EUROPESE COMMISSIE
MEMO Brussel, 25 september 2012
FAQs over meertaligheid en het leren van talen IP/12/1005 Wat betekent "meertaligheid"? • - Het vermogen meerdere talen te beheersen en te spreken; • - Een beleid dat een organisatie, een bedrijf of een instelling verplicht om meer dan één taal te gebruiken bij de interne en/of externe communicatie. Welke zijn de officiële talen van de EU? De 23 officiële talen van de instellingen van de EU zijn: Bulgaars, Deens, Duits, Engels, Ests, Fins, Frans, Grieks, Hongaars, Iers, Italiaans, Lets, Litouws, Maltees, Nederlands, Pools, Portugees, Roemeens, Sloveens, Slowaaks, Spaans, Tsjechisch en Zweeds. Wie beslist welke talen officiële talen van de EU zijn? De Raad van de Europese Unie, waarin alle EU-lidstaten vertegenwoordigd zijn, besluit daarover met eenparigheid van stemmen. Nieuwe lidstaten geven vóór hun toetreding aan welke taal of talen zij wensen te gebruiken als hun officiële taal/talen voor EU-doeleinden. Eventuele latere veranderingen — toevoeging van een nieuwe officiële taal of het schrappen van een bestaande — moeten weer unaniem worden goedgekeurd door alle lidstaten. Hoeveel regionale talen worden er gesproken in de lidstaten? Er worden ongeveer 60 minderheids- en regionale talen gesproken in de Europese Unie, plus meer dan 100 migrantentalen. Welke status hebben regionale talen (streektalen) in de instellingen van de EU? De Raad van de EU heeft besloten dat bepaalde talen die in de grondwet van een lidstaat erkend worden, ook al is/zijn dat niet de officiële EU-taal/–talen van het betreffende land, gebruikt mogen worden in formele vergaderingen en documenten van de EU. De instellingen van de EU en de Spaanse regering hebben een overeenkomst gesloten betreffende het gebruik van Baskisch, Catalaans en Galicisch in documenten. De regering van het Verenigd Koninkrijk heeft een soortgelijke overeenkomst gesloten betreffende het gebruik van Welsh en Schots Gaelic. In deze gevallen zorgt de regering van de betreffende lidstaat op eigen kosten voor vertalingen, indien en voor zover nodig. Vertolking vanuit (maar niet naar) Baskisch, Catalaans/Valenciaans/Balearisch en Galicisch kan op verzoek geboden worden voor bepaalde vergaderingen van de Raad in bepaalde constellaties met regionale vertegenwoordigers, en ook in de plenaire vergaderingen van het Comité van de Regio's en het Europees Economisch en Sociaal Comité. De kosten van die vertolking worden gedragen door de betreffende lidstaat. De autoriteiten van Wales en Schotland hebben vergelijkbare regelingen getroffen.
MEMO/12/703
Beschermt het EU-recht het gebruik van talen? De rechten en verplichtingen van de EU ten aanzien van talen zijn vastgelegd in Europese wetgeving. Het EU-Verdrag (artikel 3) en het Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie (artikel 21 en 22) verbieden discriminatie op grond van talen en bepalen dat de Unie de taalkundige verscheidenheid respecteert. De eerste verordening van de Gemeenschap, die in 1958 is goedgekeurd, verplicht de instellingen van de Gemeenschap ertoe wetgeving in alle officiële talen van de EU te vertalen, en burgers die zich tot een instelling van de EU richten in dezelfde taal te antwoorden (artikel 2, ook de artikelen 20 en 24 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie). Is de EU van plan het aantal officiële talen te beperken? Nee. Het huidige systeem is in het belang van de democratie, de transparantie en de aansprakelijkheid. Geen van de lidstaten is bereid zijn eigen taal op te geven en kandidaatlanden willen dat hun taal wordt toegevoegd aan de lijst van officiële talen. Nu en dan wordt voorgesteld om één enkele officiële EU-taal in te voeren. Dat zou echter niet bijzonder democratisch zijn, aangezien de meeste EU-burgers dan niet meer zouden kunnen begrijpen wat er in hun naam gedaan wordt, en het zou de transparantie verminderen. Waarom bevordert de Europese Commissie meertaligheid? Omdat zij 1) de interculturele dialoog en een meer inclusieve samenleving wil bevorderen; 2) de burgers van de 27 lidstaten wil helpen een bewustzijn van EU-burgerschap te ontwikkelen; 3) mensen nieuwe mogelijkheden wil bieden om in het buitenland te studeren en te werken; en 4) nieuwe markten wil openen voor EU-bedrijven die buiten de EU zaken (willen) doen. Wat is in het kort het doel van het taalbeleid van de EU? Het EU-beleid is gericht op het beschermen van de taalkundige verscheidenheid en het bevorderen van talenkennis, om redenen van culturele identiteit en sociale integratie en omdat meertalige burgers beter in staat zijn om gebruik te maken van de mogelijkheden die de eengemaakte markt biedt op de terreinen onderwijs en werkgelegenheid. Het doel is een Europa waar iedereen tenminste twee andere talen leert naast de moedertaal, en vanaf zeer jonge leeftijd. De doelstelling "moedertaal + 2" is vastgelegd door de staatshoofden en regeringsleiders van de EU op de top van Barcelona in maart 2002. Welke rol spelen vertaling en vertolking? De rol van de vertaal- en tolkendiensten van de EU is de meertaligheid in de Unie te ondersteunen en te bevorderen en het beleid van de EU dichter bij de burgers te brengen. Het informeren van de burgers, met name over hun rechten en verplichtingen uit hoofde van het EU-recht, en het communiceren met de burgers in alle officiële talen is essentieel voor de legitimiteit, de transparantie, de aansprakelijkheid en de efficiëntie van de EU. Worden alle EU-documenten in alle officiële talen vertaald ? Nee. Documenten worden vertaald op basis van prioriteiten; die hangen af van de doelgroep en het doel van de tekst. Wetgeving en documenten die voor een breed publiek belangrijk of interessant zijn, worden in alle 23 officiële talen vertaald. Andere documenten (bijvoorbeeld correspondentie met nationale autoriteiten en beslissingen die tot specifieke individuele personen of entiteiten gericht zijn) worden alleen vertaald in de per geval relevante talen.
2
De Europese Commissie gebruikt bij haar werkzaamheden binnenshuis drie "procedurele" talen: Engels, Frans en Duits. De leden van het Europees Parlement ontvangen werkdocumenten in hun eigen taal. Hoe zit het met websites? Internet speelt een steeds belangrijker rol bij het informeren van de burgers over wat de EU aan het doen is en welke voordelen dat voor hen oplevert. De Commissie is niet wettelijk verplicht iedere pagina van haar websites in alle officiële talen te vertalen. Zij probeert echter zoveel mogelijk informatie in zoveel mogelijk talen aan te bieden op haar websites. Wat zijn de kosten van vertaling en vertolking in de instellingen van de EU? De totale kosten van vertaling en vertolking in alle instellingen van de EU (Europese Commissie, Europees Parlement, Raad, Hof van Justitie van de Europese Unie, Europese Rekenkamer, Europees Economisch en Sociaal Comité, Comité van de Regio's) bedragen ongeveer 1 miljard euro per jaar. Dit vertegenwoordigt minder dan 1% van de begroting van de EU, ofwel iets meer dan 2 euro per burger. De Europese Commissie heeft ongeveer 3 000 vertalers en tolken in vaste dienst. Welke taal is het belangrijkst? In principe zijn alle talen even belangrijk. Duits is de EU-taal met het grootste aantal moedertaalsprekers in de EU. Maar het wordt niet veel gesproken buiten Duitsland en Oostenrijk. De EU-talen die wereldwijd het meest gebruikt worden, zijn Engels en Spaans, maar de meeste sprekers daarvan wonen buiten Europa. Engels is de meest voorkomende tweede taal in de EU. Uit recente enquêtes blijkt echter dat ook nu nog minder dan de helft van de bevolking van de EU genoeg Engels kent om in die taal te kunnen communiceren. Frans is de officiële taal, of een van de officiële talen, van drie lidstaten (België, Frankrijk en Luxemburg). Deze taal wordt in veel delen van de wereld gesproken en in veel scholen in de EU onderwezen, maar wordt in het noorden en oosten van ons continent veel minder gebruikt dan in het zuiden en westen. Zou één taal voor iedereen een oplossing zijn? Het idee dat een "eenheidstaal" de oplossing zou zijn voor alle taalkundige behoeften en problemen is te simplistisch. Nu en dan wordt voorgesteld dat de EU Latijn of Esperanto zou moeten invoeren als pan-Europese taal. Aangezien echter bijna iedereen deze talen van het begin af aan zou moeten leren, zou deze oplossing even moeizaam zijn als de bestaande situatie, en ook niet bijzonder handig voor de contacten met de rest van de wereld. De opleiding van leraren en het bijbrengen van een nieuwe taal aan 500 miljoen Europeanen zou veel tijd en middelen kosten. Daarom zet de Europese Commissie zich in voor meertaligheid en bevordert zij diversiteit in plaats van uniformiteit. Wat heb ik er aan talen te leren? In tijden van toenemende werkloosheid en weinig positieve economische perspectieven is kennis van vreemde talen een toegevoegde waarde en een sleutelcompetentie voor inzetbaarheid, groei en nieuwe banen. Daarom hebben de staatshoofden en regeringsleiders van de EU in 2002 verklaard dat Europeanen vanaf (zeer) jonge leeftijd ten minste twee vreemde talen zouden moeten leren.
3
Welke steun biedt de EU om mensen in staat te stellen om in het buitenland talen te leren? Talen leren in het buitenland kan een rol spelen bij het herstel van onze economieën en bij de ontwikkeling van een meer coherente samenleving op continentale schaal. Alle burgers van de EU zouden in staat moeten zijn hun taalvaardigheden te ontwikkelen, kennis te maken met verschillende culturen, en de mogelijkheden te ontdekken die de Unie en de wereldwijde markt bieden. Het programma "Een leven lang leren" van de EU besteedt ongeveer 50 miljoen euro per jaar aan de bewustmaking van het belang van taalvaardigheden, het bevorderen van de toegang tot hulpmiddelen voor talenonderwijs, en de ontwikkeling van leer- en onderwijsmateriaal. Het leren van talen en taalkundige diversiteit zijn twee van de prioriteiten van het "Erasmus voor iedereen"-programma voor 2014-20. Dit nieuwe programma, dat momenteel besproken wordt in de Raad en het Europees Parlement, zal naar verwachting aanzienlijk meer financiering bieden voor het verwerven en verder ontwikkelen van taalvaardigheden. Zijn talen van belang in het zakenleven? Ja, want het is nuttig de taal van de klant te kennen. In 2006 is er in opdracht van de Europese Commissie een onderzoek gedaan om vast te stellen welke financiële schade het bedrijfsleven in de EU leed door ontbrekende talenkennis. Uit dit onderzoek bleek dat kleine en middelgrote ondernemingen die investeerden in de taalvaardigheden van hun personeel of een taalstrategie volgden 44,5% meer exporteerden dan bedrijven die dat niet deden. Hoe denken Europeanen over talen? Volgens een Eurobarometer-enquête naar de houding van de EU-burgers tegenover meertaligheid en het leren van vreemde talen, die in juni 2012 gepubliceerd is, zijn negen van de tien EU-burgers van mening dat het vermogen vreemde talen te spreken zeer nuttig is, en 98% meent dat de beheersing van talen goed is voor de toekomst van hun kinderen. Europeanen zijn zich sterk bewust van de voordelen van meertaligheid: 72% stemt in met deze doelstelling, en 77% meent dat het een prioriteit zou moeten zijn; 53% gebruikt talen op het werk en 45% meent dat zij in eigen land een betere baan hebben gekregen dankzij hun kennis van vreemde talen. Hoe goed zijn Europeanen in het gebruik van talen? Volgens de Eurobarometer-enquête van 2012 is het aantal Europeanen dat verklaart dat zij in een vreemde taal kunnen communiceren licht gedaald, van 56% naar 54%, sinds de laatste enquête over meertaligheid in 2005. Bij een aparte studie van de Europese Commissie, de eerste European Survey on Language Competences, werden taaltests afgenomen bij leerlingen van het voortgezet onderwijs in 14 Europese landen; het bleek dat slechts 42% werkelijk competent is in hun eerste vreemde taal en 25% in hun tweede. Een significant aantal, 14% bij de eerste vreemde taal en 20% bij de tweede, bereikt niet eens het niveau van "basic user". Het percentage leerlingen dat wel competent is in hun eerste vreemde taal varieert van 82% in Malta en Zweden (waar Engels de eerste vreemde taal is) tot slechts 14% in Frankrijk (bij Engels) en 9% in het Verenigd Koninkrijk (bij Frans). Internet heeft mensen aangemoedigd om hun "passieve" lees- en luistervaardigheden in vreemde talen te verbreden. Het aantal Europeanen dat regelmatig vreemde talen gebruikt op internet, bv. via sociale media, is met 10 procentpunten gestegen, van 26% tot 36%. Het meest meertalige EU-land is Luxemburg, waar 99% van de burgers ten minste één vreemde taal beheerst.
4
Wie is de meertaligste persoon in de Europese Commissie? Ioannis Ikonomou, vertaler bij de Europese Commissie, spreekt 32 talen. Ioannis is geboren in Heraklion op Kreta. Hij studeerde talen aan de universiteit van Thessaloniki en behaalde vervolgens een MA in talen en culturen van het Midden-Oosten aan de Columbia University in de VS. Ioannis werkt sinds 2002 bij de Commissie. Hij zal een van de sprekers zijn op de conferentie "Multilingualism in Europe" die deze week in Cyprus gehouden wordt.
5
