Feest van herkenning! Jubileumcongres. Interview Severinus genas als een tierelier. Wetenschap Biologische voeding beter van kwaliteit

Uitzicht

UITGAVE VAN MMV #8 2014 JAARGANG 41

GEZOND ACTIEF – NATUURLIJK BETER

5

10 18 24

Jubileumcongres

Feest van herkenning!

Interview Severinus genas als een tierelier Wetenschap Biologische voeding beter van kwaliteit Ontgift je huis Klaar de lucht in huis

m mv

jaar

MILDE GEWRICHTSPIJN Lamberts® Duivelsklauw Tabletten: Een traditioneel kruiden geneesmiddel voor de symptomatische behandeling van milde gewrichtspijn. Eerste geneesmiddel van Lamberts geregistreerd in Nederland. Bevat per tablet de werkzame bestanddelen uit een droogextract van de wortel van Harpagophytum procumbens DC en/of zeyheri Decne 450mg (3,5-5,0:1), equivalent aan 1575-2250mg plantpoeder. Lees voor het gebruik de bijsluiter. De toepassing is uitsluitend gebaseerd op traditioneel gebruik en niet op klinisch bewijs.

KOAG - nr. 3077-0614-0745

In dit nummer 4 Andijvie

Variatie aan voedingsstoffen 5 Jubileumcongres

Ervaring, passie en kennis 10 Interview Severinus van der Horn (75)

‘Artsen schatten mij tien jaar jonger’ 13 Nieuws

BTW-plicht artsen op losse schroeven 18 Biologische voeding

Meer micronutriënten, minder gif 24 Ontgift je huis

Een schoon huis heb je zelf in de hand

Rubrieken

09 In de media 15 Lijf & leden 16 Recepten 23 Kruidentuin 27 Column Gert Schuitemaker 28 Vraag & Antwoord

redactioneel Wat een dag! Je kijkt er verwachtingsvol naar uit. Wat zal het worden, dat congres ter gelegenheid van veertig jaar MMV? Veel belangstelling, of juist weinig? Verrassende sprekers? Een goede sfeer? Het zijn aspecten waarmee je mooi de mist in kunt gaan. Dat is dus niet gebeurd. Integendeel. Wat een dag! De belangstelling: de inschrijving werd al ruim voor 27 september gestopt omdat het aantal de zeshonderd naderde. Dat dit niet gehaald werd, mag worden toegeschreven aan mist- en spoorproblemen. De sprekers? Uitstekend! En dan heb ik niet alleen hun verbale talenten op het oog, maar veel meer hun inhoudelijke bijdragen: verrassend, genuanceerd en vooral geen ‘gepreek voor eigen parochie’. Met dagvoorzitter Hans Klaasse, in meer dan één opzicht ervaringsdeskundige, verliep het programma ontspannen en gesmeerd. De sfeer? Fantastisch! Er was meer dat deze dag een stralend randje verschafte. Het resultaat van de ledenwerfactie bijvoorbeeld. In negen maanden tijd groeide het ledental met 625 (!) en dat mag best spectaculair heten. Jeanette Moors tekent voor het aanbrengen van 25 nieuwe leden en werd daarmee winnaar van de slow juicer/blender. Omdat het haar daar niet om ging maar om de ledengroei zelf, gaf ze de prijs ook onmiddellijk weer weg en verlootte die onder de nieuwe leden die ze zelf aanbracht.

…verrassend, genuanceerd en geen ‘gepreek voor eigen parochie’…

MMV-voorzitter Dave Schut legde in zijn openingstoespraak de vinger bij de discutabele houding van de overheid met betrekking tot complementaire geneeswijzen. De overheid werkt niet mee maar tegen en frustreert op die manier een belangrijk grondrecht: vrijheid van keuze voor de patiënt. Schut plaatste nóg een belangrijke kanttekening: niet uitsluitend het door Moerman geformuleerde dieet is ‘de Moermantherapie’, maar zijn visie dat onze manier van eten, drinken en leven van grote betekenis is voor onze gezondheid. Ook als het om kanker gaat. Dat onderwerp kan nog wel wat doordenking gebruiken, willen we niet blijven hangen in wat wel mag en wat niet!

Cor van Groningen hoofdredacteur

Uitzicht

3

folaat 35 ug

beta-caroteen 779 ug

luteïne 1183 ug

vitamine k 231 ug

kalium 253 mg calcium 54 mg

magnemsigum 11

vitamine c 1 mg

ijzer 1,2 mg

l voedin8gsgvreze 1,

jodium 6,4 ug

energcieal 17 k

andijvie Je zou het niet zeggen maar andijvie (Cichorium endivia) is naaste familie van de witlof (Cichorium intybus var. Foliosum). Maar de lichte bittere groente uit de volle zon herbergt, in tegenstelling tot haar ondergedoken familielid, een flinke voorraad carotenoïden. Stoom uw andijvie gerust gaar want veel vitamines gaan daarbij niet verloren, terwijl andere stoffen (ruimer) beschikbaar komen. Zoals lycopeen, zeaxanthine en Beta-cryptoxanthine. Andijvie biedt een gevarieerd palet aan micronutriënten. Letterlijk te veel om op te noemen. Nederlandse andijvie wordt tot half november van de volle grond geoogst.

De vermelde hoeveelheden gelden per 100 gram rauwe andijvie. Gekookt bevat andijvie 2240 ug Beta-caroteen, 2926 ug Luteïne, 39 ug Beta-cryptoxanthine en 26 ug Lycopeen.

4

Uitzicht

m mv

jaar

jubileumcongres TEKST ARJAN VAN GRONINGEN EN RINEKE WISMAN BEELD LEONARD DAVIDS

e e f s t n e E van herkenning Het jubileumcongres ter gelegenheid van veertig jaar MMV was een groot succes. Een feest van herkenning! Circa 500 bezoekers werden op 27 september overladen met kennis en tips. Een verslag. ‘Voeding en gezondheid is een ontzettend breed terrein waar je als een helikopter boven moet blijven hangen.’

O

p het podium een portret van Cornelis Moerman. Zijn naam komt geregeld voorbij. Toch staat binnen MMV niet de naamgever centraal, maar de door hem gewezen richting bij de behandeling en preventie van kanker. Dat zegt voorzitter Dave Schut in zijn welkomstwoord. Hoewel de wetenschap de opvattingen van de plattelandsdokter steeds meer bevestigt, durft de reguliere geneeskunde complementaire behandeling nog niet als aanvaarbare zorg te zien.

minder vergoeden.” Dit overheidsbeleid beperkt de keuzevrijheid van patiënten, constateert de voorzitter. “Onze overheid zegt respect te hebben voor de innerlijke overtuiging van mensen. Dat respect mis ik voor mensen die een complementaire kankerbehandeling willen volgen.” Schut blijft hopen, want: “Wat een geweldige gezondheidswinst zou er te behalen zijn als regulier en complementair elkaar als waardevolle benaderingen zouden kunnen aanvaarden. Onze artsen bieden geen alternatief, wel een waardevolle aanvulling. Daarin zit onze kracht.”

“Integendeel. De overheid werkt de complementaire zorg tegen. Complementair werkende artsen zijn sinds vorig jaar btw-plichtig, waardoor de behandelingen bijna een vijfde duurder zijn geworden. De fiscus beperkt de aftrekbaarheid van complementaire middelen steeds verder, terwijl verzekeraars steeds

De hele matrix De eerste lezing is voor Ralph Moorman. Als levensmiddelentechnoloog, opgeleid in Wageningen, had hij de ambitie pure, onbewerkte en dus gezonde producten te ontwikkelen. Dat bleek binnen het systeem niet mogelijk. Bedrijven happen pas toe als er iets te patenteren valt. “En

dat is slechts het geval als er een bewerking op het product heeft plaatsgevonden. Patenten maken producten commercieel interessant.” “Het Voedingscentrum probeert de gemiddelde Nederlander een stapje verder te helpen”, analyseert Moorman.

‘Je hoeft je nooit schuldig te voelen als je kanker krijgt’ “Maar hun adviezen zijn geen leidraad voor optimale voeding.” Buiten de gebaande paden treden, is niet de enige overeenkomst met tussen de bijna-naamgenoten: “Moorman en Moerman zitten behoorlijk op één lijn.” Moorman wil mensen bewust maken van wat ze eten. “Ga weer eten zoals

Uitzicht

>> 5

vijftig jaar geleden. Kies voor puur en onbewerkt. De hele matrix. Dus: liever dadels dan dadelsiroop. Eet weinig suiker en snelle koolhydraten, maar vezelrijk en met vetten, want die vertragen de maaglediging. Eet gluten-, lactose- en caseïnevrij, biologisch en gevarieerd. “Variatie vermindert de kans op intoleranties, zei Moerman al. Doe je voordeel met de kennis die je vergaart. Maak zelf de keuzes. Je bent je eigen goeroe.”

‘Wonderpil bestaat niet’ “Een mens is geen protocol”, aldus Barbara Havenith, gynaecoloog en orthomoleculair arts. Zij startte in 2012 een vrouwenpoli in Boxmeer waar ze reguliere en complementaire zorg combineert. In haar visie zijn patiënt en arts partners. Vanwege de grote individuele verschillen, doet een protocollaire behandeling mensen meestal geen recht. Haar manier van ‘shared decision making’ kost tijd, maar levert lagere kosten op, doordat het zelfgenezend vermogen van de mens wordt aangesproken.

‘Er is niets onwetenschappelijks aan complementaire zorg’ Havenith waarschuwt voor hormoonmedicatie tegen overgangsklachten als opvliegers. “Pillen voorkomen opvliegers, maar verhogen de kans op borstkanker. Dat

geldt ook voor het spiraaltje.” Een ‘wonderpil bestaat niet’. Ook Havenith onderstreept het belang van natuurlijke voeding als ‘basis voor gezondheid’. “Minimaal 500 gram groente per persoon per dag.” Groente is de beste natuurlijke ontgifter, dankzij het enzym ‘chlorofyl’ dat erin zit. Reguliere geneeskunde kenmerkt zich door ‘ziektezorg’ in plaats van gezondheidszorg. Havenith denkt dat complementaire therapieën als aanvulling winst kunnen opleveren. “Vooral in het omgaan met chronisch zieken kunnen we een slag maken.”

Complementair protocol De diagnose kanker komt aan als een botsing op een betonnen wand, vertelt Klaas Riepma. De farmacoloog mengde zich met succes in de behandeling van zijn zoon. Patiënten en hun familie worden overstelpt met adviezen. Ze voelen zich onzeker over hun keuzes. Vertellen hun arts vaak niet van complementaire behandelingen, uit angst voor reacties die hen aan het twijfelen brengen. Zoals: ‘Allemaal onbewezen onzin.’ Riepma: “Mijn zoon had vijf procent kans op overleving. Met een therapie die niet evidence based was, heeft hij het gehaald. Er is niets onwetenschappelijks aan complementaire zorg. De wetenschapper die het onzin noemt, denkt niet vanuit wetenschappelijke kaders.” Riepma pleit voor de ontwikkeling van een complementair protocol voor kankerpatiënten (zie kader op pag 7). Hij heeft drie tips: “Ga niet in op goedbedoelde adviezen, maar zoek professionele begeleiding in de vorm van een complementair werkend arts. Twee: zoek - nu al - een verzekeraar die complementaire behandelingen vergoedt.

Rosa Sleddering (21)

Jos Reijnders (37)

Tweedejaars student geneeskunde, Amsterdam

Huisarts in Lelystad en Akersloot

“Voeding is upcoming. Op de opleiding geneeskunde komt voeding incidenteel voorbij. In een patiëntcollege vertelde een jonge dermatoloog hoe een vrouw haar huidproblemen had opgelost door te experimenteren met het weglaten van bepaalde voedingsmiddelen. Een professor biochemie stak onlangs in een college over antioxidanten de draak met de adviezen van het Voedingscentrum.” “Mijn moeder is MMV-lid, omdat ze geïnteresseerd is in voeding. Mijn zus was allergisch en mocht geen melk, suiker, ei, pinda’s. Dan eindig je al gauw bij de groenteboer. Ik schreef een profielwerkstuk over het boek Voeding als medicijn van David Serban Schreiber. Mijn studiegenoten reageerden enthousiast toen ik vertelde dat ik naar dit congres ging. Ik denk dat complementaire zorg de reguliere zorg kan versterken.”

“De boeken ‘The healing code’ van psycholoog/natuurkundige Alex Loyd en ‘Life over Cancer’ van oncoloog Keith Block maakten me wakker om verder te kijken dan de gangbare geneeskunde. Ik was er tot dan toe niet bewust mee bezig.” “Een interview dat ik onlangs las met dokter Roland Lugten sprak mij aan. Toen ben ik op internet gaan zoeken op NTTT en kwam ik uit bij dit congres. Ik voelde enige schroom om mijn interesse met mijn collega’s te delen in de intervisie, maar ze staan er allemaal met een open houding tegenover. Ik wil er iets mee als dokter. Maar naar de richting en vorm ben ik nog op zoek.”

6

Uitzicht

m mv

jaar

Valse hoop bestaat niet

COMPLEMENTAIR PROTOCOL IN DE MAAK

Roland Lugten vreest als laatste spreker niet het toetje na de maaltijd te zijn, maar de mosterd. Dat valt reuze mee. De door Albert Ronhaar opgeleide NTTT-arts behandelt in vogelvlucht de geschiedenis van (het denken over) kanker. Om uit te komen bij de huidige stand van zaken. “Te weinig bewegen is het nieuwe roken.” En “Kanker is een verouderingsziekte. Een dertigjarige vrouw heeft een kans van één op 400 op borstkanker, een vrouw van zeventig heeft een kans van één op negen. Je moet dus zorgen dat je de veroudering vertraagt.” Lugten is duidelijk en genuanceerd tegelijk. Zeventig procent van alle kankergevallen is leefstijl-gerelateerd. “Wil je een junk worden dan moet je junkfood eten.” Anderzijds: “Je hoeft je nooit schuldig te voelen als je kanker krijgt.” Wat onverlet laat dat het contraproductief is om het verleden te vergeten en emoties te verstoppen. “Alle inspanning op de behandeling richten, is een ontkenning van alles wat aan de ziekte vooraf ging”, geeft Lugten zijn patiënten steevast mee. Patiënten zo goed mogelijk door de chemo loodsen is een van de belangrijkste taken voor de NTTT-arts. Want: “Doorleven is beter dan niet doodgaan.” En prognoses blijven prognoses, ook als ze slecht zijn. Lugten: “Valse hoop bestaat niet.”

Vragen staat vrij Ook in het afsluitende vragenpanel komt Roland Lugten een paar keer duidelijk uit de hoek. Op de

MMV gaat werken aan een ‘complementair protocol’. Dit idee van farmacoloog Klaas Riepma werd door MMV-voorzitter Dave Schut ter plekke omarmd. Een kennis met darmkanker bracht Riepma op het idee. “Ze kreeg van de arts te horen hoe de palliatieve behandeling er uitziet. Daarnaast vulde haar mailbox zich met goedbedoelde adviezen. Waar te beginnen?” Complementaire zorg is veelomvattend: psychologische ondersteuning, het aanspreken van je sociale netwerk, dempen van de bijwerkingen met supplementen, optimaliseren van de voeding, op peil houden van de conditie. Bij al deze thema’s kan een protocol richtlijnen geven. vraag wat beter is, biologisch vlees of vleesvervanger, volgt ad rem: “Geen van beide. Het biofytoon heb ik nog nooit in een vegetarische hamburger teruggezien.” Maar ook weer die nuance. “Op ieder voedingsmiddel is iets aan te merken. Dus je moet daar de beste balans in vinden. De caseïne in melkproducten geeft je afweersysteem extra werk. Maar als iemand melk goed verdraagt, zal ik het niet verbieden.” Dagvoorzitter Hans Klaasse (voorzitter van de vereniging van been- en armgeamputeerden ‘Korter maar krachtig’) jaagt de vragen er bekwaam en fluks doorheen. Of je teveel kunt sporten (Ja). Wel of niet inenten (Wel, maar onder homeopathische begeleiding). Wat te doen tegen opvliegers (Méér groen-

>>

Janny van Hoffen (83), Zwolle

Janine Dubbelhuis (40), Beekbergen

Eet met haar man ‘volgens Moerman’

Milieukundige en moeder van twee tieners

“Heel bijzonder om met zoveel mensen bij elkaar te zijn die op dezelfde manier bezig zijn met voeding en gezondheid. Ook zo’n jonge vent als Ralph Moorman. Daar ben ik echt blij mee. Dat hebben we nodig. Want de ellende is dat je mensen zo moeilijk kunt overtuigen. Mijn man Kor is genezen van maagkanker met uitzaaiingen en toch deden negen van de tien bekenden met kanker niets met onze informatie. Zelfs mijn eigen zusje niet. Het vertrouwen in de gezondheidszorg is nog zó groot. De diëtist in het ziekenhuis raadde mijn man aan veel slagroomgebakjes te eten.”

“Wat mij betreft had de lezing van Ralph Moorman langer mogen duren. In zijn benadering is veel aandacht voor de wisselwerking tussen de hormonen en daar zit bij mij de ruimte voor verbetering, vermoed ik. Barbera Havenith deed het ook leuk. Ze ging meer de diepte in en kwam met verrassende voorbeelden.” “Wat ik vandaag allemaal hoor, triggert mij om weer verder te komen. Want qua gezondheid ben ik er nog niet. Op natuurlijke wijze hoop ik de schade van mijn vroegere ongezonde leefstijl ongedaan te maken en de normale veroudering zo veel mogelijk te vertragen.”

Uitzicht

7

Bestel congres-dvd Congres alsnog meemaken? Bestel dan de dvd voor € 15,-. Het congres is integraal opgenomen. Bestel via [email protected] of tel. 0172-49 79 44. Vermeld naam, adres en gewenst aantal exemplaren. Contactformulier op MMV.nl gebruiken kan ook.

Eerbetoon voor oprichtsters MMV Eerbetoon voor de twee oprichtsters van de MMV, Gré Strating-IJben en Martje van Tijum, was er tijdens het congres ook. Dochter en ex-bestuurslid Margreet Heijerman-Strating herdacht beiden in een korte toespraak en herinnerde aan de indrukwekkende hoeveelheid werk die ze jarenlang hebben verzet. Bij een jubileum hoort ook een cadeau, vond Margreet, en ze bood een optreden aan van de accordeonvirtuoos Feico van Soest uit Voorst. Hij wist de zaal tot enthousiasme te brengen.

ten). Soja of nee? (Moorman: “Ik zal er geen grootverbruiker van worden”). Over lijnzaadolie en prostaatkanker: “Daar is het laatste woord nog niet over gesproken.” Welke supplementen? Riepma: “Prijs is niet bepalend. Soms zijn de supplementen van het Kruidvat beter. Je kunt er niets algemeens over zeggen anders behalve dat een gezonde voeding de basis is.” Riepma voorziet overigens een herwaardering van groenten en gecombineerde kruiden boven het isoleren van plantactieve stoffen. Een reactie van Ralph Moorman was van toepassing op veel vragen: “Voeding en gezondheid is een breed terrein, waar je als een helikopter boven moet hangen. Veel mensen gaan zo snel mogelijk de tunnel in van een specifiek probleem, maar verliezen daarbij het overzicht. Probeer die helikoptervisie vast te houden.”

’Het is gelukt’ Annie Tenbült (74) is een van de patiënten die ‘met Moerman’ van kwaadaardige borstkanker genas. In een podiuminterview met Jan van Klinken spreekt zij de hoop uit over veertig jaar het 80-jarig bestaan van MMV mee te maken. Ze hoopt dat complementaire behandelingen tegen die tijd wél tot het standaardpakket behoort. “Wanneer je als kankerpatiënt je eigen weg inslaat, sta je behoorlijk in de kou. ‘Mijn fiat heb je niet’, zei mijn huisarts letterlijk.” Tenbülts zus, die met borstkanker de standaard behandeling onderging, is overleden. “Je hebt geluk gehad’, hoor ik vaak. ‘Het is geen geluk’, corrigeert mijn man dan, ‘het is gelukt!’” Terbült hoopt dat de specialist straks direct na het eerste consult doorverwijst naar een Moermanarts verderop in de gang: “Die kan u helpen uw immuunsysteem te versterken.” In zijn afsluitend woord herinnert voorzitter Schut aan de opdracht van Moerman om zijn therapie verder te brengen. Hij is trots op de sprekers die daar hun bijdrage aan leveren. “Prachtige mensen die ervaring, passie en onderbouwde kennis kunnen overdragen.” “Moerman was de eerste generatie. Artsen als Albert Ronhaar waren de tweede generatie. En nu hebben we met mensen als Roland Lugten een derde generatie artsen die met passie en kennis het werk voorzetten. We moeten er als vereniging alles aan doen dat te borgen voor de toekomst.”

OPROEP DEELNAME AAN ONDERZOEK Kan een voedingssupplement de ontwikkeling van darmkanker afremmen? Dat wil orthomoleculair arts Rick van Prooijen onderzoeken. Tijdens het congres behandelt hij de vier stadia van darmkanker. In het eerste zijn de overlevingskansen 90-95 procent, in het laatste is die kans nog maar 5 tot 10 procent. De prognose verbetert met een vroegtijdige diagnose, waar de landelijke screening bij helpt, en door te streven naar het

8

Uitzicht

m mv

jaar

voorkomen van uitzaaiingen. Uitzaaiingen zijn het gevolg van een verhoogde ontstekingsactiviteit. Van Prooijen wil overenhet onderzoeken of een supplement de Meer ontstekingsactiviteit daarmee de kans op uitzaaiingen kan verminderen. hooptde congresHijen duizend mensen bereid te vinden aan het onderzoek mee te sprekers op doen. In Het decembernummer van Uitzicht wordt uitgebreid mmv.nl ingegaan op dit onderzoek.

in de media TEKST ARJAN VAN LAAR

Voor wie de klok luidt

K

lokkenluiders zijn alleen geliefd bij journalisten. Op een dag ploft een enveloppe in de brievenbus, met daarin een panklare primeur. Feest op de redactie! Maar de klokkenluider in kwestie zit billenknijpend te hopen dat hij of zij anoniem blijft. Want op het werk heet een klokkenluider gewoon verrader. Arthur Gotlieb wilde geen klokkenluider zijn. De ambtenaar van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZA) werd het postuum toch. Zijn 600 pagina’s tellende kritiek op de NZA was voor intern gebruik. Pas na de zelfmoord van Gotlieb stapte zijn broer er mee naar NRC Handelsblad. Waarna publicaties volgden die het tweekoppige NZA-bestuur in juni tot opstappen dwongen. Er was sprake van snoepreisjes op kosten van farmaceuten, ongeoorloofde inmenging van het ministerie van VWS en medische dossiers waren niet veilig. Het was kortom een rommeltje. En waarschijnlijk is het dat nog, want de NZA probeert zich tot de dag van vandaag vrij te pleiten en schildert de overledene af als een enge autist. Herkennen oud-collega’s Gotlieb in het beeld van een contactgestoorde scherpslijper?, vraagt Zembla (4 september). Nee dus. Arthur was een fijne collega met gevoel voor humor ook nog. Altijd van de partij bij personeelsuitjes. Alles wat je als belastingsbetaler van een ambtenaar mag hopen: intelligent, ijverig, stipt, verantwoordelijk en onkreukbaar. Hij bepaalde of nieuwe medicijnen voor vergoeding in aanmerking kwamen. “De pillenboeren weten me te vinden”, had Gotlieb zijn broer toevertrouwd. Een collega die jarenlang het kantoor met hem deelde zegt: “Als Arthur omkoopbaar zou zijn geweest, dan was hij een mooie prooi. Maar hij was er zo een die zelfs een fles wijn nog zou terugsturen.”

Niet omkoopbaar, vrijgezel, getrouwd met zijn werk. De juiste man op de juiste plaats, zou je zeggen. Maar nieuw management onder leiding van Theo Langejan denkt daar anders over. Gotlieb wordt uit zijn functie gezet. “Wij wisten van niets, opeens was er een ander bij het overleg”, vertelt een huisarts uit de werkgroep. Nee, met Gotlieb had hij altijd heel prettig samengewerkt. Niets op aan te merken. Gotlieb wordt met werk overladen. Zijn adviezen belanden in de prullenbak. Onder andere een memo met aanbevelingen om “de enorme lobby van de farmaceutische industrie” aan banden te leggen. Zijn functiebeoordelingen worden almaar slechter en Gotlieb begrijpt dat het management bezig is hem eruit te werken. Vastbesloten zijn huid duur te verkopen, volgt de geplaagde ambtenaar het advies van managementgoeroe Ben Tiggelaar en bouwt een tegendossier op. Dankzij die zeshonderd pagina’s weten we dat leidinggevenden bij het NZA gerust € 448,10 declareren voor een hapje eten. En daar met z’n tweeën dan dertien glazen wijn bij wegklokken. Een dramatisch slechte beoordeling luidt het einde in van Arthur Gotlieb. Op liefst dertien van de vijftien punten krijgt deze modelambtenaar onvoldoendes. Onder andere op zijn grootste kwaliteiten: verantwoordelijkheidsgevoel en analytisch vermogen. Hij tekent bezwaar aan bij Langejan en stuurt zijn dossier mee. In afwachting van een gesprek wordt de spanning hem teveel. Politieke benoemingen, subtiele tactieken en impliciete opdrachten. Argos (13 september) laat zien hoe de toezichthouders onder politieke druk hun autoriteit verliezen. Organisatiedeskundige Rob Velder is verbaasd: “Het NZA is was nog de meest onafhankelijke toezichthouder van allemaal.”

Tips of suggesties? [email protected] argos.incontxt.nl en zembla.incontxt.nl

Uitzicht

9

Severinus van der Horn:

‘Ik voel me weer

10

sv trekrrkacehtnig' ee

Uitzicht m mv

jaar

interview TEKST ANNEMARIJE SJOERDSMA BEELD GIJS VERSTEEG

‘Dit moet anders kunnen’, dacht Severinus van der Horn (75) toen hij zag hoe de behandeling van kanker zijn moeder sloopte. Gezonde voeding werd een leidraad in zijn leven. Hoewel Severinus daarna zijn vrouw en een dochter aan kanker verloor, en zelf prostaatkanker kreeg, bleef hij zijn gezonde leefstijl altijd trouw. “Mijn gevoel dat ik er iets van moet maken, is heel sterk.”

K

anker. Severinus nam het zichzelf kwalijk. Het voelde alsof hij had verloren. Hij deed er immers al veertig jaar lang van alles aan om zo gezond mogelijk te leven. “We eten al sinds de jaren zeventig macrobiotisch en de groente komt vooral uit eigen tuin, alles biologisch geteeld. Daarnaast gebruik ik voedingssupplementen, ben veel buiten, geef tai chi les en beweeg veel.” Zijn arts hielp Severinus van zijn schuldgevoel af; hij liet hem inzien dat er heel veel factoren zijn die bijdragen aan het ontwikkelen van kanker. Ook is Severinus er de mens niet naar om de moed helemaal te verliezen. “Ik ben iemand die er tegenin gaat. Ondanks het feit dat mijn vrouw en dochter zijn overleden en ik zelf kanker heb gehad. Of misschien wel dankzij, is mijn gevoel dat ik er iets van moet maken heel sterk.” Severinus voelt zich eigenlijk altijd goed. Is nooit ziek. En zit vol energie. “Ik kan de hele dag door werken. Ben veel bezig in de moestuin. Doe alle klussen in het huis zelf. Ik zit op dansles, wandelclub, schaats wekelijks en doe veel op de fiets. Ook beoefen ik tai chi en reiki.” Mensen die hij voor het eerst ontmoet, schatten hem steevast tien jaar jonger. Ook artsen vertellen hem dat hij fysiek gezien in de zestig is. Zijn naasten kennen zijn kracht, al oogt hij tenger. Severinus denkt dat hij zijn goede gestel te danken heeft aan de combinatie van goed eten en heel veel buiten zijn.

Moestuin Het zaad voor die gezonde leefwijze werd geplant vlak na de oorlog. Toen werd Severinus als ziekelijk jongetje naar Zwitserland gestuurd, naar de boerderij, om aan te sterken. Er ging een wereld voor hem open. “Ik was de hele dag buiten. Speelde in het hooi. At gezond. En ik begon me heel goed te voelen.” Eenmaal terug in Nederland bleef hij een buitenkind. Hij ging graag met zijn vader, die boerenarbeider was, mee werken op

het land. “Aardappels rooien, daar was ik een kei in. Wel spoot ik driftig met gif op de boerenkool, maar ja, ik wist toen nog niet dat dit gevaarlijk is.” Het besef van een verband tussen gezonde voeding en een gezond lichaam groeide bij hem rond zijn dertigste. In die tijd leed zijn moeder aan kanker. Hij zag hoe ze gesloopt werd door de kuren en bestralingen en na vijf jaar toch nog overleed. “Dit moet anders kunnen, dacht ik. Die ziekte, daar moet je wat tegen kunnen doen. Ik begon te lezen over natuurlijke geneeswijzen. Over Moermantherapie, de Franse kruidendokter Mességué, het homeopathische middel Iscador. Ik begreep dat er in de natuur veel kruiden en planten zijn die hetzelfde effect hebben als medicijnen. Mijn vrouw en ik besloten in die tijd om ons vertrouwen in de natuur in de praktijk te brengen. We gingen macrobiotisch en biologisch eten en verbouwden alles zelf in onze moestuin. Dat kon gemakkelijk in de halve hectare tuin! Het dorsen en inmaken deden we zelf. We constateerden dat we voor vrijwel hetzelfde budget biologische producten konden kopen als we de ongezonde voeding weglieten.”

Genezen als een tierelier Severinus draagt de boodschap dat gezonde voeding heilzaam is graag uit. Hij was leraar van beroep, en zodra lessen over gezond eten verplicht werden, greep hij zijn kans. Hij vertelde de kinderen veel over voeding. Ook dat als je het bewerkte, de waarde ervan vermindert. Dit werd hem niet door alle ouders in dank afgenomen. Er waren er ook die wel geïnteresseerd waren. “En voor die ouders hield ik speciaal lezingen op ouderavonden. ” In 2002 kwam het verdrietige bericht dat zijn dochter borstkanker had. Ze onderging chemo­therapie en werd beter verklaard. Na zeven jaar echter bleek dat zich botkanker had ontwikkeld. “We hebben diverse therapieën geprobeerd. De reguliere en de

Uitzicht

11

>>

natuurgeneeskundige. Maar het mocht niet baten. Ze werd steeds zieker, en uiteindelijk was ook haar lever aangetast. Drie jaar na de diagnose botkanker overleed ze.” Een maand daarvoor werd ook zijn vrouw ziek. “We dachten dat het psychisch was, omdat haar dochter niet meer beter zou worden.” Severinus’ vrouw raakte verlamd, kon niet meer goed praten. Na een hersenscan bleek dat haar hoofd vol zat met uitzaaiingen vanuit de longen. Voor behandeling was het al te laat, ze overleed vijf weken na haar dochter. “Voor het eerst van mijn leven was de fut eruit.”

Prostaatkanker Ook Severinus kreeg in 2007 te horen dat zijn PSA waarde te hoog was en hij prostaatkanker had. Hij ging Iscador gebruiken, verdiepte zich in het Moermandieet en breidde zijn dagelijkse voeding uit met veel gepasteuriseerde tomaten en selenium. Toch bleek de kanker agressiever te worden en zich uit te breiden. Bestralen wilde hij niet. “Ik wilde niet gesloopt worden. Ik heb gezien hoe dat is. Van biopten en hormoonpillen wilde ik ook niets weten. Ik wilde heel graag verder op de natuurlijke weg.” Maar het hielp niet voldoende. Eind 2012 liet hij de prostaat verwijderen, volgens de Da Vinci methode, een heel precies chirurgisch systeem. Dat hij ondanks zijn weerzin tegen operaties onder het mes ging, kwam door zijn andere dochter. “Zij verzocht mij dit met klem, omdat ze bang was dat ik anders de derde zou zijn die ze dat jaar zou verliezen.”

‘Artsen schatten mij fysiek tien jaar jonger’

De chirurg complimenteerde Severinus met zijn lichamelijke conditie. “Hij wilde mij persoonlijk vertellen dat mijn buik en ingewanden er heel erg goed uitzagen, waardoor de operatie optimaal kon worden uitgevoerd. Ik genas ook als een tierelier.” Twee dagen na de operatie deed Severinus alweer zijn tai chi oefeningen op de gang van het ziekenhuis. En twee weken later reed hij alweer een tochtje op de schaats. Hij moest bloedverdunners

Wie: Severinus van der Horn (75) Privé: Woont in Menaldum (Fr) en heeft een vriendin. Zijn vrouw overleed aan kanker in 2012. Samen hebben zij een zoon en twee dochters van wie er een eveneens in 2012 overleed aan kanker. Diagnose & behandeling: Prostaatkanker in 2007. Prostaatverwijdering in 2012. Behandeling enkel met voeding en voedingssupplementen.

12

Uitzicht m mv

jaar

en antibiotica gebruiken. “Daar kun je nauwelijks omheen. Toen ik weer thuis was , nam ik meteen probiotica en koninginnengelei in voor de darmflora en vitaliteit.”

‘Twee dagen na de operatie deed ik tai chi op de gang’

Nieuwste inzichten Severinus voelt zich weer als vanouds. Sterk en veerkrachtig. Ondanks de emotionele en lichamelijke klappen die hij te verduren heeft gehad. De overtuiging dat gezond en natuurlijk eten en veel beweging heilzaam is, heeft bij hem niets aan kracht ingeboet. Zijn dagelijkse menu weerspiegelt zijn uitgebreide kennis. “Ik start de dag met twee geroosterde boterhammen, zuurdesem. Met een beetje jam, tahin en roomboter. Ondertussen maak ik mijn ochtendpap: een rauwe eierdooier van mijn eigen biokippen, tarwekiemen, lijnzaad en olijfolie. Ik doe er biogarde en gekookte pruimen door en edelgistvlokken. Nog wat fijngemaakte zaden en noten en dan laat ik het even weken. Bij de pap drink ik een glas warm water met stuifmeelkorrels. Ook neem ik er voedingssupplementen bij, zoals gezuiverde visolie, vitamine C, multivitamines, MSN, spirulina en B12.” Overdag drinkt hij groene thee en uitgeperste sinaasappels met een kwart citroen. Dit recept heeft hij uit Uitzicht , als tip ter bevordering van afscheiding van maagzuur. “Ik pas mijn voeding graag aan aan de nieuwste inzichten. Zo las ik dat aardappels niet goed verteren als ze warm zijn. Nu laat ik ze eerst afkoelen en maak er een aardappelsalade van.” Als lunch eet Severinus muesli met kokosrasp, noten en zaden, havermelk, gedroogde abrikozen en vers seizoensfruit. ’s Avonds neemt hij veel gekookte groenten, af en toe kip, vaak zalm of haring, een gekookt eitje, rauwkost en wat aardappels of rijst, gierst, boekweit, linzen, erwten. Onlangs, in juni 2014, is Severinus mee geweest met de Moermanreis naar Zwitserland. Hij wilde altijd nog eens het land van zijn jeugd terugzien. Hij heeft genoten. “Ik maak er wat van. En dat zal ik blijven doen.”

Annemarije Sjoerdsma is journalist en gastvrouw bij een inloophuis voor mensen met kanker.

BTW-PLICHT ARTSEN OP LOSSE SCHROEVEN De btw-plicht voor complementaire artsen is voorlopig van de baan. De belastingkamer van de rechtbank in Breda heeft gevonnist dat de fiscus acupunctuurarts Korthout uit Sleeuwijk ten onrechte btw over zijn behandelingen wilde laten betalen. De arts had daar bezwaar tegen gemaakt. De belastingdienst kan tegen de uitspraak in hoger beroep. Sinds 1 januari 2013 moeten complementaire artsen btw betalen. De rechtbank in Breda zegt in zijn vonnis dat dit niet geldt als de behandeling onmiskenbaar is gericht op het genezen van een ziekte. Dat de wetenschappelijke waarde en effectiviteit van acupunctuur niet algemeen aanvaard is, is voor de rechtbank geen argument. Verder wordt er in het vonnis op gewezen dat de Duitse zusterorganisatie van de officiële Nederlandse artsenorganisatie KNMG de acupunctuur medisch heeft erkend. Ook wijzen de rechters op de resolutie die de Senaat in de Verenigde Staten heeft aanvaard, waarin de waarde van natuurgeneeskunde wordt erkend als een methode die veilig, effectief en betaalbaar is. Een andere fiscale maatregel, het schrappen van de aftrekmogelijkheden voor complementaire geneesmiddelen, ligt eveneens onder vuur. De belastingdienst wil alleen nog de kosten van medicijnen “die door Nederlandse artsen worden erkend”, accepteren. Tot vorig jaar konden vitaminepreparaten en voedingssupplementen als bijzondere ziektekosten worden opgevoerd. Het bestuur van MMV heeft besloten dat tegen het schrappen van deze posten actie zal worden ondernomen. Er is intussen juridisch advies aangevraagd over het ondersteunen van leden die tegen de fiscale maatregel in het geweer komen of al zijn gekomen.

Uitzicht

13

(advertenties)

MontAna® Slow Juicer

€ 249,-

Type PR-179

incl. btw

Power Juicer met 2 zeven

• • • • •

150 Watt 500 Watt piekvermogen Gewicht: 5,8 kg. Perskegel 65 omw./min. Voor sap met meer voeding, smaak en kleur

Tel: 0320 - 23 79 30

www.montanaslowjuicer.nl www.sttlelystad.nl

FONTEIN DEWaterzuiveringsystemen

Zoek niet verder. . . . . .kies voor SNP

Een eigen van

bron

zuiver water in

huis

LIE

ZALMO

A3 + OMEG TM + Vitamine D3

Vitamine

K2

Q7 Mena

GEELWOR TE

,5 g

ules - 22

30 caps

60 caps

ules - 37

L

,2 g

Snp

products nature super

nt leme ssupp Voeding

Snp

super natu re prod ucts

Voedi ngssup p

Snp

lement

®

super nature products

Voor service & info bel: 0524-291106 www.defontein.eu 14

Uitzicht m mv

jaar

www.supernatureproducts.nl

lijf & leden LEDEN VAN MMV VERTELLEN HOE ZE PERSOONLIJK INVULLING GEVEN AAN HET THEMA ‘GEZOND ETEN – GEZOND LEVEN’. BEELD PAUL RIDDERHOF

‘Mij eronder krijgen? Helemaal niet’ Haar vader is een rasoptimist. Ze houdt het erop dat zij haar positieve levenshouding van hem heeft meegekregen. Dat Jeannet de Pijper-van Vliet (59) uit Abcoude nog steeds een vrolijke vrouw is, mag best een klein wonder heten.

H

“

et was allemaal best pittig”, blikt ze terug. Toen ze 55 jaar was, werd bij haar de diagnose borstkanker gesteld. Een geluk bij een ongeluk was dat ze de aangedane borst kon behouden maar er waren ook uitzaaiingen en dat was minder goed nieuws. Ze onderging de reguliere behandelingen en slikt nog steeds vrij zware medicijnen. In 2005 werd haar man getroffen door een goedaardig gezwel in de hersenen. De behandeling van zijn ziekte veranderde zijn karakter op een manier die het leven voor hen, zeker toen ze ziek was, extra zwaar maakte. “Gelukkig kregen en krijgen we veel steun van mijn dochter, zoon en andere familieleden.”

Vechter Jeannet is een echte vechter. Toen ze te horen kreeg dat ze kanker had, was ze vooral verbaasd. “Ik? Hallo. Mij eronder krijgen? Helemaal niet”, reageerde ze. Ze kroop achter haar computer en rustte niet voordat ze informatie vond, waarmee ze verder kon. Ze kwam Ralph Moorman tegen, Kris Verburgh en ook Hans Moolenburgh. “Laatstgenoemde adviseerde me een goede natuurarts te consulteren. Dat heb ik gedaan.” In die periode werd ze lid van MMV. Daaraan heeft ze veel gehad. “Ik dacht altijd dat ik gezond at. Aardappels, groente en vooral ook vlees. “ Sinds haar kennismaking met het Moermandieet heeft ze het roer drastisch omgegooid. Pakjes en zakjes zijn taboe, vlees eet ze bij hoge uitzondering en naar haar werk neemt ze smoothies en groentemaaltijden mee. Collega’s op het gemeentehuis waar ze werkt reageren wat meewarig op haar lunch­ pakket, maar daar kan ze tegen. “Gezond eten is voor mij zeker geen opgave.”

Genant Met haar oncologe in het Antoni van Leeuwenhoekziekenhuis besprak ze haar gewijzigde voedingspatroon. “We kunnen het erg goed met elkaar vinden. Zij steunt me helemaal. Openhartig gaf de arts toe het gênant te vinden dat er zo weinig met de kennis op voedingsgebied gebeurt.” Onlangs werkte Jeannet mee aan het boek Bella Donna waarin 102 vrouwen met borstkanker zich presenteren om lotgenoten te bemoedigen en dat op 1 oktober werd uitgegeven. Jeannet: “Na de behandeling krijg je nog een tijdje begeleiding, maar op zeker moment sta je er toch alleen voor. Tegelijk blijf je steeds aan je ziekte herinnerd worden. Het is belangrijk om elkaar tot steun te zijn.”

Uitzicht

15

Uitzicht

15

recepten

Lunchsoep met tomaten en granen VOOR 4-6 PERSONEN

gevuld courgette VOOR 4 PERSONEN

INGREDIËNTEN

KEUKENGEREI

INGREDIËNTEN

• 1 lt water • 1 ui, middelgroot • 2 teentjes knoflook • 1 el vegetarische groentebouillonpoeder • 2 volle el grove biologische havervlokken1 • 1 pakje gezeefde biologische tomaten • handjevol geweekte hele erwten • verse peterselie • verse bieslook

Soeppan Staafmixer

• 4 courgettebloemen • 2 peterseliewortels • 0,5 lt vegetarische kruidenbouillon • verse peterselie • 0,5 tl kurkuma • 1 ei

INFORMATIE • Voedingslijn: Moermandieet • Lunch/soepen • Bereidingstijd 15-30 minuten • Basisingrediënten: groenten, granen, kruiden • Makkelijk te maken • Kosten: minder dan € 10 • Ingrediënten makkelijk verkrijgbaar

BEREIDINGSWIJZE 1 2 3 4 5 6 7 8

 eek de erwten eerst 24 uur in een laagje water. Gooi het weekwater weg. W Doe 1 liter water in de pan. Snijd de ui en de knoflook fijn. Voeg de ui en knoflook, samen met de groentebouillon, havervlokken, tomaten en erwten aan het water toe. Zet dit op een laag vuur en breng het langzaam aan de kook. Wanneer het eenmaal kookt, nog vijf minuten zachtjes laten doorkoken. Pureer het geheel vervolgens met de staafmixer. Dien de soep op met veel fijn gesneden peterselie en bieslook.

Tip! Voeg voor het opdienen een scheutje sojaroom toe 2. Dit zorgt voor een betere opname van het nuttige lycopeen, dat in tomaten aanwezig is. U kunt eventueel ook nog kiemen aan de soep toevoegen. 16

Met peters

Uitzicht m mv

jaar

KEUKENGEREI Mes Pan Blender Oven Ovenschaal

INFORMATIE • Voedingslijn: Moermandieet • Voorgerecht/bijgerecht • Bereidingstijd 15-30 minuten • Basisingrediënten: groenten, kruiden • Makkelijk te maken • Kosten: €2 - €5 per persoon • Ingrediënten verkrijgbaar in biologische winkels • Energiewaarde: 100-200 kcal per persoon

seliewortel

Andijvie en peer de ebloemen smoothie VOOR 2 PERSONEN

BEREIDINGSWIJZE

INGREDIËNTEN

KEUKENGEREI

1  Schil de peterseliewortels en snijd ze in stukjes. 2  Kook de wortels tien minuten in de warme kruidenbouillon. 3  Maak daarna de gekookte peterseliewortels in de blender fijn. 4  Hak wat verse peterselie fijn en meng het door het wortelmengsel. 5  Voeg ook de kurkuma toe en maak er een glad mengsel van. 6  Roer dan het ei erdoorheen. 7  Breng het op smaak met peper en zout. 8  Verwam ondertussen de oven op 180 graden. 9  Vul nu de courgettebloemen voorzichtig met het mengsel. 10 Pak een ovenschaal en vul deze met een laagje van de kruidenbouillon. 11 Leg de courgettebloemen in de ovenschaal en schuif de schaal in de oven. 12 Verwarm de bloemen zo’n tien minuten, zodat de mousse bindt.

• 6 bladen andijvie • 4 rijpe peren • 1 appel • 1 el gemalen lijnzaad • 1 el tarwekiemen • ½ tl kaneel • 4 dl warm water

Mes Blender Glazen

BEREIDINGSWIJZE 1 2 3 4 5

Was de andijviebladen met lauw water. Scheur deze in stukken. Halveer de peren en verwijder het klokkenhuis en de schil. Schil de appel en verwijder het klokhuis. Doe alle ingrediënten bij elkaar in de blender en maal op de hoogste stand. 6 Serveer deze lauwwarme smoothie in mooie hoge glazen. Meteen opdrinken.

Voetnoot bij recept lunchsoep met tomaten en granen´ 1 Dit kunnen ook biologische gierstvlokken zijn, roggevlokken of tarwevlokken. Gierstvlokken zijn erg fijn en zie je niet terug in de soep, roggevlokken zijn wat harder. 2 Overleg met de arts die u begeleidt bij het Moerman-dieet of u sojaroom mag.

Uitzicht

17

bio-voeding (2) TEKST DR. HANS STOOP

WAAROM BIOLOGISCH BETER IS

Meer micronutrië Met enige regelmaat gaan stemmen op die het nut van biologische voeding in twijfel trekken. Voor Uitzicht reden om de belangrijkste argumenten voor biologische voeding op een rijtje te zetten. In een notendop: ‘bio’ bevat minder van hetgeen ons lichaam niet kan gebruiken (gif ) en juist meer van de stoffen die we wél nodig hebben. In dit tweede deel aandacht voor dat laatste: de voedingswaarde van bio.

M

minder

aar eerst even terug naar de aanleiding van dit tweeluik. Dat was een epidemiologisch onderzoek¹ naar het verband tussen biologische voeding en de ontwikkeling van kanker. De groep die zich biologisch voedde, bleek twintig procent minder kans te lopen op Non Hodgkin Lymfoom. Goed nieuws, dat in de berichtgeving helaas volledig overschaduwd werd door de conclusie dat dit verband voor de overige kankers niet aantoonbaar was. We zagen dat de studie zwakheden vertoonde. De looptijd was met negen jaar te kort om conclusies te kunnen trekken over een zich langzaam ontwikkelende ziekte als kanker. Daarbij bleken de antwoorden van de deelnemers over hun voedingspatroon niet geëvalueerd door een onafhankelijk team. Iets dat het per definitie onbetrouwbare element van zelfrapportage wel nodig heeft. Daar kwam nog bij dat de biologische groep niet gevraagd is hoe lang zij biologisch consumeerden. Misschien wel het belangrijkste manco van de studie is de eenzijdige focus op pesticiden. Het was de onderzoekers te doen om de invloed van pesticiden op het ontstaan van kanker. Die invloed is er ongetwijfeld, maar daarmee bleef de positieve invloed van onbewerkt plantaardig voedsel deels buiten beschouwing. Een eetpatroon met koek, chips, vlees, frisdrank en bier blijft ongezond, ook al is het biologisch. Terwijl er aan de andere kant fervente groenten- en fruiteters deels buiten de biologische boot vielen. Met andere woorden, de studie van Bradbury vertelt slechts het halve verhaal.

Voedingswaarde De andere helft van het verhaal is dat biologische groenten, fruit , vlees, eieren en zuivel een rijkere voedingswaarde hebben. Dat onderzoeken deze stelling niet altijd bevestigen, komt omdat men met name naar de

18

Uitzicht m mv

jaar

ënten,

r gifstoffen hoeveelheid calorieën kijkt: vetten, koolhydraten en eiwitten. Maar de gezondheidsbevorderende eigenschappen van ons voedsel bevinden zich niet in de eerste plaats in de calorieën; daarvan krijgen we eerder te veel dan te weinig. Inmiddels weten we dat de micronutriënten veel belangrijker voor ons zijn. Vitamines, mineralen, enzymen en al die duizenden fytochemische verbindingen waarvan de werking grotendeels nog onbekend is. Biologische groenten en fruit bevatten gemiddeld genomen meer van deze stoffen. Een recent gepubliceerde metastudie door Newcastle University bevestigt² dat nog eens. Het grote voordeel wat betreft voedingswaarde zit ‘m in de eerder genoemde fytochemische bestanddelen: de polyfenolen. Volgens Wikipedia zijn daar op dit moment vijfduizend van geïsoleerd. Deze groepen verbindingen gaan onder vele namen, waarvan zich onder de flavonoïden de meest tot de verbeelding sprekende stoffen bevinden. Zoals catechine uit groene thee, curcumine uit geelwortel, anthocyaninen uit rood en blauw fruit, apigenine en luteoline uit

peterselie of quercetine dat zo ongeveer in alle groenten en fruit voorkomt. Van vele van deze ‘secundaire nutriënten’ is bekend dat ze het risico verminderen op chronische aandoeningen, inclusief hart- en vaatziekten en neurodegeneratieve aandoeningen.

Salvestrolen In de plant maken deze stoffen onderdeel uit van de verdediging tegen schimmels, bacteriën, insecten en ultraviolet licht. Ze zijn dan ook vooral te vinden in de delen van de plant die contact met de buitenwereld hebben. Dus de buitenkant van de wortels, de bladeren, de bloemen, het zaad en de schil van de vrucht. In de mens kunnen deze stoffen een soortgelijke functie vervullen. Een voorbeeld is het carotenoïde lycopeen, uit tomaat en watermeloen. Dit beschermt ook de menselijke huid in enige mate tegen zonnebrand. Veel van deze plantstoffen zijn licht toxisch en ze beïnvloeden op verschillende manieren de stofwisseling van de cel. Enige tientallen polyfenolen worden vanwege hun anti-kankerwerking ‘salvestrolen’ genoemd. ‘Salve’ komt van

salvage, dat redden betekent, en ‘strolen’ van resverastrol , een van de eerst ontdekte beschermende plantstoffen, die het meeste voorkomt in de schil van blauwe druiven. Deze salvestrolen kenmerken zich doordat ze – in vitro – de celdood van kankercellen bewerkstelligen. Dat doen ze door een reactie aan te gaan met een enzym dat alleen in deze kankercellen voorkomt. Hoe komt het dat biologische groenten rijker zijn aan polyfenolen? Om verschillende redenen. Deze stoffen kunnen een bittere smaak geven. Denk bijvoorbeeld aan witlof. Nieuwe rassen worden niet alleen geselecteerd op de snelste groei, maak ook op een meer neutrale smaak. Door de langzamere groei hebben biologische gewassen meer tijd om hun voorraad polyfenolen op te bouwen. Ze staan ook langer bloot aan de invloeden waartegen deze stoffen hen moeten beschermen. Net als bij mensen raakt het plantaardig afweersysteem geactiveerd door het contact met schadelijke invloeden. Doordat biologische gewassen onbespoten blijven, moeten zij meer afweerstoffen produceren tegen schadelijke invloeden⁴ ⁵ ⁶.

Uitzicht

19

>>

(advertenties)

k j i l r u u t a N an

VITAMINE D-3 1000 IE & VITAMINE K-2 Een ideale samenwerking!

v

NIEUW!

Curcuma wordt 20 keer beter opgenomen in combinatie met zwarte peper VITAMINE D-3 1000 IE & VITAMINE K-2 120 VEGICAPS

Te bestellen bij de Roode Roos B.V. onder vermelding van productnummer 7843

• Levert per vegicap vitamine D-3 1000 IE en vitamine K-2 45 mcg • Geschikt voor vegetariërs

TOPKWALITEIT VOEDINGSSUPPLEMENTEN MET EEN GEZONDE PRIJS t 036 5460920 • i www.aov.nl VitOrtho, exclusief distributeur van NOW Foods-voedingssupplementen | www.vitortho.nl

Bailine® Voedingsadviezen

MEER DAN FIGUURVORMING

Bailine® Figuurvorming

Bailine® Mentale motivatie

Bailine® Natuurlijke facelift

Bailine® Pijn bestrijding

Geïnteresseerd in een gratis proefbehandeling? Kijk voor meer informatie op www.bailine.nl

VASCULAIRE NUTRIËNTEN

20

Uitzicht m mv

jaar

Biologische groenten en fruit bevatten gemiddeld meer micronutriënten

>>

Al met al zijn in biologische gewassen aanzienlijk hogere gehaltes aan flavonoïden gevonden dan in hun niet-biologische tegenhangers⁷ ⁸.

Gezond verstand Of biologisch voedsel nu wel of niet gezonder is dan conventioneel geproduceerde producten is een vraag waarop de wetenschap moeilijk uitsluitsel kan bieden. Gelukkig hebben we ons gezond verstand nog. Een simpele vraag. Wat is beter: groenten, fruit en granen eten die geteeld zijn met chemische geproduceerde mest, regelmatig bespoten met tal van farmaceutische bestrijdingsmiddelen en opgekweekt in een omgeving die totaal niet bij ze past; of datzelfde voedsel geproduceerd met natuurlijke mest, zonder chemische bestrijdingsmiddelen en in een omgeving waar ze thuishoren en zich prettig voelen? Iedereen die enigszins logisch kan nadenken, weet zo het antwoord al. De wetenschap denkt daar echter anders over. De Griekse filosoof Aristoteles (384-322 v.Chr.) zei al dat onze rede ons helpt tegen de wetenschappers die ons dingen willen laten geloven die volgens de logica helemaal niet kloppen. Cornelis Moerman wist honderd jaar geleden al wat het beste voor ons is. Verse producten, zoveel mogelijk uit de naaste omgeving en zo onbewerkt mogelijk. Dus geen genetisch gemodificeerde en geen met herbiciden en pesticiden bespoten ‘plofproducten’. Ook kunstmest is uit den boze. Schadelijke stoffen moet het lichaam weer opruimen. Dat gaat niet voor niets. Het kost nuttige stoffen die ons lichaam beter kan gebruiken. En het kost energie. Energie die eigenlijk bedoeld is om het lichaam gezond te houden. Of beter te worden. Daarom: alleen het allerbeste voor onze gezondheid.

MEER VITAMINEN EN MINERALEN Ook het Louis Bolkinstituut vergeleek bestaand onderzoek naar naar de voedingswaarde van biologisch voedsel³. Het onderzoeksinstituut naar duurzame landbouw concludeert dat biologische gewassen over het algemeen: • hogere gehaltes bevatten aan quercetine, vitamine C, overige antioxidanten en bioactieve stoffen • wat betreft de graanproducten een lager eiwitgehalte bevatten, maar meer essentiële aminozuren • meer mineralen bevatten Biologische melk bevat een hoger gehalte aan: • omega-3 en CLA • vitamine E en ß-caroteen Ook op het gebied van de voedselveiligheid is biologisch in het voordeel. Voor de biologische plantaardige producten ziet het Louis Bolkinstituut: • duidelijke aanwijzingen voor minder schimmeltoxines • een lager nitraatgehalte • minder residuen Voor biologisch dierlijk geldt: • duidelijke aanwijzingen dat antibioticaresistente bacteriën bij varkens en kippen minder voorkomen • lichte aanwijzingen dat salmonella bij varkens minder voorkomt Een aantal studies naar het effect van biologische voeding op de gezondheid vond mogelijk positieve effecten op het immuunsysteem - waaronder allergische klachten, op de vruchtbaarheid, overgewicht, en als afgeleide hiervan een lager risico op hart- en vaatziekten en kanker.

Literatuur: 1 Bradbury K. E et al. British Journal of Cancer 2014; 110: 2321-2326 2 Baranski M. et al. British Journal of Nutrition 2014; 112(5) 794-811 3 Vijver van de L et al. 2009 en 2012 een uitgave van het Louis Bolk Instituut 4. Stoop H. Uitzicht; 2011; Waarom mensen geen kanker krijgen. (Artikel over salvestrolen) 5. Burke D and Potter G. British Naturopathic Journal; 2006; 23: No. 1 6. Schaefer B. A et al. Journal of Orthomolecular Medicine; 2007; 22: No. 4 7. M. Benbrook C. Elevating Antioxidant Levels in Food through Organic Farming and Food Processing; 2005 An Organic Center State of Science Review 8. Mitchell A. E. J. Agric. Food Chem. ;2007; 55

Dr. Hans Stoop is kankeronderzoeker en vaste medewerker van Uitzicht

Uitzicht

21

(advertenties)

LIPOSOMAAL VITAMINE-C EINDELIJK LIPOSOMEN DIE HET "ECHT" DOEN. GEGARANDEERD HOGE OPNAME !!!

NIEUW!

De een heeft problemen ... De ander neemt IMUPROS.

EEN KWALITEITSPRODUCT VAN

We hebben de natuur niet uitgevonden, maar we hebben het beste eruitgehaald - IMUPROS!

IMUPROS VOOR EEN GEZONDE PROSTAAT

Voor meer Informatie: medpro Holland B.V Tel.: +31 33 28 67 642 e-mail: [email protected] www.med-pro.org

Integratieve Natuurgeneeskunde www.hetspectrum.be Transformatie en (h-)erkenning van onverwerkte, emotionele blokkades. Herstel van balans: Voeding, Levenshouding.

De oplossing begint bij de oorzaak.

Het Spectrum Hoogstraten (B) [email protected] (#32) 0468-252651 www.hetspectrum.be

“ Na 1 ½ jaar ziekenhuis in en uit ben ik in een paar sessies van mijn klachten af. Een aanrader !” F.Schrauwen, Etten Leur

CURESUPPORT BESTELLEN BIJ: WWW.NATURALSUPPORT.NL

Detox uw lichaam met Kanji-Kenko voetpleisters • verbetert uw immuniteit • voor een betere slaap • betere concentratie • helpt bij stoppen met roken en drinken

Bent u vaak moe en wilt u zich gewoon wat beter voelen? Probeer dan de Kanji-Kenko voetpleisters naar beproefde Japanse formule. Plak de revolutionaire detoxpleisters voor het slapen gaan op uw voetzolen en terwijl u een aangename nachtrust hebt, wordt uw lichaam ontgift. De natuurlijke ingrediënten stimuleren, via de zenuwbanen, uw organen om afvalstoffen af te voeren. Het bewijs zijn de zwartgeworden pleisters de andere ochtend. Ervaar zelf het effect en bestel de probeerverpakking voor slechts € 5,95 Ga naar www.derooderoos.com/catalog of naar www.direct-help.nl en bestel uw Kanji-Kenko detox voetpleisters!

22

Uitzicht m mv

jaar

kruidentuin TEKST PETRA PRONK INHOUD MARRY FOELKEL, KRUIDENDESKUNDIGE

VOSSENBES: TRAKTATIE VAN DE VELUWE Terschelling en Ameland hebben de cranberry, maar op Veluwe groeit hun inheemse zusje: de vossenbes. Net zo lekker en gezond. Toprestaurants vechten erom, maar hij is voor iedereen gewoon te plukken in onze nationale achtertuin. De vossenbes, ook wel rode bosbes genoemd, is een bodembedekker. Hij hoort thuis op de heide en houdt van zure grond. Vandaar dat hij op de Veluwe overvloedig aanwezig is. “De sterrenrestaurants op de Veluwe kopen hele partijen op”, weet Marry Foelkel. Vossenbessen lenen zich namelijk voor culinaire hoogstandjes. “Ze smaken fantastisch als onderdeel van het kerstmenu, verwerkt in een saus of gelei of ingelegd in azijn als vrolijke kappertjes. Wees bij het plukken van de bessen wel alert op teken. De Veluwe wemelt ervan in dit seizoen.”

Controleer huid en kleding dus goed nadat u in het groen bent geweest. Behalve lekker is de vossenbes ook gezond. Zo bevat hij arbutine, een rode kleurstof die ontstekingsremmend werkt. Verder zit er salicylzuur in (een antioxidant) en verschillende mineralen: magnesium (ontzurend) , calcium (botversterkend)en mangaan (voor herstel van het DNA). De vossenbes bevat ook opc’s , een stofje dat de vaatwand versterkt. “Opc , dat vaak afkomstig is uit de pit van druiven, zit veel in voedingssupplementen”, vertelt Marry. “Vreemd genoeg kweken we druiven zonder pit, om vervolgens met de druivenpit als pilletje de vaatwand te versterken. Gewoon een portie bessen lijkt mij een gezonder alternatief.” Bovenstaande stoffen maken de vossenbes een probaat natuurlijk genees-

middel bij ontstekingen. Doordat hij ontzurend werkt, is het een prima middel bij blaas- en urineweginfecties. De bes kan een heel scala bacteriën aan, zoals de candida- en de e-coli-bacterie. Het blad van de bes versterkt de slijmvliezen van blaas en urinewegen, waardoor die beter weerbaar worden. Een kleine gebruiksaanwijzing om maximaal te profiteren van de ontzurende werking van deze bes. Het is verstandig om samen met de bessen een mespuntje bi-carbonaat te nemen. Dit maakt het klimaat in de spijsvertering tijdelijk minder zuur. Vermijd het tegelijkertijd eten van zuurvormend voedsel zoals kaas, vis en ei. Mensen die aanleg hebben voor nierstenen moeten de vossenbes slechts met mate consumeren vanwege het in de bes aanwezige oxaalzuur.

RECEPT

VOSSENBESTINCTUUR INGREDIËNTEN vossenbesbladeren | brandewijn

12 3

Pluk een jampot vol vossenbesbladeren. Dompel deze onder in veertig procent brandewijn. L aat het een week of drie staan. Dan krijg je vanzelf een supergezonde basistinctuur. Aanbevolen hoeveelheid: 3 x daags een theelepel.

“Door de nonnen aanbevolen voor de gezondheid”, lacht Marry. “Maar houd wel de hoeveelheid in de gaten. De nonnen namen ’s morgens een theelepel, ’s middags een eetlepel en ’s avonds de hele fles. Dat laatste is natuurlijk niet aan te bevelen!”

Uitzicht

23

ontgift je huis (7)

ademen TEKST MATILDE NEWMAN

LAAT UW HUIS

Elke dag ademen we zo’n 8000 liter lucht in. Deze zuurstofrijke lucht hebben we nodig om te overleven. Zaak dus om ons dagelijks portie O² zo schoon mogelijk te houden. Luchtvervuiling ligt zelfs in het schoonste huishouden op de loer, maar er is goed nieuws: schone lucht in huis heeft u zelf in de hand. We leven in Nederland met veel mensen op een klein oppervlakte en met elkaar zorgen we voor vervuiling in de lucht. Zoveel zelfs dat de Nederlandse buitenlucht de vieste van Europa is, zo concludeerde Stichting Natuur en Milieu in 2011. Fijnstof van verkeer, chemicaliën van fabrieken en dampen van vliegtuigen: de lucht zit vol piepkleine deeltjes viezigheid. Elke minuut zuigen we deze lucht onze longen binnen. Gelukkig ademen we een deel van de viezigheid ook weer uit. Maar een heel klein deel gaat via het bloed ons lichaam rond waar het op de lange termijn kan zorgen voor longziekten, allergieën en astma en bijdraagt aan hart- en vaatziekten.

24

Uitzicht m mv

jaar

Binnenshuis ademen we niet vanzelfsprekend schonere lucht in. Via de muren en het beton van het huis kunnen giftige gassen, zoals radon, ons huis binnendringen. Dit reukvrije radioactieve gas onstaat door de afbraak van uranium in de bodem. Het gas komt huizen binnen via kruipruimten en scheurtjes in de fundering. Ook uit bouwmaterialen en kunstmest kan radon vrij komen. Omdat huizen de laatste jaren steeds beter geïsoleerd zijn, kan het zich ophopen in huizen zonder dat je het weet. In Nederland leidt blootstelling aan een te hoge concentratie radon tot naar schatting 800 extra gevallen van longkanker per jaar.

Ook de meubels, vloerbekleding en muurbedekking in ons huis kunnen restchemicaliën uitdampen die ze overhielden na fabricage. In de lijmen en harsen van vloeren, meubels, spaanplaat en vloerbedekking zit vaak formaldehyde dat nog tot vijf jaar nadampt. Formaldehyde is gelinkt aan hormoonverstoringen en zelfs kanker.

PFC's PFC’s, een verzamelnaam voor allerlei schadelijke chemicaliën, komen voor in speciale vlek- of waterbeschermende lagen op meubels, tapijten en outdoorkleding. We worden eraan blootgesteld door aanraking, maar ook door de lucht en het stof in ons huis. Bij inademing van PFC’s kan het in de longen de opname van zuurstof in het bloed beperken en in dierenstudies veroorzaakten PFC’s kanker. Eenmaal in het milieu worden PFC’s bijna nooit volledig afgebroken. Milieuorganisatie Greenpeace begon dit jaar een campagne om het gebruik van PFC’s in kleding te stoppen. Ook koken op gas en schoonmaken met chemicaliën vervuilen de lucht binnenshuis net als bijvoorbeeld plastic speelgoed en verzorgingsproducten als deodorant en haarlak.

Schimmelige lucht Zwarte plekken in de badkamer? Deze schimmels zijn een direct gevolg van een te hoge vochtigheid. Schimmels vermenigvuldigen zich middels sporen die met het blote oog niet zichtbaar zijn, maar wel terechtkomen in de lucht die we inademen. Schimmels kunnen een risico voor de gezondheid vormen, vooral voor mensen die gevoelig zijn voor luchtwegaandoeningen. Sommige schimmels produceren giftige sporen. Zorg in huis voor een goede balans tussen vochtigheid en droge lucht. Ventileer badkamer en keuken goed en verwijder schimmelplekken op muren met adequate middelen.

gassen. Zet ramen open en zorg voor een luchtstroom in huis. Uit meerdere onderzoeken is gebleken dat tochtige huizen een betere luchtkwaliteit hebben dan goed geïsoleerde woningen waar de lucht weinig in beweging is. Woont u aan een drukke weg? Ook dan heeft uw huis ventilatie nodig. Zet ramen of deuren open die niet aan de wegkant zitten (om zo minder vervuilde lucht binnen te laten) en geef uw huis kans om te ademen.

Zuiverende planten Planten kunnen de kwaliteit van de lucht in huis aanzienlijk verbeteren. In 1989 voerde ruimtevaartorganisatie NASA een onderzoek uit naar de mogelijkheid om met planten de lucht in ruimtestations te zuiveren en chemicaliën zoals formaldehyde en benzeen uit de lucht te filteren. Naar aanleiding hiervan publicerde de NASA een lijst met planten die de lucht het beste zuiverden. Chrysanten en lepelplanten filterden maar liefst vijf verschillende chemicaliën uit de lucht maar ook gerbera’s en een simpele klimop scoren hoog. Hoe meer groen in huis, hoe beter het huis gezuiverd wordt. Maar in principe zou één plant per 10 vierkante meter genoeg moeten zijn. Naast een zuiverende werking zorgen planten ook voor een goede luchtvochtigheid.

Natuurlijke luchtverfrissers Wie aan planten niet genoeg heeft, kan in natuurwinkels terecht voor speciale luchtverfrissers die werken met het verdampen van essentiële oliën. Niet alleen de lucht knapt ervan op, de oliën hebben ook nog eens een goede

werking op gezondheid en humeur. Citrusgeuren zorgen voor een heldere geest terwijl lavendel en sandalwood rustgevend werken. Bonus: veel essentiële oliën werken antischimmel, antibacteriën en/of antiviraal. Dat klaart de lucht!

! s ip T SCHONERE LUCHT: 1. Stofzuig regelmatig met een stofzuiger met HEPA-filter. Die houdt de meeste kleine stofdeeltjes in de stofzuiger in plaats van ze gelijk weer aan de achterkant eruit te blazen. Voor een fris effect: stop wat watten met een paar druppels essentiële olie bij de filter. 2. Houdt het huis rookvrij. 3. Kies voor tweedehands meubels. Die geven minder of helemaal geen fabrieksdampen af. 4. Maak de filters in afzuigkappen, ventilatiesystemen, airconditioners en schoorstenen regelmatig schoon. Bent u aangesloten op een centraal ventilatiesysteem controleer dan of deze jaarlijks wordt nagekeken. 5. Houd de kussens van stoelen, banken en speelgoed in goede conditie. In het foam zitten vaak schadelijke vlamvertragende stoffen die de lucht binnenshuis geen goed doen.

Op de tocht Een gezonde binnenlucht heeft u zelf in de hand. Begin ermee de spuitbussen met luchtverfrissers in de prullenbak te gooien. Die zitten vol met schadelijke

Matilde Newman is freelancejournaliste en vaste medewerker van Uitzicht

Uitzicht

25

(advertenties)

De enige echte, volgens de originele Hagiwara formule.

Gerstegras-sap-extract Gerstegras superfood bevat meer dan 70 voedingsstoffen, waaronder vitaminen, mineralen, antioxidanten, aminozuren, enzymen en chlorofyl.

met meer dan 70 voedingsstoffen

Green Magma is het enige echte superfood dat door Y. Hagiwara is ontdekt. Het is namelijk geen gemalen gerstegras, maar een extract van het sap uit gerstegras. Dat betekent zonder vezels, dus meer ruimte voor de belangrijke bestanddelen zoals vitaminen en veel makkelijker op te nemen voor het lichaam.

biologisch glutenvrij

Door het speciale productieproces wordt de versheid en kwaliteit gegarandeerd. Dus vergelijkbaar met vers geperst sap, alleen makkelijker in gebruik en bovendien smaakt het nog lekker ook! Voor meer informatie kijkt u op de website www.greenmagma.nl of neem contact op met: TS Products, Harderwijk Informatielijn: 0341 – 46 21 46 e-mail: [email protected] *Zolang de voorraad strekt

Proef zelf het verschil en vraag nu een gratis proefzakje* aan via [email protected] o.v.v. de code GMU14.

zonder vezels – hogere concentratie – maximale opneembaarheid

N

IE

U

W

Graviola (zuurzak) Graviola (Annona muricata) ook wel bekend als zuurzak, is een boom afkomstig uit o.a. het Amazone Regenwoud. Veel actieve verbindingen zijn in alle delen van de plant te vinden, zoals in de vruchten, bladeren, schors, wortel, stam en zaden. Graviola is steeds meer bekend geworden als een bron van antioxidanten genaamd annonaceous acetogenins, die vooral in de bladeren en zaden voorkomen. Verkrijgbaar in capsules en in thee, bij de betere natuurwinkel en gezondheidswinkel (o.a. De Tuinen). Voor meer informatie belt u met de informatielijn van TS Products: 0341 - 46 21 46 of stuur een e-mail: [email protected]

TS140129.GM-RIO.ADV.UITZICHT.185x265mm.indd 1

26

Uitzicht m mv

jaar

30-01-14 15:54

column DOOR DR. GERT SCHUITEMAKER

PRINSJESDAG: WEER NIETS OVER

BETERE EETGEWOONTEN

I

n de Troonrede ging het dit jaar wéér niet over voedingssupplementen. Verrassend? Nee, zult u zeggen. Toch is het verbazingwekkend. Verschillende ministeries zouden hun voordeel kunnen doen met voedingssupplementen, zoals het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Neem alleen al vitamine D, de voedingsstof waarmee de meeste winst voor de Nederlander (en dus voor de collectieve portemonnee) valt te behalen. Amerikaanse onderzoekers hebben berekend dat wanneer Nederlanders elke dag 25 mcg (1000 IE) vitamine D zouden nemen, op jaarbasis bijna zevenduizend minder doden als gevolg van kanker te betreuren zouden zijn. Dit komt neer op een afname van achttien procent. Minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem (PvdA) is altijd op zoek naar kostenbesparingen. Kent hij Precision Health Economics (PHE), een organisatie in de VS die wordt geleid door hoogleraren van topuniversiteiten? Vorig jaar voerde PHE een groot onderzoek uit naar wat het gebruik van voedingssupplementen kan betekenen voor de gezondheidskosten. Gekeken werd naar de invloed op het ziekenhuisverblijf. Het bleek dat voedingssupplementen zorgen voor een korter ziekenhuisverblijf en een kleinere kans op een heropname. Samengevat: met iedere dollar die uitgegeven wordt aan suppletie, kan bijna 53 dollar op de totale gezondheidskosten worden bespaard. Bij het Ministerie van Veiligheid en Justitie (VenJ) zou men eindelijk kunnen besluiten om gedetineerden voedingssupplementen te verstrekken. In 2002 haalde onderzoeker dr. Bernard Gesch de Britse voorpagina’s met een bijzonder experiment: hij toonde aan dat gewelddadig gedrag van jonge gedetineerden sterk afneemt als ze dagelijks een multi krijgen en extra vetzuren. Het aantal ernstige overtredingen, inclusief geweldsdelicten, daalde met bijna veertig procent. De Britse onderzoeksopzet werd in 2006 herhaald binnen het Nederlandse

gevangeniswezen, met een vergelijkbaar resultaat. De opdrachtgever van dit onderzoek: het ministerie van Justitie. Toch werd in ons land geen beleid uitgezet om deze onderzoeksgegevens direct te gaan toepassen. Wel werd verder onderzoek in het vooruitzicht gesteld. Waarom werden Nederlandse gedetineerden niet meteen voorzien van een dagelijkse multi en visvetzuursuppletie? De bescheiden investering had zich waarschijnlijk meteen terugbetaald in een besparing op de kosten van het gevangenispersoneel. Als voedingssupplementen in de gevangenis asociaal gedrag verbeteren, waarom dan niet in de Nederlandse samenleving? We noemen alleen maar het zinloze geweld op straat, huiselijk geweld en agressief gedrag in het verkeer. Het eten in de Nederlandse gevangenis is toch niet veel anders dan wat bij het gemiddelde Nederlandse gezin op tafel komt? Slechts twee procent van de Nederlandse bevolking eet volgens de Richtlijnen Goede Voeding, dus die andere 98 procent kan best wat extra’s gebruiken. Betere eetgewoonten en voedingssuppletie kunnen wonderen doen voor de agressie in de Nederlandse samenleving. Kortom: wordt het stilaan niet eens tijd voor ‘Voeding’ als verplicht schoolvak? Werk aan de winkel dus, voor het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW).

Wordt het stilaan niet eens tijd voor ‘Voeding’ als verplicht schoolvak?

Uitzicht

27

vraag

& antwoord

In deze rubriek gaat een team van ervaren artsen in op de meest uiteenlopende medische vragen, of vragen over voeding en/of suppletie. ‘CHEMO BRAIN’ In Uitzicht 5 2014 geeft drs. Ton Windgassen antwoord op het onderwerp ‘vergeetachtigheid’. In dit antwoord gebruikt hij de term ‘chemo brain’. Ik wil graag weten wat de betekenis is van die term. Drs. Ton Windgassen, arts: ‘De laatste jaren is duidelijk geworden dat behandeling met chemotherapie niet alleen op langere termijn ongunstige gevolgen heeft, zoals een verhoogde kans op een tweede kanker, maar ook dat de hersenen veel meer schade kunnen ondervinden van de chemotherapie dan voorheen werd aangenomen. Die hersenschade uit zich vooral in een verminderd korte termijn geheugen en een achteruitgang in cognitieve functies. Daarbij moet vooral gedacht worden aan snelheid van denken, snapvermogen, veel ballen tegelijk kunnen hooghouden. Het ‘chemo brain’ is ook duidelijk aantoonbaar via neuropsychologische testen, een tot twee jaar na het staken van de chemo. De oorzaken van een ‘chemo brain’ zijn feitelijk nog niet bekend. Er zijn twee belangrijke hypotheses over het ontstaan. De eerste gaat uit van een direct beschadigend effect op de hersencellen. Temeer omdat onderzoek van de laatste jaren duidelijk heeft gemaakt dat de concentraties chemo die in de hersenen kunnen worden aangetroffen helemaal niet zo laag zijn als vroeger werd gedacht. Of er nu gewoon meer hersencellen kapot gaan door de chemo, of dat er minder herstel plaatsvindt van hersencellen is nog niet bekend. Ook is het mogelijk dat het subtieler ligt en dat de verbindingen tussen de hersencellen afnemen, door een afsterven van dendrieten en neuronen, die de aanvoerende en afvoerende verbindingen van zenuwcellen verzorgen. De tweede hypothese gaat uit van een indirect beschadigend effect op de hersencellen door een afname in de bloedtoevoer, met name door afsterven van kleine bloedvaten. Andere theorieën over het ‘chemo brain’ zijn gebaseerd op een afname van neurotransmitters (signaalstoffen tussen zenuwcellen),

28

Uitzicht m mv

jaar

verhoogde ontstekingsactiviteit of hormonale invloeden. Hier is nog betrekkelijk weinig over bekend. Op dit moment zijn er nog maar weinig maatregelen te nemen die een bescherming tegen het ‘chemo brain’ zouden kunnen bieden. Koelen, zoals dat met hoofdhuid kan, is niet mogelijk bij hersenen. In één studie is een gunstig effect gevonden van de antioxidant N-acetylcysteïne (wat een belangrijke component is van glutathion, onze belangrijkste lichaamseigen antioxidant). Maar algemeen wordt in de reguliere kankertherapie het gebruik van antioxidanten afgeraden, omdat deze de kankercellen ook zouden kunnen beschermen tegen het effect van de chemo. En hoewel er talloze onderzoeken bestaan die vrijwel allemaal een gunstig effect van sommige antioxidanten bij sommige chemo laten zien, is men in de reguliere kankerbehandeling nog steeds erg bang voor antioxidanten.

Heeft u een vraag? Formuleer die dan zo concreet mogelijk en stuur deze naar de redactie van Uitzicht. Via e-mail: [email protected] of naar het postadres van de redactie: Hof van Azuur 30, 2614 TB Delft. Schriftelijk gestelde vragen worden uitsluitend in deze rubriek beantwoord en niet in een persoonlijk schrijven. Heeft u dringende persoonlijke vragen? Belt u dan met onze infolijn (088) 24 24 240 (ma-vr 10.00 17.00 uur; ma-avond van 19.00 - 21.00 uur).

BUDWIGPAPJE EN ANTIOXIDANTEN Is het juist dat het nuttigen van een Budwigpapje niet kan samengaan met een dosis antioxidanten supplementen? Zie voor mijn bron: cancertutor.com Op advies van een Moermanarts heb ik op basis van nieuwe inzichten de inname van de grote hoeveelheid supplementen sinds kort afgewisseld met wekelijks om en om antioxidanten en pro-oxidanten. Als leek blijkt het lastig om steeds dit onderscheid te maken.

Drs. Bertil de Klyn, arts: ‘Het Budwigpapje is bedoeld als een maaltijd met vele gezonde ingrediënten en vrij van ballaststoffen. Het is gemakkelijk te verteren en levert voldoende energie, vitamines en essentiële olie. Het bevat koolhydraten, vetten en eiwitten in gepaste verhouding. De vruchten die er in worden gedaan, zorgen voor anti-oxidatieve werking. Het kan gegeten worden als een gezond begin van de dag. Samenstelling: havervlokken, noten,

rozijnen, gedroogde appel, andere gedroogde vruchten, sinaasappel- en citroensap, kwark, lijnzaadolie, vers fruit van het seizoen. Een dosis antioxidanten past hier heel goed bij, het ondersteunt de werking zelfs, die zuiverend en voedend moet zijn. Het zogenaamde twee-fasen dieet, waarbij een anti-oxidatieve fase wordt afgewisseld met een pro-oxidatieve fase, is uitgevonden door Harrewijn en Van Oosten. Het houdt in dat een anti-kanker voeding, zoals het Moerman-/Houtsmullerdieet, wat overwegend anti-oxidatief is, wordt afgewisseld met een gezond pro-oxidatief dieet. Om toch wel de antioxidatie de overhand te laten hebben, want dat geeft de minste vrije radicalen (ROS), wordt de

oxidatieve fase (fase A) eenmaal in de 4-6 weken gebruikt gedurende 5-7 dagen. De lijst van toegestane voedingsmiddelen in fase A is vrij klein, terwijl in fase B, de anti-oxidatieve fase, het Moerman-/ Houtsmullerdieet, een grote variatie van voedingsmiddelen gebruikt mag worden. Het doel van deze afwisseling is om de kankercel niet de kans te geven zich aan te passen aan de voeding, want dat blijkt te kunnen gebeuren. De twee-fasen voeding volgens Harrewijn en Van Oosten vindt u op de website van de MMV (mmv.nl) onder Kanker/Complementaire behandelingen. De website cancertutor.com is een vrij verwarrende website, waarin van alles wordt beweerd zonder goede onderbouwing. Er komen veel kankerbehandelingen aan bod met zogenaamd negentig procent genezing, maar dat is nooit op een aanvaardbare wijze gepubliceerd. Daardoor zijn de behandelingen niet toegankelijk voor navolging. Wij kunnen als NTTT-artsen ook niet beweren dat wij grote aantallen genezingen bewerkstelligen, als we daar geen bewijs voor kunnen leveren. Wat wij proberen is het leven voor kankerpatiënten draaglijker te maken en hun zelfgenezend vermogen te stimuleren. Kanker is geen eenvoudige ziekte en er is geen eenvoudige oplossing voor.’

ZIEKTE VAN KAHLER Bij een kennis van mij is een begin van de ziekte van Kahler vastgesteld. Zijn er speciale voedingsadviezen en –supplementen die hij zou kunnen gebruiken als aanvulling op de behandeling? Of volstaat het Moermandieet en supplementen? Drs. An van Veen, arts: ‘De ziekte van Kahler, oftewel multiple myeloom, is een woekering van de plasmacellen in het beenmerg. Deze vorm van kanker komt niet heel frequent voor. Over het algemeen zijn patiënten ouder dan 65 jaar. Er is niet veel bekend over oorzaken betreffende de ziekte van Kahler. Het begint in ieder geval met een

fout in het DNA, waardoor de plasmacellen zich ongeremd beginnen te vermeerderen. DNA-schade kan ontstaan door schadelijke invloeden van buitenaf (denk aan straling, toxische stoffen) maar is ook onderdeel van het verouderingsproces. Het ontstaan van DNA-schade kan men wel voorkomen of vertragen met het Moermandieet en voedingssupplementen. Maar ook door genoeg beweging, gezonde buitenlucht en zon. Daarnaast kan het raadzaam zijn onder supervisie van een arts en afhankelijk van zijn reguliere behandeling, extra te ontgiften door middel van supplementen, fytotherapie of homeopathie. Er is ook een aantal die, afhankelijk van iemands constitutie, een positieve werking kunnen hebben bij beenmergtumoren, zoals bijvoorbeeld symphytum, calcarea fluorica, calcarea phosphorica, hecla lava.’

Uitzicht

29

Nr Hiernaast treft u een kleine selectie aan van producten, welke door De Roode Roos B.V. geleverd kunnen worden. Hierdoor krijgt u een indruk van ons ruime assortiment van meer dan 4000 producten. Ons volledige assortiment is te bekijken op www.derooderoos.com Al onze producten worden in principe geleverd met een korting van max. 25% ten opzichte van de adviesprijs. Om te bestellen kunt u gebruik maken van de lijst die hiernaast is afgedrukt. Uw schriftelijke bestelling kunt u naar onze postbus sturen. Vervolgens laten wij de bestelling door PostNL bij u thuis bezorgen. Ook kunt u ons gratis naamnummer 0800-ROODEROOS (0800-7663376) gebruiken. U kunt ook een email sturen naar [email protected] of direct bestellen via onze webwinkel op www.derooderoos.com

Fabrikant Mattisson H C

€ 7,95

€ 6,76

7105 Bio-Melatonine 3 mg (30 tab)

Pharma Nord

€ 12,95

€ 9,71

7108 Magnesiumbisglycinaat (100 tab)

Vitals

€ 29,95

€ 22,46

7730 ADAM (60 tab)

NOW Foods

€ 39,95

€ 29,96

268 Bio-Quinon Q10 Super 30 mg (150 caps)

Pharma Nord

€ 47,95

€ 35,96

205 Multi vit.& mineralen (240 tab)

Plantina

€ 99,75

€ 74,81

6790 EKO Krill Neuroplex (120 softgel)

CellCare

€ 56,30

€ 45,04

4667 Intestinal Symbiotic Probiotica (90 gram)

CellCare

€ 33,90

€ 27,12

6989 Alfa-Liponzuur 300 mg (60 vcaps)

Bonusan

€ 25,00

€ 18,75

€ 18,95

€ 14,21

6706 Vitamine B12 1000 mcg Methylcobalamine Vitals 105 Orthiflor Original (60 caps)

Orthica

€ 23,35

€ 19,85

106 Orthiflor Original (120 caps)

Orthica

€ 40,95

€ 34,81

A. Vogel

5603 Echinaforce Forte (60 tab)

€ 14,99

€ 11,24

5199 Gerijpte Japanse Knoflook One A Day 600 Kyolic

€ 19,95

€ 14,96

5028 Magnesium Taurate (120 tab)

€ 24,54

€ 18,40

6961 251 Dibencozide & Foliumzuur (60 zuigtab AOV

€ 17,85

€ 13,39

5968 Prostasol (60 tab)

Medpro

€ 95,00

€ 85,50

6676 Vitamine D3 1000 IE (90 softgel)

NOW Foods

€ 10,95

€ 8,21

3654 Prostaat Formule (60 tab)

Best Choice

€ 11,50

€ 8,63

5765 Astaxanthin-eco (120 caps)

Plantina

€ 60,30

€ 45,22

5856 Kolorex Advanced Intestinal Care (30 caps Sanopharm

€ 20,95

€ 18,86

6213 Elke Dag (90 tab)

Vitals

€ 49,95

€ 37,46

4105 Levertraan Forte (60 softgels)

Bonusan

€ 9,00

€ 6,75

6985 Silicea Original (30 caps)

Hubner

€ 9,95

€ 8,46

2999 Eye Q 500 mg (210 caps)

Springfield

€ 36,95

€ 27,71

3402 MorDHA (citroen) (60 softgel)

Minami Nutrition

€ 29,95

€ 22,46

3273 Lignan Flax Oil Complex (473 ml)

Barlean's

€ 19,95

€ 14,96

3338 Glucosamine 1200 mg (120 tab)

Lamberts

€ 19,95

€ 14,96

7407 Silymarine extract (60 vcaps)

NOW Foods

€ 14,95

€ 11,21

7732 Mucoperm (60 sachets)

Nutriphyt

€ 42,75

€ 36,34

€ 21,95

€ 16,46

Douglas

Prijswijzigingen voorbehouden

Vermeld hier uw adresgegevens: Uw naam: (Dhr/Mevr):

Lidmaatschap nr.:

Adres:

Geboortedatum:

Postcode & Woonpl.:

Email:

Telefoonnummer:

(Evt.) Voorschrift van:

Uitzicht m mv

Leden

7135 Chia Seed Raw Bio (250 gram)

7843 Vitamine D3 1000IE & Vitamine K2 (120 c NOW Foods

30

Normaal

jaar

colofon

Uitzicht is het magazine van MMV en verschijnt tien keer per jaar. HOOFDREDACTEUR

Voor een natuurlijke stoelgang

Cor van Groningen PLV. HOOFDREDACTEUR Jan van Klinken EINDREDACTEUR Rineke Wisman MEDEWERKERS Leonard Davids, Ellen Hameeteman, Jan van Klinken, Arjan van Laar, Matilde Newman, Petra Pronk, dr. Gert Schuitemaker, Christine Steenks, dr. Hans Stoop, Gijs Versteeg

Darmfunctie Complex

ONTWERP D&DJ communicatie DRUK BDU OVERIGE FOTO'S iStock REDACTIEADRES Hof van Azuur 30 2614 TB Delft ADVERTENTIES J.P.H. Geraats Louis Regoutstraat 36 6006 LL Weert T (0495) 53 22 20 Uitzicht ISSN 0169-9938 I www.mmv.nl E [email protected] Redactie van Uitzicht en bestuur van MMV aanvaarden geen verantwoordelijkheid voor de toepassing van de inhoud van dit blad. Zie voor overname van artikelen en andere informatie onze website www.MMV.nl/ Magazine/OverUitzicht Centraal Bureau MMV, Postbus 508 2400 AM Alphen ad Rijn T (0172) 49 79 44 (werkdagen tussen 9 en 13 uur)

• Bevordert de stoelgang • Natuurlijke kruidenextracten

E [email protected] Lid worden? • e-mail naar [email protected] • www.MMV.nl • of: MMV, Postbus 508, 2400 AM Alphen ad Rijn

Natuurlijk ... het is Wapiti!

Kosten € 29,00 per jaar. U ontvangt dan automatisch tien keer per jaar Uitzicht en krijgt tot 25 % korting op voedingssupplementen

Wapiti Darmfuntie Complex is verkrijgbaar of te bestellen bij: Drogist, Apotheker, Reform- en Gezondheidswinkel. Voor meer informatie: Emonta B.V. Tel. 0512 - 518 085 www.wapitinatuur.nl

bij verzendhuis De Roode Roos. MEER INFORMATIE www.MMV.nl/Over MMV

Uitzicht

31

7 ma ag sapresistente bacteriën

rde gecontroliefete afg

n dunesmen e t t e l b a kleine t k in t e makkelij

8 mil per j2ard bacteriën t a ble t t e n .

60 tabletten

120 tabletten

1 maand gebruik

2 maanden gebruik

54,95

29,95

Royal Green Flora Gold Royal Green Flora Gold levert maar liefst 7 verschillende maagsapresistente

Het resultaat is een ongeëvenaarde werking. Flora Gold bevat alleen bacteriën

bacteriën. Bevat bij productie 8 miljard bacteriën per 2 tabletten. Het Royal

de van nature in ons lichaam voorkomen.

Green gepatenteerde transporttechnologie zorgt ervoor dat de bacteriën optimaal beschermd worden en via ‘gecontroleerde afgifte’ worden afge-

Royal Green gebruikt absoluut geen chemicaliën, con-

geven in de volledige lengte van de darmen. De speciaal toegevoegde FOS

serveringsmiddelen, synthetische zoet- of smaakstoffen.

(fructo-oligosacchariden) bevorderen de groei van onze bacteriën.

Natuurlijk gluten vrij. Ervaar het verschil nu!

ESSENTIALS Meer informatie: Frenchtop Natural Care Products BV. • Tel: 0226-364400 • www.royal-green.eu

Enjoy life, stay healthy!