dat er vraag naar is. Het resultaat? De fair trade boeren verkopen slechts een deeltje van hun oogst aan de opgelegde minimumprijs. De rest van de oogst wordt onder de minimumprijs verkocht als niet-fair trade product. Max Havelaar geeft toe dat dit een groot probleem is, vooral voor de koffie- en cacaoboeren, omdat de grootste spelers op de markt niet meedoen met de fair trade hype.

Slechts 5% naar boeren

Slechts vijf procent van de retailprijs gaat uiteindelijk rechtstreeks naar de Zuiderse boeren en arbeiders.

Na de smartphone: de Fairphone

Bel al je vrienden op en verspreid het goede nieuws, Fairphone is de eerste onderneming die een smartphone produceert die volledig aan de fair trade eisen voldoet. De telefoon is volledig uit milieuvriendelijke grondstoffen vervaardigd en de leveranciers van die grondstoffen worden eerlijk uitbetaald. Daarnaast bevat de telefoon ook een herbruikbare batterij. En dat allemaal voor een slordige 325 euro. Om in de sfeer van eerlijkheid te blijven, vind je op fairphone.com een gedetailleerde berekening van de productiekosten. Zo weet je precies waar de verkoopsprijs vandaan komt.

Voormalig Brits politicus en zakenman Philip Oppenheim maakte dan ook de terechte opmerking dat elk intelligent persoon zou vragen waarom hij een euro meer zou betalen voor zijn bananen, terwijl slechts vijf cent teruggaat naar de boer. Ook dit probleem kan opgelost worden door de industriële ontwikkeling in het Zuiden een handje te helpen. De Zuiderse landen houden zich vooral bezig met het telen en produceren van grondstoffen, terwijl de Westerse wereld ze verwerkt tot volwaardige producten die in de winkel terechtkomen. En laat nu net in die transformatie van input naar output het grote geld zitten. Maar waar gaat die overige 95 procent dan naartoe? Max Havelaar en consorten mogen dan een nobele doelstelling hebben, hun werknemers worden ook graag uitbetaald. Aangezien de meeste fair trade organsiaties gevestigd zijn in Westerse landen, kunnen die loonkosten behoorlijk oplopen. Tel daar ook nog eens de gebouwen bij die de werknemers huisvesten en de kosten van water, gas en elektriciteit, en je komt tot aanzienlijke bedragen. Ook de jaarlijkse bewustwordingscampagnes kosten handenvol geld. De Britse Fairtrade Foundation spendeert jaarlijks zo’n slordige dertig procent, of 2,5 miljoen euro, aan dergelijke campagnes. w Geef je vriendin eens een gouden fairtradering

Dankzij Fairtrade Certified Gold ben je er zeker van dat mijnwerkers eerlijk betaald werden voor hun harde werk, dat ze werkten onder veilige omstandigheden en dat hun rechten gerespecteerd werden. Wie het grootser ziet, of wie geen vriendin heeft om een ring te geven, kan alvast beleggen in fair trade goud. Let wel, een kilootje goud kost al snel 30.000 euro.

Verrekijkers ― 7

Stéphanie Beunen

Tess Cloetens

stem van de student

Tekst: Syren Korthouwer — Foto’s: Jolanda Brandt

F

air trade is een ware trend geworden in België. Cijfers van Max Havelaar Belgium tonen voor 2013 een omzetstijging van 7,5 procent. Is deze trend ook aangekomen bij de studenten in Antwerpen? Verrekijkers nam de proef op de som en ontdekte een paar opvallende zaken.

Stéphanie Beunen (22), Sociaal-Economische Wetenschappen

Wat weten studenten over fair trade?

Leutrim Brahimaj

Stéphanie: Ik ken vooral het woord “fair”, van eerlijke producten. De producenten worden eerlijk betaald voor de producten die ze aanbieden. Ik vind fair trade een heel positief concept. Ik spring geregeld eens binnen bij Oxfam Wereldwinkels voor koekjes, quinoa of een sapje. In de supermarkt vind ik mijn weg naar de fair trade chocolade.

Ik vind het goed dat fair trade in de lift zit. Tegenwoordig hoor je er ook steeds meer over. Er worden dingen georganiseerd rondom het thema, waardoor het bekend raakt bij een breder publiek. Soms is er wel eens een vriendin die me zegt dat ze iets lekker gevonden heeft in de Oxfam Wereldwinkel. Dat vind ik een heel goed teken.

Tess Cloetens (21), Bedrijfskunde Stephanie Buyle

Tess: Ik weet dat je zowel in winkels als online ethische producten kunt kopen. De producten zijn gemaakt in goede werkomstandigheden. Er wordt ook heel hard op gelet dat die omstandigheden zo blijven. De producten zijn vaak ook duurder dan de gewone.

Vorig semester heb ik een debat bijgewoond over fair trade. Het ging over de voor- en nadelen van fair trade. De nadelen weet ik niet direct meer, maar de voordelen voor de boeren zijn betere werkomstandigheden en een eerlijk aandeel van de opbrengst.

Lukas Salden 8 ― Verrekijkers

Daan Verenander

Daniël Dubbrikk

Op de middelbare school verkochten ze weleens producten van fair trade en dan kocht ik twee zakjes chips of een reep chocolade. Nu koop ik geen fair trade producten meer.

Daan Verenander (19), Leutrim Brahimaj (20), Daniël Dubbrikk (19) & Bedrijfskunde Lukas Salden (19), Rechten Leutrim: Fair trade is een organisatie Daan: Fair trade is van Max Havelaar en andere merken die arme landen ondersteunen door een eerlijke prijs aan te bieden aan arme boeren omdat die niet kunnen concurreren met westerse boeren. Op die manier worden de boeren gesubsidieerd. Verder weet ik heel weinig over fair trade. Je hebt van die Max Havelaar logo’s op bepaalde producten, maar ik let daar niet specifiek op. Daniël: Ik kijk eigenlijk niet naar fair trade producten, ze zijn me dan ook nog nooit opgevallen.

Lukas: Ik koop geen fair trade producten. Als ik een product met een fair trade label in de rekken zie liggen en er daarnaast een goedkoper product ligt, dan kies ik toch voor het goedkoopste. Zijn er twee soorten bananen en de één is fair trade, maar de ander goedkoper. Dan ga ik voor de goedkoopste. Daan: Er zijn op de lagere school wel sensibiliseringscampagnes om fair trade meer bekendheid te geven, maar ik weet niet of dat echt helpt. Lukas: Je hoort het wel vaak in de media, zoals op het nieuws.

Daniël: Ik vind juist van niet. Ik lees vaak de krant, maar ik zie zelden een krantenartikel over fair trade. Ik heb er niks van gehoord of gelezen. Ik denk niet dat het zoveel in de media komt. Daan: Ik denk dat je er vooral open voor moet staan. Op schoolcampagnes na, wordt er volgens mij weinig gedaan om mensen echt te overtuigen van de meerwaarde van eerlijke handel.

of een systeem dat ervoor zorgt dat mensen eerlijk worden betaald voor het werk dat ze doen. Als je een product hebt dat het fair trade logo draagt, weet je dat er een eerlijk loon tegenover staat. De producten zijn duurder, waardoor de mensen beter kunnen worden betaald. Zelf koop ik geen fair trade. Ik zou niet speciaal naar de winkel gaan om zo’n product te kopen, maar als ik er in de gewone supermarkt op bots, zou ik het misschien wel overwegen.

Ik ben ook naar het debat over fair trade geweest. Eén van de dingen die me opviel, was dat veel mensen denken dat eerlijke handel de lokale boeren enorm helpt, maar in werkelijkheid worden ze maar een beetje geholpen en zeker niet op lange termijn. Er wordt ook maar met een bepaald segment van de landbouw samengewerkt, dus niet met een heel gebied of een heel land. Het maakt dus maar voor een beperkt aantal boeren een verschil uit. Ik vind dat de organisaties daar duidelijker over moeten zijn.

Stephanie Buyle (22), Geschiedenis

Stephanie: Echt bewust koop ik geen fair trade producten. Als er schoolprojecten zijn, koop ik daar vaak wel iets van. Op mijn middelbare school was er elke week een Oxfam-winkeltje open, waar je tijdens de middag chips, chocolade en sappen kon kopen. Als ik nu door de supermarkt loop, vallen die producten me wel op. Ik vind het goed dat fair trade producten bestaan en dat mensen bewust zijn van eerlijke en oneerlijke handel. w

Verrekijkers ― 9

Dossier: eerlijke handel

Tekst: Saskia Rademaker — Foto's: Jolanda Brandt

Antwerpse fair trade ambassadeurs in de kijker

ook tussen, bijvoorbeeld jassen gemaakt van gerecycleerde petflessen. Alles wat wij verkopen is op een eerlijke manier geproduceerd, dus niet met kinderarbeid of slavernij. De kleding komt uit uiteenlopende landen: Portugal, Turkije, Engeland, India, Pakistan, soms China. Aan welke eisen moeten de producten die u verkoopt voldoen?

Wij werken samen met merken die wij vertrouwen, dat is het belangrijkste selectiecriterium. Dit zijn merken die al langer bezig zijn of een certificaat kunnen voorleggen van correct geproduceerde stoffen.

Vindt u dat het de goede kant opgaat de met fair trade handel?

A

ntwerpen is sinds 2007 officieel een FairTradeGemeente. Om deze titel in de verf te zetten, kiest ’t Stad elk jaar enkele inwoners uit die een aanstekelijke passie hebben voor eerlijke handel en eerlijke producten. Deze ambassadeurs laten met hun initiatieven zien hoe fair trade mooi, lekker en soms zelfs sportief kan zijn. Verrekijkers werd gevraagd om de Antwerpse fair trade ambassadeurs van 2014 te portretteren en ging daar graag op in.

In het kort

Candice Nuyttens, zaakvoerster van Today is a good day Hoe bent u op het idee gekomen om een fair trade kledingwinkel op te starten?

10 ― Verrekijkers

Ik denk dat mijn liefde voor fair trade ontstaan is toen ik me bewust begon bezig te houden met mijn voeding. Dat breidde zich uit naar nadenken over mijn consumptiepatroon. Dit

stimuleerde me om op zoek te gaan naar kleding en meubels die eerlijk geproduceerd werden. Eigenlijk begon het dus vanuit een eigen vraag naar eerlijke producten. Mijn geloof in fair trade is niet op één moment ontstaan, het is meer een evolutie geweest. Van biologische voeding die

Er wordt steeds bewuster met het milieu en met eerlijke handel omgegaan, maar het geheel is nog te kleinschalig. Het moet meer vanzelfsprekend worden. Het zou leuk zijn als de producten niet meer alleen uit derdewereldlanden komen, maar ook uit de eigen omgeving. De personeelskosten zijn hierin een heel •  Candice’s liefde voor fair trade belangrijke factor. Wij producten begon bij gezonde voeding en wilden een eigen merk breidde zich uit naar kleding. uitbouwen, maar dat is in België onmogelijk • Ze opende vijf jaar geleden Today is a vanwege die hoge good day, een winkel waar enkel kleding personeelskosten. Ik wordt verkocht die eerlijk en met word daar kwaad van, respect voor het milieu gemaakt is. heel veel creatieve • Meer weten? www.todayisagoodday.be mensen die een onderneming willen starten ondervinden enorm veel moeilijkheden en haken zo af. De expertise ligt dicht bij huis vaak Wat houdt het concept van Today hoger, dus ik zou willen dat het is a good day in? gemakkelijker wordt om te onderneWij verkopen enkel kleding die men in België. eerlijk en met respect voor het milieu gemaakt is. Dit geldt vooral voor de We hebben nu wel een eigen merk, stoffen, die moeten van materiaal als maar de kleding laten we niet zelf organisch katoen of hennep gemaakt maken: we bedrukken fair trade zijn. Gerecycleerde stoffen zitten er T-shirts van een ander merk.

meestal fair trade is ben ik naar fair trade kleding gegaan. Het gezonde van biologisch en het eerlijke van fair trade horen wat mij betreft samen. Ik hoop dat er een periode komt waarin mensen tegen elkaar zeggen: ‘weet je nog, toen kleding nog oneerlijk gemaakt werd?’

Verrekijkers ― 11

Tekst: Saskia Rademaker — Foto's: Jolanda Brandt

Karin Staes, zaakvoerster van koffiebar Zulma Hilde Lodewijckx, initiatiefneemster Sint Maria Wereldwinkel op School In het kort • Ging met Broederlijk Delen op inleefreis naar Bolivia. • Werkt als vrijwilliger in de Wereldwinkel. • Meer weten? www.oxfamwereldwinkels.be, bij het onderdeel “Scholen”. Wat houdt uw initiatief Wereldwinkel op School in?

Ik ben ongeveer vijf jaar geleden gestart met de Wereldwinkel op School, een project waarbij we tijdens de pauze fair trade producten verkopen op een middelbare school. Ik werkte al als vrijwilliger in de Wereldwinkel in Berchem. Het leek me een leuk idee om ook op school het idee van fair trade uit te dragen. In het begin was het in de vorm van een actie, zo één, twee of drie keer per jaar. Sinds twee jaar zitten we in een klein lokaaltje. De winkel is één keer per week open, in samenwerking met leerlingen die we hiermee langzaamaan proberen te informeren over fair trade. De jongere leerlingen van de eerste twee jaren laten we meedraaien in de verkoop, zodat ze gaandeweg ontdekken dat er een groter verhaal achter zit. We hopen dat ze blijven hangen en als oudere leerlingen blijven meewerken en op die manier andere kinderen aansteken. Ik ben godsdienstleerkracht en binnen ons vakgebied doen wij minstens eens per jaar iets rond fair trade in onze klassen. Met filmmateriaal, een actie of een proefwedstrijd, waarbij we fair trade en gewone producten laten

12 ― Verrekijkers

proeven. Het project Wereldwinkel op School is hierop gebaseerd. Wat is het doel van het project?

Het uiteindelijke doel van Wereldwinkel op school is bewustwording. Niet alle leerlingen krijgen dat van thuis uit mee. Toch krijgen veel kinderen geld van thuis mee om op school fair trade producten te kopen, hierdoor komt het wel binnen in de gezinnen. Er zijn zelfs kinderen die een product kopen omdat hun moeder dat graag heeft.

Als we aan het eind van het jaar een bedrag over hebben, dan overleggen we met de leerlingen over de vraag aan welk goed doel dat bedrag gegeven wordt. Het is niet de bedoeling dat we hier winst op maken, het is puur om te informeren en een goed doel te steunen. Het is belangrijk dat leerlingen zich naast de lessen ook met maatschappelijke thema’s bezig houden.

Hoe is uw overtuiging van het belang van fair trade ontstaan?

Ik denk dat mijn christelijk geloof en liefde voor de medemens de basis zijn voor mijn overtuiging van fair trade. Ik ben heel sterk gelovig, en vanuit dat engagement ben ik mee geweest op inleefreis naar Bolivia met de organisatie Broederlijk Delen. Tijdens de inleefreis hebben we kennis gemaakt met projecten van Broederlijk Delen. Van daaruit ontstond voor mij het verlangen om zelf iets te doen met fair trade.

Op welke manier werken jullie in de koffiebar met fair trade producten?

Onze sapjes zijn fair trade, en binnenkort gaan we fair trade wijn van de Wereldwinkel schenken. De chocolaatjes bij de koffie zijn ook fair trade en de koekjes die mijn man Claus bakt proberen we ook zoveel mogelijk met fair trade producten te maken.

Eens per jaar in een weekend in december organiseren we een geschenkenbeurs in samenwerking met de Wereldwinkel. Alles wat zij willen uitstallen, kunnen ze hier dan neerzetten. Dit is een mooie kruisbestuiving: onze klanten maken kennis met fair trade en die van hen met onze koffiebar.

litatief goede producten vinden we het belangrijkste. Soms wordt het hierdoor iets duurder, maar het heeft dan in ieder geval een eerlijke prijs. Fair trade producten bevatten beide: ze zijn kwalitatief goed én hebben een eerlijke prijs. De overtuiging dat fair trade het beste is, hebben wij altijd al gehad.

Hoe is het idee voor Zulma ontstaan?

Mijn man werkte in een jazzcafé, ik ben zelf leerkracht en schepen. We hadden al lang plannen om een eigen zaak te starten, maar wilden dat niet doen zolang de kinderen nog heel klein waren. Anderhalf jaar geleden hebben

we Zulma geopend. Het eerste jaar was moeilijk, maar inmiddels hebben we een vast en gemengd publiek opgebouwd. Ik denk niet dat ze speciaal naar hier komen omdat we fair trade producten hebben, maar voor onszelf is het wel belangrijk dat we goede en eerlijke producten verkopen.

In het kort • Claus en Karin Staes runnen samen koffiebar Zulma. • Ze verkopen fair trade sapjes en wijnen. • In december houden ze in samen-werking met Wereldwinkel Merksem een geschenkenbeurs. • Onlangs hadden ze een succesvolle eerste wijnproefavond met Wereldwinkel. • Meer weten? www.facebook.com/KoffiebarZulma

We hebben ook onlangs een wijnproefavond georganiseerd met de wijnen van de Wereldwinkel. Dat was een groot succes en we willen het graag nog eens herhalen. Door de geschenkenbeurs en wijnproefavond leren mensen de Wereldwinkel kennen. Sommigen wisten niet dat er één is in Merksem, maar die kopen daar nu bijvoorbeeld hun wijnen.

De geschenkenbeurs is eigenlijk een soort kleine Wereldwinkel die ze hier in de koffiebar plaatsen. Hoe is uw overtuiging van het belang van fair trade ontstaan?

Ik ben ook politicus: ik ben actief bij de partij Groen. Deze partij zit ook in de sfeer van fair trade: solidariteit, eerlijke handel. KwaVerrekijkers ― 13

Tekst: Saskia Rademaker — Foto's: Jolanda Brandt

Helena Ouwehand – van der Plas, zaakvoerster van Solide In het kort • Mieke Dumortier en Elisabeth Huybers runnen samen Soepmie.

• Ze leveren met een bakfiets biologische soep en andere gerechten aan bedrijven. • Ze werken soms samen met Oxfam voor cateringen. • Met hun origineel concept stonden ze al in Flair en Knack en er is een reportage gemaakt over Soepmie op Vier. • Meer weten? www.soepmie.be

Hoe is Solide ontstaan?

Het idee voor Solide is zo’n vier jaar geleden ontstaan toen ik nog in Canada woonde en graag een boetiek met dameskleding wilde openen. Ik vind dat ik 100 procent achter mijn producten moet staan, dus ben ik op het idee van fair trade en “ethical” kleding gekomen. In Canada verkocht ik deze kleding via homeparties en events, waar ik met een bestelbusje vol kleding naartoe ging. In 2012 zijn we naar België verhuisd en zag ik een groot aantal lege panden staan. Aangezien mijn droom al jaren was om een echte winkel te hebben, heb ik begin dit jaar de stap gezet en een pandje gehuurd. Waar moet de kleding die u verkoopt aan voldoen om fair trade te zijn?

Mieke Dumortier, zaakvoerster van Soepmie Wat houdt uw initiatief in?

Wij leveren biologische soep aan bedrijven en particulieren. Dat is onze core business. Daarnaast hebben we dit eethuisje en doen we aan catering. De focus ligt vooral op bedrijven binnen de Singel van Antwerpen, want wij bezorgen alles met een bakfiets. Naast soep hebben we ook nog andere producten: van dinsdag tot en met donderdag serveren we lunchgerechten zoals pastasalade, tabouleh of quiche en op vrijdag hebben we broodjes. We proberen alles zo ecologisch mogelijk te doen, daarom leveren we ook met de bakfiets. We schenken de soep meteen op locatie, zodat er geen plastic verpakkingen nodig zijn. Een aantal producten is ook fair trade, zoals de kokosmelk die we gebruiken en sommige van onze frisdranken. Daarnaast werken we wel eens samen met 14 ― Verrekijkers

Oxfam. De fair trade link wordt dus wel gelegd. We verzorgen voor Oxfam soms cateringen, als zij bijvoorbeeld een feestje organiseren.

Ik ben in oktober 2010 alleen met Soepmie gestart, sinds vorig jaar is mijn compagnon Elisabeth Huybers erbij gekomen en zijn we met z’n tweeën. Af en toe hebben we tijdelijke werknemers of studenten in dienst, bijvoorbeeld voor cateringen.

Hoe bent u op het idee gekomen om een biologisch cateringbedrijf met een bakfiets te beginnen?

Ik werkte eerst als consultant bij Randstad en tijdens een jaar tijdskrediet bedacht ik dat ik de keus had tussen teruggaan naar mijn oude baan of iets nieuws starten. Toen is het idee ontstaan voor Soepmie. Ik wilde

iets doen dat gezonde voeding en veel bewegen combineerde. Hoe is uw overtuiging van het belang van biologisch voedsel ontstaan?

Ik kookte voor ik de zaak had ook al biologisch, vanuit mijn overtuiging van respect voor mens en natuur. Mijn voorkeur voor biologisch is niet altijd zo duidelijk geweest, maar ik ben het wel gewend van thuis uit. Toen werd het alleen niet “biologisch” genoemd. We kookten met eerlijke producten, we hadden thuis geen voorverpakte maaltijden. We maakten ons eten zelf, waardoor je gaat nadenken over welke producten je gebruikt. Welke reacties krijgt u van klanten?

In het begin kreeg ik vooral compli-

menten over het concept, velen vonden het origineel. Nu gaan de reacties vooral over het feit dat mensen blij zijn met een lekker en gezond alternatief voor hun lunchpauze. Er zijn wel klanten die het kiezen omdat het biologisch is, maar de meeste anderen blijven klant omwille van de smaak van onze producten.

Een deel van de klanten kent ons door mond op mond reclame, maar velen kennen ons door de krant en uit de bladen. We hebben namelijk veel publiciteit gehad doordat het concept uniek is. Zo stonden we in Flair en Knack en in tijdschriften verbonden aan de universiteit of biologische ondernemingen. We zijn zelfs op tv geweest met een reportage op Vier!

Ik vind het belangrijk dat de producten die ik inkoop gemaakt zijn op een manier die respect toont voor mens en natuur. Er mag geen sprake zijn van kinderarbeid, slavernij of slechte werkomstandigheden. Dat soort dingen kan ik niet promoten. Ik probeer in mijn dagelijks leven ook zoveel mogelijk rekening te houden met fair trade en biologische producten en met het idee van “re-use, reduce and recycle”. Het is een levensovertuiging

die we hebben als familie. Je bent op de wereld om je steentje bij te dragen aan een betere wereld en niet alleen maar om te consumeren. Mijn leveranciers werken samen met kleine familiebedrijfjes en coöperatieven. Zij hebben al jarenlang relaties met die coöperatieven en ze investeren echt in de gemeenschappen waar deze aan verbonden zijn: er worden trainingen gegeven, er wordt geïnvesteerd in scholen, enzovoort. Het is dus meer dan alleen kledingproductie. Dat is ook het achterliggende principe van fair trade: de sociale en economische ontwikkeling bevorderen. De mensen die fair trade kleding maken worden goed betaald, werken in goede omstandigheden met normale werkuren en zonder dat er sprake is van kinderarbeid. Ook de materialen zijn duurzaam en natuurlijk. De kleding die ik verkoop is voornamelijk gemaakt van linnen, hennep, bamboe, wol, tencel en organisch katoen. Deze materialen zijn milieuvriendelijk en heel fijn om te dragen.

In het kort

• Oprichtster van Solide, een winkel die fair trade dameskleding verkoopt. • Verhuisde in 2012 van Canada naar België, waar ze al fair trade kleding verkocht op homeparties. • Meer weten? www.solidefashion.com

Verrekijkers ― 15



theaterrecensie

Tekst: : Ellen Michielsen — Foto: deBuren

Mon Noord Theater over Noord versus Zuid Mon Noord lijkt minder onschuldig dan Mbenga beweert. De theatermaker legt duidelijke contrasten bloot tussen Congo en het Noorden.

‘Mijn naam is Jovial Grégoire Mbenga’. Met die woorden stelt Jovial Mbenga zich aan het begin van zijn stuk Mon Noord voor, nadat hij een lege emmer van zijn hoofd heeft gehaald. Hij vertelt over zijn achtergrond en familie en even lijkt het alsof hij ons zijn levensverhaal zal toevertrouwen. Wat volgt zijn echter enkele fragmentarische anekdotes over zijn leven in de Democratische Republiek Congo, het verhuizen naar Europa en zijn ervaringen in een totaal nieuwe omgeving, namelijk Brussel, die het contrast moeten weergeven tussen het Zuiden en het Noorden. De situaties die hij vertelt zijn heel typisch, je zou ze gerust clichés kunnen noemen, maar tegelijkertijd kort en vermakelijk.

Toch blijft de toeschouwer met een hele hoop vragen zitten. Wat wil Mbenga ons meegeven met deze anekdotes? Hij lijkt Europa te bekritiseren, bijvoorbeeld door gedurende de hele 16 ― Verrekijkers

voorstelling in de koelbox op het podium te duiken en er telkens een flesje van een ander merk uit te halen. Hij drinkt de flesjes halfleeg of kapt ze in de lege emmer die hij eerder op zijn hoofd had. Dit is een duidelijke kritiek op de consumptiemaatschappij waarin wij leven. Wanneer wij in de supermarkt komen, hebben we de keuze uit tientallen merken water, terwijl er in vele landen van de wereld waterschaarste heerst. Eén van die landen is de Democratische Republiek Congo, die de lege emmer voorstelt. Ook de oranje plunje laat ons niet ongeroerd. Het doet denken aan de plunjes die de gevangenen in de militaire gevangenis van Guatanamo dragen. We kunnen dit bekijken als kritiek op België waar de Congolees als een gevangene in leeft. Eveneens kan het verwijzen naar het verleden waarin de Congolezen vaak op gruwelijke wijze de gevangenen waren van de Belgen in Congo.

Ondanks deze negatieve kijk op België en Europa lijkt Mbenga ook kritiek te hebben op de Democratische Republiek Congo. Zo bijvoorbeeld op de bekrompenheid die er heerst rond zelfmoord en travestie, iets dat in de onze wereld veel minder als taboe beschouwd wordt. Ook met de anekdote over de krokodil die meereist op een vliegtuig, ontsnapt, het vliegtuig laat crashen en zelf als enige overleeft, klinkt hij vrij denigrerend over zijn eigen cultuur.

Toen we Jovial Mbenga na het stuk vroegen naar zijn bedoelingen en boodschap, bleef hij volhouden dat hij met het stuk geen kritiek leverde. Hij wilde het publiek gewoon een fijne avond bezorgen. Toch lijkt Mon Noord minder onschuldig dan Mbenga beweert. De theatermaker legt duidelijke contrasten bloot tussen Congo en het Noorden. Voorbeelden zijn de gezellige drukte die bij de cafés rond

de kerk in Kinshasa heerst tegenover de doodse stilte in Brussel, het meer asociale en argwanende gedrag van de Belg tegenover de sociale, zingende en dansende Congolees en architecturale monumenten als uithangbord van het Noorden tegenover de pastorale landschappen van het Zuiden.

De gebraden kip kan als een besluit voor het stuk dienen. Mbenga vertelt het publiek dat de kip in de Democratische Republiek van Congo een teken van rijkdom is, maar nauwelijks gegeten wordt. Wanneer de zeldzame gebraden kip op tafel komt, moet een Congolees hem ook nog eens delen met zijn hele gezin. Hier in Brussel is het niet moeilijk om aan een kip te geraken en aan het einde van het stuk is hij dan ook de trotse bezitter van één. Hij moet hem echter wel in stilte en alleen opeten. Een mogelijke slotbedenking van het stuk is dat Mbenga niet overtuigd is van een ideale plaats op aarde. Ook het Noorden, dat voor vele Congolezen de wereld van dromen en verwezenlijkingen lijkt, stelt in werkelijkheid vaak heel wat anders voor. Er is misschien minder schaarste, maar Europa schiet tekort op andere manieren. Het is een nogal pessimistische opvatting van een stuk dat eerst en vooral op een erg vrolijke, levendige en zelfs luchtige manier gebracht wordt. De kracht van het stuk zit hem in deze luchtigheid en de relatief korte duur. Theaterstukken over het Zuiden zadelen het publiek vaak op met een schuldgevoel Jovial Mbenga wil ons niet met de neus op de feiten drukken of ons confronteren met het verleden. Wel wil hij ons een leuke avond bezorgen en ons op die manier bewust maken van de verschillen tussen twee culturen. Hij wisselt de meer “ernstige” anekdotes af met aanstekelijke dansjes en liedjes in het Lingala, zodat het publiek ontspannen kan genieten van een plezierig stukje eenmanstheater met een serieuzere boodschap voor diegenen die wat verder willen nadenken.

recept met respect

Tekst & Foto: Eliane Maes

Rösti Ben jij het beu om ’s morgens altijd dezelfde Cornflakes te eten? Of wil je iemand verbluffen met je kooktalenten? Deze rösti’s zijn heel snel en gemakkelijk te maken. Rösti’s, die als hoofdbestanddeel aardappelen hebben, komen van oorsprong uit het Duitstalige deel van Zwitserland. Oorspronkelijk werden ze gegeten als ontbijt. In kleinere porties worden ze echter ook gebruikt als bijgerecht ter vervanging van aardappelen of rijst.

Ingrediënten voor 4 personen (bijgerecht) • 4 grote aardappelen • 2 theelepels mosterd • 1 ei

• 50 gram geraspte kaas • Peper & zout • Bakboter

Bereiding Schil de aardappelen en rasp ze. Gebruik daarbij de grote gaten van de rasp. Voeg de mosterd, het ei en de geraspte kaas toe en meng alles goed door elkaar. Breng op smaak met peper en zout (en eventueel muskaatnoot) en vorm de burgers. Bak ze in een hete pan op middelhoog vuur totdat ze bruin worden. De rösti’s zijn nu klaar om op te dienen. Smakelijk! Tip: Voeg stukjes spek en ui toe aan de rösti’s. Serveer met een slaatje.

Verrekijkers ― 17

fotoreportage: familiedag

Drie bevriende Nepalese families zijn samen op stap: de familie Magar (links), de familie Ghale (midden) en de familie Nepal (rechts). Iedereen is heel gastvrij: wij mochten van de lekkere traditionele salade proeven die ze meegebracht hadden.

Foto's: Jolanda Brandt — Tekst: Chaima Laattar

Op 15 mei is het de 21ste editie van de International Day of Families. Dit initiatief werd in 1993 in het leven geroepen door de VN om het belang van families voor de internationale gemeenschap in de verf te zetten. Verrekijkers ging op stap in Antwerpen en ontdekte er de vele gezichten van familie. Mama Melissa Neyt komt met baby Sem en schoonzus Tine Lauwaert terug van een bezoekje aan de Zoo.

De Roemeense papa Ionunt Pacurar geniet met zijn dochtertje Maria van het weer.

De Portugese familie Da Silva poseert voor het station.

Mama Dorethe Remfrun (midden) zit in het Stadspark te picknicken met haar dochters Steffany (links) en Roylaycha (schoot) en nicht Bianca Vante (rechts).

De familie Janssens op wandel in Antwerpen: papa Michiel, mama Laura, dochter Anna en zoon Carlos. Die laatste vindt het heerlijk om op de foto te gaan.

18 ― Verrekijkers

Mama Monica en papa Jasper Visschers op stap met hun dochtertje Ria.

Papa Chong Sheau Fang, mama Steve Man en dochters Julles en Jazley genieten van een wandeling.

Verrekijkers ― 19

de wereld anders bekeken

Verrekijkersreporter

Charlotte Lievens ging op reis naar Pakistan

Kalasjnikovs in Karachi

E

en half jaar voor mijn vertrek naar Pakistan boekte ik de tickets. Ik koos voor een vlucht van Emirates naar Islamabad, de hoofdstad van Pakistan. Ik kreeg tijdens het boeken 3 keer de melding: ‘Are you sure you want to go to Pakistan? Terrorist attacks may occur at any place, 24 hours a day, 7 days a week.’ Driemaal drukte ik met een bonzend hart op ‘ok’. Mijn zin voor avontuur overwon mijn angst en op 27 februari begon de reis naar het onbekende.

Tekst: Voornaam Achternaam — Foto's: Voornaam Achternaam

pakistan

Pakistan

(officieel: Islamitische Republiek Pakistan) Hoofdstad: Islamabad Staatstype: Federale staat met in sommige streken het gebruik van de Sharia.

Bestemming Pakistan

Wat bezielde me om op reis te gaan naar Pakistan? Ik ging er twee vriendinnen bezoeken, die toevallig ook zussen zijn. Ik heb de jongste zus via het Buddyprogram in Leuven leren kennen. Ze deed er een Master Fysiologie en ik was haar buddy. Mijn taak bestond erin haar te helpen integreren in België. Later 20 ― Verrekijkers

Aangezien ik twee zussen in België had rondgeleid, zat het er al lang aan te komen dat zij mij ook eens hun land zouden laten zien. werd haar zus, via haar bedrijf, overgeplaatst naar Antwerpen en zo heb ik haar ook leren kennen. We zijn uiteindelijk hartsvriendinnen geworden. Aangezien ik de twee zussen in België had rondgeleid, zat het er al lang aan te komen dat ze mij ook eens hun thuisfront zouden laten zien. Toen ik

werd uitgenodigd voor de trouw van de oudste zus, zag ik dit als een perfecte gelegenheid om naar Pakistan te gaan. Mijn vriend kwam mee, omdat het als buitenlandse vrouw in Pakistan aangewezen is om vergezeld te worden door een man. Dit komt onder andere doordat vrouwen niet met onbekende mannen mogen spreken, hetgeen een verblijf natuurlijk nog moeilijker maakt.

President: Mamnoon Hussain Oppervlakte: 770,875 km2 of 36ste grootste land ter wereld Bevolking: 196,174,380 ( 54,8 % jonger dan 22 jaar) Officiële talen: Engels en Urdu

identikit

Na dertien uur vliegen kwam ik aan in Islamabad. Mijn vriendinnen ter plaatse hadden me voor het vertrek gezegd dat ik geen hoofddoek moest aandoen, bijna niemand doet het. Natuurlijk geloofde ik hen, maar wanneer ik de luchthaven verliet, waren er een 80-tal mannen naar me aan het staren. Ik denk dat ik me op dat moment wel veiliger had gevoeld achter een hoofddoek. Mijn eerste indruk van Islamabad was dus dat er bijna alleen maar mannen op straat te zien waren, ik had zelfs nog nooit zoveel mannen bij elkaar gezien. De eerste cultuurschok, welkom in Pakistan!

Religie: Moslims: 96.4% (soennieten 85-90%, sjiieten 10-15%) Andere (zoals christenen en hindoes): 3.6% Reisadvies: Niet-essentiële reizen naar Pakistan worden afgeraden omwille van het risico op ernstige veiligheidsproblemen (terroristische aanslagen, onlusten, gewelddadige betogingen, ontvoeringen, commando aanvallen enz.) die in heel het land op eender welk moment kunnen voorkomen .

Religieuze ambiguïteit

Na mijn aankomst werd ik ondergedompeld in de islamitische wereld. Mensen droegen lange kleden met losse broeken en de meeste vrouwen droegen een losse sjaal over hun hoofd. In Pakistan leven zowel sjiieten als soennieten. De soennieten hechten meer belang aan de soenna (de overleveringen van Mohammed), terwijl de sjiieten hun geestelijken, de ayatollahs, zien als vertegenwoordiging van Allah op aarde. Beide groepen leven meestal in harmonie, maar door de huidige onrust in het Midden-Oosten

zijn de twee groepen vaak in conflict. 80 à 90% van de islamitische Pakistanen zijn soenniet. De sjiieten die in Pakistan leven, woonden vroeger in India, ze trokken na de onafhankelijkheid naar Pakistan. Door deze verschuiving gebeurt het soms dat er gemixte relaties ontstaan. Zo ook bij mijn vriendin die trouwde. Zij is soenniet en de bruidegom is sjiiet. Het heeft drie jaar geduurd vooraleer de families hun relatie konden accepteren en ze mochten trouwen. Het

koppel vertegenwoordigt echter niet de meerderheid van de Pakistaanse bevolking: de bruid werkt al meer dan vijf jaar in Europa en de bruidegom heeft zijn studies in Londen gedaan.

Een trouw als afscheid

De trouw duurde maar liefst vijf dagen. Het feest bestond uit drie officiële gelegenheden en twee familiale bijeenkomsten. Elke gebeurtenis duurde maximum twee à drie uur per dag. De rest van de dag maak je jezelf

klaar voor de volgende dag. Dit is een verkorte versie van de traditionele Pakistaanse trouw, die normaal zeven dagen duurt. Ondanks de duur van het feest en de kleding die er wordt gedragen, was de trouw eigenlijk erg gelijkaardig aan een Belgische viering. Het grootste verschil was dat de bruid hier werkelijk afscheid moet nemen van haar familie. Ze gaat bij de familie van haar vriend wonen. Haar eigen familie staat haar in zekere zin af. Tijdens de bruiloft vloeien er veel tranen van geluk maar zeker ook tranen van afscheid. De bruidegom, die nog thuis woont, moet plaats maken in zijn kamer waar de bruid intrekt. Traditioneel gezien moet de nieuwe vrouw ook in dienst staan van haar schoonmoeder. Je kan maar pech hebben dat je een schoonmoeder hebt die haar ontbijt om vijf uur ’s ochtends klaar wil hebben staan. Dan heb jij als schoondochter daar niets tegen in te brengen. Dat was het geval bij een van de tantes op de bruiloft die haar ver-

Verrekijkers ― 21

de wereld anders bekeken haal deelde met de bruid en zei dat ze blij moest zijn dat tijden veranderen.

Een vrouw als vreemd wezen

Ik wist van de media bij ons dat vrouwen in Pakistan beperkte rechten hebben en dat ze hier niet te onthullend in het openbaar mogen rondlopen. Daarom was het minder verrassend voor me toen me verteld werd dat ik niet met een jongen mocht praten of ‘nee’ mocht zeggen tegen een bedelaar, als vrouw hoorde ik deze mensen te negeren. Ik mocht alleen met mannen uit de familie praten. Verder werd ik ook een keer in een hotel op een kamer geplaatst zodat een oudere man kon passeren. Hij kon niet passeren omdat ik niet genoeg kleren aanhad. Ik droeg een losse broek en een T-shirt.

Veiligheid

Sinds de jaren ’80 is de veiligheid in Pakistan sterk verminderd. Eén van de tantes van de familie was toen een toeristengids. Tijdens onze reis leken mijn vriend en ik de enige toeristen. Sommige onbekenden vroegen ons bezorgd of we het naar onze zin hadden, want ze hadden al zolang geen toeristen meer gezien. Ze gaven mij spontaan een reeks ‘tips and tricks on how to survive’. Al snel werd me de algemene angst onder de bevolking duidelijk. Drie dagen na mijn aankomst vond er een aanslag met elf doden plaats in het gerechtelijk district van Islamabad. Toen ik het nieuws toevallig vernam via het internet, thuis bij de familie van mijn vriendinnen, besefte ik dat we er de dag voordien vertoefden. Niet lang nadien werkte het internet niet meer en dat bleef zo tot de volgende dag. Het gaf een verstikkend gevoel om, nadat je net zulk nieuws vernomen hebt, als het ware te worden afgesloten van de wereld. De eerst reactie van mijn vriendinnen was om te bellen naar hun advocaat om te horen of hij nog in leven was. Ze konden hem niet bereiken. (Pas later bleek dat hij in orde was.) Die dag was er een oorverdovende stilte in het huis. Er werd niet 22 ― Verrekijkers

Tekst & Foto's: Charlotte Lievens

over de aanslag gesproken, maar de angst was in ieders ogen te zien. We moesten de volgende dag het vliegtuig nemen naar Karachi, waar de trouw zou plaatsvinden. Life goes on.

Conflict en politieK

Karachi, de economisch belangrijkste stad van Pakistan, is met haar 20 miljoen inwoners één van de grootste steden ter wereld. Toen we van Islamabad naar Karachi vlogen, leek er inderdaad geen einde te komen aan de rijen huisjes. Daarnaast is volgens Al Jazeera deze stad de gevaarlijkste grootstad ter wereld. Ik verbleef in de Defense area, een gebied onder controle van het leger. Soldaten en tanks waren dan ook een deel van het straatbeeld. Daarnaast wijzen cijfers van de Verenigde Naties erop dat Karachi de grootstad is met

De Taliban regeert over de helft van de stad. Het is een politieke partij waarop je kunt stemmen. de meeste moorden van de wereld: 12,3 moorden per 100.000 inwoners per jaar. Geen enkele andere grootstad komt in de buurt: de stad op de tweede plaats telt 25 procent minder moorden. De Taliban regeert ook over de helft van Karachi. Het is ondertussen een politieke partij waarop je kunt stemmen.

Kwestie van leven of dood?

In Karachi is het verkeer een fenomeen op zich. Je ziet er veel mensen op de brommer. Mét geweren. Het is eng om te zien wanneer je in de auto zit, want als er iemand met een geweer naast je komt rijden kan je geen kant op. Het was al een ongewone situatie voor

mij, maar als je weet dat de meeste moorden gebeuren door mensen op brommers die schieten in auto’s, dan voel je je al helemaal niet meer op je gemak. Ik heb uit ervaring geleerd om in zo’n situaties rust uit te stralen en nooit recht naar het gevaar te kijken, maar vanuit de ooghoeken, zodat al het mogelijke contact vermeden wordt. Dit is natuurlijk moeilijk omdat het betekent dat je je angst onder controle moet houden. Daarbij heb ik onder andere geleerd dat Vlamingen het gewoon zijn mensen te bekijken, bij ons mag je naar mensen kijken die opvallen door bijvoorbeeld mooie kleding, vreemde gebaren, enzoverder. Dit is echter niet overal zo. Zodra je te lang, langer dan één seconde, naar een richting kijkt, kunnen mensen van andere culturen het gevoel hebben dat je contact met hen zoekt. Maar het is duidelijk dat je geen contact wil met mensen die wapens dragen!

Overvallen worden

Ik heb op de trouw een jongen van 25 jaar ontmoet die op een maand tijd zes keer beroofd was. Het was een gewoon gespreksonderwerp aan tafel. Daarnaast had ik de mooie kust

het verkeer IS een fenomeen op zich. Je ziet er veel mensen op de brommer. Mét geweren. gezien en vroeg ik of er ook mensen zwemmen. Een jongen, ook 25: ‘Zeker! Ik ben gisteren nog gaan zwemmen met vijf maten. We hadden wel twaalf gewapende beveiligingsagenten bij.’

Alcohol, een verboden drank? Alcohol is door de wet verboden in Pakistan. Toch zie je een groot probleem ten aanzien van alcoholverslaving. Aangezien alcohol verboden is, drinken mensen alleen in het geheim, en is er dus weinig of geen controle. Hierdoor loopt het alcoholgebruik snel uit de hand. Maar het gaat verder dan alcohol, ook hard drugs vormen een groot probleem. De drugs, vooral opium en marihuana, komen voornamelijk uit Afghanistan. Drugsdealers brengen de verdovende middelen naar

Karachi om te exporteren naar de rest van de wereld. Ik heb de eer gehad een conversatie te delen met de consul van België ter plaatse. Hij vertelde dat hij net een rapport over extreem drugsgebruik had geschreven, en bevestigde zo dat het een groot probleem is. Eén van mijn vriendinnen beaamde en vertelde dat drie neven op dat moment in een ontwenningskliniek zaten.

feodaal systeem?

Mensenlijke relaties liggen duidelijk anders in Pakistan dan in België. Toch was één van mijn grootste shocks het feit dat er families op het land van de ouders van mijn vriendinnen wonen én werken. Deze “dienaars” komen vooral van stammen uit de bergen. Ze spreken amper Engels. Mijn vriendinnen spraken er nooit mee, ze bevelen hen alleen zoals: ‘drive, come, pick this up,…’. Ze bedankten hen nooit. Om die reden was het voor mijn vriendinnen vreemd als ik deze mensen wilde bedanken. Hun houding was: ‘it’s their job’. Na een tijd hadden ik door dat er zelfs van me verwacht werd mensen in dienst niet te bedanken. Als je een conversatie aangaat met iemand van een lagere klasse, verlaag je jezelf immers ook.

Na de helft van de vakantie begrepen we dat er nog steeds een feodaal systeem heerst in Pakistan. Mensen van armere gebieden kunnen voor rijken werken op hun land. In ruil mogen ze van het land leven en worden ze beschermd door de landheer. Toen ik er mijn vriendinnen naar vroeg, volgde een vreemde situatie. Het letterlijk antwoord dat ik kreeg, was: ‘You know, we never fired anyone’. Ik fronste mijn wenkbrauwen omdat het geen antwoord op mijn vraag was. Daarna zeiden ze: ‘There was once a family working for us with five children. My mother wanted to get rid of the children because they were annoying, so she sent them to school.’ Waarna ik vroeg: ‘Why don’t you send the children to school right away? You can afford it and you will give education to five children.’ Ik beledigde hen door dit te vragen. Het klassensysteem is bekend van het hindoeïsme, maar het is ook nog voelbaar in Pakistan.

De dillema’s van nGO'S

Tijdens mijn verblijf ontmoette ik de CEO van een Pakistaanse ngo. Hij had in Cambridge gestudeerd en wil graag het bewustzijn voor duurzaamheid en hygiëne verspreiden via zijn organisatie. Ik vroeg hem wat hij van schaliegas vindt (dit is een techniek om gassen die in rotsen onder de grond zitten beschikbaar te maken door middel van explosies. Het is een techniek die economisch rendabel is maar ook extreem vervuilend, red.). Hij uitte zich voor het gebruik van schaliegas. Ik begreep eerst niet waarom, omdat hij voor duurzaamheid pleit. Later werd het me duidelijk: Je hebt eerst een stevige economie nodig, nadien kan je je zorgen maken over zaken zoals het milieu. Maar zolang nog een groot deel van de bevolking in armoede leeft en er niet genoeg geld is voor hulpacties, blijft de economie het belangrijkste punt op de agenda. Wij hebben in Europa de luxe om ons zorgen te maken over milieuvervuiling en arbeidsvoorwaarden. Maar in vele landen zoals Pakistan hebben mensen geen tijd om hierover na te denken, ze zijn bezig met overleven. w

Verrekijkers ― 23

Filmrecensie

Tekst: Lenie Hollants

Rebelle, oorlogheks op zoek naar liefde

✓ Magisch drama over het lot van Afrikaanse kindsoldaten.

✓ Geschreven en geregisseerd door

‘Ik ga je vertellen hoe ik rebel ben geworden, want wanneer je uit mijn buik komt weet ik niet of God me de kracht zal geven om van je te houden.’ Deze intrigerende zin vormt het begin van een indrukwekkende film van Kim Nguyen over een meisje dat uit haar dorp wordt ontvoerd om kindsoldaat te worden. De veertienjarige Komona vertelt haar levensverhaal aan het ongeboren kind in haar tienerbuik, in een poging de knoop van vertwijfelende gevoelens omtrent verleden en toekomst wat losser te maken. De woorden lijken als vergif uit haar te vloeien terwijl ze het verhaal vertelt: het trauma van de oorlog mengt zich met het verdriet om verloren geliefden. De film toont hoe rebellen Komona’s dorp overvallen en hoe ze verplicht wordt iets te doen wat haar haar hele leven zal blijven achtervolgen. De rebellen voeren het nieuwe groepje kindsoldaten het bos in waar ze op een regime van harde trainingen met wapens worden gezet. De kindertranen drogen zo uit noodzaak al snel op en verstoppen zich diep vanbinnen. Komona krijgt visioenen – al dan niet door de psychologische brainwash en het gedwongen druggebruik – waarin ze voelt hoe de vijand doorheen het dichte woud naar hen toe sluipt. Omwille van deze “gave” benoemt de rebellenleider haar tot zijn “oorlog24 ― Verrekijkers

heks”, een niet per se negatieve maar toch enigszins onzekere status. Als de oorlogheks onverwacht de liefde in lijve van een albinojongen vindt, raakt de regisseur naast kindsoldaten ook even het thema van albino’s in Afrika aan. Nguyen vertelt in MO* Magazine: ‘In sommige gemeenschappen wordt geloofd dat zij magische krachten bezitten en worden hun ledematen verkocht als gris-gris, als talisman.’

Rebelle is dus niet zomaar een film over kindsoldaten: Nguyen richt de camera uitdrukkelijk op twee jonge zielen die rusteloos op zoek zijn naar verbondenheid, liefde en een veilig bestaan. Hiermee overstijgt deze film het thema van kindsoldaten en steekt instinctief een hand uit naar de universele vraag van het bestaan. Het relaas van Komona is ontstellend, maar Nguyen verpakt het als poëzie, met een subtiliteit die bijna ontroert. Hij draait de beelden weg van de gruwelen, waardoor je een veel betere kijk krijgt in de gedachten en gevoelens van Komona. Zo wordt Rebelle een combinatie van een gruwelijk oorlogsdrama en een betoverend sprookje. Buiten Rebelle regisseerde Kim Nguyen nog enkele andere langspeelfilms, zoals Le Marais (2002), Truffe (2007) en La Cité (2010). Rebelle is een idee dat lang heeft liggen rijpen in het brein van de filmmaker.

de Vietnamees-Canadese filmmaker Kim Nguyen.

✓ Genomineerd voor een Oscar in 2012 voor beste niet-Engelstalige film.

✓ Hoofdrolspeelster Rachel Mwanza won de Zilveren Beer voor Beste Actrice op het filmfestival van Berlijn. Zijn interesse voor de thematiek werd gewekt na een ontmoeting met een kindsoldaat uit Birma, die stellig beweerde dat hij de wedergeboorte van Jezus Christus was. Nguyen volgde het spoor van dergelijke verhalen, die hem uiteindelijk naar Sub-SaharaAfrika zouden leiden. Maar liefst tien jaar lang sleutelde de Canadese cineast met Vietnamese roots aan het scenario van Rebelle, om vervolgens het roer helemaal om te gooien toen hij tijdens zijn zoektocht naar geschikte acteurs de beloftevolle Rachel Mwanza tegenkwam. Mwanza leefde in de straten van de Congolese hoofdstad en had op dat moment al een stevige rol neergezet in de documentaire Kinshasa kids. Kim Nguyen had zijn heilige graal gevonden, maar tegelijkertijd drong er iets tot hem door. Als hij het acteerwerk van Mwanza en anderen volledig tot zijn recht wilde laten komen, moest hij hen laten improviseren. Zo werd het scenario de rode draad met een grote vrijheid voor de acteurs. Of zoals Nguyen het zelf verwoordde: ‘De acteurs krijgen geen script maar elke dag

wat tekst en aanwijzingen. Het grote voordeel is dat je op die manier je artiesten wakker houdt. Eén van de grootste uitdagingen voor een acteur is om te doen alsof hij verrast of nieuwsgierig is. Als hij niet weet wat er te gebeuren staat, hoeft hij dat niet te veinzen.’ Als het over tijd en plaats gaat, heeft Rebelle iets onbepaalds. Rebelle werd opgenomen aan de oevers van de Congorivier, maar een duidelijke verwijzing daarnaar wordt niet gemaakt.

Nguyen deed de nodige research om de geloofwaardigheid van Rebelle te garanderen. Zo zat hij aan tafel met een heleboel experts, waaronder enkele delegaten van de VN. Een interessante ontmoeting, zo vertelde hij een tijdje geleden aan de Nederlandse Filmkrant: ‘Die mensen hebben zoveel ellende en gruwel gezien dat ze graag naar de fles grijpen, de helft zit aan de drank.’ Bovendien kwam hij in contact met een ex-sergeant die zelf heel lang verantwoordelijk was geweest voor het rekruteren van kindsoldaten in zijn rebellenleger. Nguyen: ‘Een jaar lang zat hij in de jungle met negen manschappen onder zijn bevel, overlevend op slakken, insecten en regenwater. Wat me nog het meest opviel, was hoe lief en vriendelijk hij eruitzag. In films worden soldaten die kinderen ontvoeren vaak afgebeeld als monsters. Maar de werkelijkheid heeft een ander gezicht. Deze man straalde een onmiskenbare zachtheid uit, een vaderlijke autoriteit. Dat vond ik interessant en zorgwekkend.’ De regisseur ging ook Rwandese genocide-overlevenden opzoeken in Montréal. De verhalen van deze veteranen kleurden de film mee in. Rebelle is niet zomaar een film. Het heeft inhoud en verpakking, en de verpakking zorgt ervoor dat de inhoud sprankelend wordt, onder het stof van herkauwde verhalen uit komt. Nguyen legt een originaliteit aan de dag die ertoe leidt dat deze eigenzinnige Rebelle haar eigen plaats in je geheugen opeist. w

Als de oorlogheks onverwacht de liefde in lijve van een albinojongen vindt, raakt de regisseur naast kindsoldaten ook even het thema van albino’s in Afrika aan.

Verrekijkers ― 25

CULTUURAGENDA

Tekst: Eliane Maes

Uit met Verrekijkers ! dé vakantie-editie ! Mei Gaiska } }

TENTOONSTELLING gratis Tot 04/05/2014.

In het nieuwe Red Star Line Museum kan je tot begin mei gratis de werken van kunstenaar Gaiska bewonderen. Gaiska Torrealba is van VenezolaansHongaarse afkomst, maar woont en werkt in Antwerpen. Zijn schilderijen zijn geïnspireerd door het verhaal van de Red Star Line. Dit museum staat op de plek waar veel Belgen vertrokken op zoek naar een beter leven in de Verenigde Staten. Red Star Line Museum Montevideostraat 3, Antwerpen www.redstarline.be

David Bovée en co. In naakte aap } }

Muziek 8/10 euro 07/05/2014, 20u.

David Bovée reisde met zijn groep Think Of One half de wereld rond. Zijn paspoort heeft onder meer stempels uit Marokko, Brazilië, Congo en Canada. Ter plaatse speelde hij muziek met lokale artiesten en zijn muziek is een mix van al die verschillende stijlen. Van deze nummers heeft hij verschillende cd’s gemaakt. 26 ― Verrekijkers

The Act of Killing is de openingsfilm van het festival Movies that Matter.

De groep kreeg een prijs van de BBC voor haar grensoverschrijdende muziek. David Bovée treedt op in cultureel centrum Sint-Andries met een nieuwe setting en groep (S.W.A.N.). Het concept Naakte aap laat niet enkel muzikanten optreden maar geeft ook het publiek een kans om deze artiesten verzoeken te doen. De artiest moet deze verzoeken dan onvoorbereid (naakt) uitvoeren. Cultureel ontmoetingscentrum Sint Andries Sint-Andriesplaats 24, Antwerpen www.cosintandries.be

The act of killing } }

FILM 5 euro 21/05/2014, 20u30.

Deze film speelt zich af in 1965 tijdens een militaire coup in Indonesië, waarbij ongeveer een half miljoen mensen het leven lieten. Regisseur Joshua Oppenheimer spreekt zelf van een genocide. Tot op heden is het niet duidelijk wie er achter de coup zat en welke belangen er meespeelden. Wel is duidelijk dat er vanuit het Westen weinig reactie kwam. Met deze film wil de regisseur de aandacht van het publiek richten op dit vergeten stukje geschiedenis. Hierin is hij overigens goed geslaagd.

De Roma Turnhoutsebaan 286, Borgerhout www.deroma.be

Juni Zuidcafé Rusland: kritische stemmen niet toegelaten } }

Lezing/Debat 5 euro 03/06/2014, 20u30.

Rusland duikt de laatste tijd veel op in het nieuws, meestal in negatieve zin. Het lijkt dat mensenrechten er steeds vaker genegeerd worden. Openlijk je mening verkondigen wordt moeilijker, critici wordt het zwijgen opgelegd. Journalisten, kunstenaars, holebi’s en anderen die buiten de lijntjes kleuren, krijgen het bijzonder moeilijk. Jan Balliauw (VRT), Han Verleyen (Amnesty International) en Sergei Andreev (kunstenaar) zijn te gast in dit Zuidcafé. De Roma Turnhoutsebaan 286, Borgerhout www.deroma.be

BorgerRio } }

FESTIVAL Gratis 21/06/2014.

Op 21 juni trekt Borgerhout voor de achtste maal haar zuiderse jas aan voor het straatfestival BorgerRio. In de buurt rond de Turnhoutsebaan komen handelaars en verenigingen op straat met hun waren en activiteiten. Op de BorgerRio Podia zorgen artiesten voor de nodige muziek. Het hoogtepunt is de heuse BorgerRio Parade. Een exotische stoet met muzikanten, dansers en acrobaten slingert zich dan een weg door de straten. Kortom, een festival dat je zeker niet mag missen.

en toont verschillende verborgen plekjes van de stad. Stadsfeestzaal Meir, Antwerpen www.antwerpen14-18.be

Sfinks } }

Het Sfinksfestival is een gevestigde waarde voor wereldmuziek. Artiesten uit de hele wereld geven vier dagen lang het beste van zichzelf. Daarnaast verschijnen ook Westerse artiesten op de line-up met hippe Urban acts en is er plaats voor theater en circus. Als dit je nog niet heeft overtuigd, is er ook nog een marktje dat je meeneemt op wereldreis. Exotische souvenirs en verschillende hebbedingetjes worden hier verkocht. Bovenop alles is dit festival volledig gratis toegankelijk.

Turnhoutsebaan en omgeving Borgerhout www.borgerrio.be

Juli Antwerpen in de Groote oorlog } }

Wandeling 7/9 euro 3/07/2014 – 17u – 19u.

Dit jaar is het de 100-jarige herdenking van de Eerste Wereldoorlog. Ook in Antwerpen gaat deze gebeurtenis niet ongemerkt voorbij, want ook onze eigen Koekenstad was het strijdtoneel van deze oorlog. Een gids toont verschillende historische gebouwen in Antwerpen die een rol hebben gespeeld in WO I. Deze wandeling vertrekt op de Meir aan de Stadsfeestzaal

Festival Gratis 24 tot 27/07/2014.

Bessemstraat, Boechout www.sfinks.be

Augustus Esperanzah! } }

Festival 65 euro (3 dagen) 1 Tot 3/08/2014.

Het kleurrijke festival Esperanzah! strijkt van 1 tot

3 augustus neer in de abdij van Floreffe. Dit festival richt zich voornamelijk op onbekende, beginnende artiesten uit verschillende genres. Naast muziek is er ook plaats voor filmprogramma’s en straatartiesten. Esperanzah! wil bovenal een boodschap meegeven. Elk jaar lanceert de noordzuidkoepel 11.11.11 zijn campagne op dit festival. Abdij Floreffe Rue Séminaire 7, Floreffe www.esperanzah.be

evenement op te proppen. Dit keer vindt het plaats in het Huis Happaert. Geïnteresseerden kunnen zich verwachten aan muziek en exposities van verschillende artiesten. Meer info wordt vrijgegeven de website. Huis Happaert Happaertstraat 25, Antwerpen www.espectro.be

September Peace Is The Future

Espectro in Huis Happaert } }

Muziek/expositie gratis 10/08/2014.

Espectro is een initiatief van drie Antwerpse studenten. Met dit project willen zij cultuur op een laagdrempelige manier promoten. Hun eerste drie evenementen Kunstfestival in de huiskamer, Een wereld in de stad en E-motions waren een groot succes en volledig uitverkocht. In augustus komt Espectro opnieuw met een

} }

Debat/Lezing gratis 7 tot 9/09/2014.

Van zondag 7 september tot dinsdag 9 september zijn meer dan driehonderd leiders van de grote wereldgodsdiensten te gast in Antwerpen. Ze gaan er in gesprek met vertegenwoordigers van de politieke, culturele en sociaaleconomische wereld over de conflicthaarden en de grote uitdagingen van onze tijd. De driedaagse ontmoeting sluit af met een gebed voor

Tip Tip tip De Markt van Morgen staat vanaf 13 april één keer per maand in de Kloosterstraat. Deze markt is een begrip voor unieke en eigenzinnige ontwerpers. Hier worden verschillende creatieve werken voorgesteld, gaande van mode en accessoires tot interieur en meubilair. Voor veel jonge ontwerpers is de Markt van Morgen een kans om bekendheid te verwerven en door te groeien. Praktische info over de markt in de Kloosterstraat is te vinden op www.dna.be.

de vrede en een gemeenschappelijke slotceremonie.

Op tal van panelgesprekken en debatten in de binnenstad bespreken de internationale gasten de grote uitdagingen van deze tijd. Deze gesprekken zijn gratis toegankelijk voor geïnteresseerden en worden simultaan vertaald. Thema’s zijn onder meer: de crisis in het Midden-Oosten, Europa en Afrika, de economische en spirituele crisis, samenleven in een geglobaliseerde wereld, enzoverder. Verschillende locaties in A'pen www.peaceisthefuture.be

ManiFiesta } Festival 14 euro (2 dagen) } 19 tot 20/09/2014.

ManiFiesta is het feest voor solidariteit. Het brengt mensen over de taalgrens heen samen. Zowel Vlaamse, Waalse als Brusselse artiesten staan op de line-up van dit festival. De vorige editie bracht 10.000 mensen samen aan de kust in Bredene. ManiFiesta heeft een veelzijdig programma. Naast optredens heeft Manifiesta ook van alles te bieden aan de sportievelingen en de cultuurfanaten onder ons. Voor ieder wat wils! Kapelstraat 76, Bredene www.manifiesta.be

Verrekijkers ― 27

Think

global

development www.uantwerp.be/iob studies

Think

IOB