-
w H wftrfi
ffi
Pr Tttietswonderliiksin de Surinaamselucht. Je kunt.ieinlezenz-oveel ie wilt, maar rlasalsar ie ggn kgudestroop hebt.géclrgnken aanïe Waterkant,overïe rivièren in het oerwoud hebt gevarenen hangendin ie hangmatde creoolsekeukenhebï geproëfd,beil je verkocht.
ffi
IEKST & FOTOCRAFIE /, MARIEKE KESSEL
-&*;.
5-
.
á =:.:
EE
i' --,f
.,'{
#
h',.
c igenlljk begint een trip naar Suriname al op SchÍphol.Zo'n beetje alle Surinamers hebben familieleden in Nederland en vlce versa, \4/at zoïgt voor een heen-en-weergereis van jewelste. Dus haal in het vliegtuig je neus u i t j e r e i s g i d se n p r a a rm e t j e v l i e g ï u i g j e z e k e rm e t L i p sê n b u r e n .Z e o v e r l a d e n advies, en waarschijnlijk houd je er een uitnodiging aan over om een keer langs te komen, straks in de stad.
selen. Want in Suriname kent iedereen elkaar en via een oom van een neefvan een vriendin - of een nog ingewikkelder
gladde steen die nog warm is van de zon, aan een wild stromende rivier. Geen wegen, geen auto's,geen winkels. Je
constructie - is een (familie)connectie nooit ver weg. Genoegte bespreken dus. Een groepje mannen staat druk pratend
bent ln een compleet andere wereld waar Nederland verder weg lijkt dan oolt. Maar diep in dit oerwoud kun je wel in je eigen
tegen de boxen van de muziekwinkel aangeleund.Slechtsals een mooie vrouw langsloopt,valt het gesprek stil om plaats
taal aan de visser vragen wat hij allemaal heeft gevangen.
te maken voor goedkeurendegeluiden. Het is leerzaamom te zien hoe de Surinaamsevrouw hiermee omgaat. Ze kijkt niet eens waar het geluid vandaan komt, recht haar rug en loopt heupwiegend allang niet meer kijken, werpt ze een blik over haar schouder om te zien wie haar zo 'vrijpostig' durfde te benaderen. Als de zon minder fel wordt en de werk-
Op de Saramaccastraatin Paramaribois het elke ochtend een drukte van belang. Vanaf zes uur 's morgens vertrekken hier tÍentallen busjes en bussen - omgebouwde vrachtwagensdie ze jumbo's noemen - richting het Boven-Surinamegebied.
dag erop zit, verplaatst de drukte zich naar de Waterkant met zljn brede lanen en kolonlale houten huizen onder de
Al snel is de stad ver achler je en is er slechts een weg met aan weerskanten alleen maar groen. Na een paar uur
schaduw van enorme mangobomen.De grandeur van woeger, toen Suriname een
hobbeieneindigt de weg abrupLin het plaalsje Atjoni. Vanafhier kun je alleen
lucratief wingewest van Nederland was, is hler goed voelbaar.De geschiedenis
nog per boot over de Boven-Surinamerivier dieper het bos in. Tientallen korjalen - boten gemaakt van een uitgeholde boomstam - varen af en
door. Soms,heel soms, a1sde mannen
No spa,ng in Paramaribo Wie het heeft over de stad, heeft het over Paramaribo.Van de maar 500.000 inwoners van Suriname - toch vier keer zo groot als Nederland - woont meer dan de helft in deze enige echte stad van het land. Voor Surinaamsebegrippen is Paramaribo een wereldstad - want als je het hier niet vindt, vind je het nergens - maar door de weidse opzet met amper hoogb o u w v o o r o n s l o c h v o o r a le e n r r r s l i o e provinciestad. In de Domineestraat.hartje cenlïum, klinkt een kakafonie van geluiden. Onder de helblauwe lucht rijden auto's bumper aan bumper, brommertjes schieten ertussendoor en de laatste hits schallen uit een muur van boxen voor de muziekwinkel die Boembox heet. Een verkoper van schaafljs manoeuvreert zijn kleurige kar voorzichtÍg door de ogenschijnlijkechaos en prijst zijn waar - ijs van een enorm blok geschaafd met een felgekleurde en zoete siroop erover gegoten - hardop aan. Zijn enthousiasmeis aanstekelijk,maar onnodig. KlandizÍe genoeg.Surinamers
Dit scenario kan zich alleen afspelen in het ongerepte Surinaamsebinnenland, door de bewoners liefkozend en met flink wat gevoel voor understatement 'het bos' genoemd.
van de bevolkingsopbouw, meï imporl van Afrikaanse slaven en later contractarbeiders uit indonesië en India, zie je om je heen in de diverse en mooi gemixte gelaatstrekkenop straat. De rijke historie proef je ook in de smeltkroes van culinaire invloeden. Bij de vele kraampjes aan de Waterkant kunje daar uitgebreid kennls mee maken; van Javaansebakabana's(gebakkenbanaan) tot creoolsepom en Hindoestaansebara (een snack van vermalen gele erwten, die tot een soort hartige donut zijn gebakken). Als we op een bankjezilren met
komen niet alleen naar de Domineestraat om te winkelen, maar ook om te flaneren,
uitzicht op de rivier, komt het Surinaamse levensgevoelin volle hevigheid over ons heen: 'zo spang!'Maak je niet drukl
te flirten, te hosselenofvoor Surinaamse bezigheid nummer één: 'tori praten',
íHet bos'
bijkletsen en de laatste nieuwtjes uitwis-
S t e lj e v o o r :j e z i l ,o p e e n s t e e n ,e e n
aan over het water. Op het houten bankje van onze korjaal voelen we de overweldigende natuur van alle kanten op ons af komen. Om ons heen sluit het oerwoud als een muur van groen en de enigegeluiden die we horen als de buitenboordmotor even inhoudt, zijn die van stromend water, van vogels en andere voor onze westerse oren ondeflnieerbare geluiden. Aan de oever wordt het dichte bos af en toe onderbroken door kleine houten hutjes en doen vrouwen de was. Driftig schrobbenze hun kleurige doeken over de stenen. Klnderen spartelen uitgelaten in het donkere water, hun hoofd vol schuimend zeep. Als ze zien datwe kijken, zwaaienze enthousiastnaar die witte gezichten in de boot.
BREDELANENEN KOLONIALEHOT]TEN HTJIZENONDERDE SCHADT]WVAN ENORME MANGOBOMEN. DE GRANDETIR VANVROEGER IS HIER NOGGOEDVOELBAAR 14C/8a)"
&
f
r.:::f.':+
Wildwatervaren Het binnenland is het domein van de marrons, de nakomelingenvan de van de plantagesgevluchte slaven.Achter de
wijst hij omhoog. 'Kijk, een spinaap. Nee, twee zelfsl'Wezien niks. Pasna uitgebreide instructies, 'àchter die witte
vormt van Suriname met Frans-Guyana. Na anderhalfxs1 vliegenland je op een grasveldjemldden in de jungle. Je welkom
tak, en dan rechts van die oranjeachtige
in deze wereld wordt veïzoÍgd door brula p e nd i e s le e v a s Ia a n s l a a ni n r e a c t i eo p
wilde stroomversnellingenln het onbegaanbarebos schuilden ze voor de kolonisatoren en bouwden ze met hun uit Afrika meegenomengebruiken en cultuur
bloem, daar ztÍïen ze', zien we ze. Waar o n s w e s (e r s êo o g s l e c h st g r o e nz i e t , h e e l v e e lg r o e n .k a n o n z eh i e r B e b o r e n en getogen bootsman elke plek en
een nieuw leven op. Bewonderenswaardig, want ook voor hen was dit gebied totaal onbekend. In het binnenland wonen zes
bijzonderheid onderscheiden.
marronstammen,waaronder de Saramaccanersdie hier aan de BovenSurinamerivier wonen. Met hun zangerige taal, een mix van Portugees,Engels en Afrikaanse talen, heten ze ons welkom. Maar het merendeel spreekt ook Nederlands en het is op z'n zachtst gezegd bijzonder om in onze eigen taal te kunnen communrceïenmet mensen die zo anders leven dan wij. AI snel wordt duidelijk waarom de b u i t e n b o o r d m o r \ a n o n z ek o r j a a lz o groot is. De net nog zo rustige rivier begint wild te golven als we een stroomversnelling - szulagenaamd naderen. D o o r d e v e l e r o l s e ne n d i e p t e v e r s c h j l l e n zijn er hier tientallen van in de rivier. In ê ê n m l r mv a n l i j d z i t t e nn e i n e e n wildwaterbaan.Voorop de boot laat de stuurman met korte handbewegingenaan de bootsman weten hoe hij de rotsen moet omzeilen.Hij is hier opgegroeiden kent de rivier op zijn dulmpje.
de vliegtuigmotoren. Op de airstrip wacht \À/awaons op, een kleine man met een h u i d d i e v a n l e e r l i j k t e n l i c h t e o g e n .H i j i s geboren in Kwamelasemutu,het dichtstbijzijnde dorp op zo'n drie uur varen naar
Avontuur De dag brengen we poedelend in de I'erulassi-suladoor. De kletne watervallenverzorgennat uurljke massages,het 1auwe,heldere water voelt zacht. Dorpskinderen springen van de stenen zo het water in. Kopjeonder laten ze zich meesleurendoor de
het zuiden. Ooit was ook dit deel van Suriname bewoond. Er zijn verschillende r o t s t e k e nni g e na a n g e l r o l l e nn, a a r s c h a -t ting zo'n drieduizendjaar oud. Nu zijn de enige mensen hier degenen die werken op het elland. Hct is nno vroeo in de nchtend en nevel
stroming, om meters verder lachend weer boven te komen. De avond in het
d r i j f t t u s s e nh e t d i c h t eo e r w o u d H . ier, v e r l e l tW a w a ,z i L t e nn i e t a l l e e na p e ne n ) . e e ,h i e r l e v e nd e p i r t g os ( b o s v a r k e n s N
bos valt snel en vroeg maar naar bed gaan we nog niet. We stappen in de
echt wilde dieren:lijgers en jaguars,die alleen daar zijn waar geen mens komt.
boot met de bootsman en gaan op zoek
Wawa vertelt het alsof we niets te vrezen
naar kaaimannen. In het pikkedonker op de rivier met
hebben,en dat ls ook zo. De dieren zijn
slechts het licht van de maan is het af en toe zoeken naar onze oriëntatie. Maar de bootsman met zijn robuuste
schuw en hoeven in dit rijke bos niks van ons te hebben. Leg dat maar eens uit aan een bakra, - Surinaamsvoor blanke - die wilde dieren alleen kent uit Artls.
verschijning en zachte vriendelijke stem
Na een halfuur varen over de soms bijna
en tongval wekt zo veel vertrouwen dat we ons volkomen op ons gemak voelen, diep in deze donkere jungle. Met zijn
een kilometer brede rivier doemt Arapahu I s l a n dv o o r o n s o p . W e l e g g e na a n b i j e e n
zaklamp schijnt hij laag over het water en in het donker fonkelen tientallen
lieflijk strand en vooï onze ogen ontvouwt zich een waar paradijs. Op de heuvel s r a a nt r o p j s c h eb l o e m e nê n p l a n l ê n .V i j f
Na ongeveereen uur in de korjaal, waarbij de verbazing over de vele kleuren groen
lichties
hutjes staan op flinke afstand van elkaar.
kaaimannendie net boven het water-
Op ons balkon hebben we uitzicht over de
aileen maar toeneemt, zien we onze bestemming opdoemen.Houten kleurlge hutjes op een gïoen eiland midden in de
nnnorrrlqL-
spectaculaireAnora-sula en wanen we ons
Junglechic
rivier vormen Anaula Nature Resort, een van de meest recente toeristische aan-
W i e b i j a l d i e n a tu u l b a n gi s v o o r muggenbeten,afzien en op een houtje
winsten voor het Boven-Surinamegebied. Er zljn lodges, een gemeenschappelijke
bijten, kan opgelucht ademhalen:ook in Suriname gaan natuur en luxe hand in
ruimte om te eten en een zwembad,
hand. Bijvoorbeeld op Arapahu Island,
allemaal omgevenmet eên weelderige
op 3Bb kilometer van Paramaribo.Het
bos in en het dier volgt. Hier, op deze paradijselijkeplek begint het magische
tropische begroeiing.De bootsman legt b e h e n d i ga a n e n t e r w i j lw e a a nw a l g a a n ,
eiland van 34 hectare ligt in de CoranI U n .d e r i v i e rd i e d e w e s t e l i j k eg r Ê n s
doen. Ik ben compleet verkocht.
O " oo-e n , v' c r t c l ï
hii
Oocn
ven
dc
rrit L-iilzan
de enigen op het eiland. Wie wil, kan met Wawa een tocht maken in het bos. Een bijzondere ervaring, want hij kan elk dierengeluid perfect nadoen. Als hij een grote ara nadoet komt de vogel steeds dichterbij. Wawa Ioopt dieper het
s to l j e i n d e S u r i n a a m s leu c h t z i j n u e r k i e
'KIJK, ONZtrBOOTSIUAN WIJSTOMHOOG: EENSPINAAP. NEE.,ZELFS TWtrE!'PAS NA I]ITGEBRtrIDEINSTRI]CTIES ZItrNWIJZtrOOK
Ontspannen PARAMARIBO J O K E ' SC R A BH O U S E De beste King Crab van Suriname.Joke ls de moeder van de eigenaaren haar recepten zijn heerlijk. Een diner hier, met een kleurig schortje om en allerlei gereeds c h a po m d e p o l e n t e o p e n e n i, s e e n ervaring. Verleng d,e Gem,enelandseweg 108, (+597) 53 20 25 S P I C EO UE S T De tropische binnentuin van deze voormaIige drukkerij biedt de perfecte setting voor een avond luxe uit eten. Van de kreeft tot de biefstuk, werkelÍjk alles is om van te watertanden. Nassyl,aan 107, (+597) 52 07 47
het dorp Palumeu graag zien hoe ze daar
D E P A R A M A R I BZOO O
al eeuwenlang nauw samenleven met de natuur. Touroperator Mets beheert hier een kleinschaligresort.
Niet te vergelijken met een Nederlandse dierentuin, deze Zoo. Een bezoekjewaard, want in het wild zul je de jaguar niet snel
w w w. sur:ínameu ctcatíon s.com
rron
L,uxe nAtuur
Totale ontspanning beleefje in House of Pureness: beautybehandelingen,massage en saunabezoek. Velclhui,zenlaan 65, (+597) 43 19 53
actleve tentoonstelling voor kinderen. Perfect ultje voor op die ene regenachtige middag. Prins Henclri,kstraat 17 B, u ww. u'ill az ap ctkar a. com
kunt overnachten in een hoofdgebouw met tien slaapkamers; wie meer privacy wil, kiest een paalwoning aan de rivier.
A N A U L AN A T U R E R E S O R& T
uuu. kabalebo.com
A R A P A H IUS L A N D
BE R GE ND A L
Alles over het Anaula Nature Resort vind je op www. anaulanaturere sort. co1n, trips naar Arapahu Island zijn onder meer te boeken ia www. tropi,caLgemtours.org
een voormalige suiker- en houtplantage. Hier kun je ln luxe ontspannen,maar ook voor kajakken en mountainbiken ben je hier aan het goede adres. Voor durfals is er de canopytrail, waarbij je op tientallen melers hoog {ussende toppen van hel oerwoud zwiert. www. bergendalre sort. com
deze mooie club draaien ze salsa.
Surinamers zijn dol op kinderen en nemen ze overal mee naartoe. Die flexibele houding is erg prettig als je ze meeneemt op
Natuur Wil je zo snel mogelijk het bos in, dan kun je natuurlijk ook vliegen in plaats van met bus en korjaal te reizen. Vanafvliegveld Zorg en Hoop in Paramaribovertrekken dagelijksrliegtuigjes naar verschillende binnenlandsebestemmingen. wuw. bltt ett'i'rzga'irli,nes.com en w'ltstt.gttnaitcom G A LBI I In het oostelijke puntje van Suriname vind je zandstralrden,belangrijke legstranden voor r-erschillende schildpaddensoorten. In Galib'ih.m je dit magische proces tijdens een nachtelijke wandeling aanschourren. Iiijorma,ti,e ouer uerbli,jJ op de strq ttriett: www. sti,nasu.sr PALU I , ' =De inhee:rse bevolking - de oorspronkelijke ber'.r-ers van Suriname- laten je in
zion
Geen saai museum met kunstwerken of hlstorische voorwerpen, maar een inter-
Het KabaleboNature Resort in het Bakhuysgebergteis het eerste luxe verblijf in het binnenland van Suriname.Hier moet je zijn voor rust, comfort en natuur. Je
HAVANA LOUNGE Doordeweeks gaan de luiken irLParamaribo vroeg dicht, maar in het weekend 's blijven ze open lot morgensy1eeg.In Van't Hogerhuysstraat 13
Áinhthii
K IN D E R IUVS E U I V IL L AZ A P A K A R A
KABALËBO NATURE RÊSORT
Bergendal is een gloednieuw resort op HOUSE O FP U R E N E S S
zn
i,
Met de kinderen
reis door Suriname. De meeste accommodaties zijn geschikt voor kinderen die houden van natuur. Let wel op de reistijden, maar met het vliegtuig is de reis naar het binnenland te overzien en een bijzondere en spannende ervaring op zich. D O L F l J N ESNP O T T E N Een middag dolf,jnen spotten is een populair uitje. Einde middag keren de dieren vanuit de Commewijnerivier massaal terug naar zee, met het tij mee. Dolfijnen zijn nleuwsgÍerigen komen dicht bij de boot om zich daar uit te sloven. w u w. w ate rpr ooJsuri,name. com K I N D E R B O E R D E RDI JE V I E R K I N D E R E N Op amper een hall uurtje rijden van
Paramaribokomje bij deze kinderboerde- 1 rij. Met bijzonderedieren.een sprookjesbos en lekker poedelen in ondiep water. www.4kincl,eren.com
..
