Fascinerende libellen Het uiterlijk en de levenswijze van de libel is waarschijnlijk in de laatste 150 miljoen jaar niet veel veranderd. Ze hebben ogen met tot wel 50.000 facetten, ze kunnen achteruit vliegen, maar hebben vooral schoon water nodig. De sierlijke witsnuitlibel was uitgestorven in Nederland. Sinds 2012 komt hij weer voor in …Nationaal Park Weerribben-Wieden!
Schoon water
Ei, larve, libel
Bijzondere vleugels
Libellenlarven leven als rovers in en tussen waterplanten. Dat varieert van een paar maanden tot zelfs 5 jaar. Ze kunnen niet leven in zout of vervuild water. Daarom zijn het prima indicatoren voor schoon water.
In 2 tot 4 weken ontwikkelt het ei van de libel tot larve. Negen tot zestien keer vervellen ze. Voor de laatste vervelling kruipen ze op een rietstengel boven het water. Die velletjes kun je tussen de waterplanten vinden.
Libellen sturen hun vier vleugels los van elkaar aan. Ze kunnen daardoor kunsten uithalen: stilstaan in de lucht, verticaal opstijgen en zelfs achteruit vliegen. Maar ze kunnen vooral hard vliegen; tot wel 50 km. per uur. En dat alles om hun prooi te bemachtigen!
Heerlijk helder water Sloten, vaarten en open water zijn karakteristiek voor De Wieden. De kwaliteit is bepalend voor het planten- en dierenleven. Zonder schoon water geen zwanenbloem, zonder helder water geen snoek.
Water wordt land
Land wordt water
Van levensbelang
Groot open water, vaarten, kolkjes of sloten; langzaam groeit open water in De Wieden dicht. Verlanding is een natuurlijk en bijzonder proces. Ieder stadium heeft zijn eigen planten- en dierenwereld; de waterlelie in de plassen, de roerdomp tussen het riet, de grote bonte specht in het moerasbos.
Om de afwisseling van landschap, plant en dier te behouden moet Natuurmonumenten regelmatig nieuw open water maken. Hierdoor kan het verlandingsproces opnieuw beginnen.
(Onder)waterplanten hebben licht nodig om te groeien. Jonge snoeken vinden tussen de waterplanten beschutting. De volwassen snoek is een ‘zicht’ jager die zijn prooi moet kunnen zien om te vangen.
foto: Ferry Siemensma
De jungle van De Wieden Flinke bomen in zo’n nat stukje Nederland; hoe is het mogelijk?! Het zijn ook maar een paar bomen die het uithouden: de wilg, een enkele es en vooral, zoals hier, de zwarte els. De elzenbroekbossen met hele specifieke planten en dieren zorgen voor afwisseling in dit vochtige veenweidegebied.
Elzenhaantje
Fascinerende heesters
Vogelparadijs
foto: Jan Kriek
foto: Ferry Siemensma
foto:Andre Eijkenaar
Vóór 1945 was er bijna geen bos in De Wieden. Al het hout werd gebruikt als geriefhout. Bomen werden regelmatig gekapt voor afrastering, als beschoeiing of ze verdwenen in de kachel. Nu is het elzenbroekbos een eldorado voor bijv. het elzenhaantje. In de zomer kun je aan de gaten in de bladeren zien waar de kevers hebben gezeten en gegeten.
Als het bos ouder wordt en dus wat droger, komt er meer variatie in planten, heesters en bomen. Vlier, lijsterbes en meidoorn, maar ook berk en een eik kunnen er dan groeien. De vlier is multi-inzetbaar: Vlierbessensiroop is goed bij verkoudheid, je kunt wijn, jenever en jam maken van de bessen, gekneusde takken en bladeren zouden muggen op afstand houden. De geur van kamperfoelie is vooral ’s avonds overweldigend.
Ook vogels weten het elzenbroekbos te vinden. Ze snoepen van de vlierbessen. In de winter smullen sijsjes en putters van de elzenzaden. De havik houdt zich stil. Vanuit een zitplaats in het bosje verrast hij Vlaamse gaai of konijn met een lage, snelle vlucht. De buizerd broedt in de bosjes. Zijn ‘gemiauw’ is heel karakteristiek.
Een speels dier De visotter is een waterliefhebber. Geen wonder dat hij het goed naar zijn zin heeft in het waterrijke Nationaal Park Weerribben-Wieden. Hier vindt hij voldoende voedsel en stille plekken om te rusten en te nestelen.
Speels maar schuw
Veel onderzoek
De otter is vooral ’s nachts op pad. Overdag zul je hem niet gauw zien. Sporen wel; poepsporen (spraints) liggen op specifieke plekken. Daarmee zet hij zijn territorium af. En hij gebruikt vaste paadjes om het water in te glijden; de otterglijbaan.
Het is heel bijzonder dat zo’n groot zoogdier in ons drukke Nederland kan leven. Daarvoor zijn onderzoek en (soms simpele) maatregelen nodig: open water om te vissen, oud riet om te schuilen, afgesloten plekken waar de otter rustig kan slapen en faunapassages om een weg over te steken.
Herintroductie
Otters kwamen van oudsher in Nederland voor. Tot in1988 de laatste overleed. In een groot samenwerkingsverband zijn veel maatregelen genomen. Daardoor konden vanaf 2002 weer otters uitgezet worden. Met wisselend succes: er zijn tal van jongen geboren. Maar nog steeds vallen er verkeersslachtoffers.
fotografie: Astrid Kant
Weidevogels in De Wieden Weidevogelreservaat Giethoorn-Wanneperveen
Wat moet er gebeuren Voor weidevogels zijn graslanden die ‘plas-dras’ zijn, het meest geschikt. Dat betekent weilanden met een hoge waterstand in winter en voorjaar. De sloten moeten flauw oplopende oeverkanten hebben met veel oeverplanten. Bemesting met ruige stalmest zorgt voor veel voedsel (regenwormen). Bovendien maait Natuurmonumenten pas na half juni, zodat de kuikens tijd krijgen om vliegvlug te worden.
In dit open veenweidegebied (250 hectare), onderdeel van Nationaal Park Weerribben-Wieden, komen bijna alle soorten weidevogels nog voor. Bijzondere soorten, zoals watersnip, wulp, tureluur, zomertaling, grutto en graspieper, zelfs in grote
watersnip
grutto
tureluur
graspieper
watersnip Bij het imponeren van de vrouwtjes laat het mannetje van de watersnip zich geleidelijk omlaag vallen. De wijd gespreide staartveren maken dan een karakteristiek ‘mekkerend’ geluid. Vandaar zijn naam ‘hemelgeit’.
grutto Deze koning van de weidevogels zingt in het voorjaar zijn eigen naam: ‘utto utto utto’ en dat snel achter elkaar. Staand op een paal houden de mannetjes gevaar voor de kuikens in de gaten. Deze vogels kunnen 10 tot 15 jaar oud worden!
tureluur De tureluur is een druktemaker. Tijdens de balts kunnen meerdere tureluurs achter elkaar aanrennen en vechten. De tureluur broedt graag dicht bij een zeer waakzame kievit. Die maken hem attent op gevaar.
graspieper Naast grutto, tureluur en kievit is de graspieper een echte weidevogel. Hij houdt van bloemrijke graslanden met veel insecten. Zijn zang doet denken aan die van een kanarie. Op het hoogtepunt van zijn baltsvlucht laat hij zich als een ‘parachute’ naar beneden vallen.
aantallen. Natuurmonumenten voert samen met de boeren tal van maatregelen uit om ze te behouden. Zo kunt u blijven genieten van buitelende kieviten en jubelende wulpen in het voorjaar.
Natuurmonumenten werkt aan een open en groen Nederland. Daarom verwerven en beheren we natuurgebieden als De Wieden. Inmiddels beheren we vele honderden gebieden. Uw steun is daarbij hard nodig. Doe mee. Dan kunnen we blijven genieten van de natuur. Het kan al vanaf enkele euro’s per maand! Ga naar www.natuurmonumenten.nl.
De Wieden in een notendop Welkom Hooilanden vol vlinders, waterlelies in de sloten,
Hoogtepunten
grillige wilgen in een stukje moerasbos,
Eendenkooi
voor, maar ook hele zeldzame als de aardbeivlinder en
Libellen
Vroeger de plek om eenden te vangen voor
de zilveren maan.
Grote kans dat er ‘helikopters’ rondvliegen op het
een onverwachte ontmoeting met een ree…
consumptie, nu een oase van rust. Ga eens mee met
Kiersche Wijdepad. Het schone water is ideaal voor
Het Veenweidepad en het Kiersche Wijde pad
een (vaar)excursie naar een eendenkooi. De gids
Uitkijkpunt
libellenlarven. Die leven als rovers, enige maanden
laten natuurgebied De Wieden in een notendop
vertelt over het werk van het kooikershondje en de
Op verschillende plekken in De Wieden zorgt een
tot zelfs 5 jaar, in en tussen de waterplanten. Als
functie van de rietmatten.
uitkijkpunt voor ongestoord bekijken van het rijke
volwassen dier hebben ze de mooiste namen als
vogelleven. Tal van eendensoorten als kuifeend,
noordse winterjuffer en vroege glazenmaker.
zien. Samen met De Weerribben vormt
Reeën
nonnetje en grote zaagbek vinden hier een ‘hotel’ met
De Wieden het Nationaal Park Weerribben-
Een natuurgebied met zoveel water en toch leven
volop eten en goede overnachtingsmogelijkheid.
Wieden. Het is het grootste laagveenmoeras-
het Veenweide- of Kierschewijdepad, zo tegen de
Helder water
Nationaal Park Weerribben-Wieden. Ze vinden er de
schemering of vroeg in de ochtend.
Schoon, helder water is van levensbelang. Het
benodigde rust en voldoende prooi. Ze laten zich niet
zorgt voor een rijk plantenleven. De beschermde
gauw zien. Maar hun ‘visitekaartjes’ zijn er wel; poep op bruggetjes en plankieren.
gebied van West-Europa. Door de omvang en
Otterspraints
er 500 reeën! Er is grote kans om ze te zien op
Er leven ongeveer tachtig tot honderd otters in
de natuurlijke rijkdom is het Nationaal Park
Vlinders
zwanenbloem groeit aan de slootkant. De grote
van groot internationaal belang.
De variatie in het landschap zorgt voor veel
bladeren van de waterlelie zijn een goede schuilplaats
verschillende vlindersoorten. Hier komen de
voor vissen en andere waterdieren.
algemene soorten als het koolwitje en het oranjetipje
Kies je route Recreatieve routes
Rode route 4 km
Vlonderpad 1 km en Laarzenpad 4 km
Blauwe route 2 km
Rode route 9 km
Groene route 4,5 km
Blauwe route 9 km
Gele route 5,5 km
Groene route 8,5 km
Oranje route 1 km
Gele route 10 km
↑ Auken + ↑ Steenwijk
Boven
Praktische informatie Toegang
Wijde
Dwarsgracht
Van zonsopgang tot zonsondergang.
Wandelen
U kunt vrij wandelen op de paden en gemarkeerde wandelroutes. Sommige
wandelroutes zijn onderdeel van het Wandelnetwerk Steenwijkerland.
U gaat een moerasgebied in: stevige schoenen of laarzen zijn aan te raden.
Het laarzenpad kan tijdelijk gesloten zijn! Info: T (0527) 24 66 44.
Varen
Gedurende een groot deel van het jaar vaart de excursieboot bijna dagelijks
vanaf Bezoekerscentrum De Wieden het Wiedengebied in.
Kano
Er zijn vier bewegwijzerde kanoroutes in De Wieden variërend van
8,5 tot 10 km. Zo kunt u de kleinste slootjes ontdekken.
Giethoorn
’T EILAND
BEULAKERPOLDER
Wanneperveen
Beulakerwijde
Westeinde
Kiersche
KIERSCHE WIJDEKOOI
Gastvrij Bezoekerscentrum De Wieden
Wijde
Even kijken wat er te doen is; waterdiertjes vangen met een schepnetje, een kopje koffie
Vlonderpad
aan de stamtafel of meteen op pad, met de boot of over het laarzenpad. Het kan allemaal in
Belter-
wijde
Laarzenpad
Bezoekerscentrum De Wieden, Beulakerpad 1, 8326 AH St. Jansklooster. Kijk voor meer
Vollenhove
Doosje
Sint Jansklooster
informatie over het gebied of de (vaar)excursies op www.natuurmonumenten.nl/dewieden of bel met (0527) 24 66 44.
Belt-Schutsloot
Schutsloterwijde
Fijn, een hond aan de lijn Op het Veenweidepad is de hond welkom, mits aangelijnd. Het Kiersche Wijdepad
↓ Zwartsluis
is niet toegankelijk voor honden in verband met loslopend vee. Grondgebruik
Verkeer
Bos Bebouwd land Water Grasland
Verharde wegen Vogelobservatiepunt Parkeerplaats Kanoroute
Bezoekerscentrum Eendenkooi Hier staat u
Meppel →
Grote Otterskooi
1
GIETHOORNSE
BOVEN
MEER
WIJDE
5
Dwarsgracht
De grootste eendenkooi van Europa
Giethoorn Jonen
De Grote Otterskooi is één van de vier eendenkooien van Natuurmonumenten in De Wieden. Sinds 1939 zorgt Natuurmonumenten voor behoud van deze grootste eendenkooi van Europa. Het moerasbos is
Wanneperveen
ZUID EINDIGER
een oase van rust en stilte. En u kunt ervan genieten.
WIJDE
BEULAKERWIJDE
Westeinde
Spel tussen mens, hond en eend Al sinds de Middeleeuwen komen eendenkooien in Nederland voor. Vroeger ving de eendenkooiker eenden voor consumptie. In een unieke samenwerking met zijn hond lokte de kooiker wilde eenden, talingen en smienten de vangpijp in: zo gingen ze de pijp uit. Rust door afpalingsrecht Voor het vangen van eenden was rust in de kooi èn daarbuiten absolute noodzaak. Het afpalingrecht waarborgde die stilte. Niet alleen in de kooi, maar ook binnen een cirkel van 1130 meter vanuit het midden van de kooi, mocht er geen verstoring zijn. Natuurmonumenten behoudt de eendenkooi nu om de cultuurhistorische waarde, voor ringonderzoek en excursies. Het afpalingsrecht blijft daarbij van wezenlijk belang. Stilte ook nu belangrijk Door het afpalingsrecht is er een rustgebied van bijna 400 hectare rondom een eendenkooi. De natuur is gebaat bij stilte en rust. In de bijna on-Nederlandse jungle van oude bomen en kamperfoelie voelen ijsvogel, boommarter en zelfs de otter zich thuis. Ook voor de mens is de stilte een verademing. Ga mee op excursie. Of meld u aan bij de onderhoudsploeg als vrijwilliger. Natuurmonumenten is blij met uw hulp. Provincie Overijssel en het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling ‘Europa investeert in zijn platteland’ gaven financiële hulp.
boommarters
2
BELTERWIJDE
Bezoekerscentrum De Wieden
3 Sint Jansklooster
bovenaanzicht Grote otterskooi kooikershuisje
korvenhut
Eik : ±1829
Eik : ±1948
excursieroute
hier staat u
Eik : 1806
Eik : ±1918
jungle-route
verlande plas
Els : 1839
Es : 1898
Eik : 1890
4
Belt-Schutsloot
SCHUTSLOTER WIJDE
HET GEBIED IN KAART Grondgebruik
Eendenkooien
Bossen
1
Grote Otterskooi
Water
2
Kiersche Wijdekooi
Bebouwing
3
Bakkerskooi
4
Klaverskooi
5
Smitskooi (particulier bezit)
Afpalingsrecht
Verkeer en Recreatie
vrijwilligers aan het werk
BELTERWIJDE
Regionale weg
Bezoekerscentrum
Hier staat u
Informatiepaneel
Natuurmonumenten werkt aan een open en groen Nederland. Daarom verwerven en beheren we natuurgebieden als De Wieden. Inmiddels beheren we vele honderden gebieden. Uw steun is daarbij hard nodig. Doe mee. Dan kunnen we blijven genieten van de natuur. Het kan al vanaf enkele euro’s per maand! Ga naar www.natuurmonumenten.nl.
