HOE U TALEN KUNT LEREN

HOE U T N U K N E L A T LEREN

Europe Direct helpt u antwoord te vinden op uw vragen over de Europese Unie Gratis nummer (*): 00 800 6 7 8 9 10 11 (*) Als u mobiel of in een telefooncel of hotel belt, hebt u misschien geen toegang tot gratis nummers of kunnen kosten worden aangerekend.

Meer gegevens over de Europese Unie vindt u op internet via de Europaserver (http://europa.eu). Bibliografische gegevens bevinden zich aan het einde van deze publicatie. Luxemburg: Bureau voor publicaties van de Europese Unie, 2010 ISBN 978-92-79-12245-3 doi:10.2766/20762 © Europese Unie, 2010 Overneming met bronvermelding toegestaan. Printed in Luxembourg G edrukt

op chloorvrij gebleekt papier

Hoe u talen kunt leren

Groeten in Europa

Een wereld van woorden We leven in een tijdperk van wereldwijde communicatie, waarbij taal dienst doet als communicatiemiddel. Experts schatten dat wereldwijd momenteel maar liefst 5 000 tot 10 000 talen gesproken worden en dan hebben we het nog niet over de dialecten en varianten van al deze talen. De 12 meest gesproken talen vertegenwoordigen zowat drie vijfde van de wereldbevolking, terwijl de top 30 door meer dan drie vierde van de wereldbevolking wordt gesproken.

Dia duit

Binnen deze taalverscheidenheid spreken de 500 miljoen EU-burgers uit 27 lidstaten 23 officiële talen en tal van regionale talen en minderheidstalen. Duits wordt het meest gesproken als eerste taal, met zo’n 90 miljoen moedertaalsprekers. Het wordt gevolgd door Engels, Frans en Italiaans.

Olá

Olá

Hola

Terve Hej

Tere Sveiks Sveika

Hej

Sveika(s)

Hello Hallo

Cześć

Hallo

Ahoj

Bonjour

Ahoj Szia

Bună

Živijo

Ciao

Здравей

Γεια

Bonġu

In het kader van haar inspanningen om de mobiliteit en het interculturele begrip te bevorderen, heeft de EU het leren van talen tot een belangrijke prioriteit gemaakt en financiert zij tal van programma’s en projecten ter zake. In deze brochure ontdekt u wat talen leren voor u kan betekenen, hoe leuk en uitdagend het kan zijn om een taal te leren, hoe u uw taalvaardigheden kunt verbeteren en wat de EU doet om het leren van talen te stimuleren. En denk eraan: u hoeft een taal niet tot in de perfectie te beheersen om ervan te kunnen genieten.

4

Meegaan met de tijd Door de grote verscheidenheid aan talen zowel binnen als buiten Europa zijn er heel wat voordelen verbonden aan het leren en spreken van vreemde talen. Het kan mensen helpen om nieuwe vrienden te maken, gemakkelijker naar het buitenland te reizen en er ook meer van hun verblijf te genieten, hun loopbaan een duwtje in de rug te geven en andere culturen te ontdekken. Het leren van een taal kan het gezichtsveld van mensen ook verruimen. Bovendien heeft de Europese Unie in wezen geen interne grenzen meer en hebben alle burgers het recht om binnen het grondgebied van de EU te wonen, te studeren of te werken waar ze maar willen. Het gebrek aan talenkennis blijft evenwel een onzichtbare hindernis voor het vrij verkeer. Het leren van talen kan uw mogelijkheden om u vrij te verplaatsen verbeteren.

„Wie een vreemde taal een beetje beheerst, heeft er meer plezier aan dan wie haar goed spreekt. Het plezier is aan de halfkundigen.” Menschliches, Allzumenschliches 9, Aphorismus 554: Halbwissen — Der, welcher eine fremde Sprache wenig spricht, hat mehr Freude daran, als der, welcher sie gut spricht. Das Vergnügen ist bei den Halbwissenden.

Friedrich Nietzsche

5

Hét gespreksonderwerp Er hangt een soort aura van genialiteit rond het spreken van talen. Toch is meertaligheid geen voorrecht van academici en taalkundigen met een encyclopedische kennis; ook heel wat Europese beroemdheden zijn meertalig. Neem nu het voetbal. Deze sport wordt doorgaans niet in verband gebracht met talenknobbels, maar toch spreken vele spelers vloeiend meerdere talen. De voormalige aanvoerder van het Franse team en nationale held Zinédine Zidane spreekt bijvoorbeeld Frans, Italiaans, Spaans, Arabisch en Berbers. Ruud van Nistelrooy, de beroemde Nederlandse spits, spreekt vier talen en zijn landgenoot „Lucky” Guus Hiddink, de gevierde voetbalcoach, spreekt er vijf. De populaire Engelse spits en tv-presentator Gary Lineker bracht, toen hij nog voor Barcelona speelde, verslag uit in het Spaans. „Ik heb met veel plezier Spaans en Japans geleerd. Een nieuwe

6

taal onder de knie krijgen kan echt leuk zijn, je leert zoveel dingen over andere mensen en hun drijfveren”, vertelde hij.

Mobiliteit stimuleren Voetballers hebben een goede reden om vreemde talen te leren, zij reizen namelijk de hele wereld rond. „Naar mijn ervaring stellen mensen in het buitenland het enorm op prijs wanneer je de moeite genomen hebt om hun taal te leren”, zegt de Zweed Sven-Göran Eriksson, die vroeger het Engelse natio­ nale elftal coachte en nu het Mexicaanse team onder zijn hoede heeft. Op de Europese tenniscourts lopen eveneens tal van tennissers en tennissters rond die in meer dan één taal kunnen opslaan en een volley slaan, onder wie de Belgische kampioenen Kim Clijsters en Justine Henin, de Zwitserse legende Roger Federer en de Russische Elena Dementieva.

Ook in andere sportdisciplines spreken tal van atleten meer dan één taal. „Hoewel ik in de eerste plaats bekend ben als atlete, heeft mijn talenkennis een bijkomende dimensie aan mijn carrière gegeven. Ik spreek geregeld Frans en Duits wanneer ik naar Europa reis voor een wedstrijd”, zegt de Britse marathonloopster Paula Radcliffe.

De taal van mogelijkheden Om een taal te leren moeten, net zoals bij het leren bespelen van een muziekinstrument, inspanningen worden geleverd. Maar het resultaat geeft een ongelofelijke voldoening en het leerproces kan net zo leuk zijn als het bereiken van het doel, zoals iedereen die er zich aan gewaagd heeft, u wel kan vertellen.

wereld en uit andere culturen. Dat is erg belangrijk gezien mijn passie voor reizen”, zegt Celia, een Spaanse die vier talen spreekt. „Ik leer graag talen bij, hoewel het soms ook nogal frustrerend kan zijn wanneer je ziet hoeveel er nog te leren valt, zelfs al beheers je de taal al vrij goed.” Bovendien bieden taalgerelateerde beroepen, waaronder vertalen en tolken, mooie carrièremogelijkheden in de hele EU. Taalkundigen kunnen vaak terecht in zeer uiteenlopende sectoren, zoals het toerisme, de uitgeverswereld en multinationale organisaties en bedrijven. Kennis van een taal kan een onbekende cultuur en samenleving helpen ontsluiten.

„Voor mij draait talen leren om communicatie met mensen uit andere delen van de

7

„De ware ontdekkingsreis ligt niet in het zoeken naar nieuwe landen, maar in het bekijken met nieuwe ogen” La Prisonnière, „Le seul véritable voyage, [….] ce ne serait pas d’aller vers de nouveaux paysages, mais d’avoir d’autres yeux”

Marcel Proust

Kennis van een vreemde taal kan u die ogen verschaffen omdat u daardoor met mensen in hun eigen taal kunt communiceren en u een inzicht krijgt in de cultuur en literatuur van een bepaalde plaats. Een nieuwe taal kan eigenlijk worden beschouwd als een verbaal land van mogelijkheden. Zoals taalpsycholoog Frank Smith het ooit zei: „Eén taal houdt je

8

voor het leven gevangen in een gang. Twee talen openen elke deur die u tegenkomt.”

Meer begrip Kennis van vreemde talen is een belangrijke katalysator voor onderling begrip tussen mensen uit verschillende samenlevingen. De wereld wordt stilaan één groot wereldomvattend dorp en evolueert

tegelijkertijd naar een internationale gemeenschap van mensen, waardoor interculturele dialoog en intercultureel begrip alsmaar belangrijker worden. Maar één enkele universele taal is niet genoeg. De Zuid-Afrikaanse vrijheidslei-

der Nelson Mandela zei ooit: „Wanneer je met iemand spreekt in een taal die hij begrijpt, dringt de boodschap door tot in zijn hoofd. Wanneer je met hem spreekt in zijn eigen taal, gaat ze naar zijn hart.” 

„Wie geen vreemde talen kent, weet niets van zijn eigen taal.” Maximen und Reflexionen IV 237: Wer fremde Sprachen nicht kennt, weiß nichts von seiner eigenen.

Johann Wolfgang von Goethe

9

Schrijven in een andere taal Sommigen leren een vreemde taal zo goed dat ze er ook in kunnen schrijven. Een van de bekendste voorbeelden is Joseph Conrad, een Poolse schrijver die wordt beschouwd als een van de grootste Engelstalige romanschrijvers ooit. Deze prestatie is des te opmerkelijker omdat Conrad pas Engels leerde toen hij al ruim voorbij de twintig was, op zijn reizen met de Britse koopvaardij. Andere meertalige auteurs zijn bijvoorbeeld de Tsjechisch-Franse romanschrijver Milan Kundera, die de Franse vertaling van zijn boeken persoonlijk reviseert, en de Russisch-Amerikaanse schrijver Vladimir Nabokov, die zijn eerste negen romans in het Russisch neerpende alvorens enkele van de belangrijkste moderne klassiekers uit de Engelstalige literatuur op papier te zetten. Een recent voorbeeld is Vassilis Alexakis, die zowel in het Frans als in het Grieks schrijft. In 2007 kreeg hij de „Grand prix du roman de l’Académie Française”, een van de meest presti­ gieuze literaire prijzen van Frankrijk. Een van zijn bekendste werken, Les mots étrangers (Vreemde woorden) gaat over een culturele en taalkundige reis door Frankrijk, Griekenland en de Centraal-Afrikaanse Republiek, waar de verteller de meest gesproken taal van het land wil leren, namelijk Sango.

10

Investeren in taal Sommigen leren talen uitsluitend uit praktische overwegingen. „Ik heb Frans alleen maar om professionele redenen geleerd en om te kunnen communiceren met de bewoners van het land waar ik woon”, zegt Angel, een Bulgaarse IT-specialist die in België woont. Anderen leren talen om diverse redenen. „Door Frans te leren ben ik er professioneel op vooruitgegaan”, zegt Simon, een Britse manager. „Dankzij mijn talenkennis kon ik ook Franstaligen van over de hele wereld leren kennen.” Een nieuwe taal leren kan studiemogelijkheden en nieuwe professionele kansen opleveren. Doordat u er een extra troef bij heeft in vergelijking met anderen, kan het ook uw loopbaan een duwtje in de rug geven. Dušan, een Tsjechische consultant, zegt dat zijn kennis van het Duits hem nieuwe carrièremogelijkheden

heeft geboden en dat zijn contacten met de Oostenrijkse en Duitse banksector er gemakkelijker door verliepen. Hij merkte op hoe snel de houding ten aanzien van talen is veranderd als gevolg van de politieke veranderingen in het voormalige Tsjechoslowakije: vroeger was iedereen verplicht om Russisch te leren, wat daarna om politieke redenen van de hand werd gewezen. Sinds kort neemt de vraag naar Russisch opnieuw toe, hoofdzakelijk uit commerciële overwegingen.

Concurrentievoordeel Voor ondernemers en bedrijfsmanagers kan meertalig personeel het concurrentievermogen van het bedrijf verbeteren. Aan een tekort aan talenkennis kan trouwens ook een economisch prijskaartje hangen. Zo bleek uit een Europees onderzoek bij kleine en middelgrote ondernemingen dat 11 % van hen al contracten was kwijtgespeeld omdat hun bedrijf niet over de nodige talenkennis beschikte.

11

Een Italiaanse fabrikant van chemische stoffen en schuurmiddelen voor de auto-industrie die ook op buitenlandse markten voet aan de grond probeert te krijgen, had het knap lastig om personeel met de vereiste talenkennis te vinden voor de contacten met het buitenland. De onderneming probeert de Italiaanse universiteiten over te halen om het leren van talen aan te moedigen. De situatie is niet zo heel erg anders in Polen. „Ik heb gesproken met gefrustreerde medewerkers van lokale kamers van koophandel die kleine ondernemingen geholpen hebben... Vaker dan ze eigenlijk wel zouden willen toegeven, waren hun inspanningen tevergeefs omdat de bedrijven geen personeel hadden met de nodige talenkennis”, zei Sabina Klimek, een van de leden van het door de EU gesteunde Bedrijvenforum voor meertaligheid. Vele werkgevers en werknemers zijn zich bewust van het belang van meer-

12

talig personeel. Zo moeten sollicitanten in België voor heel wat banen minstens de twee officiële landstalen plus een andere belangrijke Europese taal machtig zijn. In Europa heeft trouwens maar liefst driekwart van de grote ondernemingen een systeem voor de aanwerving van meertalig personeel. Vele Europese universiteiten bieden ook opleidingsprogramma’s aan waarbij de lessen in een vreemde taal worden gegeven. Op die manier willen zij niet alleen buitenlandse studenten aantrekken, maar ook de mobiliteit van lokale studenten bevorderen. Een aantal Litouwse universiteiten biedt opleidingen aan in het Engels, Frans, Duits en Russisch. In België, in de Tsjechische Republiek en in Roemenië bieden sommige universiteiten een doctoraalprogramma natuurwetenschappen, geschiedenis of aardrijkskunde aan met een of meer vreemde talen als bijvak, dat in sommige gevallen tot een dubbel diploma leidt.

Taal voor iedereen Kansarme bevolkingsgroepen, waaronder mensen die sociaal of economisch aan de rand van de maatschappij staan en fysiek of mentaal gehandicapten, hebben vaak niet de mogelijkheid of de toegang tot de nodige middelen om hun taalvaardigheden te verbeteren en zijn daar vaak ook niet voor gemotiveerd. Het door de EU gefinancierde Allegro-project (1) had tot doel kansarme groepen de mogelijkheid te bieden om talen te leren door middel van een vernieuwende, vlot toegankelijke benadering van het talenonderwijs. Vele deelnemers zijn door het project meer overtuigd geraakt van hun eigen mogelijkheden. „We moeten voor niemand onderdoen”, zei een Spaanse deelnemer die mentaal gehandicapt is. Het project vormde ook voor de lesgevers een uitdaging, want zij moesten zich aanpassen aan de capaciteiten van studenten met een welbepaalde achtergrond. „Het was werkelijk een voorrecht om les te mogen geven aan zo gemotiveerde en enthousiaste studenten”, zei een leraar die les gaf aan gevangenen in de gevangenis van Nottingham. En dat gevoel was ook wederzijds. „Dit is echt goed. Zeg die Europese Commissie maar dat we meer Nederlandse les willen”, zei een van de gevangenen. (1) http://allegro.acs.si

13

De sprong wagen Mensen die nog geen vreemde taal hebben geleerd, zijn soms bezorgd of bang om eraan te beginnen. Het is een beetje zoals watervrees wanneer u niet kunt zwemmen. Een taal leren lijkt eigenlijk wel een beetje op leren zwemmen: het is verrassend eenvoudig zodra u voor de eerste keer in het water bent gesprongen. Ondanks het feit dat mensen met elke mogelijke sociale achtergrond en eender welk onderwijsniveau een vreemde taal kunnen leren, denken velen dat zij niet in staat zijn om deze uitdaging aan te gaan. Hoewel heel wat mensen onder impuls van hun leraren gebeten worden door het talenvirus, kan die houding al op de schoolbanken ontstaan, een moment in het leven waarop talenkennis nog niet naar waarde wordt geschat en examens een afknapper zijn. „Op

14

school leer je doorgaans niet communiceren”, zegt Caroline, een Belgische kantoorbediende. „De schoolervaring van mensen kan er ook toe bijdragen dat ze later in hun leven nogal weigerachtig staan tegenover het leren van talen.”

Een kwestie van timing De dagelijkse beslommeringen van ons leven vormen vaak een belangrijke hinderpaal. „Ik heb het altijd zo druk. Ik heb niet genoeg tijd om goed te studeren”, klaagt Reinald, een Belgische grafisch ontwerper. Maar velen hebben al vastgesteld dat tijd vrijmaken om een taal te leren bijzonder verrijkend is. Een wereldtaal spreken kan ook demotiverend werken. „Als je Engels spreekt, heb je eigenlijk geen andere taal nodig”, erkent Neil, een Britse uitgever, „maar als je toch

de moeite doet, beleef je er plezier aan en begrijp je ook alles beter.” Sommigen denken zelfs dat ze te oud zijn om te leren. „Op mijn leeftijd leer

je maar moeilijk een nieuwe taal”, vindt Daniel, een manager van achteraan in de vijftig. Maar miljoenen lerenden op rijpere leeftijd hebben intussen al ontdekt dat het nooit te laat is om een taal te leren.

Ondertiteling is niet nodig De glamoureuze Europese filmwereld bulkt van de meertalige sterren, waaronder de Franse actrice Juliette Binoche en acteur Jean Reno, de Britse actrices Charlotte Rampling en Vanessa Redgrave, de Spaanse actrice Penelope Cruz en acteur Antonio Banderas, de Zweedse acteur Max von Sydow en de Griekse actrice Irene Papas. „Ik had het geluk dat mijn ouders me in drie talen hebben opgevoed. Ik sprak Nederlands met mijn moeder, Italiaans met mijn vader en op school leerde ik Duits. Maar Italiaans is de taal van het land waar ik woon”, verklaarde de ZwitsersItaliaanse actrice en mannequin Michelle Hunziker.

15

Zo gemakkelijk als het abc Velen willen geen taal leren omdat ze denken dat het leren van alle woorden en grammatica heel lang zal duren. Met de juiste aanpak en motivatie is het echter al bewezen dat de meeste mensen minstens de basis van een vreemde taal kunnen leren. Een goed voorbeeld hiervan zijn de kansarmen, die tijdens hun jeugd meestal geen vreemde taal leren en soms zelfs hun eigen moedertaal maar nauwelijks beheersen. Dit heeft echter meer te maken met sociale omstandigheden dan met een aangeboren onvermogen, zoals

16

duidelijk werd aangetoond door het door de EU gesteunde Allegro-project. Hoewel het leren van een taal — zelfs van uw eigen moedertaal — een levenslang avontuur kan worden, hoeft u geen schrijver, dichter of redenaar te worden in de vreemde taal.

Jeugd tegenover wijsheid Het is algemeen geweten dat kinderen het best talen leren. Kinderen hebben een flexibele geest, minder remmingen en een zee van tijd, wat al grote voordelen biedt. Bovendien imiteren zij graag en klinken zij overtuigender doordat zij gemakkelijker accenten oppikken. Maar volwassenen hebben ook hun

voordelen: zij zijn zich meer bewust van de werking en structuur van een taal en kunnen de grammatica gemakkelijker doorgronden. Volwassen immigranten beheersen de taal van hun gastland vaak even goed als hun kinderen, maar krijgen het accent maar zelden onder de knie. Daarom is het niet echt zo dat iemand „te oud” kan zijn. Het door de EU gefinancierde JoyFLL-project maakte dit op een atypische en vernieuwende manier duidelijk door gebruik te maken van de vaak hechte intergenerationele band

tussen grootouders en hun kleinkinderen om beiden aan te moedigen om hun taalvaardigheden te verbeteren.

Kies uw niveau Zonder welke kennis dan ook van een taal kunnen mensen eigenlijk verrassend veel begrijpen. Dat is vooral zo voor talen die tot dezelfde taalfamilie behoren. In minder mate werkt dit ook met talen die geen enkele verwantschap vertonen, dankzij het zogenoemde „discursieve vermogen” en „het onderling begrijpen”.

17

Onderling begrijpen — „Water” in de grootste Europese taalgroepen Germaanse talen

Romaanse talen

Slavische talen

Vand (Deens)

Eau (Frans)

Вода (Bulgaars)

Water (Nederlands)

Acqua (Italiaans)

Voda (Tsjechisch)

Water (Engels)

Água (Portugees)

Voda (Kroatisch)

Wasser (Duits)

Apă (Roemeens)

Woda (Pools)

Vatn (IJslands)

Agua (Spaans)

Вода (Russisch)

Vatten (Zweeds)

Вода (Servisch)

Vatn/vann (Noors)

Voda (Sloveens) Voda (Slowaaks)

Er bestaat zelfs een door de EU gefinancierde website (2) met leuke interactieve activiteiten waarbij dit onderling begrijpen tussen talen wordt geïllustreerd.

(2) www.eu-intercomprehension.eu

18

Talen spreken Hoeveel van een taal u leert, hangt af van uw behoefte, verlangen, motivatie, leervermogen en de energie die u erin wil steken. Academici en hoogopgeleide beroepsbeoefenaars (dokters, enz.) die in een vreemde taal werken, moeten in die taal uiteraard een zeer hoog niveau bereiken. Voor andere doeleinden is voor de meeste lerenden een gemiddeld niveau wenselijk en haalbaar, zodat zij genoeg van de taal kennen om in vrij uiteenlopende situaties te kunnen communiceren.

ductie te geven in de Griekse taal door hun een aantal nuttige zinnetjes aan te leren die hun verblijf aangenamer zouden maken. Het FEEL-project (4) deed iets gelijksoortigs met de talen van de tien landen die in 2004 tot de EU zijn toegetreden.

Een goede raad Ongeacht of u een beginner of een gevorderde bent, er zijn altijd dingen die u als taalstudent, afgezien van het bijwonen van taallessen, kunt verbeteren. Hierna volgt een aantal nuttige tips en hulpmiddelen die gebaseerd zijn op de ervaring van lesgevers en andere studenten.

Zelfs een loutere basiskennis kan al grote voldoening schenken. Om dit aan te tonen werd in het door de EU gesteunde InLETproject (3) voor de Olympische Spelen van Athene in 2004 van de gelegenheid gebruikgemaakt om bezoekers een intro-

• „Oefening baart kunst” is een aloud gezegde en gaat ook hier weer op. Een taal komt niet vanzelf, u moet er

(3) http://www.ea.gr/ep/inlet/

(4) www.feel.vdu.lt

Tips

19

hard op oefenen. „Oefenen, oefenen en nog eens oefenen”, raadt Sandra uit Frankrijk aan. „Ik kon pas vloeiend spreken toen ik de taal in mijn dagelijkse leven begon te gebruiken.” • Schaam u niet. Veel mensen, en zeker als ze wat ouder worden, durven een vreemde taal niet echt te oefenen omdat ze verlegen zijn of bang zijn om fouten te maken. „Mensen zullen je niet uitlachen als je een fout maakt”, verzekert Simon, een Britse manager, zijn collegataalstudenten. „Ze zullen blij zijn en onder de indruk dat je hun taal spreekt, ook al is je kennis nog vrij beperkt.” • Maak plezier en geniet van de ervaring. Als het leren van een taal wordt gezien als een saaie, vermoeiende opdracht, zal het leerproces niet doeltreffend verlopen en zal uw motivatie afnemen. Er zijn meer dan voldoende hulpmiddelen die u kunt gebruiken om het fungehalte van

20

uw leerproces op te krikken. „Talen leren is geen test, je moet het graag doen”, zegt Cristina, een Italiaanse consultant. • Personaliseer uw leerervaring. Iedereen leert op zijn eigen manier. U kunt dan ook het best experimenteren om uit te zoeken wat voor u de beste manier is. Pas uw leeractiviteiten in uw dagelijkse routine in en zorg ervoor dat u zich er goed bij voelt. • Gebruik de taal geregeld. Net zoals bij een auto moet u uw taal gebruiken, zo niet gaat de pit eruit en wordt het moeilijker. • Wees realistisch. Probeer niet alles tegelijkertijd te leren. Stel uzelf duidelijke en realistische doelstellingen. • Laat u niet leiden door het verleden. Sommigen denken dat, aangezien zij op school er nooit in geslaagd zijn een

taal te leren, zij dat later in hun leven ook niet kunnen. Velen die geen goede resultaten behaalden op school, leren echter talen wanneer ze ouder zijn, onder meer dankzij de leuke en doeltreffende moderne leermethoden en een sterkere motivatie om te leren.

• Nieuwe denkwijzen. Wanneer u een taal leert, moet u ook inzicht krijgen in andere denk- en handelswijzen. • Neem een taalbad. Zorg ervoor dat u zoveel mogelijk in contact komt met de doeltaal.

Hersengymnastiek Volgens het volksgeloof brengt het leren van meerdere talen de hersenen in de war. Er is evenwel bewijs dat, hoe meer talen u kent, hoe gemakkelijker het wordt om er nieuwe bij te leren. „Het helpt als je meer dan één taal spreekt. Je kan je makkelijker aanpassen en bepaalde woorden of klanken rollen iets makkelijker over de tong”, vindt de Deens-Amerikaanse acteur Viggo Mortensen.

21

Taalkundigen hebben ook ontdekt dat kennis van meer dan één taal een positieve invloed kan hebben op andere gebieden, zoals het redeneervermogen en academische prestaties. Zo hebben onderzoekers bijvoorbeeld vastgesteld dat tweetalige kinderen beter zijn in het oplossen van problemen met misleidende informatie. Het leren van talen heeft ook nog andere voordelen volgens beroemde pleitbezorgers. De Britse komiek en steracteur uit Monty Python, John Cleese, zei: „Een taal leren maakt onze geest sterker en flexibeler. Het laat ons de wereld eigenlijk op een totaal nieuwe manier ervaren.”

Hoe en waar kan ik een vreemde taal leren? • Kies een leerbenadering. Er bestaan vele verschillende leermethoden en -benaderingen, waaronder de klassieke lessen in een klaslokaal, zelfstudie, telefooncursussen, taalbaden in het buitenland, virtuele leslokalen enz. Kies de combinatie die het beste bij u past. • Kies de juiste cursus. Op de meeste plaatsen is het geen probleem om een

22

talenschool te vinden. Neem gewoon het telefoonboek of neem een kijkje op het internet. Het is wel belangrijk dat u voor uzelf de juiste kiest. Het is goed om de school te bezoeken en met een lesgever te praten voordat u zich inschrijft. Ga op zoek naar onafhankelijke beoordelingen van de school en vraag vrienden en kennissen of zij geen school kunnen aanbevelen. • Volg de media. Tegenwoordig zijn televisie- en radiozenders van over heel de wereld vlot toegankelijk via satelliet,

kabel en internet, waardoor ook gemakkelijk informatie kan worden gevonden over de vreemde taal die u wil leren. • Net van talen. Het internet is een belangrijke bron voor het leren van talen geworden en veel materiaal en hulpmiddelen kunnen gratis worden gebruikt. U hoeft niet lang te zoeken om onlinetaalcursussen, woordenboeken, educatieve spelletjes, forums, chatkamers, ondersteuning, video’s, luisteroefeningen, beknopte overzichten en nog veel meer te vinden. Bovendien bevat het internet ook heel veel betrouwbare informatie, zoals kranten en tijdschriften, in alle mogelijke talen. • Taaltandems. Zoek contact met een moedertaalspreker die uw taal wil leren. Op die manier kunt u allebei oefenen. • Word lid van een talenclub. Deze zijn over heel Europa erg populair en u leert

er niet alleen een taal, maar komt er ook in contact met andere mensen. • Cultuuraanbod. Snuif de cultuur op met boeken, muziek, films, enz. naarmate u vorderingen maakt met de taal. Films op dvd kunnen doorgaans — gedubd of ondertiteld — in meerdere talen worden bekeken. Bovendien wordt het assortiment luisterboeken alsmaar uitgebreid. Deze worden vaak door beroemde auteurs of acteurs ingesproken en zijn beschikbaar in vele talen. • Penvrienden zijn een klassieke manier om uw vaardigheden in een vreemde taal te verbeteren, meer over de lokale samenleving en cultuur te leren en nieuwe vrienden te maken. In het digitale tijdperk kan het internet een uiterst nuttig instrument zijn om te communiceren over de sociale grenzen en de taalgrenzen heen. Naast gespecialiseerde websites kan iedereen die

23

talen leert ook via sociale netwerksites als Facebook en MySpace „vrienden” maken en mensen leren kennen die de doeltaal spreken. Lingu@net Europa stelt een gegevensbank van e-mailvrienden ter beschikking. Lingoland (5) is een aantrekkelijk onlineplatform dat in een aantal Europese landen taalkundige en culturele uitwisselingen tussen schoolkinderen bevordert.

Daden zeggen meer dan woorden Talen zijn een belangrijke prioriteit voor de Europese Unie. Taal is een noodzakelijk deel van onze identiteit en de meest directe uitdrukking van cultuur. In Europa is taalverscheidenheid gewoon een feit. In een Europese Unie die stoelt op „eenheid in verscheidenheid”, is het vermogen om in meerdere talen te communiceren een must zowel voor individuen als voor organisaties en ondernemingen.” (5) www.lingoland.net

24

De Unie prijst meertaligheid niet alleen, maar moedigt haar ook aan. Het stimuleren van het leren van talen en van de taalkundige verscheidenheid is trouwens een van de doelstellingen van het programma Een leven lang leren (2007-2013), waarvoor een begroting is vastgelegd van 7 miljard EUR. Alle subprogramma’s — Comenius (6) (voor scholen), Erasmus (7) (voor het hoger onderwijs), Grundtvig (8) (voor volwassenenonderwijs) en Leonardo da Vinci (9) (voor beroepsonderwijs en -opleiding) — ondersteunen het leren van talen. Hoewel alle talen van de wereld in aanmerking komen voor ondersteuning, is het programma hoofdzakelijk toegespitst op de talen van de EU om bij te dragen tot een (6) http://ec.europa.eu/education/lifelong-learningprogramme/doc84_en.htm (7) http://ec.europa.eu/education/lifelong-learningprogramme/doc80_en.htm (8) http://ec.europa.eu/education/lifelong-learningprogramme/doc86_en.htm (9) http://ec.europa.eu/education/lifelong-learningprogramme/doc82_en.htm

betere communicatie en mobiliteit binnen Europa. Het programma steunt partnerschappen tussen scholen, assistentschappen en lerarenopleiding, taalkundige voorbereiding op mobiliteit binnen Europa, multilaterale projecten en netwerken, conferenties, onderzoek, informatiecampagnes en mobiliteitsinitiatieven.

Taalhulp Sommige van deze initiatieven hebben tot doel leerkrachten de mogelijkheid te bieden om samen te komen en nieuwe methoden en materiaal voor het leren van talen te ontwikkelen. In het kader van het project „Uniting Europe Through Cultures” (Europa verenigen over de culturen heen) wordt gewerkt aan een omvattend opleidingsprogramma voor leraren die actief zijn in het volwassenenonderwijs, waarbij onder andere het leren van talen die niet zo vaak door onderwijsinstellingen in Europa worden aangeboden, wordt gestimuleerd.

Een interessante mogelijkheid om talenkennis op te doen en aan te scherpen zijn de mobiliteitsbeurzen van de EU, die u in staat stellen in een ander land te gaan studeren, opleidingen te volgen of te werken. Op die manier doet u niet alleen nieuwe kennis en vaardigheden op, maar zal u andere talen ook beter onder de knie krijgen en meer inzicht verwerven in de sociale en culturele opbouw van andere landen.

Leren onderweg Erasmus, een van de bekendste onderwijsprogramma’s van de EU, is genoemd naar de beroemde Nederlandse humanist die zelf een polyglot was en zijn hele leven pendelde tussen de grote Europese kenniscentra van de 15e eeuw. Dankzij het programma kunnen studenten drie maanden tot een jaar aan een universiteit in een ander Europees land studeren om bijkomende kennis

25

te verwerven, een andere samenleving en cultuur te leren kennen en hun taalvaardigheden te verbeteren. Mathieu, een Fransman die rechten heeft gestudeerd aan de Sorbonne in Parijs, werd verliefd op de Spaanse taal en cultuur tijdens een Erasmusuitwisseling. „Terwijl mijn keuze voor Spanje bij mijn medestudenten in Parijs voornamelijk beelden van zon, feest en siësta opriep, betekende Madrid voor mij veeleer dat ik in het hart van een dynamisch land met een rijke en opwindende cultuur zat”, herinnert hij zich. „Mijn Erasmus-uitwisseling duurde maar zes maanden, maar ik wilde meer van Spanje leren kennen. Daarom besloot ik er stage te lopen en een masteropleiding te volgen. Uiteindelijk ben ik er nog eens twee jaar gebleven!” Het door de EU ondersteunde Europees vrijwilligerswerk is een gelijksoortig initiatief dat jongeren de kans biedt nuttig

26

werk te verrichten in andere landen en tegelijkertijd hun talenkennis te verbeteren en een dieper inzicht te verwerven in de cultuur van het gastland.

De Brusselse smeltkroes Met 27 lidstaten werkt de EU met een duizelingwekkende cocktail van 23 officiële talen. Dit betekent dat de Unie meer talen gebruikt dan de VN, die 190 lidstaten tellen, maar met slechts zes officiële talen werken! De vertaal- en tolkdiensten van de Europese Commissie zijn met zo’n 1 750 vertalers en 500 tolken de grootste ter wereld. Hoewel met steeds meer talen moet worden gewerkt (oorspronkelijk waren er maar vier), verlopen de werkzaamheden van de EU-instellingen opmerkelijk vlot. Of het nu Europese Parlementsleden zijn die over de nieuwste wetgevingsvoorstel-

len debatteren of Europese staats- en regeringsleiders die de recente wereldwijde ontwikkelingen bespreken, er zijn steeds tolken in speciaal uitgeruste cabines aanwezig om ervoor te zorgen dat iedereen elkaar kan verstaan. Het totale prijskaartje dat verbonden is aan het werken met de officiële talen van de EU, bedraagt minder dan 2,55 EUR per burger. Dat is een verrassend lage prijs voor democratie en eerlijkheid.

Een uiting van democratie Het gebruik van de officiële talen is een belangrijke uiting van de werking van de Europese democratie: het bevordert transparantie, stemt overeen met het recht van de burger op informatie, respecteert de culturele en taalkundige verscheidenheid van de Unie en draagt bij tot het behoud ervan. Alle EU-wetgeving moet beschikbaar zijn in alle officiële talen van de Unie.

Dat is logisch, aangezien de wetgeving complex is en iedereen aanbelangt. Burgers en wetgevers hebben dan ook het recht om de subtiele tekstnuances in hun eigen taal te lezen. Burgers kunnen met hun klachten ook in hun moedertaal bij de Europese Ombudsman terecht. In dezelfde lijn hebben de Europese Parlementsleden het recht om zich in naam van hun kiezers in hun moedertaal uit te drukken, net zoals de Europese ministers dat doen tijdens officiële vergaderingen van de Raad van de Europese Unie. Zo houdt de EU haar culturele verscheidenheid in stand en zorgt ze er tegelijkertijd voor dat we allemaal dezelfde taal van de democratie spreken.

Algemene links • Op de website over meertaligheid worden steeds de laatste nieuwe berichten geplaatst over EU-initiatieven

27

en evenementen op het gebied van talen: http://ec.europa.eu/education/languages/index_nl.htm • De portaalsite Europa — Talen bevat informatie over alle officiële talen van de EU, inclusief informatie over het leren van talen. Website: http:// europa.eu/languages/nl/home • Er bestaan tal van financieringsmogelijkheden in het kader van de diverse EU-programma’s die burgers in staat stellen om hun taalvaardigheden te verbeteren. Website: http:// ec.europa.eu/education/languages/ eu-programmes/index_nl.htm • Op de onderstaande website vindt u een lijst van Europese cultuur- en taalinstellingen: http://ec.europa.eu/education/ languages/networks/index_nl.htm#a1 • EVE — een elektronisch platform waarop de resultaten van de door

28

de Europese Commissie gefinancierde projecten worden bekendgemaakt: http://ec.europa.eu/dgs/ education_culture/eve/alfresco/ faces/jsp/browse/browse.jsp

Taalprojecten • De dienst eTandem Europa brengt mensen van over heel Europa die elkaars taal willen leren, in contact met elkaar. De dienst helpt mensen die een taal leren, een partner in een ander land te zoeken, waarna zij elkaars talenkennis verbeteren via e-mail, voice over IP of videoconferenties. Website: http://www.slf. ruhr-uni-bochum.de/index.html • Communicating in Multilingual Contexts (CMC) is een onlinehulpbron die universiteitsstudenten helpt om hun communicatievaardigheden in zes Europese talen (Engels, Italiaans, Spaans, Nederlands, Portugees

en Sloveens) te verbeteren voordat zij in het buitenland gaan studeren. Website: www.cmcproject.it • Hocus & Lotus is een leuke taalwebsite voor jonge kinderen (van twee tot tien jaar oud) met een schat aan les- en leermateriaal dat is gebaseerd op de nieuwste inzichten van de taalpsychologie. Kinderen kunnen de basis van een nieuwe taal leren (Engels, Frans, Duits, Italiaans en Spaans) aan de hand van de avonturen van twee personages, Hocus en Lotus, die deels dinosaurus en deels krokodil (dinokroks) zijn. Website: www.hocus-lotus.edu • Around Europe in 80 days is een website voor zelfstudie die is ontworpen voor individuen en groepen die thuis of in klasverband talen leren. De bezoekers van de website worden meegenomen op een virtuele reis door Europa om hun luister-, lees-, schrijf en spreekvaardigheden op drie verschillende

niveaus te verbeteren. De site biedt acht talen aan: Spaans, Frans, Italiaans, Duits, Portugees, Roemeens, Engels en Zweeds. Website: http:// europensemble.crdp-nantes.eu/ • Lingu@net Europa bevat nuttige taalhulpmiddelen en biedt aan al wie talen leert, ondersteuning en advies om hen te helpen een vreemde taal onder de knie te krijgen of te perfectioneren. Op de website kunnen bezoekers een zelfbeoordelingstest afleggen en vinden ze informatie over leermethoden. Er is ook een ontmoetingsplaats waar mensen die talen leren, e-mailvrienden kunnen vinden, online kunnen chatten of kunnen deelnemen aan discussies. Website: www.linguanet-europa.org • Lost in… Dit interactieve taalcomputerspel is bestemd voor Engels- en Duitstaligen die Tsjechisch, Deens, Nederlands of Pools willen leren. Het spel is zowel geschikt voor mensen

29

zonder enige voorkennis als voor gevorderden. Website: www.lost-in.info • Mission Europe neemt luisteraars mee op radioavonturen om Berlijn, Parijs of Krakow van de ondergang te redden, waarbij hun kennis van het Duits, Frans of Pools wordt bijgespijkerd. Dit leuke computeravontuur werd door drie openbare radio-omroepen ontwikkeld met steun van de EU. Website: www.missioneurope.eu • Oneness biedt onlinecursussen voor mensen die belangstelling hebben voor de kleinere Europese talen, zoals het

Ests, Fins, Litouws, Pools en Portugees. Website: www.oneness.vu.lt • Soccerlingua slaagt erin onwillige tieners toch warm te maken voor vreemde talen (Engels, Frans, Portugees, Zweeds en Turks) door gebruik te maken van hun passie voor voetbal. Website: www.soccerlingua.net • Taste the language toont aan dat talen leren ook heerlijk kan zijn door gratis proefsessies rond eten en taal te organiseren. Website: www.tastethelanguage.net

Voor bijkomende informatie over het meertaligheidsbeleid en de bijbehorende initiatieven van de Europese Commissie: E-mail: [email protected]

30

Nota

Europese Commissie Hoe u talen kunt leren Luxemburg: Bureau voor publicaties van de Europese Unie 2010 — 31 blz. — 14,8 × 21 cm ISBN 978-92-79-12245-3 doi:10.2766/20762

Waar kunt u EU-publicaties krijgen? Betaalde publicaties: •

bij de EU Bookshop (http://bookshop.europa.eu);

•

bij uw boekhandel onder vermelding van titel, uitgever en/of ISBN-nummer;

•

rechtstreeks bij een van onze verkoopagenten. U vindt de contactgegevens op http://bookshop.europa.eu of u kunt ze per fax aanvragen op +352 2929-42758.

Gratis publicaties: •

bij de EU Bookshop (http://bookshop.europa.eu);

•

bij de vertegenwoordigingen en delegaties van de Europese Commissie. U vindt de contactgegevens op http://ec.europa.eu of u kunt ze per fax aanvragen op +352 2929-42758.

NC-78-09-568-NL-C

Hoe u talen kunt leren