Familiale' Vermogensplanning' 2014! Prof.&Dr.&Jan&Bael!

Familiale'

Vermogensplanning'

2014!

Prof.&Dr.&Jan&Bael! Inhoudsopgave. INHOUDSOPGAVE................................................................................................................1! DEEL.I:.WETTELIJK.ERFRECHT................................................................................................9! A..ALGEMEEN.......................................................................................................................9! 1.!INLEIDING!.................................................................................................................................!9! 2.!OPENVALLEN!VAN!DE!NALATENSCHAP!.............................................................................................!9! 3.!VOORWAARDEN!VEREIST!OM!TE!ERVEN!...........................................................................................!9! B..DE.BLOEDVERWANTEN...................................................................................................10! 1.!DE!ORDE!VAN!DE!AFSTAMMELINGEN!(EERSTE!ORDE)!........................................................................!10! 2.!DE!ORDE!VAN!DE!BEVOORRECHTE!BLOEDVERWANTEN!IN!ZIJLIJN!EN!OPGAANDE!LIJN!(TWEEDE!ORDE)!..........!10! a.!De!ouders!............................................................................................................................!10! b.!De!broers!en!zussen!............................................................................................................!11! 3.!DE!ORDE!DER!ASCENDENTEN!(DERDE!ORDE)!...................................................................................!12! 4.!DE!ORDE!DER!ZIJVERWANTEN!(VIERDE!ORDE)!..................................................................................!12! 5.!DE!PLAATSVERVULLING!..............................................................................................................!13! 6.!DE!KLOVING!............................................................................................................................!15! 7.!HET!RECHT!VAN!WETTELIJKE!TERUGKEER!ART.!747!B.W.!..................................................................!17! 8.!ADOPTIE!.................................................................................................................................!18! a.!Volle!adoptie!.......................................................................................................................!18! b.!Gewone!adoptie!.................................................................................................................!19! C..HET.WETTELIJK.ERFRECHT.VAN.DE.LANGSTLEVENDE.ECHTGENOOT.................................20! 1.!VOORWAARDEN!OM!ERFGENAAM!TE!ZIJN!......................................................................................!20! 2.!WAT!ERFT!DE!LANGSTLEVENDE!ECHTGENOOT?!................................................................................!21! a.!De!LLE!komt!op!met!afstammelingen!van!de!eerstgestorven!echtgenoot!.........................!21! b.!De!LLE!komt!op!met!andere!bloedverwanten!van!de!eerstgestorven!echtgenoot!............!22! c.!De!LLE!komt!op!zonder!bloedverwanten!van!de!overleden!echtgenoot!in!de!erfrechtelijke! graad!.......................................................................................................................................!23! d.!Opmerkingen!......................................................................................................................!23! 3.!DE!OMZETTING!VAN!HET!VRUCHTGEBRUIK!VAN!DE!LANGSTLEVENDE!ECHTGENOOT!..................................!24! a.!Modaliteiten!.......................................................................................................................!24! b.!Kenmerken!van!het!omzettingsrecht!..................................................................................!24! c.!Initiatiefrecht!.......................................................................................................................!25! 1.!De!LLE!komt!op!samen.met.afstammelingen.van!de!overleden!echtgenoot!(art.! 745quater,!§1,!eerste!lid!BW)!.................................................................................................!25! 2.!De!LLE!komt!op!samen.met.andere.personen.dan.afstammelingen.van!de!overleden! echtgenoot.!(art.!745quater,!§2,!eerste!lid!BW)!.....................................................................!25! A.!De!Langstlevende!echtgenoot!............................................................................................!25! B.!Andere!blote!eigenaars!dan!afstammelingen!.....................................................................!25! 3.!Uitzondering.op!voorgaande!regels!inzake!het!initiatiefrecht!...........................................!26! d.!Ontnemen!van!het!initiatiefrecht!.......................................................................................!26! 1!

!

C..HET.WETTELIJK.ERFRECHT.VAN.DE.WETTELIJK.SAMENWONENDE.(ART..731BW)...............27! 1.!VOORWAARDEN!OM!ERFGENAAM!TE!ZIJN!......................................................................................!27! 2.!WAT!ERFT!DE!WETTELIJK!SAMENWONENDE?!..................................................................................!28! a.!Voorwerp!van!het!recht!van!vruchtgebruik!........................................................................!28! b.!Voorwerp!van!het!recht!op!huur!........................................................................................!30! 4.!MOET!DE!LANGSTLEVENDE!WETTELIJK!SAMENWONENDE!PARTNER!BIJDRAGEN!IN!DE!SCHULDEN!EN!LASTEN!VAN! DE!NALATENSCHAP?!......................................................................................................................!30! D..DE.STAAT.......................................................................................................................31! DEEL.II:.DE.RESERVE...........................................................................................................32! A..BEGRIP...........................................................................................................................32! B..KENMERKEN...................................................................................................................32! C..TITULARISSEN.VAN.DE.RESERVE......................................................................................33! 1.!DE!AFSTAMMELINGEN!...............................................................................................................!33! 2.!DE!ASCENDENTEN!(ART.!915!BW)!..............................................................................................!34! 3.!RESERVE!VAN!DE!LANGSTLEVENDE!ECHTGENOOT!.............................................................................!36! a.!Algemeen!............................................................................................................................!36! b.!De!abstracte!reserve!...........................................................................................................!36! c.!Volledige!onterving!van!de!LLE!door!testament!(art.!915bis,!§3!BW)!.................................!37! d.!Gedeeltelijke!ontneming!van!de!reserve!van!de!LLE!..........................................................!39! 1.!Bij!Vonnis!(art.!915bis,!§2!lid!2!BW)!....................................................................................!39! 2.!In!geval!van!overspelig!kind!(art.!334ter,!lid!3!BW)!............................................................!39! 3.!Onterving!bij!EOT!................................................................................................................!39! D..BESCHERMING.VAN.DE.RESERVE....................................................................................40! 1.!VERSCHILLENDE!STAPPEN!BIJ!DE!UITOEFENING!VAN!DE!RESERVATAIRE!AANSPRAKEN!VAN!DE!FICTIEVE!MASSA!40! a.!Samenstelling!van!de!fictieve!massa!...................................................................................!40! 1.!Inleiding!..............................................................................................................................!40! 2.!Wat!omvat!de!fictieve!massa?!............................................................................................!40! A.!De!bestaande!goederen!.....................................................................................................!40! B.!De!schenkingen!...................................................................................................................!41! C.!Huwelijksvoordelen!............................................................................................................!47! D.!De!schulden!........................................................................................................................!50! E.!Volgorde!(belangrijk!voor!examen!!zie!ook!SV!met!voorbeelden!!!)!..................................!50! 2.!AANREKENING!VAN!DE!GIFTEN!OP!HET!BESCHIKBAAR!DEEL!.................................................................!50! a.!Algemeen!............................................................................................................................!50! b.!Hoe!gebeurt!de!inbreng?!....................................................................................................!51! c.!Giften!aanrekenen!op!beschikbaar!deel!.............................................................................!52! 3.!VOLGORDE!VAN!DE!AANREKENING!(BELANGRIJK!INDIEN!ER!VRIJSTELLING!VAN!INBRENG!IS)!.......................!54! a.!Algemeen!............................................................................................................................!54! b.!Volgorde!..............................................................................................................................!54! c.!Datum!van!de!schenking!.....................................................................................................!55! 4.!Wat!als!het!beschikbaar!deel!ontoereikend!is!voor!uitvoering!van!de!legaten?!................!55! 4.!VORDERING!TOT!INKORTING!.......................................................................................................!56! a.!Algemeen!............................................................................................................................!56! b.!Wie!kan!de!vordering!instellen?!.........................................................................................!57! 5.!UITZONDERINGEN:!INKORTING!IN!WAARDE!....................................................................................!58! a.!Uitzondering1:!artikel!866!BW!(vb.!zie!samenvatting)!........................................................!59! 2!

!

b.!Uitzondering!2:!art.!930!BW!...............................................................................................!59! c.!Derde!uitzondering:!art.!924!BW!........................................................................................!60! d.!Uitzondering!4:!art.!922!BW!...............................................................................................!60! e.!Andere!uitzonderingen!.......................................................................................................!61! 6.!ENKELE!EENVOUDIGE!VOORBEELDEN!.............................................................................................!62! 7.!COMPLICATIES:!DIVERSE!MOEILIJKE!VRAGEN!SINDS!HET!ERFRECHT!VAN!DE!WETTELIJK!SAMENWONENDE! PARTNER!....................................................................................................................................!62! E..VERBOD.VAN.ERFOVEREENKOMSTEN.............................................................................63! 1.!ALGEMEEN!(ART.!1130,!LID!2!BW)!.............................................................................................!63! 2.!FRANSE!VS.!BELGISCHE!OPVATTING!..............................................................................................!63! 3.!BASISREGEL!.............................................................................................................................!63! 4.!DEFINITIE!................................................................................................................................!63! 5.!DE!TOEKENNING,!WIJZIGING!OF!AFSTAND!VAN!LOUTER!EVENTUELE!RECHTEN!.........................................!64! a.!Bedingen!betreffende!een!niet!opengevallen!nalatenschap!in!zijn!geheel!of!betreffende! een!deel!van!een!niet!opengevallen!nalatenschap!.................................................................!64! b.!Bedingen!betreffende!rechten!die!men!eventueel!zal!hebben!in!de!nalatenschap!van!een! derde!en!die!men!kan!beschouwen!als!een!attribuut!van!het!erfgenaam!of!legataris!zijn!....!64! c.!Bedingen!betreffende!een!welbepaald!bestanddeel!van!een!niet!opengevallen! nalatenschap!...........................................................................................................................!65! 1.!De!bedingen!die!betrekking!hebben!op!een!bestanddeel!van!de!niet!opengevallen! nalatenschap!van!een!derde.!..................................................................................................!65! 2.!Bedingen!die!betrekking!hebben!op!een!bestanddeel!van!de!eigen!toekomstige! nalatenschap!...........................................................................................................................!65! 6.!TOEPASSINGEN!OP!HET!BEDING!VAN!AANWAS!.................................................................................!67! a.!Algemeen!............................................................................................................................!67! b.!Modaliteiten!van!het!beding!van!aanwas!en!specifieke!clausules!die!in!de!overeenkomst! van!aanwas!kunnen!voorkomen!.............................................................................................!67! 1.!Clausules!die!het!verval!van!het!beding!van!aanwas!of!het!tontine!beding!voorzien!in! bepaalde!omstandigheden.!....................................................................................................!67! 2.!Alternatieven!voor!de!beperking!in!tijd!van!het!beding!van!aanwas.!.................................!68! 3.!Het!voorwerp!van!het!beding!van!aanwas.!........................................................................!69! 7.!STRIJDIGHEID!MET!DE!OPENBARE!ORDE!EN!DE!GOEDE!ZEDEN!..............................................................!70! 8.!WETTELIJKE!UITZONDERINGEN!OP!HET!VERBOD!VAN!BEDINGEN!BETREFFENDE!TOEKOMSTIGE! NALATENSCHAPPEN!......................................................................................................................!71! 9.!VOORSTEL!VAN!EEN!ANDERE!INTERPRETATIE!VAN!HET!VERBOD!VAN!ERFOVEREENKOMSTEN!.......................!71! a.!Openbare!Orde!...................................................................................................................!71! b.!Bedingen!die!betrekking!hebben!op!welbepaald!eigen!goed!.............................................!71! DEEL.III:.SUCCESSIERECHTEN.EN.SCHENKINGSRECHTEN......................................................73! A..SUCCESSIERECHTEN........................................................................................................73! 1.!DRIE!CATEGORIEËN!VAN!PERSONEN!..............................................................................................!73! a.!De!bloedverwant!in!rechte!lijn,!de!echtgenoot!en!de!samenwonenden!............................!73! b.!Broers!en!zussen!.................................................................................................................!74! c.!Anderen!...............................................................................................................................!74! 2.!OPMERKINGEN!........................................................................................................................!74! 3.!WAAROP!WORDT!HET!PROGRESSIEF!TARIEF!TOEGEPAST?!..................................................................!76! B..SCHENKINGSRECHTEN....................................................................................................76! 3!

!

1.!ALGEMEEN!..............................................................................................................................!76! 2.!SCHENKING!VAN!ONROERENDE!GOEDEREN!.....................................................................................!76! a.!In!de!rechte!lijn,!tussen!echtgenoten!en!bij!samenwoners!die!aan!de!voorwaarden! voldoen!...................................................................................................................................!77! b.!Tussen!broers!en!zussen!.....................................................................................................!77! c.!Tussen!ooms!of!tantes!en!neven!en!nichten!(derde!graad)!................................................!77! d.!Tussen!alle!andere!personen!..............................................................................................!77! e.!Opmerkingen!......................................................................................................................!77! 3.!SCHENKING!VAN!ROERENDE!GOEDEREN!.........................................................................................!79! 4.!CONCLUSIE!.............................................................................................................................!79! DEEL.IV:.HUWELIJKSCONTRACTEN......................................................................................81! A..WETTELIJK.STELSEL.........................................................................................................81! 1.!ACTIVA!...................................................................................................................................!81! a.!Eigen!vermogen!..................................................................................................................!81! b.!Gemeenschappelijk!vermogen!...........................................................................................!82! 2.!PASSIVA!.................................................................................................................................!83! a.!Schulden!tussen!echtgenoten!.............................................................................................!83! 1.!Eigen!vermogen!(1406e1407!BW)!.......................................................................................!83! 2.!Gemeenschappelijk!vermogen!...........................................................................................!83! b.!Schulden!tegenover!derden!(op!welk!vermogen!kan!verhaal!worden!uitgeoefend?)!.......!83! 1.!Eigen!schulden!(1409;1410e1413!BW)!................................................................................!83! 2.!Gemeenschappelijke!schulden!(1414!BW)!.........................................................................!83! 3.!HET!BESTUUR!VAN!EIGEN!VERMOGEN!EN!GEMEENSCHAPPELIJK!VERMOGEN!...........................................!83! a.!Eigen!vermogen!..................................................................................................................!83! b.!Gemeenschappelijk!vermogen!...........................................................................................!84! B..ZUIVERE.SCHEIDING.VAN.GOEDEREN..............................................................................84! 1.!ACTIVA!...................................................................................................................................!85! 2.!PASSIVA!.................................................................................................................................!85! 3.!BESTUUR!................................................................................................................................!85! 4.!VOORe!EN!NADELEN!VAN!HET!STELSEL!VAN!ZUIVERE!SCHEIDING!VAN!GOEDEREN!.....................................!85! a.!Wettelijk!stelsel!...................................................................................................................!85! 1.!Voordelen!...........................................................................................................................!85! 2.!Nadelen!...............................................................................................................................!87! b.!Zuivere!scheiding!van!goederen!.........................................................................................!87! 1.!Voordelen!...........................................................................................................................!87! 2.!Nadelen!...............................................................................................................................!88! c.!Wat!speelt!verder!een!rol!bij!de!keuze!van!het!stelsel!van!scheiding!van!goederen?!........!89! 5.!AANDACHTSPUNTEN!BIJ!KEUZE!....................................................................................................!89! a.!Indien!men!kiest!voor!stelsel!van!scheiding!van!goederen!.................................................!89! b.!Zo!gekozen!voor!het!wettelijk!stelsel!.................................................................................!89! 6.!BEDINGEN!TOT!UITBREIDING!VAN!DE!GEMEENSCHAP!........................................................................!90! a.!De!inbreng!van!een!onroerend!goed!..................................................................................!90! b.!De!inbreng!van!meubelen!en!huisraad!(gewoon!overlopen)!.............................................!92! c.!De!inbreng!van!tegenwoordige!roerende!goederen!en!schulden!.......................................!92! d.!De!inbreng!van!een!handelszaak!........................................................................................!92! e.!De!inbreng!van!een!toekomstig!goed!.................................................................................!92! 4!

!

7.!BEDINGEN!TOT!BEPERKING!VAN!DE!GEMEENSCHAP!..........................................................................!93! a.!De!uitsluiting!van!de!beroepsgoederen!(1400!BW)!............................................................!93! b.!De!uitsluiting!van!de!vruchten!van!de!eigen!goederen!......................................................!93! c.!De!uitsluiting!van!een!aanpalend!goed!...............................................................................!93! d.!De!uitsluiting!van!(bepaalde)!aandelen!in!vennootschappen!.............................................!93! 8.!BEDINGEN!DIE!AFWIJKEN!VAN!DE!REGELS!VAN!GELIJKE!VERDELING!.......................................................!94! a.!Beding!van!vooruitmaking!..................................................................................................!94! b.!Beding!van!verblijving!van!het!gehele!gemeenschappelijke!vermogen!.............................!95! c.!Ongelijke!verdeling!..............................................................................................................!98! d.!Keuzebeding!........................................................................................................................!98! 9.!VARIANTEN!OP!STELSEL!VAN!SCHEIDING!VAN!GOEDEREN!...................................................................!99! a.!Stelsel!van!scheiding!van!goederen!met!beperkte!gemeenschap!......................................!99! b.!Verrekeningsbeding!............................................................................................................!99! 10.!TOEWIJZING!BIJ!VOORRANG!TEGEN!VERGOEDING!BIJ!ONTBINDING!VAN!HET!STELSEL!DOOR!ECHTSCHEIDING!OF! SCHEIDING!VAN!TAFEL!EN!BED!.........................................................................................................!99! C..STELSEL.VAN.GEMEENSCHAP.VAN.AANWINSTEN.EN.ROEREND.GOED...........................100! 1.!ALGEHELE!GEMEENSCHAP!........................................................................................................!100! 2.!WET!VALKENIERS!...................................................................................................................!101! D..CONTRACTUELE.ERFSTELLING.......................................................................................101! E..BEKWAAMHEID............................................................................................................102! F..WAAR.OP.LETTEN.BIJ.OPSTELLEN.VAN.AKTE?................................................................103! G..OVERZICHT.PROCEDURE...............................................................................................103! H..WIJZIGING.HUWELIJKSVERMOGENSREGELING.TIJDENS.HUWELIJK................................104! 1.!GROTE!VS.!KLEINE!WIJZIGING!....................................................................................................!104! 2.!OVERZICHT!VAN!DE!PROCEDURE!................................................................................................!104! a.!Kleine!wijziging!..................................................................................................................!104! b.!Grote!wijziging!..................................................................................................................!105! DEEL.V:.HET.TESTAMENT..................................................................................................106! A..KENMERKEN.EN.DEFINITIE.VAN.HET.TESTAMENT..........................................................106! B.GRONDVEREISTEN........................................................................................................106! 1.!TOESTEMMING!......................................................................................................................!106! 2.!BEKWAAMHEID!......................................................................................................................!107! 3.!VOORWERP!...........................................................................................................................!107! 4.!OORZAAK!.............................................................................................................................!107! C..TESTAMENTVORMEN...................................................................................................108! 1.!HET!EIGENHANDIG!TESTAMENT!..................................................................................................!108! 2.!HET!NOTARIEEL!TESTAMENT!......................................................................................................!110! 3.!HET!INTERNATIONAAL!TESTAMENT!.............................................................................................!112! 4.!VOORe!EN!NADELEN!VAN!EEN!EIGENHANDIG,!NOTARIEEL!OF!INTERNATIONAAL!TESTAMENT!.....................!113! a.!Eigenhandig!testament!.....................................................................................................!113! 1.!Nadeel!...............................................................................................................................!113! 2.!Voordeel!...........................................................................................................................!114! b.!Notarieel!testament!..........................................................................................................!114! 1.!Nadeel!...............................................................................................................................!114! 2.!Voordeel!...........................................................................................................................!114! c.!Internationaal!testament!..................................................................................................!114! 5!

!

1.!Nadeel!...............................................................................................................................!114! 2.!Voordeel!...........................................................................................................................!114! D..FYSISCHE.ONBEKWAAMHEDEN....................................................................................114! E..PUBLICITEIT.VAN.HET.TESTAMENT................................................................................115! F..LEGATEN.......................................................................................................................115! 1.!INDELING!..............................................................................................................................!115! a.!Algemeen!legaat!...............................................................................................................!115! b.!Legaat!ten!algemene!titel!.................................................................................................!116! c.!Bijzonder!legaat!.................................................................................................................!116! 2.!GEVOLGEN!VAN!DE!KWALIFICATIE!...............................................................................................!116! a.!Saisine!(bezitsrecht)!..........................................................................................................!116! b.!Aanwas!..............................................................................................................................!116! c.!Bijdrage!in!de!lasten!en!schulden!......................................................................................!117! d.!Vruchten!...........................................................................................................................!117! e.!Heling!................................................................................................................................!117! G..INHOUD.VAN.HET.TESTAMENT.....................................................................................117! 1.!MET!OF!ZONDER!VRIJSTELLING!VAN!INBRENG!................................................................................!117! 2.!PLAATSVERVULLING!................................................................................................................!118! 3.!VOORWAARDE!VAN!OVERLEVING!GEDURENDE!EEN!BEPAALDE!PERIODE!...............................................!118! 4.!AANWAS!..............................................................................................................................!119! 5.!KOMT!MEN!TOT!DE!NALATENSCHAP!BIJ!HOOFDEN!OF!BIJ!STAKEN?!.....................................................!119! 6.!BIJ!EEN!LEGAAT!AAN!VERSCHILLENDE!PERSONEN:!IEDER!VOOR!EEN!GELIJK!DEEL!OF!NIET?!........................!119! 7.!VERVANGINGSGOED!................................................................................................................!119! 8.!HERROEPING!VAN!DE!VORIGE!TESTAMENTEN!................................................................................!120! 9.!NAUWKEURIGE!FORMULERING!VAN!HET!VOORWERP!VAN!BIJZONDERE!LEGATEN!...................................!120! 10.!VOORRANG!TUSSEN!DE!BIJZONDERE!LEGATEN!.............................................................................!120! 11.!UITDRUKKELIJKE!BEPALING!DAT!DE!BIJZONDERE!LEGATEN!SLECHTS!DIENEN!UITGEKEERD!TE!WORDEN!TOT!HET! NETTOeACTIEF!VAN!DE!NALATENSCHAP!............................................................................................!121! 12.!ERFSTELLING!OVER!DE!HAND!...................................................................................................!122! 13.!FIDEÏeCOMMIS!DE!RESIDUO!.....................................................................................................!122! 14.!LEGATARIS!IS!GEHUWD!ONDER!STELSEL!VAN!ALGEHELE!GEMEENSCHAP!.............................................!122! 15.!DE!LANGSTLEVENDE!ECHTGENOOT!...........................................................................................!123! a.!Benadeling!........................................................................................................................!123! b.!Bevoordeling!.....................................................................................................................!123! 16.!BEDING!DAT!SUCCESSIERECHTEN!NIET!MOETEN!GEDRAGEN!WORDEN!DOOR!BEPAALDE!LEGATARISSEN!.....!123! 17.!EXTRAePATRIMONIALE!BESCHIKKINGEN!.....................................................................................!124! 18.!ONTTREKKING!VAN!VRUCHTGENOT!AAN!DE!OUDERS!.....................................................................!124! 19.!KEUZELEGAAT!......................................................................................................................!125! 20.!ADVIES!INDIEN!DE!WETTELIJKE!(NIET!RESERVATAIRE)!ERFGENAMEN!FEITELIJK!(GEHEEL!OF!GEDEELTELIJK)! ONTERFD!ZIJN/!ADVIES!INDIEN!ER!TALRIJKE!WETTELIJKE!ERFGENAMEN!ZIJN.!.............................................!125! H..LEGAAT........................................................................................................................125! 1.!LEGATARIS!MOET!EEN!PERSOON!ZIJN!...........................................................................................!125! 2.!LEGAAT!AAN!RECHTSPERSONEN!.................................................................................................!126! 3.!PERSONEN!DIE!NIET!ALS!LEGATARIS!KUNNEN!WORDEN!AANGEDUID!...................................................!126! a.!Artikel!907!BW!..................................................................................................................!126! b.!Artikel!909!BW!en!artikel!911!BW!.....................................................................................!127! c.!Artikel!8!Organieke!Wet!Notariaat!....................................................................................!128! 6!

!

d.!Artikel!51!§7,!lid!1!Organieke!Wet!Notariaat!....................................................................!128! e.!Artikel!10,!lid!5!Organieke!Wet!Notariaat!.........................................................................!128! 4.!HET!LEGAAT!TEN!GEVOLGE!VAN!EEN!CONCUBANT!..........................................................................!128! 5.!HET!BEDING!VAN!ONVERVREEMDBAARHEID?!................................................................................!128! 6.!MOET!HET!TESTAMENT!OOK!IN!EEN!ANDER!LAND!UITVOERING!KRIJGEN?!............................................!129! 7.!HET!BEDING!WAARBIJ!AFBREUK!WORDT!GEDAAN!AAN!DE!HERROEPBAARHEID!VAN!HET!TESTAMENT!..........!129! I..FISCAAL.GEÏNSPIREERDE.TESTAMENTEN........................................................................129! 1.!TESTAMENT!MET!DUOeLEGAAT!..................................................................................................!129! 2.!TESTAMENT!IN!HET!VOORDEEL!VAN!DE!KLEINKINDEREN!...................................................................!130! 3.!TESTAMENT!IN!HET!VOORDEEL!VAN!DE!KINDEREN!ONDER!DE!LAST!OM!BEPAALD!BEDRAG!SCHULDIG!TE! ERKENNEN!AAN!DE!KLEINKINDEREN,!OPEISBAAR!BIJ!HET!OVERLIJDEN!VAN!HET!KIND?!.................................!130! 4.!LEGATEN!VAN!ONROERENDE!GOEDEREN!OM!HET!VERDELINGSRECHT!TE!VERMIJDEN!..............................!130! J..DE.HERROEPING.VAN.HET.TESTAMENT.DOOR.DE.TESTATOR..........................................130! 1.!UITDRUKKELIJKE!HERROEPING!...................................................................................................!131! 2.!STILZWIJGENDE!HERROEPING!....................................................................................................!132! K..DE.INTERPRETATIE.VAN.DE.TESTAMENTEN...................................................................132! L..NIETIGHEID,.GERECHTELIJKE.HERROEPING.EN.VERVAL.VAN.TESTAMENT.OF.LEGAAT.....133! 1.!NIETIGHEID!(HEEL!SNEL!GEZIEN,!ZIE!OOK!SLIDES)!...........................................................................!133! 2.!GERECHTELIJKE!HERROEPING!(HEEL!SNEL!GEZIEN,!ZIE!OOK!SLIDES)!.....................................................!133! 3.!VERVAL!VAN!HET!LEGAAT!(HEEL!SNEL!GEZIEN,!ZIE!OOK!SLIDES)!..........................................................!133! DEEL.VI:.DE.SCHENKING...................................................................................................134! A..CONSTITUTIEVE.BESTANDDELEN..................................................................................134! B..VORMVEREISTEN.........................................................................................................135! 1.!DE!NOTARIËLE!AKTE!................................................................................................................!135! 2.!AANVAARDING!......................................................................................................................!136! 3.!SCHENKING!VAN!(LICHAMELIJKE!OF!ONLICHAMELIJKE)!ROERENDE!GOEDEREN!BIJ!NOTARIËLE!AKTE!............!136! C..UITZONDERINGEN.OP.DE.VEREISTE.VAN.DE.NOTARIËLE.AKTE........................................136! 1.!DE!HANDGIFT!........................................................................................................................!136! a.!Algemeen!..........................................................................................................................!136! b.!Geldigheidsvereisten!........................................................................................................!136! c.!Het!bewijs!van!de!handgift!................................................................................................!137! d.!Registratierechten!............................................................................................................!138! 2.!DE!VERMOMDE!SCHENKING!......................................................................................................!139! a.!Algemeen!..........................................................................................................................!139! b.!Geldigheidsvereisten!........................................................................................................!139! c.!Bewijs!................................................................................................................................!139! 3.!DE!ONRECHTSTREEKSE!SCHENKING!.............................................................................................!140! a.!Algemeen!..........................................................................................................................!140! b.!Geldigheid!.........................................................................................................................!140! c.!Voorbeelden!......................................................................................................................!140! d.!Geschrift!tot!bewijs!...........................................................................................................!140! D..ONHERROEPELIJK.........................................................................................................140! 1.!SCHENKING!MOET!ONHERROEPELIJK!ZIJN!.....................................................................................!140! 2.!UITZONDERING:!SCHENKING!TUSSEN!ECHTGENOTEN!......................................................................!141! a.!Algemeen!..........................................................................................................................!141! b.!Gebruiken!bij!successieplanning!.......................................................................................!142! 7!

!

c.!Uitzonderlijk!toch!onherroepelijk!tussen!echtgenoten!.....................................................!142! d.!Verbod!van!wederkerige!schenkingen!in!eenzelfde!akte!.................................................!142! E..SCHENKINGEN.AAN.RECHTSPERSONEN.........................................................................143! G..GRONDVEREISTEN.......................................................................................................143! 1.!TOESTEMMING:!GEZONDHEID!VAN!GEEST!....................................................................................!143! 2.!BEKWAAMHEID!......................................................................................................................!143! a.!Bekwaamheid!tot!beschikken!(902!BW)!...........................................................................!143! b.!Bekwaamheid!tot!ontvangen!............................................................................................!144! 3.!OORZAAK!.............................................................................................................................!145! 4.!INHOUD!...............................................................................................................................!145! H..OPMERKINGEN............................................................................................................145! EXAMEN...........................................................................................................................145! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !

8!

!

DEEL.I:.WETTELIJK.ERFRECHT. A..ALGEMEEN. 1..Inleiding. Het! erfrecht! wordt! meestal! omschreven! als! het! geheel! van! rechtsregels! die! de! overgang! regelen!van!het!vermogen!van!de!overledene!op!een!of!meer!andere!levende!personen.!(art.! 723! BW).! Het! erfrecht! heeft! enerzijds! een! maatschappelijke! en! economische! functie! en! wordt!anderzijds!geplaatst!in!een!familiale!context.!Toch!spreekt!men!van!een!functieverlies! in!het!erfrecht!omdat!het!in!zekere!zin!zijn!alimentair!karakter!verloren!heeft.!Mensen!leven! langer! waardoor! de! erfgenamen! en! legatarissen! al! zelf! een! zeker! vermogen! hebben! opgebouwd! alvorens! de! nalatenschap! openvalt.! Toch! is! het! wel! zo! dat! er,! zeker! bij! de! naoorlogse!generatie,!veel!gespaard!wordt!en!er!dus!ook!veel!meer!te!vererven!valt.!Daarom! is! het! beter! om! te! spreken! van! een! functiewijziging! in! plaats! van! een! functieverlies.! De! wettelijke!erfgenamen!zijn!de!bloedverwanten!van!de!decujus,!de!langstlevende!echtgenoot! en!de!wettelijk!samenwonende!partner.! 2..Openvallen.van.de.nalatenschap. Een! overgang! van! vermogen! in! zijn! geheel! kan! in! strikte! zin! slechts! plaatsvinden! bij! het! overlijden! van! de! titularis.! Het! wordt! immers! beschouwd! als! een! attribuut! van! de! persoonlijkheid!verbonden!aan!de!persoon!tot!het!overlijden.!Toch!kan!een!verklaring!van! afwezigheid! op! dezelfde! hoogte! als! de! biologische! dood! worden! geplaatst.! Ook! vermisten! kunnen! door! een! verklaring! van! overlijden! dood! worden! verklaard! wanneer! deze! in! levensbedreigende! omstandigheden! verdwenen! en! het! overlijden! als! zeker! kan! worden! beschouwd.!De!nalatenschap!valt!open!op!moment!van!overlijden!of!po!het!moment!van!de! overschrijving! van! de! verklaring! van! afwezigheid! of! overlijden! in! de! registers! van! de! burgerlijke! stand.! Wanneer! personen,! die! tot! elkaars! nalatenschap! kunnen! komen,! gezamenlijk! overlijden,! wordt! vermoed! dat! ze! op! hetzelfde! ogenblik! gestorven! zijn.! De! nalatenschap!valt!open!in!de!laatste!woonplaats!van!de!overledene.!! 3..Voorwaarden.vereist.om.te.erven. De! erfgenaam! moet! in! leven! zijn! en! dit! wil! zeggen! dat! hij! tenminste! reeds! verwekt! is! (art.! 725!BW).!Het!verwekte!kind!kan!slechts!erven!wanneer!het!levend!en!levensvatbaar!wordt! geboren.!Aan!het!criterium!van!levend!geboren!is!voldaan!wanneer!het!kind!geademd!heeft! of! wanneer! het! bloed! heeft! gecirculeerd.! Men! is! levensvatbaar! wanneer! het! de! fysieke! vereisten!bezit!om!enige!tijd!te!leven.!Dit!criterium!hangt!voor!een!groot!deel!af!van!waar!de! medische!wetenschap!zich!op!dat!moment!bevindt.!Het!staat!dus!niet!wettelijk!omschreven.! Velen!pleiten!ook!voor!het!afschaffen!van!dit!criterium!(zoals!in!buitenland).!Een!kind!wordt! vermoed!verwekt!te!zijn!binnen!de!termijn!omschreven!in!artikel!326!BW.!Dit!artikel!behelst! echter!een!vermoeden!juris!tantum.!Aangezien!de!erfgenaam!in!leven!moet!zijn!mag!hij!dus! nog! niet! overleden! zijn! om! tot! de! nalatenschap! te! komen.! Wanneer! dit! toch! het! geval! is! spelen! echter! de! bepalingen! in! verband! met! plaatsvervulling.! Vermisten! en! afwezigen! worden! overleden! verklaard! in! een! akte! van! de! rechtbank! van! eerste! aanleg.! Wanneer! ze! toch! zouden! terugkeren! kunnen! ze! hiertegen! derdenverzet! aantekenen.! Om! te! erven! mag! men!ook!niet!onwaardig!zijn,!maar!hier!is!de!wetgeving!iet!of!wat!veranderd!(zie!later).! !

9!

!

B..DE.BLOEDVERWANTEN. Het!erfrecht!stamt!uit!de!jaren!1800!en!wordt!opgedeeld!in!orde.!De!eerste!orde!komt!voor! de! tweede,! de! tweede! voor! de! derde! en! de! derde! voor! de! vierde! (met! uitzondering! van! kloving!die!zich!voordoet!vanaf!de!derde!orde!en!soms!vanaf!de!tweede).!Binnen!elke!orde! erft!de!dichtste!in!graad,!wat!dus!de!dichtste!in!het!aantal!generaties!is.!Binnen!de!graden! wordt! een! onderscheid! gemaakt! tussen! de! bloedverwanten! in! de! rechte! lijn! (stammen! af! van! elkaar)! en! bloedverwanten! in! de! zijlijn! (gemeenschappelijke! voorouder).! Door! middel! van! plaatsvervulling! schuift! men! echter! enkele! graden! op.! Indien! meerderen! erfgerechtigd! zijn! krijgt! men! in! principe! elk! een! gelijk! aandeel! uit! de! nalatenschap! (m.u.v.! kloving! en! plaatsvervulling).! Bloedverwanten! kunnen! erven! tot! en! met! de! vierde! graad! (m.u.v.! plaatsvervulling).! Bloedverwanten! zijn! diegenen! die! een! afstammingsband! hebben! met! de! decujus.!Dit!hoeft!niet!noodzakelijk!biologisch!vast!te!staan,!maar!wel!juridisch.!! 1..De.orde.van.de.afstammelingen.(eerste.orde). De!orde!van!de!afstammelingen!strekt!zich!ook!uit!tot!de!ten!volle!geadopteerde!kinderen! en! hun! afstammelingen! of! gewone! geadopteerde! kinderen! en! hun! afstammelingen.! De! gewone! adoptie! doet! slechts! een! familierelatie! ontstaan! met! de! adoptant.! Een! volle! adoptie! wordt! volledig! gelijkgeschakeld!met!een!gewoon!kind!van!de! decujus.! Stel! dat! de! vader! van! de! adoptant! van!gewoon!geadopteerde!kinderen!overlijdt,! erven! de! geadopteerde! kinderen! niet! noch! hun!afstammelingen.!! • Vb:!Moeder!heeft!een!kind,!G.!G!heeft! A! gewoon! geadopteerd.! Er! is! dus! een! verwantschapsband! tussen! A! en! G,! maar! die! band! strekt! zich! niet! uit! tot! de! familieleden! van!G.!! • Vb:!Een!vader!adopteerd!kind!A,!B!is!een!kind!van!A.!Door!volle!adoptie!bestaat!er!een! afstammingsband! tussen! zowel! A! en! B! als! tussen! de! vader! van! A! en! B.! Door! gewone! adoptie!is!er!enkel!een!band!tussen!A!en!B!en!niet!met!de!‘adoptiegrootvader’.!! • Vb:!Een!moeder!heeft!kind!A!die!een!meisje!heeft!geadopteerd,!B.!Bij!gewone!adoptie! bestaat!er!geen!afstammingsband!met!de!familieleden!van!de!moeder.! 2..De.orde.van.de.bevoorrechte.bloedverwanten.in.zijlijn.en.opgaande.lijn.(tweede.orde). Als! de! decujus! broers,! zussen,! halfbroers! of! halfzussen! of! afstammelingen! daarvan! heeft! vallen!ook!de!ouders!van!de!decujus!onder!de!tweede!orde.!Indien!niet,!derde!orde.!! a.#De#ouders# Indien! zij! in! de! tweede! orde! zitten! krijgen! de! vader! en! de! moeder! elk! een! vast! ¼.! De! rest! wordt! onder! hen! verdeeld! of! onder! hun! afstammelingen.! De! ouders! zijn! ook! diegenen! de! decujus! ten! volle! hebben! geadopteerd.! Voor! het! erfrecht! van! de! adoptant! bij! gewone! adoptie!gelden!bijzondere!regels.!In!de!tweede!orde!moet!men!zichzelf!twee!vragen!stellen:! • Wanneer!gaat!de!nalatenschap!toekomen!aan!de!bloedverwanten!van!de!tweede!orde?! o Wanneer!er!broers!of!zussen!zijn!van!de!decujus!of!afstammelingen!daarvan! EN!als!er!halfbroers!of!halfzussen!zijn!of!afstammelingen!daarvan.! 10!

!

• Als! de! nalatenschap! toekomt! aan! bloedverwanten! van! de! tweede! orde,! wie! krijgt! dan! wat?! o Er!zijn!twee!categorieën.!! ! De!ouders,!gelijk!aan!diegenen!die!ten!volle!heeft!geadopteerd.! ! De! bevoorrechte! zijverwanten:! broers,! zussen,! halfbroers! en! halfzussen,!hun!afstammelingen.! o Wat!krijgen!ze?!! ! De!ouders!krijgen!elk!een!vast!¼! ! De! rest! gaat! naar! de! bevoorrechte! zijverwanten,! namelijk! diegene! dichtst!in!graad.! • Vb:!DC!heeft!een!broer!en!een!zus,!ook!vader!en!moeder!leven! nog:!Vader!zal!¼!krijgen!en!moeder!¼.!De!rest!wordt!verdeeld! onder!B!en!Z,!die!dus!ook!elk!¼!krijgen.!! o Stel!dat!V!reeds!overleden!is.!Dan!krijgt!M!het!vaste!¼.! De! rest! wordt! verdeeld! onder! B! en! Z! (nog! ¾! over).! Zij! zullen!dus!elk!3/8!krijgen.! o Stel! Dat! V! en! M! nog! leven,! maar! B! en! Z! zijn! vooroverleden.! Z! heeft! echter! een! zoon! C.! V! en! M! zullen! elk! ¼! krijgen! en! C! zal! door! plaatsvervulling! de! rest!krijgen!(=1/2).!! ! Bijzonder. geval:. art.!751!BW!–!Ouders!komen!tot!de!nalatenschap!in! samenloop! met! afstammelingen! van! (half)broers! en! (half)zussen! die! uit! eigen! hoofde! tot! de! nalatenschap! komen! en! niet! bij! plaatsvervulling.!(!!.geldt.niet.meer.sinds.januari.2013)! ! Vb:! Man! en! vrouw! hebben! 1! dochter.! De! man! overlijdt! en! ook! de! dochter! overlijdt! nadat! ze! de! blote! eigendom! had! geërfd! in! de! nalatenschap! van! V.! Dochter! is! dus! de! DC! en! haar! vader! is! vooroverleden.!Zit!men!in!de!tweede!orde?!Hier!niet.!! ! Vb:!V!is!overleden,!M!is!overleden!maar!was!hertrouwd!met!Z.!DC!is! dochter!van!V!en!M.!M!en!Z!hebben!ook!een!dochter!C.!De!vader!van! V! leeft! ook! nog.! Zit! men! in! tweede! orde?! Ja,! want! er! is! C.! Ze! is! een! halfzus!van!DC.!Dat!de!grootvader!van!DC!nog!leeft!doet!er!niet!toe.! De!gehele!nalatenschap!zal!naar!C!gaan.!! b.#De#broers#en#zussen# Ook! de! kinderen! die! door! de! ouders! van! de! decujus! ten! volle! zijn! geadopteerd! want! er! ontstaat! ook! een! afstammingsband! tussen! de! familieleden! van! de! adoptanten! (niet! zo! bij! gewone! adoptie).! Ook! de! halfbroers! en! halfzussen! behoren! hiertoe,! net! als! hun! afstammelingen.!(ook!indien!zij!uit!eigen!hoofde!tot!de!nalatenschap!komen).!! ! Wanneer!we!weten!dat!we!in!de!tweede!orde!zitten!moeten!we!bijkomende!vragen!stellen:! ! Is!er!plaatsvervulling?! ! Is!er!kleine!kloving?! ! Is!er!geen!recht!van!wettelijke!terugkeer?!(art.!747!BW)! !

11!

!

De! halfzus! C! erft! de! ganse! nalatenschap.! Het!feit!dat!C!in!de!tweede!orde!zit!sluit!de! levende! grootvader! in! de! derde! orde! uit.! Alle! goederen! van! de! decujus! zullen! naar! de!kant!van!de!overleden!moeder!gaan.!Er! is!dus!geen!kloving.! . ! !

!

3..De.orde.der.ascendenten.(derde.orde). Dit! zijn! alle! bloedverwanten! in! opgaande! lijn.! Ook! de! ouders! zitten! in! de! derde! orde,! wanneer! zij! tot! de! nalatenschap! komen! zonder! broers/zussen/halfbroers/halfzussen! of! afstammelingen!ervan.!Vanaf!de!derde!orde!speelt!de!uitzondering.van.de.kloving.!! ! Ook!hier!zijn!er!weer!enkele!vragen!die!we!moeten!stellen:! ! Is!er!plaatsvervulling?! ! Is!er!geen!recht!van!wettelijke!terugkeer?!(art.!747!BW)! ! In!de!derde!orde!is!er!sowieso!kloving.! ! ! DC! heeft! een! Vader! en! een! Grootvader.! ! Hij! heeft! geen! afstammelingen! of! bevoorrechte! bloedverwanten! in! de! zijlijn.! De! dichtste! in! graad! erft! binnen! de! derde! orde! dus! de! gehele! nalatenschap!zal!naar!de!vader!gaan.! ! !

!

. ! ! !

4..De.orde.der.zijverwanten.(vierde.orde). Dit! zijn! de! bloedverwanten! in! de! zijlijn,! andere! dan! broers! en! zusters! en! hun! afstammelingen.!Een!decujus!heeft!bijvoorbeeld!een!oom!en!tante!in!leven.!De!nalatenschap! gaat!ook!hier!weer!naar!diegene!die!het!dichtst!in!graad!staat.!Oom!en!tante!staan!beide!in! derde!graad!en!krijgen!dus!elk!de!helft!van!de!nalatenschap.!! ! Vragen!stellen:! ! Is!er!plaatsvervulling?! ! Is!er!kloving?! ! Als!er!kloving!is,!is!er!geen!mildering!of!afzwakking!van!de!kloving?! ! ! 12!

!

! Een!decujus!heeft!bijvoorbeeld!een!oom!en! tante! in! leven.! De! nalatenschap! gaat! ook! hier! weer! naar! diegene! die! het! dichtst! in! graad! staat.! Oom! en! tante! staan! beide! in! derde! graad! en! krijgen! dus! elk! de! helft! van! de!nalatenschap.! ! ! ! ! ! ! !

! Opmerking:.Hoe.kan.men.weten.wie.de.erfgenamen.zijn?.! ! In! de! registers! van! de! burgerlijke! stand! is! het! moeilijk! terug! te! vinden.! Er! is! geen! document!waaruit!blijkt!wie!de!kinderen!van!de!moeder!zijn.! ! Mogelijkheid!1:!Het!trouwboekje,!want!daarin!staan!de!kinderen!vermeld.!Dit!is!echter! niet! altijd! volledig! sluitend,! aangezien! er! ook! nog! buitenhuwelijkse! kinderen! kunnen! zijn.! ! Mogelijkheid! 2:! Men! schrijft! naar! de! bevolkingsregisters! van! de! steden! waar! de! overledene! heeft! gewoond! en! men! vraagt! hen! wie! de! kinderen! waren.! In! die! bevolkingsregisters!staan!normaal!ook!de!kinderen!ingeschreven.!Men!dient!dan!wel!te! weten!waar!de!decujus!overal!heeft!gewoond.!

5..De.plaatsvervulling. De! afstammelingen! van! een! vooroverleden,! gelijktijdig! overleden! of! verwerpende! of! onwaardige!erfgenaam!komen!samen!tot!het!erfdeel!waarop!hun!ouder,!grootouder,…!recht! had.! Vroeger! had! men! alleen! bij! de! eerste! twee! gevallen! plaatsvervulling! en! niet! bij! verwerping!of!onwaardigheid.!Diegene!die!komen!tot!plaatsvervulling,!komen!bij!staken!en! erven!niet!hoofdelijk.!Ze!krijgen!dus!samen!het!deel!van!diegene!wiens!plaats!ze!vervullen.! Dit!is!een!uitzondering!op!het!feit!dat!alle!erfgenamen!een!gelijk!deel!krijgen.! ! DC!overlijdt!en!heeft!drie!kinderen.!A!is!vooroverleden,!B!verwerpt!en!C!is!onwaardig.! vroeger!zou!het!kind!van!A!in!eerste!graad!komen!te!staan!en!de!kinderen!van!B!&!C!in! de! tweede! gebleven! zijn.! Zij! zouden! dus! niets! geërfd! hebben! aangezien! de! dichste! in! graad! verdere! uitsluit.! Nu! komen! de! kinderen! van! B! &! C! ook! in! aanmerking! voor! plaatsvervulling.!! o Stel!dat!de!onwaardige!C!nu!ook!twee!kinderen!heeft!en!vooroverleden!is.!De! kinderen!van!C!zullen!niet!in!hoofde!erven,!maar!moeten!het!erfdeel!van!hun! overleden! ouder! delen.! In! de! veronderstelling! dat! ! A! en! B! nog! leven,! niet! verwerpen! of! onwaardig! zijn! dan! zal! A! 1/3! krijgen,! B! 1/3! en! normaal! C! ook! 1/3.!De!twee!kinderen!van!C!komen!echter!tot!plaatsvervulling!en!zullen!de! 1/3!van!hun!moeder!verdelen.!Ze!zullen!dus!allebei!1/6!krijgen.!! Plaatvervulling. gebeurt. ook!ten!voordele!van!de!afstammelingen!van!afstammelingen!van! de! decujus! (=! afstammelingen! van! ten! volle! en! van! zijn! gewone! geadopteerde! kinderen).! Plaatsvervulling. gebeurt. ook! ten! gunste! van! de! afstammelingen! van! broers! en! zussen,! halfbroers!en!halfzussen!van!de!DC,!alsook!ten!gunste!van!de!afstammelingen!van!nonkels! 13!

!

en!tantes!van!de!DC.!Men!moet!zich!dus!afragen!of!er!plaatsvervulling!is!vanaf!erfstelling!in! de!eerste.orde.!De!gewoon!geadopteerde!kinderen!van!die!afstammelingen,!broers,!zussen! nonkels! en! tantes! kunnen! echter! niet! tot! plaatsvervulling! komen.! De! afstammelingen! van! een!gewoon!geadopteerd!kind!kunnen!dit!wel(!)!alsook!de!ten!volle!geadopteerde!kinderen! van!broers!en!zussen,!nonkels!en!tantes.!Bij!volle!adoptie!ontstaat!een!afstammingsband!die! verder!reikt!dan!een!band!met!de!adoptant.! ! Vb:! DC! heeft! twee! vooroverleden! kinderen! A! en! B.! A! heeft! een! kind! C! ten! volle! geadopteerd.!B!heeft!een!kind!D!gewoon!geadopteerd.!C!kan!tot!plaatsvervulling!komen! indien!A!vooroverleden,!gelijktijdig!overleden,!verwerpt!of!onwaardig!is.!Ze!is!ten!volle! geadopteerd! waardoor! een! familieband! ontstaat! ten! opzichte! van! de! adoptant,! maar! ook! ten! opzichte! van! de! bloedverwanten! van! de! adoptant.! Het! is! alsof! C! een! gewoon! kind!van!A.is.!D!kan!enkel!erven!ten!opzichte!van!adoptant!en!niet!ten!opzichte!van!zijn! bloedverwanten.!(Slide&23,&PPT1)! ! Wat! indien! en! persoon! niet! vooroverleden,! gelijktijdig! overleden,! verwerpt! of! onwaardig,! maar!afwezig.is?!A.springt!op!de!boot!om!de!oceaan!over!te!steken,!laat!drie!kinderen!na!en! men!vindt!hem!niet!meer!terug.!De!vader!van!A!overlijdt.!Kan!men!de!plaats!vervullen!van! de!afwezige?!! ! Men!zal!het!regime!van!afwezigheid!gaan!toepassen,!dat!verloopt!in!twee!fasen.!! ! Ten!eerste!kan!de!vrederechter!een!vermoeden. van. afwezigheid. vaststellen,!van!zodra!de! afwezige! meer! dan! drie! maand! niet! meer! verschenen! is! in! zijn! woonplaats! of! gewone! verblijfplaats! en! men! meer! dan! drie! maand! niets! meer! van! hem! heeft! vernomen,! zodanig! dat!er!onzekerheid!is!over!het!feit!of!hij!nog!in!leven!is.!een!vermoeden!houdt!niet!in!dat!de! man!wordt!doodverklaard.! ! "! De! vrederechter! stelt! een! voorlopig! bewindvoerde! aan! die! kan! optreden! voor! de! afwezige!of!vermiste!persoon.!Voor!een!aantal!zaken!zal!hij!een!bijzondere!machtiging!van! de! vrederechter! nodig! hebben.! Er! is! in! dit! geval! dus! nog! geen! plaatsvervulling! mogelijk! aangezien!der!persoon!nog!niet!dood!of!vooroverleden!is.!! ! In! de! tweede! fase! kan! de! rechtbank! van! eerste! aanleg! een. verklaring. van. afwezigheid! uitspreken.!Zij!kan!dit!doen!wanneer!er!ten!minste!vijf!jaar!verstreken!is!sinds!het!vaststellen! van! het! vermoeden! van! afwezigheid! of! zeven! jaar! sinds! men! nog! maar! iets! heeft! gehoord! van! de! afwezige! of! vermiste! persoon! (dit! indien! er! nog! geen! vermoeden! van! afwezigheid! was!vastgesteld).!! ! "!Die!beslissing!wordt!meegedeeld!aan!de!ambtenaar!van!de!burgerlijke!stand!die!zorgt! voor!de!overschrijving!in!de!registers!van!de!burgerlijke!stand.!Vanaf!dit!moment!wordt!de! persoon! gelijkgeschakeld! met! een! overledene,! met! alle! gevolgen! van! dien.! Als! de! nalatenschap! van! DC! openvalt! voor! de! overschrijving,! moet! men! ervan! uitgaan! dat! de! vermiste!of!afwezige!persoon!nog!leeft.!Als!de!overschrijving!na!het!openvallen!gebeurt!gaat! men!uit!van!het!vooroverlijden!van!die!persoon.!! ! Ten! derde! kan! ook! een! gerechtelijke. verklaring. van. overlijden. gebeuren.! Dit! komt! voor! wanneer! een! persoon! verdwenen! is! in! levensbedreigende! omstandigheden,! men! zijn! lichaam!niet!heeft!kunnen!terugvinden!of!identificeren!en!wanneer!uit!de!omstandigheden! blijkt! dat! zijn! overleden! zeker! is! (vb:! vliegtuig! in! zee).! In! dit! vonnis! zal! de! datum! van! overlijden!vastgesteld!worden.!Als!dit!onmogelijk!is!zal!men!de!datum!van!de!verdwijning!als! 14!

!

datum!van!overlijden!aanzien.!Hier!is!bepalend!of!de!nalatenschap!openvalt!voor!of!na!die! datum.!! ! Het! is! ook! geen! probleem! om! de! nalatenschap! van! wiens! plaats! men! inneemt! verworpen! heeft!of!dat!men!onwaardig!was!om!te!erven!in!de!nalatenschap!van!diegene!wiens!plaats! men!vervult.! ! Vb:!A!is!overleden!met!kinderen!B!en!C.!B!had!veel!schulden!en!is!vooroverleden.!Het! kind!van!B!(D)!heeft!de!nalatenschap!van!B!verworpen.!D!kan!wel!nog!erven!door!middel! van!plaatsvervulling!in!de!nalatenschap!van!A.!Indien!het!kind!van!C!onwaardig!zou!zijn! ten!opzichte!van!C,!belet!het!dat!kind!(E)!ook!niet!om!door!middel!van!plaatsvervulling! tot!de!nalatenschap!van!A!te!komen.! ! ! ! Vb:! DC! heeft! twee! kinderen,! A! en! B.! A! heeft!twee!kinderen,!C!en!D.!B!heeft!drie! kinderen,! E! en! F! en! G.! Wat! gebeurt! er! indien! A! overleden! is?! B! krijgt! 1/2! en! A! zou!normaal!gezien!ook!½!krijgen!maar!is! vooroverleden.! C! en! D! krijgen! dus! elk! ¼.! Indien!A!en!B!allebei!verwerpen!krijgen!C! en! D! elk! ¼.! De! andere! helft! wordt! verdeeld! onder! E,! F! en! G! die! dan! zo! elk! 1/6! krijgen.! Onder! de! vroegere! regeling! zouden! de! kleinkinderen! C,! D,! E,! F! en! G! allemaal!uit!eigen!hoofde!tot!de!nalatenschap!gekomen!zijn!en!zo!elk!1/5!krijgen.!! ! ! Vb:!M!overlijdt!en!laat!2!dochters!na,!die!ook!elk!twee!dochters!hebben.!De!ene!dochter! verwerpt.! Vroeger! zou! dit! betekend! hebben! dat! de! kinderen! van! de! verwerpende! dochter!uit!eigen!hoofde!tot!de!nalatenschap!zouden!kunnen!komen!in!tweede!graad.! Aangezien! de! tweede! dochter! niet! verwerpt! en! eerste! in! graad! staat! ging! de! ganse! nalatenschap!naar!haar.!Nu!is!generatie!skipping!dus!wel!mogelijk.!! ! ! Vb:!A!is!onwaardig,!B!verwerpt!en!C!is!vooroverleden.!Vroeger!zou!alles!naar!het!kind! van!C!gegaan!zijn.!Vandaag!zal!alles!verdeeld!worden!onder!de!kinderen!van!zowel!A,!B! als!C.!! ! ! DC! overlijdt! en! Vader! en! Moeder! leven! nog.! DC! heeft! een! zus! E! die! een! kind! F! heeft,! maar!verwerpt.!Indien!vroeger!E!vooroverleden!zou!geweest!zijn!zou!¼!naar!M!gegaan! zijn,!¼!naar!V!en!½!naar!F!door!plaatsvervulling!voor!E.!Indien!E!vroeger!zou!verworpen! hebben!ging!de!ganse!nalatenschap!naar!V!en!M.!F!zou!kunnen!erven!uit!eigen!hoofde!i! derde!graad,!terwijl!de!ouders!in!eerste!graad!staan.!Het!BW!zegt!dat!indien!DC!overlijdt! de! vader! en! moeder! tot! de! nalatenschap! komen,! samen! met! de! broers! en! zussen! of! diegenen!die!hun!plaats.vervullen.!Indien!de!broers!en!zussen!dus!verworpen!hadden,! kon! door! letterlijke! interpretatie! van! de! wet! F! zelf! niet! erven! aangezien! er! geen! plaatsvervulling!was.! !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 6..De.kloving. Bij!kloving!wordt!de!nalatenschap!in!twee!gelijke!delen!verdeeld!tussen!bloedverwanten!in! de!vaderlijke!lijn!en!bloedverwanten!in!de!moederlijke!lijn.!Er!is!kloving!vanaf!de!derde!orde! 15!

!

met!uitzondering!van!de!kleine!kloving!die!ook!vroeger!kan!voorkomen.!Men!lost!daarna!de! verdeling! van! de! nalatenschap! op! binnen! elke! lijn! apart.! Men! kijkt! dus! per! lijn! wie! daar! dichtst!in!orde!en!in!graad!staat,!behoudens!plaatsvervulling.!Wanneer!in!een!lijn!een!ouder! erft!en!in!de!andere!lijn!een!zijverwant!erft!de!ouder!ook!het!vruchtgebruik!op!1/3!van!de! goederen!die!worden!geërfd!in!de!andere!lijn.!Dit!is!milderen.van!de!kloving.!Ook!is!het!zo,! dat!als!er!geen!erfgenamen!meer!zijn!in!de!ene!lijn,!het!ganse!deel!zal!worden!verdeeld!in!de! andere!lijn.!Soms!vindt!een!kleine.kloving.plaats!in!de!tweede!orde.!Dit!gebeurt!wanneer!er! naast! volle! broers! en! zussen! ook! halfbroers! en! halfzussen! tot! de! nalatenschap! komen! of! wanneer! er! halfbroers! of! halfzussen! van! moeders! of! vaderszijde! kunnen! erven.! De! nalatencshap!(of!het!gedeelte!dat!niet!toekomt!aan!de!ouders!van!de!decujus)!wordt!in!twee! gelijke!delen!verdeeld!tussen!vaderlijke!lijn!en!moederlijke!lijn!van!de!overledene.!De!volle! broers!en!zussen!zullen!dan!ervan!in!beide!lijnen!(zowel!langs!vaders!kant!en!moeders!kant),! terwijl!de!halfbroers!en!halfzussen!enkel!erven!in!hun!lijn.!! ! Robert! en! Monica! hebben! drie! kinderen:! Katrien,! Els! en! Bart.! Robert! hertrouwt! na! de! scheiding!met!Trees!en!krijgt!daar!een!dochter!Ann.!Ann!is!de!halfzus!van!de!andere!drie! kinderen.!Ze!delen!dezelfde!vader!maar!hebben!een!verschillende!moeder.!Wanneer!in! zo’n!situatie!een!van!de!broers!of!zussen!overlijdt,!zal!beperkte!kloving!plaatsvinden.! ! A! en! B! zijn! getrouwd,! maar! hadden! daarvoor! elk! een! ander! huwelijk! waarin! ze! ook! kinderen!hadden.!Hier!vindt!ook!kleine!kloving!plaats.! ! ! !!!! Men!heeft!een!V!en!M!met!kinderen!A,!DC.en! B.!Moeder!heeft!nog!drie!andere!kinderen,!C! en! D! en! E.! V! en! M! krijgen! elk! hun! vast! ¼.! Daarna! moet! de! andere! helft! verdeeld! worden! en! die! wordt! opgesplitst.! Langs! vaderskant!zal!nog!¼!worden!verdeeld!onder! A! en! B! die! hier! elk! 1/8! krijgen.! Langs! moederskant! zal! ook! ¼! worden! verdeeld! onder!A,!B,!D,!D!en!E!(zelfde!moeder).!Hier!zal! elk!nog!1/20!krijgen.!V!heeft!dus!¼,!M!heeft!1/4!,!A!7/40,!B!7/40,!C!1/20,!D!1/20!en!E! 1/20.! ! ! !! We!bevinden!ons!in!de!derde!orde!en!er!vindt! dus! kloving! plaats.! Langs! vaderslijn! staat! de! GV!in!de!tweede!graad!en!de!OGV!in!de!derde.! De! GV! langs! zal! dus! ½! van! de! nalatenschap! krijgen.! Langs! moederszijde! staat! A! in! de! vierde!orde,!maar!in!de!vijfde!graad.!Ze!kan!uit! eigen! hoofde! niet! meer! erven.! A! kan! echter! door!plaatsvervulling!in!derde!graad!komen!te! staan!en!krijgt!dus!de!andere!helft.! ! ! ! In!de!familie!van!de!Moeder!zijn!er!nog!GV!en!GM.!Langs! vaders!kant!is!iedereen!overleden!behalve!A,!die!een!kind! van!een!Grootoom!is.!Dit!kind!bevindt!zich!in!vijfde!graad! ten! opzichte! van! de! DC! en! kan! uit! eigen! hoofde! niet! erven.!Er!is!geen!plaatsvervulling!want!A!is!geen!kind!van! 16!

!

een!nonkel!of!tante.!Alles!gaat!dus!naar!GM!en!GV.! 7..Het.recht.van.wettelijke.terugkeer.art..747.B.W.. Vanaf.de.tweede.orde!moet!men!zich!afvragen!of!er!geen!recht!van!wettelijke!terugkeer!is.! Wanneer!de!erflater!overlijdt!zonder!afstammelingen!achter!te!laten!en!wanneer!hij!tijdens! zijn!leven!een!schenking!heeft!gekregen!van!een!ascendent!(RG!of!OG),!die!langer!is!blijven! leven!dan!de!DC!keert!die!schenking!terug!als!de!goederen!nog!in!natura!in!de!nalatenschap! aanwezig!zijn.!! ! Vader! heeft! een! schenking! gedaan! aan! zijn! zoon! en! deze! zoon! overlijdt! zonder! afstammelingen.!De!vader!in!kwestie!moet!leven!op!het!ogenblik!van!overlijden!van!de! zoon!om!de!goederen!terug!in!ontvangst!te!nemen.! ! Een!moeder!heeft!drie!kinderen,!waarvan!twee!dochters!en!een!zoon.!De!moeder!doet! de!zoon!een!schenking.!Deze!is!niet!gehuwd,!heeft!geen!afstammelingen!en!overlijdt.!De! moeder!is!langer!blijven!leven!dan!haar!zoon,!dus!krijgt!ze!de!schenking!terug.! ! Stel,! de! vader! leeft! nog! en! DC! heeft! testament! gemaakt! waarin! staat! dat! het! huis! dat! hem! door! zijn! vader! geschonken! is! wordt! toebedeeld! aan! een! vriendin.! Het! recht! van! wettelijke! terugkeer! is! wettelijk! erfrecht! wat! toepassing! vindt! op! basis! van! wettelijke! regelen!en.indien!er!niet!van!afgeweken!is.!(vb:!testament)!In!dit!geval!zal!de!vader!zijn! huis!dus!niet!terugkrijgen.! ! De! erfgenamen! dragen! bij! in! het! passief! naar! verhouding! van! hetgeen! zij! uit! het! actief! bekomen! hebben! met! insluiting! van! hetgeen! men! bekomen! is! op! grond! van! wettelijke! terugkeer.!!Als!bijvoorbeeld!alle!erfgenamen!¼!krijgen,!maar!een!erfgenaam!krijgt!ook!zijn! geschonken!goed!daarbovenop!terug,!zal!deze!meer!moeten!bijdragen!in!de!schulden.! ! In!de!nalatenschap!zit!een!huis!van!1!miljoen!euro!wat!geschonken!werd!door!de!vader! van! DC.! Men! heeft! ook! roerende! goederen! van! 200.000! euro.! Er! is! ook! een! perceel! landbouwgrond! van! 200.000! euro! dat! de! DC! heeft! geërfd! uit! de! nalatenschap! van! overleden!moeder.!Er!is!ook!een!hypothecaire!schuld!bij!de!bank!van!400.000!euro.!! ! De!DC!heeft!nog!een!vader!in!leven!en!een!broer!en!een!zus.!! ! We!bevinden!ons!in!de!tweede!orde!waarbij!de!vader!¼!zal!krijgen!en!de!rest!zal!worden! verdeeld! onder! de! broer! en! de! zus.! Zij! krijgen! dus! elk! 3/8.! De! vader! zal! ook! het! huis! terugkrijgen!dat!door!hem!geschonken!is!op!grond!van!artikel!747!BW.!Hij!krijgt!dit!in!de! staat!waarin!het!zich!bevindt.!! ! De!totale!waarde!van!de!Activa!is!400.000!euro!plus!huis!(1!miljoen)!en!de!totale!warde! van!de!Passiva!is!ook!400.000!euro.! o Vader!krijgt!100.000!euro!plus!huis!=!1.100.000!euro! o Broer!en!zus!krijgen!elk!150.000! ! Het!principe!is!nu!dat!de!erfgenamen!gaan!bijdragen!in!de!schulden!naargelang!wat!ze! hebben!ontvangen!in!de!nalatenschap.! o De! vader! zal! dus! moeten! betalen! 400.000! *! (1.100.000/1.400.000)! =!!!! 314.285,.71.euro! o De! broer! en! zus! zullen! elk! moeten! betalen! 400.000! *! (150.000/1.400.000)! =!. 42.857,14.euro! ! Wanneer! de! broer! en! zus! hier! niet! in! willen! bijdragen! en! de! vader! wil! dit! ook! niet! betalen,!zal!de!bank!(aangezien!het!een!hypothecaire!lening!was)!het!huis!verkopen.!De! vader!kan!dan!wel!verhaal!uitoefenen!ten!opzichte!van!de!broer!en!de!zus.! ! 17!

!

Het! recht! van! wettelijke! terugkeer! vindt! dus! plaats! wanneer! de! erflater! zonder! afstammelingen! overlijdt! of! er! geen! afstammelingen! meer! zijn! die! tot! de! nalatenschap! komen.! Wanneer! de! erflater! een! schenking! heeft! ontvangen! van! een! ascendent! (=! in! opgaande!lijn).!Wanneer!de!ascendent!langer!is!blijven!leven!dan!de!erflater!en!wanneer!de! geschonken!goederen!nog!in!natura!in!de!nalatenschap!aanwezig!zijn.! ! Wanneer!de!begiftigde!niet!meer!beschikt!over!de!betrokken!goederen!(schenking,!verkoop,! testament)!keert!het!goed!ook!niet!terug.!Het!erfrecht!is!pas!van!toepassing!wanneer!daar! niet!op!een!andere!manier!wordt!van!afgeweken.!Wanneer!het!verkocht!is!en!de!koper!nog! niet! heeft! betaald! heeft! het! recht! van! wettelijke! terugkeer! betrekking! op! de! nog! niet! betaalde!som!en!niet!meer!op!het!goed.!! ! Er! kan! in! een! schenkingsakte! worden! voorzien! dat! het! goed! terugkeert! wanneer! de! begiftigde!voor!de!schenker!overlijdt.!Dit!is!echter!verschillend!aan!het!recht!van!wettelijke! terugkeer.! Men! kan! ook! op! voorhand! geen! afstand! doen! van! het! recht! op! wettelijke! terugkeer.!Indien!men!dit!toch!doet,!maakt!men!een!erfovereenkomst!wat!verboden!is.!! ! Het!recht!van!terugkeer!kan!enkel!worden!uitgeoefend!op!de!goederen!geschonken!aan!de! afstammeling! van! de! schenker.! Werd! de! schenking! gedaan! aan! een! descendent! en! diens! echtgenoot,!dan!kan!de!wettelijke!terugkeer!alleen!geschieden!ten!belope!van!de!helft!van! het! geschonkene.! (de! overige! helft! kan! enkel! terugkomen! indien! een! conventioneel! recht! van!terugkeer!is!bedongen).!! ! De!langstlevende!echtgenoot!verwerft!het!vruchtgebruik!op!de!goederen!onderworpen!aan! het!recht!van!wettelijke!terugkeer!waarin!art.!747!BW!voorziet!(art.!745bis§2).!Het!aandeel! van!de!medegerechtigden!wordt!aldus!herleid!tot!de!blote!eigendom.!De!LLE!kan!evenwel! elke!aanspraak!in!de!anomale!erfopvolging!ontnomen!worden!door!een!uitdrukkelijk!beding! in!de!schenkingsakte.!De!ascendenteschenker!en!begiftigde!komen!dan!uitdrukkelijk!overeen! dat! LLE! van! de! begiftigde! bij! diens! overlijden! geen! rechten! zal! kunnen! uitoefenen! in! de! anomale!erfopvolging.!In!een!latere!akte!kan!deze!beperking!niet!meer!worden!ingevoerd.! Dit! zou! immers! indruisen! tegen! het! onherroepelijk! karakter! van! een! schenking.! De! vermelding! in! de! schenkingsakte! maakt! een! toegelaten! overeenkomst! over! een! niete opengevallen!nalatenschap!uit.! 8..Adoptie. Er!zijn!twee!mogelijkheden,!volle!en!gewone!adoptie.! a.#Volle#adoptie# De!geadopteerde!wordt!volledig!gelijkgeschakeld!met!een!gewoon!kind!van!de!adoptant!en! alle.banden.met!de!oorspronkelijke!familie!worden!verbroken.!In!de!praktijk!zijn!de!meeste! adopties!volle!adopties.!De!enige!uitzondering!waarbij!een!geadopteerd!kind!niet!de!banden! met!zijn!oorspronkelijke!familie!verliest!is!als!men!een!kind!van!een!echtgenoot!adopteert.! Het! kind! zal! dan! bijvoorbeeld! niet! de! familieband! met! zijn! moeder! verliezen! als! een! stiefvader! het! adopteert.! Dit! is! ook! uitgebreid! tot! de! wettelijk! samenwonende! en! feitelijk! samenwonende!partner.!De!huwelijksbeletselen!ten!opzichte!van!de!oorspronkelijke!familie! blijven!wel!bestaan.!! ! 18!

!

Het! geadopteerde! kind! en! zijn! afstammelingen! verkrijgen! door! de! volle! adoptie,! hetzelfde! statuut!en!dezelfde!rechten!en!verplichtingen!als!zij!zouden!hebben!indien!het!kind!geboren! was!uit!degenen!die!het!ten!volle!hebben!geadopteerd!(art.!365e1,!eerste!lid)! "!Gelijkwaardige!erfrechten! ! Alle! banden! met! de! vroegere! familie! van! de! geadopteerde! worden! verbroken! (art.! 365e1,! tweede!lid)!met!uitzondering!van!de!huwelijksbeletselen!en!volle!ééneouderadoptie.!! "!Geen!enkele!erfaanspraak!meer!in!de!oorspronkelijke!familie.! ! ! Vb:!C!is!een!kind!van!V!en!M!dat!door!A!en!B!ten!volle!geadopteerd.!De!erflater!overlijdt! en! in! zijn! oorspronkelijke! familie! leven! ze! nog! allemaal.! In! de! adoptieve! familie! is! de! leeft! de! adoptieve! moeder! nog,! de! vader! is! vooroverleden! maar! de! adoptieve! grootvader!en!grootmoeder!samen!met!een!nonkel!leven!ook!nog.!Aangezien!het!een! volle! adoptie! betreft! is! de! familieband! met! de! oorspronkelijke! familie! volledig! verbroken.! In! welke! orde! zitten! we?! Er! zijn! geen! afstammelingen,! geen! tweede! orde! want!geen!broers/zussen,!wel!derde!orde!want!er!zijn!bloedverwanten!in!de!opgaande! lijn.! In! de! derde! orde! is! er! altijd! kloving.! De! nalatenschap! wordt! dus! in! twee! stukken! verdeeld.!Het!eerste!stuk!gaat!naar!A!(moeder)!die!½!krijgt.!De!andere!helft!gaat!naar!de! nog!in!leven!zijnde!nonkel.!Er!is!echter!ook!sprake!van!mildering!van!de!kloving.!A!zal! dus!het!vruchtgebruik!krijgen!op!1/3!van!wat!de!nonkel!krijgt.!A!krijgt!de!helft!in!VE!en! het!vruchtgebruik!op!een!derde!van!de!andere!helft!(1/6)!De!nonkel!kreeg!normaal!3/6! maar!krijgt!er!slechts!2/6!van!in!volle!eigendom!en!1/6!in!blote!eigendom.! b.#Gewone#adoptie# Bij! gewone! adoptie! wordt! een! band! van! verwantschap! geschept! met! de! adoptanten! maar! niet!met!de!bloedverwanten!van!de!adoptanten.!Als!een!adoptant!overlijdt!dan!erft!het!kind! zoals!een!gewoon!kind.!De!afstammelingen!van!de!adoptant!erven!ook.!! ! Decujus! heeft! een! zoon! A! en! een! gewoon! geadopteerde! dochter! B.! C! is! ook! gewoon! geadopteerd.!C!is!echter!vooroverleden.!A!krijgt!1/3,!B!krijgt!1/3.!Ook!de!kinderen!van!C! (D!en!E)!kunnen!tot!plaatvervulling!komen.!C!wordt!gelijkgesteld!met!een!gewoon!kind! dus!ook!zijn!afstammelingen!kunnen!erven.!! De! gewoon! geadopteerde! erft! echter! niet! in! de! nalatenschap! van! de! familieleden! van! de! adoptant.! De! grootvader! wordt! juridisch! gezien! niet! als! grootvader! van! de! geadopteerde! beschouwd.!! ! De!geadopteerde!(en!zijn!afstammelingen)!erven!in!de!nalatenschap!van!de!adoptant,!zoals! een!kind!(of!diens!afstammelingen)!van!de!adoptant!erven.!De!geadopteerde!erft!niet!in!de! nalatenschap!van!de!familieleden!van!de!adoptant.!De!geadopteerde!en!zijn!afstammelingen! behouden!alle!erfrechten!in!hun!oorspronkelijke!familie.! ! Wat!met!de!nalatenschap!van!het!geadopteerde!kind?!! "!Eerste.hypothese:.het.geadopteerde.kind.laat.afstammelingen.na.die!alles!erven!(is!er! een! echtgenoot! dan! erft! deze! het! vruchtgebruik! op! de! volledige! nalatenschap! en! de! afstammelingen!enkel!de!blote!eigendom).!! ! "!Tweede.hypothese:.Het.geadopteerde.kind.laat.geen.afstammelingen.of.echtgenoot.na. 1) Er! is! vooreerst! een! recht! van! terugkeer.! De! ascendenten,! adoptanten! of! hun! erfgenamen!in!nederdalende!lijn!nemen!uit!de!nalatenschap!wat!van!hun!kant!in!de! 19!

!

nalatenschap!is!gekomen!door!schenking,!erfenis!of!legaat!vanwege!ascendenten!uit! de!oorspronkelijke!familie!of!adoptanten.!De!vraag!die!hier!gesteld!moet!worden!is:! heeft.de.geadopteerde.geërfd.van.de.oorspronkelijke.(groot)ouders.of.hebben.de. adoptanten. destijds. een. schenking. gedaan. aan. of. een. legaat. gemaakt. in. het. voordeel.van.het.geadopteerde.kind?.De!voorwaarde!voor!het!recht!van!terugkeer! is!dat!de!goederen!nog!in!natura!in!de!nalatenschap!van!de!geadopeerde!aanwezig! moeten!zijn.! 2) De! rest! van! de! nalatenschap! wordt! in! twee! gelijke! delen! verdeeld! tussen! de! oorspronkelijke!familie!en!de!adoptieve!familie.!! a. In! de! oorspronkelijke! familie! komt! de! helft! toe! aan! de! bloedverwanten! (volgens!gewone!rangorde!van!het!erfrecht)! b. In!de!adoptieve!familie!komt!die!andere!helft!toe!aan!de!adoptant!of!elk!der! adoptanten!bij!helften,!of!aan!hun!erfgenamen!in!nederdalende!lijn.!! c. Als!in!één!familie!niemand!erft!komt!deze!helft!toe!aan!de!andere!familie.!

! "! Derde. hypothese:. De. geadopteerde. laat. geen. afstammelingen. na,. maar. wel. een. echtgenoot:.De!voorgaande!regeling!geldt!voor!de!blote!eigendom!van!het!eigen!vermogen! van! de! geadopteerde.! De! echtgenoot! erft! de! rest! (namelijk! de! volle! eigendom! van! het! aandeel!van!de!geadopteerde!in!het!gemeenschappelijk!vermogen!en!het!vruchtgebruik!op! het! eigen! vermogen! van! de! geadopteerde).! Bij! het! overblijven! van! ! een! wettelijk! samenwonende! partner! bekomt! deze! het! vruchtgebruik! van! de! gemeenschappelijke! verblijfplaats!en!de!huisraad.!De!voorgaande!regeling!geldt!voor!de!rest!van!het!vermogen! van! de! geadopteerde! (niets& van& aantrekken,& alleen& onthouden& dat& als& men& dat& tegenkomt& het&moeilijk&is&en&dat&men&het&niet&zal&terugvinden&in&cursussen).!

C..HET.WETTELIJK.ERFRECHT.VAN.DE.LANGSTLEVENDE.ECHTGENOOT. Naast! het! wettelijk! erfrecht! van! de! bloedverwanten! bestaat! ook! het! erfrecht! van! de! langstlevende!echtgenoot.!Hier!zijn!echter!een!aantal!voorwaarden!aan!verbonden.! 1..Voorwaarden.om.erfgenaam.te.zijn. Ten!eerste!geldt!het!erfrecht!alleen!indien!men!niet. van!tafel!en!bed!gescheiden!is.!Indien! dit! wel! het! geval! is! kan! men! niet! meer! erven! wanneer! men! overblijft! als! langstlevende! echtgenoot!(art.!731!BW).!De!enige!manier!om!terug!te!kunnen!erven!is!wanneer!men!zich! verzoent.!De!verzoening!is!een!feitelijk!gegeven!en!kan!bewezen!worden!door!alle!middelen! van! recht.! In! de! praktijk! is! dit! echter! moeilijk! en! voer! voor! discussie.! Deze! situatie! komt! echter!niet!vaak!voor.! ! Een! situatie! die! wel! vaak! voorkomt! is! dat! er! een! procedure! van! EOT! loopt.! Artikel! 1287! Ger.W.! zegt! dat! bij! een! EOT! een! overeenkomst! moet! worden! gesloten! met! betrekking! tot! het! erfrecht! en! de! reserve.! Algemeen! is! het! zo! dat! het! erfrecht! en! de! reserve! worden! afgeschaft! (bij! meer! dan! 90%! van! de! gevallen).! De! regelingsakte! voorafgaand! aan! de! echtscheiding! met! onderlinge! toestemming! zal! het! erfrecht! bepalen.! De! wet! legt! op! zo’n! regeling!te!treffen.!Indien!dit!niet!gebeurd!is!zal!de!rechtbank!weigeren!om!de!echtscheiding! uit!te!spreken.!! ! De! akte! dient! te! worden! getekend! en! een! verzoekschrift! dient! worden! ingediend! bij! de! rechtbank!van!eerste!aanleg.!Binnen!de!dertig!dagen!moet!men!een!eerste!maal!verschijnen! bij!de!voorzitter!van!de!rechtbank.!Een!tweede!verschijning!volgt!dan!binnen!de!drie!à!vier! maanden.!Wanneer!er!reeds!een!feitelijke!scheiding!was!bij!verzoekschrift!die!reeds!langer! 20!

!

dan! zes! maanden! is! ingetreden! is! er! geen! tweede! verschijning.! Het! vonnis! dat! de! echtscheiding! uitspreekt! gaat! in! kracht! van! gewijsde! na! dertig! dagen! en! wordt! binnen! de! maand! overgeschreven! in! de! registers! van! de! burgerlijke! stand.! Vanaf! wanneer! heeft! die! regelingsakte!dan!uitwerking?!! ! Volgens!Bael!heeft!ze!uitwerking!vanaf!deze!is!ondertekend.! ! Vanaf!het!moment!van!neerlegging!van!het!verzoekschrift!op!de!griffie!van!de!rechtbank! van!eerste!aanleg!volgens!het!Hof!van!Cassatie.!Voor!dit!moment!is!het!dus!geen!goede! periode!om!te!overlijden.!In!de!praktijk!maakt!men!echter!toepassing!van!artikel!915!§3,! waarmee! men! onder! bepaalde! voorwaarden! alle! erfrechtelijke! aanspraken! aan! de! andere!echtgenoot!kan!ontnemen.!Dit!laatste!kan!tot!aan!het!sluiten!van!de!akte.!! ! Een!opvatting!die!verlaten!is,!is!dat!de!regelinsgsakte!uitwerking!krijgt!vanaf!de!eerste! verschijning.! ! Men! moet! ook! getrouwd! zijn! tot! aan! de! dag! van! het! overlijden.! Hier! rijzen! dus! ook! waar! vragen!indien!er!een!procedure!van!echtscheiding!loopt.!De!spildatum!is!hier!de!datum!dat! het!vonnis!die!de!echtscheiding!uitspreekt!in!kracht!van!gewijsde!gaat.!! ! Stel:! een! vonnis! wordt! uitgespreken! op! 18/11/2013! en! wordt! een! maand! later,! op! 19/12/2013,!betekend!aan!de!vrouw.!Wanneer!gaat!het!dan!in!kracht!van!gewijsde!want!op! 19!januari!2014!overlijdt!de!man?!De!vrouw!erft!nog!net!want!op!20!januari!2014!zou!het! vonnis!in!kracht!van!gewijsde!gaan.!Volgens!artikel!53!Ger.!W.!geldt!de!dies!a!quo!niet!en!de! dies!ad!quem!wel.!! ! Wat! als! men! afstand. doet. van. de. procedure?! Men! zit! bijvoorbeeld! in! een! procedure! van! echtscheiding! door! onderlinge! toestemming,! maar! men! doet! hier! afstand! van.! Logischerwijze! zal! de! overeenkomst! die! in! deze! procedure! gesloten! is! dan! ook! vervallen.! Toch! is! hier! veel! discussie! over.! Als! die! overeenkomst! alle! erfrecht! en! de! reserve! afschaft,! kan! het! belangrijk! zijn! voor! de! tegenpartij! om! aan! te! tonen! dat! er! wel! degelijk! afstand! is! gedaan!van!de!procedure!om!alsnog!te!kunnen!erven.!! De!reserve!en!het!erfrecht!worden!meestal!afgeschaft!maar!dit!is!vaak!niet!de!bedoeling!van! de!partijen.!! ! Stel:.Een!man!en!een!vrouw!zijn!getrouwd!en!er!loopt!een!procedure!voor!een!EOT.!Er!is! een! akkoord! gesloten! dat! het! erfrecht! en! de! reserve! ook! afschaft.! Soms! strookt! dit! echter! niet! met! de! bedoeling! van! de! partijen.! Er! zit! bijvoorbeeld! een! grote! villa! in! het! gemeenschappelijk!vermogen.!De!man!en!de!vrouw!komen!overeen,!omdat!de!vrouw!nooit! gewerkt!heeft,!dat!het!huis!aan!haar!wordt!toebedeeld!als!het!vonnis!wordt!uitgesproken.! Wanneer! nu! wordt! voorzien! dat! bij! het! overlijden! (tijdens! de! procedure),! de! vrouw! niets! erft,!dan!komt!het!eigen!vermogen!van!de!man!toe!aan!zijn!erfgenamen.!De!vrouw!kan!dit! huis!niet!bekomen!en!dus!is!het!beter!om!in!dit!geval!het!erfrecht!niet!af!te!schaffen!zodat! ze!tenminste!nog!het!vruchtgebruik!zal!hebben!op!de!woning.! 2..Wat.erft.de.langstlevende.echtgenoot?. Hier!bestaan!drie!hypotheses:!ofwel!komt!de!LLE!op!samen!met!de!afstammelingen!van!de! decujus,!de!LLE!kan!opkomen!samen!met!bloedverwanten!van!de!decujus,!of!de!LLE!komt!op! zonder!erfgerechtigde!bloedverwanten!van!de!decujus.! a.#De#LLE#komt#op#met#afstammelingen#van#de#eerstgestorven#echtgenoot# De! langstlevende! echtgenoot! krijgt! het! vruchtgebruik! op! de! gehele! nalatenschap! en! de! kinderen!krijgen!alles!in!blote!eigendom.!Het!VG!slaat!ook!op!de!goederen!die!onderworpen! 21!

!

zijn!aan!een!recht!van!wettelijke!terugkeer.!Dit!kan!wel!worden!eperkt!of!uitgesloten!in!de! schenkingsakte! of! bij! testament.! Op! goederen! onderworpen! aan! een! conventioneel! recht! van!terugkeer!kan!geen!VG!worden!uitgeoefend,!tenzij!anders!bepaald.!! ! • Vb:!Een!man!eneen!vrouw!zijn!getrouwd!onder!wettelijk!stelsel!(drie!vermogens:!EVM,! EVV,!GV).!indien!de!man!sterft!krijgt!de!LLE!het!VG!op!het!eigen!vermogen!van!de!man! en! het! VG! op! zijn! deel! van! het! GV.! Haar! eigen! deel! heeft! ze! in! volle! eigendom.! De! kinderen!krijgen!hierop!de!blote!eigendom.!! o In!het!gemeenschappelijk!vermogen!bevindt!zich…! ! Een. huis:. Kinderen! de! blote! eigendom! op! de! helft! van! het! huis.! Op! deze!helft!heeft!de!vrouw!ook!het!VG.!De!andere!helft!behoort!in!volle! eigendom!toe!aan!de!weduwe.!De!LLE!heeft!toestemming!nodig!voor! de! verkoop! van! het! huis,! tenzij! het! wordt! verkocht! bij! gerechtelijke! verkoop.!In!dit!geval!komt!de!waarde!van!de!blote!eigendom!toe!aan! de! kinderen.! Dit! is! de! waarde! van! de! volle! eigendom! –! het! vruchtgebruik.!De!waarde!van!het!VG!wordt!vastgesteld!aan!de!hand! van!de!leeftijd!van!de!vruchtgebruiker!(hiervoor!2.wijzen:!forfaitair!of! aan!hand!van!de!daadwerkelijke!opbrengst).!! ! Effecten. met. waarde. van. 300.000. euro:! 150.000! euro! is! voor! de! weduwe!in!volle!eigendom!en!op!de!andere!150.000!euro!heeft!ze!het! VG.!Dit!deel!wordt!op!een!geblokkeerde!rekening!geplaatst!zodat!de! blote! eigendom! van! de! kinderen! gewaarborgd! blijft.! Een! andere! oplossing!is!ook!de!omzetting!van!het!VG!(zie!later).!! ! Meubelen. met. waarde. van. 100.000. euro:. De! weduwe! mag! deze! meubelen!blijven!gebruiken.!! ! Er! bestaan! ook! technieken! om! de! blote! eigenaar! te! beschermen! en! deze! heeft! altijd! het! recht!om!de!toepassing!hiervan!te!eisen.!Dit!recht!kan!hem!niet!ontnomen!worden.! • Men!kan!eisen!dat!een!inventaris!wordt!opgemaakt!van!de!roerende!goederen!(gebeurt! in! ongeveer! 5%! van! alle! gevallen)! en! een! staat! van! de! onroerende! goederen! (gebeurt! nagenoeg!nooit!in!de!praktijk)!"!Artikel!745ter!BW! • Men!kan!eisen!dat!de!gelden!worden!belegd.! • Indien!het!effecten!betreft:!men!kan!eisen!dat!ze!op!een!gemeenschappelijke!rekening! worden!geplaatst!of!dat!ze!worden!omgezet!in!effecten!op!naam.!! b.#De#LLE#komt#op#met#andere#bloedverwanten#van#de#eerstgestorven#echtgenoot# In!dit!geval!zijn!er!geen!kinderen!maar!wel!broers/zussen,!halfbroers/halfzussen,!moeders!of! vaders.!Indien!men!getrouwd!is!onder!wettelijk!stelsel!zijn!er!drie!vermogens.!Men!heeft!het! eigen!vermogen!van!de!!man,!het!eigen!vermogen!van!de!vrouw!en!het!gemeenschappelijk! vermogen.!Het!eigen!vermogen!bevat!alles!wat!men!heeft!van!voor!het!huwelijk!en!alles!wat! men!verkrijgt!door!erfenis!of!bij!schenking.!Voor!de!rest!zit!alles!in!het!gemeenschappelijk! vermogen.! De! aanwinsten! die! men! ‘verdient’! tijdens! het! huwelijk! zitten! ook! in! het! gemeenschappelijk!vermogen!(vb:!de!interesten!die!een!erfenis!opbrengt!zit!ook!in!het!GV!al! is!de!erfenis!op!zich!eigen).!! ! De!LLE!krijgt!hier!het!aandeel!van!de!eerstgestorven!echtgenoot!in!het!gemeenschappelijk! vermogen! in! volle! eigendom.! Ze! krijgt! ook! het! VG! op! de! eigen! goederen! van! de! 22!

!

eerstgestorvene.! De! bloedverwanten! van! de! overleden! echtgenoot! hebben! de! blote! eigendom!op!zijn!eigen!vermogen.!! ! De!LLE!heeft!een!recht!van!VG!op!de!goederen!onderworpen!aan!een!recht!van!wettelijke! terugkeer,!tenzij!dit!in!de!schenkingsakte!of!in!het!testament!anders!wed!bepaald.!! • Een! vader! schenkt! een! huis! aan! zijn! zoon! die! nu! overleden! is.! De! vrouw! van! de! overleden!zoon!en!dus!schoondochter!van!de!vader!heeft!het!VG!op!het!huis,!tenzij!dit! anders!werd!opgenomen!in!de!schenkingsakte.! ! Een!advies!voor!mensen!die!trouwen!onder!het!stelsel!van!scheiding!van!goederen!is!om!een! testament!op!te!maken.! • Een!man!trouwt!met!een!vrouw!op!haar!sterfbed.!Ze!hebben!beide!geen!kinderen.!De! man! wel! echter! niets! te! maken! hebben! met! de! marginale! familie! van! de! vrouw.! De! vrouw! sterft! twee! dagen! na! het! huwelijk.! Alles! wat! deze! twee! mensen! hebben! opgebouwd!in!hun!leven!zit!in!de!eigen!vermogens.!In!het!gemeenschappelijk!vermogen! zit!dus!praktisch!niets.!De!man!verwerft!echter!het!VG!op!het!eigen!vermogen!van!de! vrouw!en!haar!twee!neven!die!erfgerechtigd!zijn!krijgen!de!blote!eigendom.!De!man!had! die! vrouw! een! testament! moeten! laten! opmaken! waarin! ze! alles! aan! haar! echtgenoot! nalaat.! ! • Een!man!is!getrouwd!onder!het!wettelijk!stelsel!en!overlijdt.!De!LLE!verkrijgt!het!VG!op! de! volledige! eigendom.! Indien! men! getrouwd! is! onder! het! stelsel! van! scheiding! van! goederen! is! een! huwelijkscontract! opgemaakt.! Dit! verandert! niets! aan! het! wettelijk! erfrecht,! maar! hetis! wel! zo! dat! alle! gemeenschappelijke! aankopen! in! onverdeeldheid! zijn!gekocht.!De!LLE!krijgt!ook!hier!het!VG!op!het!deel!van!het!eigen!vermogen!van!de! man.!Hier!is!het!wel!degelijk!beter!om!een!testament!op!te!maken!en!bijvoorbeeld!het! gezamenlijk! aangekochte! huis! aan! de! LLE! na! te! laten.! Indien! men! getrouwd! is! onder! algehele!gemeenschap!zal!de!LLE!de!volle!eigendom!krijgen!op!het!gemeenschappelijk! vermogen!indien!er!geen!afstammelingen!en!enkel!bloedverwanten!tot!de!nalatenschap! komen.!Indien!men!tijdens!het!huwelijk!een!huis!koopt!zit!dit!in!het!gemeenschappelijk! vermogen!indien!men!getrouwd!is!onder!het!wettelijk!stelsel.!Indien!men!getrouwd!is! onder!het!stelsel!van!SvG!zitten!de!onverdeelde!helften!in!het!eigen!vermogen.!De!LLE! krijgt! het! VG! op! dat! deel! maar! de! blote! eigendom! is! voor! de! familie! (hoge! successierechten).!! c.#De#LLE#komt#op#zonder#bloedverwanten#van#de#overleden#echtgenoot#in#de#erfrechtelijke# graad# De! langstlevende! echtgenoot! zal! de! volledige! nalatenschap! in! volle! eigendom! krijgen.! Een! wetswijziging! heeft! het! mogelijk! gemaakt! dat! de! LLE! ook! recht! heeft! op! de! huur! van! het! onroerend!goed!dat!bij!het!overlijden!tot!gemeenschappelijke!verblijfplaats!diende.!! d.#Opmerkingen# • Trouw!je!onder!het!stelsel!van!scheiding!van!goederen!is!een!testament!zeer!belangrijk.! Als! je! een! aankoop! doet! met! je! echtgenoot! komt! deze! niet! in! een! gemeenschappelijk! vermogen,!maar!blijft!dit!in!onverdeeldheid.!Sterft!een!van!de!echtgenoten,!dan!komt! de!blote!eigendom!toe!aan!de!familie!van!de!overleden!echtgenoot.!! • Stel! dat! mensen! willen! trouwen! onder! het! stelsel! van! scheiding! van! goederen,! maar! men!wil!niet!dat!een!van!de!echtgenoten!van!elkaar!kan!erven.!Men!moet!proberen!om! 23!

!

de!erfenis!eerst!te!laten!toekomen!aan!de!ouders!(indien!die!nog!in!leven!zijn)!en!niet! aan!de!broers!en!zussen!omdat!dit!fiscaal!zeer!ongunstige!tarieven!zijn.! 3..De.omzetting.van.het.vruchtgebruik.van.de.langstlevende.echtgenoot. a.#Modaliteiten# Dit! kan! gevorderd! worden! voor! de! rechter! op! grond! van! artikel! 745quater! BW.! Men! kan! zowel!de!omzetting!van!het!geheel!of!van!een!deel!van!de!goederen!vragen.! • Men!kan!een!omzetting!vragen!in!volle.eigendom:.De!LLE!staat!een!VG!af!op!bepaalde! goederen!in!ruil!voor!de!blote!eigendom!op!andere!goederen!(eventueel!opleg!in!geld)! • Men! kan! een! omzetting! vragen! in! een. som. geld:. Het! vruchtgebruik! op! erfgoederen! wordt!vervangen!door!een!som!geld.! • Men! kan! een! omzetting! vragen! in! een. rente:! Het! VG! wordt! omgezet! in! een! gewaarborgde! (de! rechter! zal! een! waarborg! vragen;! vb.! Hypotheek)! en! geïndexeerde! rente.! ! "!Een!man!en!een!vrouw!zijn!getrouwd!en!de!man!sterft.!De!vrouw!krijgt!het!vruchtgebruik.! Stel!dat!ze!een!gemeenschappelijke!rekening!hebben!met!daarop!500.000!euro,!da!krijgt!de! vrouw!250.000!euro!in!volle!eigendom!en!het!vruchtgebruik!op!de!andere!250.000!euro.!Dat! bedrag! wordt! op! een! geblokkeerde! geplaatst! zodat! de! eigendom! van! de! blote! eigenaars! gewaarborgd! blijft.! De! vrouw! zal! de! opbrengsten! krijgen! die! de! som! geld! oplevert.! (de! interest!van!het!bedrag).!Ze!kan!echter!de!omzetting!vragen…! • In. en. som. geld…. De!omzetting!wordt!vaak!gevraagd!en!meestal!op!deze!manier.!Men! zal!uitrekenen!wat!de!waarde!is!van!het!VG!en!die!wordt!dan!uitbetaald!aan!de!LLE.!In! het! voorbeeld! hierboven! betekent! dit! dat! men! de! waarde! van! het! VG! op! die! 250.000! euro!moet!berekenen.!Men!moet!zich!de!vraag!stellen!wat!het!waard!is!om!voor!de!rest! van! je! leven! het! genot! te! hebben! van! dit! bedrag.! In! de! praktijk! wordt! dit! meestal! forfaitair! bepaald! en! kijkt! men! niet! naar! de! werkelijke! opbrengst! van! het! actief! bestanddeel.! Meestal! gaat! men! uit! van! een! opbrengst! van! 2,75%,! wat! wordt! uitgerekend! door! programma’s.! Men! kan! dit! natuurlijk! op! verschillende! manieren! berekenen.! • In. volle. eigendom…!Stel!dat!de!man!twee!huizen!had!die!hij!erfde!van!zijn!ouders.!De! weduwe!heeft!het!VG!op!deze!huizen!en!de!kinderen!hebben!de!blote!eigendom.!Stel! dat!haar!VG!nu!50%!waard!is!op!die!twee!huizen.!Ze!zou!het!kunnen!omzetten!in!volle! eigendom!en!in!dit!geval!is!het!eenvoudig.!Ze!zal!het!VG!op!een!huis!afstaan!en!ze!zal!de! blote!eigendom!krijgen!op!het!andere!huis.!! • In.rente…!We!hebben!ook!hier!weer!twee!huizen!maar!de!vrouw!wil!zich!daar!niet!mee! bezig! houden! en! laat! dat! over! aan! haar! kinderen.! Zij! zullen! dan! aan! haar! een! rente! betalen!(gebaseerd!op!de!huurprijs).!! b.#Kenmerken#van#het#omzettingsrecht# Het! is! een! persoonlijk. recht! dat! niet! vatbaar! is! voor! overdracht! (artikel! 745quinquies,! §1,! tweede!lid!BW).!Het!is!niet.van.openbare.orde.!Het!recht!kan!dus!door!de!erflater!worden! ontnomen!of!beperkt!zowel!qua!omvang!als!qua!modaliteiten!bij!testament!of!contractuele! erfstelling.!Het!omzettingsrecht!kan!evenwel!door!de!decujus!slechts!worden!ontnomen!of! beperkt! met! betrekking! tot! het! beschikbare! deel.! De! wet! bepaalt! echter! twee. uitzonderingen.waarin!het!omzettingsrecht!niet!kan!worden!ontnomen:! 24!

!

• Aan!de!afstammelingen!uit!een!vorige!relatie!van!de!vooroverleden!echtgenoot!(artikel! 745!quinquies,!§2,!eerste!lid!BW)! • Aan! de! LLE! met! betrekking! tot! de! preferentiële! goederen! (artikel! 745quinquies,! §2! ,! tweede!lid!BW)! Elke!titularis!kan!aan!het!omzettingsrecht!verzaken,!doch!slechts!na. het!openvallen!van!de! nalatenschap.!Het!is!een!deelbaar.recht,.wat!betekent!dat!het!zowel!op!een!deel!als!op!het! geheel!van!de!nalatenschap!kan!slaan.!Het!VG!op!de!gezinswoning!en!de!daarin!aanwezige! huisraad! kan! nooit! het! voorwerp! zijn! van! een! omzetting! ! dan! met! instemming! van! de! LLE! (artikel!745quater,!§4BW).! c.#Initiatiefrecht# De!omzetting!gebeurt!vaak!minnelijk,!maar!soms!komen!de!partijen!niet!overeen!en!moet! een!ervan!naar!de!rechter!stappen!om!omzetting!te!vragen.! 1.! De! LLE! komt! op! samen. met. afstammelingen. van! de! overleden! echtgenoot! (art.! 745quater,!§1,!eerste!lid!BW)! De!omzetting!kan!gevraagd!worden!door!de!LLE!en!de!afstammelingen.!De!rechter!heeft!een! discretionaire. beoordelingsbevoegdheid.! Hij! oordeelt! vrij,! rekening! houdend! met! de! omstandigheden.! Het! is! aldus! moeilijk! om! te! voorspellen! wat! de! rechter! zal! beslissen.! Evenwel!kan!de!omzetting!van!het!VG!met!betrekking!tot!de!gezinswoning!en!huisraad!niet. gebeuren!tegen!de!wil!van!de!LLE.!Het!VG!van!de!gezinswoning!en!huisraad!is!onaantastbaar.! en!kan!nooit.!tegen!de!zin!van!de!LLE!worden!afgenomen.! 2.! De! LLE! komt! op! samen. met. andere. personen. dan. afstammelingen. van! de! overleden! echtgenoot.!(art.!745quater,!§2,!eerste!lid!BW)! A.&De&Langstlevende&echtgenoot& Kan! de! omzetting! vragen! binnen! de! vijf! jaar! na! het! openvallen! van! de! nalatenschap.! De! rechter! moet! dan! de! omzetting! toestaan.! Bij! uitzondering! kan! de! omzetting! geweigerd! worden! als! daardoor! de! belangen! van! een! onderneming! of! van! een! beroepsarbeid! ernstig! zouden!worden!geschaad.!! ! De! LLE! kan! te! allen! tijde! eisen! dat! hem! de! blote! eigendom! van! de! gezinswoning! met! de! huisraad!wordt!toegewezen!tegen!betaling.!Deze!inkoop!gebeurt!met!eigen!middelen.!Het!is! niet!nodig!dat!in!ruil!het!VG!op!andere!erfgoederen!wordt!afgestaan.!De!rechter!moet. dit! toestaan!tenzij!de!belangen!van!en!onderneming!of!van!een!beroepsarbeid!ernstig!zouden! worden!geschaad.!! ! De!LLE!kan!de!omzetting!ook!meer.dan.vijf.jaar.na!het!overlijden!vragen.!De!rechter!kan.de! omzetting! toestaan! als! hij! oordeelt! dat! billijk! is! om! de! omzetting! toe! te! staan,! gezien! de! omstandigheden!eigen!aan!de!zaak.! B.&Andere&blote&eigenaars&dan&afstammelingen& De!andere!blote!eigenaars!dan!afstammelingen!kunnen!de!omzetting!te!allen!tijde!vragen.! De!rechter!kan.dan!de!omzetting!toestaan!als!hij!oordeelt!dat!het!billijk.is!de!omzetting!toe! te!staan,!gezien!de!omstandigheden!eigen!aan!de!zaak.!Evenwel!kan!de!omzetting!van!het! VG! van! de! gezinswoning! en! daarin! aanwezige! huisraad! niet! gebeuren! tegen! de! wil! van! de! LLE.!! 25!

!

3.!Uitzondering.op!voorgaande!regels!inzake!het!initiatiefrecht! Als! de! LLE! het! VG! uitoefent! op! goederen! onderwerpen! aan! een! recht! van! wettelijke! terugkeer! kan! de! omzetting! niet! door! de! LLE! gevraagd! worden.! Het! kan! enkel! gevraagd! worden!door!diegene!die!dat!omzettingsrecht!werkelijk!!bezit.!! • Een! man! en! vrouw! trouwen! onder! wettelijk! stelsel.! De! man! sterft! en! laat! geen! afstammelingen!na.!Ze!wonen!in!het!kasteel!dat!de!man!van!zijn!vader!heeft!gekregen! en!behoort!dus!eigenlijk!tot!het!eigen!vermogen!van!de!man.!Het!VG!wordt!aan!de!LLE! gegeven,!tenzij!in!de!schenkingsakte!uitdrukkelijk!anders!bepaald!is.!De!vrouw!kan!niet! de!blote!eigendom!vragen!over!dit!goed.!Het!zal!dus!effectief!terugkeren!naar!de!familie! waar! het! vandaan! komt,! MAAR! de! omzetting! kan! wel! gevraagd! worden! door! de! begunstigde!van!het!recht!van!wettelijke!terugkeer!(is!dus!de!vader!van!de!man).!In!dit! geval!is!de!vrouw!wel!beschermd!door!het!feit!dat!het!kasteel!de!gezinswoning!is.!! d.#Ontnemen#van#het#initiatiefrecht# • Een!dokter!heeft!zijn!gezinswoning!onder!gebracht!in!een!BVBA.!Hij!heeft!twee!kinderen! uit! een! vorig! huwelijk,! die! niet! echt! met! de! tweede! echtgenote! van! de! dokter! overeenkomen.! De! dokter! is! enige! aandeelhouder! in! de! vennootschap.! De! vrouw! zal! geen!VG!uitoefenen!op!de!gezinswoning!indien!het!wettelijk!erfrecht!wordt!gevolgd.!De! LLE! komt! in! samenloop! met! de! afstammelingen! van! de! gestorvene.! Ze! zal! dus! het! VG! krijgen! op! de! nalatenschap,! wat! dus! een! VG! op! de! aandelen! in! de! vennootschap! betekent.! De! bedoeling! is! dat! de! vrouw! kan! blijven! wonen! in! de! gezinswoning.! In! de! statuten! heeft! de! vruchtgebruiker! het! stemrecht,! maar! ze! wordt! ook! benoemd! tot! statutair!zaakvoerder.!Men!krijgt!haar!dus!niet!zomaar!buiten.!Het!probleem!is!wel!dat! de! kinderen! de! omzetting! van! het! VG! kunnen! vorderen! op! ! de! aandelen.! Als! de! omzetting!wordt!gevraagd!en!toegekend!is!ze!het!VG!dus!kwijt!en!is!haar!bescherming! om! in! het! huis! te! blijven! wonen! weg.! Problematisch! "! Kan! men! het! initiatiefrecht! ontnemen!of!niet?! ! Het!BW!heeft!hierover!twee!regels:! • Aan! de! LLE! kan! niet! het! recht! ontnomen! worden! om! de! omzetting! te! vragen! met! betrekking! tot! de! gezinswoning! met! huisraad;! evenmin! kan! aan! de! LLE! het! recht! van! inkoop!van!blote!eigendom!ontnomen!worden.! • Aan!de!afstammelingen!uit!een!vorige!relatie!van!de!overleden!echtgenoot!kan!niet!het! recht!ontnomen!worden!om!de!omzetting!te!vragen.!! ! Het! bovenstaande! klopt! echter! niet! helemaal,! want! de! rechtsleer! past! deze! regels! niet! zomaar! toe.! De! regel! is! dat! de! erflater! het! omzettingsrecht! niet! kan! ontnemen! met! betrekking!tot!de!reservataire!goederen!(men!kan!dus!niet!in!een!testament!zeggen!dat!het! recht!om!omzetting!te!vragen!ontnomen!wordt).! • De!LLE!woont!in!een!serviceflat!en!er!zijn!twee!huizen!van!elk!100.000!euro.!We!hebben! Pieter!die!een!kind!is!uit!een!vorig!huwelijk.!Pieter!komt!tot!de!nalatenschap!samen!met! de!weduwe.!Hij!wil!het!VG!doen!omzetten.!In!het!BW!staat!dat!het!omzettingsrecht!hem! niet!kan!worden!ontnomen.!De!decujus!heeft!echter!een!testament!gemaakt!waarin!het! omzettingsrecht! hem! wel! ontnomen! wordt! met! betrekking! tot! 1! huis.! Volgens! de! wet! kan!dit!niet.!De!decujus!kan!een!testament!maken!in!het!voordeel!van!de!LLE!en!hij!kan! daarin!vrij!beschikken!over!de!helft!van!zijn!vermogen.!De!andere!helft!moet!toekomen! aan!Pieter!in!BE.!De!decujus!kan!zeggen!dat!1!huis!in!volle!eigendom!wordt!toegekend! 26!

!

aan!de!LLE.!Hij!moet!ook!kunnen!zeggen!dat!de!LLE!minder!krijgt!zoals!bijvoorbeeld!het! VG!op!1!huis,!maar!dat!de!omzetting!niet!kan!gevorderd!worden!met!betrekking!tot!dat! huis.! Men! kan! in! een! testament! echter! niet! zeggen! dat! het! kind! uit! huwelijk! één! de! omzetting!niet!kan!vragen.!! • De! rechtsleer! is! hier! echter! niet! mee! akkoord.! De! vader! heeft! een! beschikbaar! deel! waarover!hij!volledig!vrij!mag!beschikken.!In!ons!voorbeeld!is!het!beschikbaar!deel!de! helft!van!de!nalatenschap,!want!er!is!1!afstammeling.!De!vader!kan!beschikken!over!de! helft! van! zijn! vermogen! in! het! voordeel! van! de! LLE.! De! man! kan! dus! bij! testament! perfect!zeggen!dat!hij!de!volle!eigendom!toekent!van!het!ene!huis!aan!zijn!vrouw.!Voor! het!andere!huis!krijgt!het!kind!dan!de!BE!en!de!vrouw!het!VG.!De!rechtsleer!zegt!dat!als! de!vader!volledig!kan!beschikken!over!die!helft,!hij!ook!over!het!mindere!moet!kunnen! beschikken.!Wie!het!meerder!kan!moet!ook!het!mindere!kunnen.!Kan!de!vader!het!huis! volledig! afnemen! van! zijn! kind,! dan! moet! hij! ook! kunnen! beslissen! om! gewoon! het! omzettingsrecht!te!ontnemen,!wat!zelfs!minder!verregaand!is.!! ! De!tekst!van!de!wet!beweert!dat!het!niet!op!deze!manier!kan!maar!de!logica!van!ons! rechtssysteem!zegt!van!wel.!! "!De.rechtsleer.zegt.dat.men.het.initiatiefrecht.in.deze.situatie.wel.kan.ontnemen.voor. het. beschikbaar. deel.. De. regel. is. dat. de. erflater. het. omzettingsrecht. niet. kan. ontnemen. met. betrekking. tot. de. reservataire. goederen.. De. regels. in. het. BW. moeten. dus. samen. worden. gelezen. met. de. regels. over. het. voorbehouden. deel. en. dan. komt. men. tot. een. ander.resultaat.. . • Een!man!en!vrouw!zijn!getrouwd!onder!het!stelsel!van!scheiding!van!goederen.!Indien! deze!man!een!kind!heeft!uit!een!vorige!relatie,!dan!kan!hij!in!zijn!testament!het!recht! om! de! omzetting! (m.b.t.! de! reserve)! te! vragen! niet! ontnemen.! Nuance! in! RL.! Het! beschikbare! deel! is! ½! van! het! eigen! vermogen.! De! man! kan! dus! de! andere! helft! wel! weggeven! aan! de! vrouw! (in! VE).! Aldus! kan! met! betrekking! tot! het! laatste! deel! wel! initiatiefrecht! worden! ontnomen.! Als! men! een! beschikbaar! deel! heeft! waarmee! men! mag! doen! wat! men! wil,! dan! mag! men! daar! ook! het! initiatiefrecht! beperken! of! ontnemen.!Ook!al!is!de!erfgenaam!een!kind!uit!een!vorig!huwelijk.!

C..HET.WETTELIJK.ERFRECHT.VAN.DE.WETTELIJK.SAMENWONENDE.(art..731BW). 1..Voorwaarden.om.erfgenaam.te.zijn. Ten!eerste!moet!er!een!verklaring.van.wettelijke.samenwoning!gedaan!zijn!en!als!tweede! punt!mag!deze!ook!niet. beëindigd. zijn.!Men!moet!zich!dus!eerst!in!het!bevolkingsregister! laten!inschrijven!op!hetzelfde!adres.!Daarna!legt!men!een!verklaring!af!voor!een!ambtenaar! van! de! burgerlijke! stand,! waarna! men! een! papier! krijgt! met! de! bevestiging! van! wettelijke! samenwoning.! Om! de! wettelijke! samenwoning! te! beëindigen! hoeft! men! echter! niet! met! twee! te! zijn,! maar! het! mag.! Dit! kan! door! een! eenzijdige! verklaring! bij! de! gemeente! af! te! leggen.!De!intrekking!zal!wel!worden!betekend!aan!de!andere.!Er!is!discussie!in!de!rechtsleer! vanaf! wanneer! de! samenwoning! werkelijk! is! beëindigd.! Vanaf! de! verklaring! of! van! de! betekening?!De!meesten!gaan!ervan!uit!dat!er!een!einde!is!gekomen!aan!de!samenwoning! vanaf!de!verklaring,!gebaseerd!op!de!tekst!van!de!wet!(art.!1477,62,!lid!2).!! ! Wettelijke! samenwoning! wordt! niet! beëindigd! door! feitelijke! scheiding.! Dit! is! een! zeer! interessant!gegeven!dat!zeker!wordt!gebruikt!als!techniek!voor!successieplanning.!! 27!

!

• Stel,! een! tante! heeft! een! heel! lief! nichtje! en! ze! wil! in! een! testament! maken! in! het! voordeel!van!dat!nichtje,!wat!perfect!kan.!De!successierechten!hiervoor!zijn!echter!heel! hoog!(55%e65%).!Een!oplossing!is!om!het!nichtje!bij!de!tante!te!laten!inwonen!en!een! verklaring!af!te!leggen!van!wettelijke!samenwoning.!Wanneer!ze!dan!feitelijk!scheiden! omdat! ze! niet! langer! op! hetzelfde! adres! wonen,! betekent! dit! geen! einde! van! de! wettelijke! samenwoning.! Het! nichtje! mag! echter! niet! getrouwd! zijn! of! met! iemand! anders! wettelijk! gaan! samenwonen.! Door! de! wettelijke! samenwoning! zal! het! nichtje! onder!hetzelfde!statuut!vallen!als!een!echtgenoot!en!zal!er!een!tarief!spelen!van!slechts! 27%.! Er! is! echter! wel! een! probleem! en! dat! is! de! antimisbruikbepaling.! Wordt! hier! misbruik!gemaakt?!!Indien!het!nichtje!toch!niet!zo’n!heilig!boontje!is!maar!wel!de!enige! erfgenaam! die! nog! overblijft! kan! de! tante! de! wettelijke! samenwoning! eenzijdig! beëindigen.!Ze!zal!dan!ook!een!testament!kunnen!opmaken!om!het!nichtje!uit!te!sluiten! van! enige! erfenis.! Het! nichtje! is! geen! reservataire! erfgenaam! en! kan! zo! helemaal! niks! krijgen.!

! Ten! derde! mag! de! LLWSP! geen! afstammeling! zijn! van! de! eerststervende! WSP,! omdat! de! wettelijke!samenwoning!anders!een!middel!zou!zijn!om!de!reserve!van!de!afstammelingen! uit!te!schakelen.! • Stel,!men!heeft!een!vader!met!drie!kinderen.!De!drie!kinderen!krijgen!normaal!1/3!elk! van! de! nalatenschap.! Wanneer! men! een! gezinswoning! heeft! zou! het! perfect! mogelijk! zijn!om!dat!erfrecht!in!te!perken!door!met!één!van!de!drie!kinderen!wettelijk!samen!te! wonen,! wat! dus! niet! mag! omdat! volgens! de! parlementaire! voorbereidingen! het! wettelijke!erfrecht!van!de!kinderen!zo!te!zeer!kan!worden!ingeperkt.!Je!kan!wel!als!kind! wettelijk! gaan! samenwonen! met! je! ouder,! maar! het! erfrecht! zal! in! dat! geval! dan! niet! spelen.!De!vader!zou!het!wettelijk!erfrecht!wel!kunnen!inperken!door!bijvoorbeeld!met! zijn!zus!te!gaan!samenwonen.!Zij!!zou!dan!het!vruchtgebruik!krijgen!op!de!woning,!want! zij!is!geen!afstammeling.! ! 2..Wat.erft.de.wettelijk.samenwonende?. Ten!eerste!erft!de!LLWSP!het!recht!van!vruchtgebruik!op!gemeenschappelijke!verblijfplaats! met!de!daarin!aanwezige!huisraad.!Dit!is!een!erfrecht!dat!kan!ontnomen!worden!en!is!dus! niet!gelijk!aan!het!voorbehouden!erfdeel!(zie!later,!bestaat!min!of!meer!uit!hetzelfde,!maar! mag!niet!verward!worden!)! ! Ten! tweede! erft! de! LLWSP! het! recht! op! de! huur! betreffende! de! gemeenschappelijke! verblijfplaats!en!het!recht!van!vruchtgebruik!op!de!daarin!aanwezige!huisraad.!! • A!en!B!zijn!wettelijke!samenwonende!partners.!A!overlijdt!en!laat!zijn!twee!kinderen,!C! en! D! na,! samen! met! B.! De! nalatenschap! bestaat! uit! een! eigen! gezinswoning! met! huisraad! ter! waarde! van! 150.000! euro,! aandelen! ter! waarde! van! 100.000! euro! en! banktegoeden! ter! waarde! van! 50.000! euro.! B! zal! enkel! het! VG! uitoefenen! op! de! gezinswoning!met!huisraad,!die!dus!in!blote!eigendom!naar!C!en!D!zal!gaan.!Het!saldo! van!de!rest!van!de!nalatenschap!zal!in!volle!eigendom!toekomen!aan!C!en!D.!! a.#Voorwerp#van#het#recht#van#vruchtgebruik# Er! moeten! een! paar! vragen! worden! gesteld.! Wat! wordt! gezien! als! de! gemeenschappelijke! verblijfplaats?! Men! neemt! de! reserve! van! de! LLE! als! referentie! en! dus! wordt! de! gemeenschappelijke! verblijfplaats! gezien! als! de! ‘voornaamste’! gemeenschappelijke! 28!

!

verblijfplaats.! Wat! als! er! meerdere! zijn?! Het! standpunt! in! de! rechtsleer! is! hierover! niet! uniform.!Men!heeft!de!keuze!uit!het!VG!op!alle!gemeenschappelijke!verblijfplaatsen,!kiezen! op!welke!woning!men!het!VG!wil!of!de!voornaamste!verblijfplaats.!Alle!drie!de!standpunten! worden! verdedigd.! De! opinie! van! Bael! is! dat! men! niet! mag! gaan! voor! alle& gemeenschappelijke& verblijfplaatsen.! Hier! is! gen! enkele! steun! voor! terug! te! vinden! in! de! parlementaire! voorbereiding,! die! uitging! van! 1! onroerend! goed.! Volgens! Bael! gaat! de! meerderheid!van!de!auteurs!uit!van!het!maken!van!een!keuze!van!woning.!!Wat!bij!feitelijke! scheiding?! Er! is! dan! namelijk! geen! gemeenschappelijke! verblijfplaats! meer.! Indien! we! ons! houden!aan!de!letter!van!de!wet,!is!er!wel!nog!wettelijk!erfrecht!in!dit!geval.!De!wettekst! bevat!‘tijdens&het&samenleven’.!!Indien!de!feitelijke!scheiding!gewild!is!zal!er!in!de!praktijk! toch! meestal! reeds! een! aanpassing! gebeuren.! Indien! dit! niet! is! zal! men! de! laatste! woning! nemen!waarin!men!samen!heeft!gewoond.!! ! Toch!rijzen!nog!steeds!enkele!vragen!waarin!het!testament!zijn!nut!bewijst.!Is!er!een!recht! van!omzetting!van!het!VG!en!recht!op!inkoop!van!de!blote!eigendom?!Zijn!er!waarborgen! voor! de! blote! eigenaars?! Men! zou! een! inventaris! kunnen! opmaken! of! een! borgstelling! kunnen!vragen.!Niettegenstaande!enig!andersluidend!beding,!kan!ieder!die!de!BE!verkrijgt,! eisen! dat! er! een! boedelbeschrijving! van! het! huisraad! en! een! staat! van! de! gemeenschappelijke! verblijfplaats! wordt! opgemaakt! (art.! 600! is! dus! niet! van! toepassing).! Een!borgstelling!kan!worden!opgenomen!in!een!testament!want!in!het!zakenrecht!is!immers! voorzien!dat!als!de!vruchtgebruiker!de!waarborgen!niet!kan!geven,!de!BE!de!goederen!kan! verpachten.!De!BE!kan!vragen!dat!de!vruchtgebruiker!dus!die!borg!stelt.!Indien!de!BE!dit!niet! heeft! gevraagd,! kan! het! VG! worden! afgenomen! (bepaling! van! suppletief! recht).! Een! testament!kan!worden!opgesteld!om!die!borg!uit!te!schakelen.!Er!zijn!ook!kosten!verbonden! aan!het!recht!van!VG!waarover!ook!bij!testament!kan!worden!beslist.!Vaak!is!ook!een!derde! medeeeigenaar.! ! • Vrouw!1!en!man!hebben!samen!een!huis.!De!man!is!gaan!samenwonen!met!Vrouw!2.! Vrouw! 1! leeft! nog! en! de! man! is! met! haar! uit! de! echt! gescheiden! en! wettelijk! gaan! samenwonen!met!vrouw!2.!Vrouw!2!komt!nu!naar!u,!als!advocaat,!en!zegt!dat!ze!recht! van!VG!heeft!op!de!gezinswoning.!! o Stelling!1!in!de!rechtsleer!zegt!dat!het!huis!toebehoorde!aan!de!exvrouw!1!en! de!gestorven!man.!Men!kan!het!VG!dus!niet!afdwingen!want!man!kan!niet!uit! onverdeeldheid!treden!mits!onderlinge!toestemming.! o Een!ander!deel!in!de!rechtsleer!!zegt!dat!men!moet!kijken!naar!wat!er!gebeurt! met! het! onverdeeld! vermogen! dat! er! nu! is! tussen! de! exeechtgenote! en! de! man.!Als!het!toegekend!wordt!aan!d!vrouw!of!verkocht!wordt!aan!een!derde,! dan!kan!dat!VG!niet!worden!uitgeoefend.!Men!moet!rekening!houden!met!e! declaratieve!werking!van!de!verdeling.!! ! Als!iemand!een!verdelingsakte!tekent,!waarbij!die!uit!onverdeeldheid!treedt,!dan!gaat! men!ervan!uit!dat!dat!onroerend!goed!vanaf!het!bestaan!van!de!onverdeeldheid!heeft! toebehoord.!Dit!is!niet!zo!voor!de!huur!(die!in!de!periode!van!de!onverdeeldheid!werd! betaald).!Als!het!huis!wordt!toegekend!aan!de!man,!dan!zit!dat!huis!bij!zijn!overlijden! volledige!in!zijn!vermogen!en!kan!dat!VG!uitgeoefend!worden!op!het!volledige!huis.! ! Artikel! 745,§3! BW! verwijst! naar! de! regels! inzake! vruchtgebruik! van! de! LLE.! De! LLWSP! verkrijgt! dezelfde! rechten! als! de! LLE! om! te! vorderen! dat! VG! wordt! omgezet! in! hetzij! volle! 29!

!

eigendom! van! de! met! het! VG! belaste! goederen,! hetzij! in! een! geldsom,! hetzij! in! een! gewaarborgde! en! geïndexeerde! rente.! Bovendien! kan! het! VG! van! het! onroerend! goed! dat! het!gezin!tot!voornaamste!woning!diende,!en!van!het!daarin!aanwezige!huisraad,!op!verzoek! van!de!BE!niet!worden!omgezet!dan!met!instemming!van!de!LLWSP!(artikel!745quater,!§4! BW).!! ! In! tegenstelling! tot! het! omzettingsrecht! van! de! LLE! kan! dit! recht! aan! de! LLWSP! volledig! worden! ontnomen! door! de! erflater,! vermits! het! VG! van! de! wettelijke! samenwoner! geen! reservatair!karakter!heeft.! b.#Voorwerp#van#het#recht#op#huur# Is! er! een! recht! op! huur! bij! feitelijke! scheiding?! Neen.! Wat! als! er! meerdere! gemeenschappelijke!verblijfplaatsen!zijn?! ! Man!en!vrouw!wonen!in!twee!huizen.!Ze!zijn!in!het!bevolkingsregister!ingeschreven!op! de!plaats!waar!hun!huurhuis!gelegen!is,!dus!niet!waar!hun!huis!ligt!waarvan!ze!eigenaars! zijn.! ! Zijn!de!huurverplichtingen!ten!laste!van!de!LLWSP?!In!de!rechtsleer!zeggen!ze!dat!het!recht! op!de!huur,!het!recht!is!om!de!huur!verder!te!zeten,!dus!de!rechten!en!verplichtingen!gaan! over! op! de! LLWSP.! Wie! het! huurrecht! krijgt,! krijgt! ook! de! verplichtingen.! En! wat! met! de! huurwaarborg?! Is! dit! voor! de! erfgenamen! of! voor! de! LLWSP?! Volgens! Bael! is! de! huurwaarborg!een!van!de!aspecten!van!het!huurcontract!en!zal!het!dus!toebehoren!aan!de! LLWSP.! 4.. Moet. de. langstlevende. wettelijk. samenwonende. partner. bijdragen. in. de. schulden. en. lasten.van.de.nalatenschap?. Er! zijn! twee! strekkingen! die! hierover! een! standpunt! innemen.! De! ene! zegt! van! wel! en! de! andere!van!niet.!De!wet!zegt!hier!echter!niets!over.!! ! Art.! 870! BW! zegt! dat! de! erfgenamen! onderling! bijdragen! in! de! lasten! en! schulden! van! de! nalatenschap!naar!evenredigheid!van!wat!zij!uit!de!nalatenschap!ontvangen.!Pas!je!dit!toe,! dan!moeten!de!schulden!deels!ten!laste!worden!genomen!van!de!VG!en!deels!door!de!BE.! De!meerderheidsopvatting!zegt!dat!men!dit!artikel!moet!toepassen!en!dus!meebetalen!aan! de!lasten!en!schulden.!! ! Een!minderheid,!met!waaronder!Bael!volgt!artikel!612!BW.!Dit!artikel!stelt!dat!een!VG!onder! algemene!titel!moet!bijdragen!in!de!schulden,!maar!een!VG!met!bijzondere!titel!moet!niet! bijdragen!in!de!schulden.!Staat!ook!in!611!BW!en!dit!gaat!om!een!bijzonder!VG,!dus!op!basis! van!dit!artikel!zou!de!VG!niet!moeten!bijdragen.!! ! Een!man!heeft!een!huis!met!een!waarde!van!300.000!euro,!op!rekening!900.000!euro!en! een!schuld!van!300.000.!Moet!de!LLWSP!nu!bijdragen!in!de!schuld!van!300.000!volgens! haar! aandeel?! Volgens! meerderheid! wel,! maar! stel! dat! ze! dit! nu! niet! kan! betalen…! Volgens! artikel! 612! BW! zou! het! actief! dan! moeten! worden! verkocht,! maar! dan! is! de! LLWSP!ook!het!VG!kwijt.!Daarom!is!het!beter!om!hier!in!een!testament!goede!afspraken! over!te!maken.!! !

30!

!

D..DE.STAAT. Komt! de! nalatenschap! niet! toe! aan! de! wettelijke! erfgenamen,! noch! aan! legatarissen! dan! komt!de!nalatenschap!toe!aan!de!staat.!Is!er!enkel!een!LLWSP!dan!heeft!die!enkel!het!recht! op! het! VG! ! van! de! gezinswoning! en! de! huisraad.! Ongeacht! of! die! in! samenloop! komt! met! bloedverwanten! of! niet.! Een! LLE! erft! alles! als! er! geen! afstammelingen! of! bloedverwanten! zijn.!Bij!wettelijke!samenwoning!zal!de!staat!BE!zijn!van!de!woning!en!huisraad.!Wat!als!er! goederen! in! het! buitenland! gelegen! zijn?! De! Belgische! staat! is! erfgenaam! van! de! nalatenschap,!maar!de!buitenlandse!goederen!gaan!naar!de!staat!waar!het!goed!gelegen!is.!!! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !

31!

!

DEEL.II:.DE.RESERVE. A..BEGRIP. De! reserve! is! het! voorbehouden! deel! van! de! nalatenschap! waarover! de! decujus! niet! ten! kosteloze! titel! mag! beschikken.! Hiertegenover! staat! het! beschikbaar! deel,! waarover! de! decujus! wel! ten! kosteloze! titel! mag! beschikken.! In! het! erfrecht! zijn! er! aantal! reservataire! erfgenamen.! Zij! hebben! een! voorbehouden! erfdeel,! dat! in! principe! niet! kan! worden! afgenomen.! Het! voorbehouden! erfdeel! wordt! niet! alleen! berekend! op! de! nalatenschap,! maar!ook!op!alle!schenkingen!die!zijn!gedaan.!! ! Een!moeder!heef!twee!kinderen!die!ze!al!twintig!jaar!niet!meer!heeft!gezien.!De!vrouw! geeft!kasbons!aan!haar!buur.!Na!het!overlijden!!van!de!moeder!komen!de!kinderen!om! de! kasbons! vragen.! Zij! zijn! de! reservataire! erfgenamen! en! hebben! recht! op! hun! voorbehouden! erfdeel.! Dit! stuk! van! de! nalatenschap! wordt! berekend! op! de! nalatenschap! en! op! alle! schenkingen! die! gedaan! zijn.! Men! gaat! er! vanuit! dat! in! de! nalatenschap! niets! meer! zit.! De! zoon! en! dochter! hebben! dus! recht! op! 2/3! van! de! kasbons! die! 400.000! euro! waard! zijn.! De! kasbons! konden! vrij! makkelijk! worden! teruggevonden!en!de!buur!is!veroordeeld!voor!diefstal.! ! Een! vrouw! heeft! geen! kasbons! maar! een! huis! in! dit! geval.! Ze! heeft! een! testament! gemaakt! waarin! ze! het! huis! aan! haar! buurman! geeft! en! ze! heeft! niks! anders.! De! kinderen! kunnen! 2/3! van! de! nalatenschap! opeisen! en! kunnen! effectief! aanspraak! maken!op!het!huis!zelf.!Ze!kunnen!ook!de!openbare!verkoop!eisen!want!men!kan!altijd! uit!onverdeeldheid!treden.!Als!het!zou!gaan!om!een!huis!dat!de!buurman!al!helemaal! heeft!opgeknapt,!kan!dit!nog!altijd!na!het!overlijden!door!de!kinderen!worden!opgeëist.!! !

B..KENMERKEN. ! Het!is!geen!vordering!in!geld,!wel!een!zakelijke!vordering!tot!inkorting!in!natura.!Dit!hing! samen! met! de! idee! dat! goederen! in! de! familie! moesten! blijven,! een! opinie! die! grote! aanhangt!had!in!1804.! ! De! reservatair! moet! ab! intestato! tot! de! nalatenschap! komen.! Indien! er! kinderen! zijn,! kunnen! de! ouders! of! andere! ascendenten! hun! wettelijke! reserve! niet! uitoefenen.! ALTIJD.CONTROLEREN.OP.EXAMEN!!!.! o Een!vader!sterft!en!zijn!vrouw!en!dochter!blijven!over.!De!dochter!maakt!nu! een!testament!in!het!voordeel!van!haar!moeder.!Als!de!dochter!overlijdt,!gaat! de!volledige!nalatenschap!naar!de!moeder.!Er!is!echter!een!probleem!met!de! familiale!situatie!als!de!dochter!overlijdt,!want!de!grootmoeder!van!de!vader! is! nog! in! leven.! Tot! de! reservataire! erfgenamen! behoren! ook! de! de! ascendenten! ALS! zij! ingevolge! wettelijke! erfopvolging! tot! de! nalatenschap! komen.!In!casu!is!er!een!voorbehouden!erfdeel!voor!de!ascendent!(1/4)!dat! de! grootmoeder! dus! krijgt.! De! dochter! heeft! geen! afstammelingen,! geen! broers! of! zussen,! maar! wel! ascendenten! (moeder! en! grootmoeder).! Als! het! wettelijk! erfrecht! zou! zijn! dan! krijg! grootmoeder! ½! en! moeder! ½.! De! grootmoeder! kan! dit! inroepen! tegen! het! testament! in! voordeel! van! de! moeder! (! ¼! is! haar! voorbehouden! erfdeel,! kan! niet! worden! ontnomen).! Moest! de! dochter! een! broer! hebben,! dan! had! de! grootmoeder! geen! aanspraak! kunnen! maken! op! de! nalatenschap! krachtens! de! wettelijke! erfopvolging!EN!ook!haar!reserve!niet!kunnen!uitoefenen.! 32!

!

o Als!de!vader!is!overleden!zonder!regeling!van!nalatenschap!geldt!het!wettelijk! erfrecht.!Het!VG!gaat!naar!de!LLE!en!BE!naar!de!dochter.!De!dochter!heeft!½! van!het!huis!in!BE.!Ze!heeft!een!testament!gemaakt!in!het!voordeel!van!haar! moeder.!De!grootmoeder!heeft!nu!¼!in!blote!eigendom!van!1/2!,!dus!1/8.!De! moeder!zou!liefst!dat!1/8!BE!inkopen!van!GM.!! ! Kan! enkel! ingeroepen! worden! tegen! beschikkingen! onder! kosteloze! titel.! Als! men! rechtshandelingen! stelt! ten! bezwarende! titel,! kan! men! hier! de! reserve! niet! tegen! inroepen.! o Vb.!Decujus!verkoopt!zijn!villa!tegen!een!te!lage!prijs!aan!een!dere.!Als!dit!een! verkoop! is! en! geen! schenking,! dan! kunnen! die! kinderen! daar! niets! tegen! inbrengen.!Vandaar!wordt!het!beding!van!aanwas!gebruikt!om!reserve!uit!te! schakelen,! want! wordt! gezien! als! een! rechtshandeling! ten! bezwarende! titel! (zie!later)! ! De! reserve! is! een! eigen! recht! van! de! reservatair.! Het! is! dus! ook! mogelijk! dat! een! reservataire! erfgenaam! zijn! reserve! niet! inroept.! De! vordering! tot! inkorting! (=! individueel)!zal!slechts!een!voordeel!zijn!voor!de!reservatair!die!instelt.!Het!gebeurt!niet! automatisch.! o Vb.!Een!vrouw!heeft!kanker!en!maakt!een!testament!op!in!het!voordeel!van! haar!man,!zodat!hij!het!huis!krijgt.!De!man!maakt!ook!een!testament!in!het! voordeel!van!zijn!zieke!vrouw.!De!vrouw!heeft!echter!nog!een!levende!vader! en!moeder,!die!reservataire!erfgenamen!zijn.!Die!ouders!zullen!dus!aan!hun! reserve!moeten!verzaken!na!het!overlijden!van!de!vrouw.!Daarom!stelde!de! professor!in!zijn!hoedanigheid!van!notaris!van!de!vrouw!aan!haar!voor!om!dit! reeds! te! bespreken! met! haar! ouders.! Een! aantal! maanden! later! overlijdt! de! vrouw!en!het!eerste!wat!de!ouders!nu!moeten!doen!is!verklaren!dat!ze!hun! reserve!niet!inroepen.! o Indien! de! reservatair! een! vordering! instelt! ter! bescherming! van! de! reserve,! dan! treedt! hij! op! als! derde! en! niet! als! rechtsopvolger.! Het! bewijs! in! artikel! 1341!BW!vindt!hier!geen!toepassing.!

C..TITULARISSEN.VAN.DE.RESERVE. Dit! zijn! de! afstammelingen! (art.! 913e914! BW),! de! ascendenten! (art.! 915! BW)! en! de! langstlevende!echtgenoot!(art.915!bis!BW).!Bij!de!ascendenten!en!de!afstammelingen!gaat! men! uit! van! het! beschikbaar! deel! van! de! nalatenschap! en! bij! de! LLE! is! de! reserve! rechtstreeks! bepaald.! De! reserve! kan! enkel! worden! ingeroepen! indien! zij! gezien! de! wettelijke! erfopvolging! tot! de! nalatenschap! komen.! De! langstlevende! wettelijk! samenwonende! partner! is! geen. reservataire! erfgenaam.! Het! voorwerp! van! diens! erfrecht! komt!wel!overeen!met!dat!van!de!LLE,!maar!er!is!een!duidelijk!onderscheid!tussen!de!twee! en!dat!mag!niet!vergeten!worden!!Ook!broers!en!zussen!zijn!geen!reservataire!erfgenamen.! 1..De.Afstammelingen. De! omvang! van! de! reserve! die! bepaald! is! in! artikel! 913! BW! hangt! af! van! het! aantal! afstammelingen.! Hoe! meer! kinderen! er! zijn,! hoe! groter! de! reserve! is! en! hoe! kleiner! het! beschikbare!deel.! ! BD=!1/2!bij!1!afstammeling! ! ! Reserve=!1/2! ! BD=!1/3!bij!2!afstammelingen! ! ! Reserve=!2/3! ! BD=!1/4!bij!3!afstammelingen!of!meer! ! Reserve=!3/4!! 33!

!

o Vb.! Een! nalatenschap! heeft! een! waarde! van! 1.000.000! euro.! Er! zijn! twee! zonen! en! vier! dochters.! Er! is! een! testament! opgemaakt! dat! het! grootste! beschikbare!deel!aan!de!zonen!geeft.!!Aangezien!er!meer!dan!drie!kinderen! zijn!(6)!is!er!nog!1/4!van!de!nalatenschap!waarover!vrij!kan!beschikt!worden.! Het! beschikbare! gedeelte! wordt! verdeeld! onder! de! twee! zonen.! Zij! krijgen! dus!elk!125.000!euro!(1/4!van!een!miljoen!=!250.000/2!=!125.000).!Zij!krijgen! niet! enkel! die! 125.000! euro! maar! hebben! ook! nog! recht! op! hun! reservatair! deel.!Het!reservataire!deel!bedraagt!750.000!euro!dat!moet!worden!verdeeld! onder! de! zes! kinderen! (elk! 125.000).! De! broers! zullen! dus! elk! 250.000! euro! krijgen!en!de!vier!dochters!krijgen!elk!125.000!euro.!

! Wat!met!verwerpende,!afwezige!of!onwaardige!erfgenamen?!Wanneer!er!een!gerechtelijke! verklaring! van! afwezigheid! beschikbaar! is,! wordt! deze! persoon! inderdaad! niet! meegeteld.! Wanneer! er! slechts! een! vermoeden! van! afwezigheid! is! of! geen! officieel! document! van! verklaring! van! afwezigheid! wordt! deze! wel! meegerekend.! Met! een! verwerpende,! onwaardige,! afwezige,! vooroverleden! of! gelijktijdig! overleden! erfgenaam! wordt! dus! geen! rekening!gehouden!tenzij.een!van!zijn!afstammelingen!tot!plaatsvervulling!komt.!! ! Stel!dat!V!drie!kinderen!heeft.!Indien!K1!verwerpt!zonder!afstammelingen!na!te!laten,! zal! men! de! reserve! samenstellen! alsof! er! maar! twee! kinderen! geweest! zijn.! Indien! K1! wel!afstammelingen!heeft!die!tot!plaatsvervulling!komen,!zal!wel!geteld!worden!alsof!er! drie!kinderen!zijn.! ! Kleinkinderen! en! achterkleinkinderen! worden! slechts! meegerekend! voor! het! kind! waarvan! ze! plaats! vervullen.! Vroeger! was! dit! een! belangrijk! regeltje,! maar! nu! niet! meer.! Er! is! altijd! plaatsvervulling!en!geen!erven!meer!uit!eigen!hoofde.! ! Stel!dat!K1!vooroverleden!is!en!zelf!twee!kinderen!heeft,!zal!er!niks!veranderen.!Indien! K3!ook!overleden!is!zonder!kinderen!na!te!laten,!zal!men!uitgaan!van!twee!kinderen.!! Het!basisidee!in!1804!was!dat!men!de!goederen!van!de!familie!in!de!familie!moest!houden.! Het!is!daarom!dat!de!ruimte!van!het!beschikbare!deel!zo!beperkt!is.!! ! ! Decujus! heeft! drie! kinderen,! A/B! en! C.! A! en! C! zijn! vooroverleden! en! hebben! respectievelijk!2!en!drie!kinderen.!Er!is!ook!nog!L!die!een!algemene!legataris!is.!In!een! testament! werd! bepaald! dat! L! de! volledige! nalatenschap! krijgt.! Hoe! zit! het! met! de! reserve?! De! twee! kinderen! van! A! treden! in! de! plaats! en! erven! bij! staken! en! niet! uit! eigen! hoofde.! Dit! geldt! ook! voor! de! drie! kinderen! van! C.! Voor! de! reserve! wordt! dus! rekening! gehouden! met! het! bestaan! van! drie! kinderen,! ook! al! zijn! twee! van! de! drie! vooroverleden.!L!zal!dus!slechts!aanspraak!kunnen!maken!op!1/4!van!de!nalatenschap.! Er!behoort!dus!3/4!van!de!nalatenschap!tot!de!reserve.!De!twee!kinderen!van!A!krijgen! dus!elk!1/8,!B!krijgt!1/4!en!de!drie!kinderen!van!C!krijgen!elk!1/12.!! ! 2..De.Ascendenten.(art..915.BW). De!ascendenten!hebben!recht!op!de!reserve!voor!zover!ze!ab!intestato!tot!de!nalatenschap! komen.!Wanneer!de!decujus!dus!afstammelingen!nalaat!is!dit!niet!het!geval.!Indien!ze!toch! aanspraak!kunnen!maken!op!hun!reserve!bedraagt!deze!1/4!van!de!nalatenschap!in!beide! lijnen.! In! elke! lijn! wordt! die! reserve! toegekend! aan! de! ascendent! die! het! dichtst! in! graad! staat.!De!reserve!van!de!ascendent!is!niet!beschermd!tegen!giften!aan!de!LLE!of!de!LLWSP.! Er!is!wel!de!mogelijkheid!om!de!LLE!volledig!te!begiftigen!en!de!reserve!van!de!ascendenten! 34!

!

uit! te! schakelen,! behoudens! de! reserve! van! de! afstammelingen.! Ascendenten! hebben! wel! recht! op! een! onderhoudsvordering! op! grond! van! artikel! 205bis,! §2.! Voor! LLWSP! speelt! artikel!1477,§6!BW.!! ! Decujus!is!overleden.!Zijn!vader!is!vooroverleden!en!zijn!moeder!leeft!nog.!In!de!familie! van! de! vader! is! er! nog! een! grootvader.! Men! moet! zich! eerst! afvragen! wie! tot! de! nalatenschap! komt! volgens! de! wettelijke! erfopvolging.! We! bevinden! ons! hier! in! de! vierde!orde,!dus!is!er!sowieso!kloving.!Nu!moet!in!elke!lijn!de!erfenis!gaan!naar!diegene! die! het! dichtst! in! graad! staat.! Langs! vaderskant! is! dit! dus! de! grootvader! en! langs! moederskant!is!dit!de!moeder!zelf.!! In!de!praktijk!kan!dit!echter!leiden!tot!rare!situaties.!Mogelijk!is!dat!er!reserve!is!die!niet!echt! fair!aanvoelt!en!die!je!niet!zou!hebben!mocht!er!slechts!een!klein!verschil!geweest!zijn.!(zie! voorbeeld!hier!boven!waar!dochter!testament!maakt!in!voordeel!van!de!moeder)! ! ! Een! man! en! een! vrouw! kopen! een! huis! en! gaan! samenwonen.! Er! zijn! geen! kinderen! maar!in!beide!ouders!van!zowel!man!als!vrouw!zijn!nog!in!leven.!Het!probleem!is!nu!dt! voorbehouden! erfdeel! van! die! ouders.! Als! een! van! de! twee! overlijdt,! krijgen! vader! en! moeder!1/2!van!het!huis,!want!ze!krijgen!elk.1/4.en!kunnen!dus!het!huis!openbaar!doen! verkopen.!Als!jij!als!notaris!de!akte!opstelt!van!de!koop!van!het!huis!moet!je!tegen!het! koppel!zeggen:! o Ga!wettelijk!samenwonen:!weinig!implicaties,!beste!advies.! o Trouwen:! kan! meer! problemen! want! als! het! niet! meer! botert! moet! een! echtscheidingsprocedure!worden!doorlopen.! o Testament:!Werkt!niet,!zelfs!als!men!feitelijk!blijft!samenwonen.! o Een!erfovereenkomst!is!strijdig!met!de!openbare!orde.!Je!kan!dus!de!ouders! geen! contract! laten! tekenen! waarbij! ze! op! voorhand! bevestigen! dat! ze! hun! aandeel!niet!zullen!opeisen.!! o Een! beding! van! aanwas! is! ook! mogelijk.! Dit! is! een! overeenkomst! waarin! de! koper!zegt!tegen!de!andere!koper,!das!als!hij!eerst!overlijdt!zij!zijn!helft!krijgt! in!ruil!voor!de!kans!dat!als!zij!eerst!overlijdt,!hij!haar!helft!krijgt.!! ! Als! het! koppel! wettelijk! gaat! samenwonen! krijgt! het! testament! op! dat! moment! wel! uitwerking,! want! de! reserve! van! ascendenten! is! niet! beschermd! tegen! giften! aan! de! LLWSP.! Bij! wettelijk! samenwonen! kan! men! op! elk! ogenblik! een! einde! stellen! aan! de! wettelijke!samenwoning.!Wat!gebeurt!als!de!mensen!wettelijk!gaan!samenwonen?!De! LLWSP! krijgt! het! VG! op! de! gezinswoning! en! kunnen! dus! niet! buiten! gegooid! worden! door! eventuele! reservataire! erfgenamen.! Eventuele! kinderen! krijgen! dan! wel! de! blote! eigendom.! Dit! geeft! een! probleem! wanneer! men! dan! het! huis! zou! willen! verkopen,! want! de! BE! moet! instemmen.! Bij! minderjarige! kinderen! zal! de! vrederechter! een! machtiging!moeten!geven.!Als!het!goed!verkocht!wordt,!dan!moeten!die!kinderen!hun! aandeel! in! de! prijs! krijgen.! Als! ze! minderjarig! zijn! wordt! dit! geld! op! een! geblokkeerde! rekening!gezet.!! ! We! kunnen! de! situatie! een! klein! beetje! verbeteren! door! te! trouwen.! Als! de! mensen! trouwen!vooraleer!de!aankoopsakte!wordt!getekend!en!ze!trouwen!onder!het!wettelijk! stelsel,!zal!het!nieuwe!huis!in!het!GV!terechtkomen.!Het!is!maar!als!het!met!meer!dan! de!helft!aan!eigen!middelen!wordt!gekocht!en!de!nodige!verklaringen!worden!afgelegd! dat! het! in! het! eigen! vermogen! komt! te! zitten.! Wanneer! het! huis! in! het! GV! zit! en! het! wordt! bij! testament! toegekend! aan! de! LLE! kunnen! de! kinderen! niks! doen.! Ze! moeten! wachten!tot!de!LLE!overlijdt.!Wanneer!er!kinderen!zijn!uit!een!vorige!relatie!(uitz.!1)!kan! 35!

!

men! toch! een! voorbehouden! erfdeel! inroepen.! Een! tweede! uitzondering! is! wanneer! men!een!inbreng!doet!in!het!GV!(vb.!kasteel!geërfd!van!vader!en!inbrengen!in!het!GV).!! ! Men! zou! een! beding! van! aanwas! of! een! tontinebeding! kunnen! overeenkomen.! Dit! zal! worden! geformuleerd! als! een! beding! ten! bezwarende! titel.! Het! voorbehouden! erfdeel! kan! enkel! worden! ingeroepen! tegen! beschikkingen! ten! kosteloze! titel,! dus! niet! tegen! overeenkomsten!ten!bezwarende!titel.!! 3..Reserve.van.de.langstlevende.echtgenoot. a.#Algemeen# In!1804!werd!de!LLE!eerder!als!een!bedreiging!beschouwd!en!het!is!pas!later!dat!ook!hij!een! voorbehouden!erfdeel!kreeg,!in!tegenstelling!tot!de!LLWSP!die!er!tot!op!de!dag!van!vandaag! geen!heeft!!De!LLE!heeft!een!reserve!indien!deze!niet!van!tafel!en!bed!gescheiden!is.! ! Men!maakt!het!onderscheid!tussen!de!concrete!en!de!abstracte!reserve.!Men!heeft!het!VG! op! de! helft! van! de! nalatenschap! (=! abstracte! reserve),! maar! minimum! het! VG! van! de! voornaamste! gezinswoning! en! huisraad! (=! concrete! reserve).! De! meeste! mensen! bezitten! eigenlijk!niet!zoveel!en!is!de!gezinswoning!eigenlijk!het!enige!wat!wordt!nagelaten,!dus!heeft! de! LLE! het! VG! op! bijna! alles.! In! de! literatuur! wordt! gezegd! dat! de! LLE! kan! kiezen! welke! reserve!hij!uitoefent,!maar!de!prof!is!daar!niet!mee!akkoord.!Volgens!Bael!kan!men!sowieso! het!VG!op!de!gezinswoning!en!huisraad!eisen!en!indien!dit!minder!dan!de!helft!is!kan!men! nog!aanvullen.!! ! De!abstracte!reserve!is!bij!iets!grotere!vermogens!relevant.!! b.#De#abstracte#reserve# De!abstracte!reserve!beslaat!in!alle!gevallen!de!helft!van!de!nalatenschap!in!vruchtgebruik! op!grond!van!artikel!915bis!BW.!! ! Wat! indien! de! LLE! in! samenloop! komt! met! afstammelingen?! De! reserve! wordt! naar! evenredigheid!toegerekend!op!de!reserve!van!de!medeeerfgenamen!en!op!het!beschikbare! deel.! De! reserve! van! de! kinderen! wordt! voor! de! helft! herleid! tot! BE! en! de! LLE! oefent! het! reservatair! erfrecht! uit! op! de! bestaande! goederen! en! de! schenkingen! gedaan! onder! levenden.!! ! We!hebben!en!LLE!en!1!kind.!Wat!is!de!normale!reserve!van!het!kind?!Dit!is!de!helft!van! de!nalatenschap!in!VE!en!de!andere!helft!in!BE.!De!man!maakt!een!testament!en!zegt! echter!dat!zijn!echtgenote!niets!krijgt,!maar!ook!zijn!zoon!niet.!Toch!zijn!er!reserves.!De! LLE!krijgt!normaal!gezien!het!VG!op!de!helft!van!de!nalatenschap!en!het!kind!krijgt!de! helft!in!VE.!Op!welke!helft!gaat!men!dan!dat!VG!uitoefenen?!Op!de!helft!die!toekomt! aan!het!kind!of!op!de!andere!helft!die!in!het!testament!voor!de!maîtresse!was!bestemd.! Men!heeft!beslist!dat!dit!proportioneel!moet!worden!toegepast!op!beide!delen.!! o Het!kind!heeft!dus!de!helft!van!de!nalatenschap!in!VE.!Nu!heeft!het!1/4!in!VE! en!1/4!in!BE.!! o De!LLE!heeft!dus!op!beide!delen!1/4!in!VG!"!Samen!de!helft.!! ! Er! moet! echter! een! onderscheid! worden! gemaakt! tussen! het! testament! waarbij! aan! een! derde!het!grootste!beschikbare!deel!wordt!toegekend!en!het!de!bedoeling!is!van!de!testator! om!de!LLE!zoveel!mogelijk!te!onterven!.en.het!testament!waarbij!aan!een!derde!het!grootste! 36!

!

beschikbare! deel! wordt! toegekend! en! de! testator! niet! de! bedoeling! heeft! de! LLE! zoveel! mogelijk!te!onterven.!Indien!de!vriendin!er!niet!zou!geweest!zijn!kreeg!de!LLE!het!VG!op!de! volledige!nalatenschap!en!de!zoon!de!BE!van!de!volledige!nalatenschap,!maar!hier!is!er!dus! een!testament.! ! Eerste.hypothese:.Er!is!een!1!kind,!een!LLE!en!een!nieuwe!vlam.!In!het!testament!zegt!de!nu! overleden!man!"!Mijn!vriendin!krijgt!het!grootst!mogelijke!deel!en!mijn!vrouw!wil!ik!zoveel! mogelijk!afnemen.!De!vriendin!krijgt!dus!normaal!het!beschikbare!deel,!wat!de!helft!van!de! nalatenschap!is.!Hierop!zit!ook!echter!het!VG!van!de!LLE,!dus!kan!ze!op!de!helft!van!dat!BD! haar! reserve! uitoefenen.! Er! moet! sowieso! 1/2! VG! naar! de! LLE! gaan,! aangezien! het! haar! voorbehouden!erfdeel!is.! ! De!reserve!van!het!kind!is!normaal!gezien!ook!1/2!VE.! ! We!gaan!het!VG!herleiden:!1/4!in!VE!voor!het!kind!en!1/4!BE.!Op!de!1/2!VE!eigendom! van!het!kind!zit!dus!de!helft!VG.! ! Ook!op!het!1/2!beschikbare!deel!zit!een!helft!VG.!Daar!zal!ook!1/4!BE!voor!de!maîtresse! zijn!en!1/4!VE.!! ! Tweede.hypothese:.Normaal!krijgt!de!LLE!het!VG!uit!de!reserve!en!uit!het!beschikbare!deel.! Men!wil!nog!steeds!het!grootste!deel!aan!de!maîtresse!geven,!maar!men!wil!de!vrouw!niet! straffen.!Om!het!beschikbare!deel!zoveel!mogelijk!te!benutten!zal!men!daar!1/4!VE!krijgen! en!1/4!BE.!(dit!is!het!beschikbare!deel)!We!gaan!niet!aan!de!reserve!komen!en!gewoon!laten! erven! volgens! wettelijke! erfopvolging.! Wanneer! we! laten! erven! volgens! de! wettelijke! erfopvolging!is!het!zo!dat!wanneer!de!LLE!opkomt!samen!met!afstammelingen!dat!zij!het!VG! krijgt!op!de!gehele!nalatenschap!en!dat!de!kinderen!de!nalatenschap!in!BE!krijgen.!Hier!zal! het!kind!dus!de!1/2!die!nog!overschiet!van!de!nalatenschap!en!hem!sowieso!toebehoort!in! BE!krijgen!en!zijn!moeder!zal!het!VG!uitoefenen.!! ! Beschikbaar!deel=!1/4!VE,!1/4!BE!(waarbij!1/4!die!BE!in!VG!is!bij!de!LLE)! ! Reserve=! 1/2! wegens! enig! kind.! Volgens! het! wettelijk! erfrecht! krijgt! LLE! VG! op! gehele! nalatenschap.!Het!kind!zal!dus!over!de!BE!beschikken!en!de!LLE!over!het!VG.!! o KIND=!1/2!in!BE! o LLE=!3/4!in!VG!(1/4!uit!BD!en!2/4!uit!reserve)! o MAÎTRESSE=!1/4!in!VE!en!1/4!BE.! ! (zie.andere.samenvatting.voor.zelfde.voorbeeld.met.meerdere.kinderen). ! ! Wanneer! men! aan! bloedverwanten! de! reserve! volledig! wil! afnemen! kan! dit! alleen! als! ze! onwaardig!zijn.!Om!onwaardig!te!worden!verklaard!moet!je!al!heel!wat!hebben!uitgestoken.! De!LLE!echtgenoot!kan!wel!onterfd!worden!onder!bepaalde!voorwaarden!door!testament.! c.#Volledige#onterving#van#de#LLE#door#testament#(art.#915bis,#§3#BW)# Er!zijn!vier!voorwaarden.!Ten!eerste!moet!de!eerststervende.echtgenoot.de.andere.hebben. onterfd.bij.testament.!Men!moet!een!testament!maken!waarin!het!heel.duidelijk!is!dat!men! de!andere!echtgenoot!wil!onterven.!Wanneer!niet.alle.voorwaarden!vervuld!zijn!wordt!het! erfrecht! beperkt! tot! de! reserve,! maar! het! is! niet! mogelijk! om! het! te! beperken! tot! de! aanstelling!van!een!algemeen!legataris.!! ! 37!

!

Ten! tweede! moeten! de! echtgenoten! op! de! dag! van! het! overlijden! van! de! eerststervende! echtgenoot! sinds! meer! dan! 6! maanden! gescheiden! leven! en! er! moet! een! bewijs. van. feitelijke. scheiding. zijn.! Dit! kan! door! alle! middelen! van! recht! bewezen! worden! gezien! het! een!feitelijke!toestand!betreft.!Er!moet!bijvoorbeeld!een!afzonderlijk!verblijf!gevorderd!zijn! voor! de! vrederechter! en! deze! moet! toelating! hebben! gegeven! om! afzonderlijk! te! gaan! wonen.! Dit! is! noodzakelijk! als! men! de! LLE! wil! onterven! bij! testament.! Als! men! vroeger! overlijdt! dan! zal! het! testament! de! rechten! van! de! LLE! beperken! tot! het! wettelijk! voorbehouden!erfdeel.! ! Ten!derde!moet!de!eerststervende!echtgenoot!bij. een. gerechtelijke. akte. een. afzonderlijk. verblijf. hebben! gevorderd.! Dit! bij! dagvaarding! in! kortgeding! in! het! kader! van! een! echtscheidingsprocedure! of! bij! verzoekschrift! bij! de! vrederechter! in! het! kader! van! een! procedure! van! dringende! en! voorlopige! maatregelen.! Dit! kan! ook! bij! conclusie! als! tegenvordering.! De! voorwaarde! is! niet. vervuld! als! enkel! de! LLE! afzonderlijk! verblijf! heeft! gevorderd.!Het!moet!je!dus!niet!op!een!plaatje!gebracht!zijn,!je!moet!het!ook!zelf!gevorderd! hebben.!Het!maakt!niet!uit!of!er!al!een!uitspraak!is!of!niet,!het!is!voldoende!dat!de!vordering! voor! het! overlijden! is! ingesteld.! Dit! is! niet! nodig! voor! de! feitelijke! scheiding! van! zes! maanden.!In!de!praktijk!wordt!dit!echter!uit!het!oog!verloren,!maar!zonder!deze!vordering! kan!je!de!andere!echtgenoot!niet!onterven.!! ! Ten! vierde! mogen! de! echtgenoten! na. die. gerechtelijke. akte. waarbij. afzonderlijk. verblijf. werd.gevorderd.niet.opnieuw.zijn.gaan.samenwonen.!Anders!is!de!feitelijke!scheiding!van! zes! maanden! verdwenen.! Een! korte! verzoeningspoging! zal! door! de! meesten! niet! als! opnieuw! samenwonen! aanzien! worden,! maar! indien! dit! toch! is! begint! de! termijn! van! zes! maanden!opnieuw!te!lopen,!dus!best!niet!riskeren.!! ! Punt. van. discussie. is. of. het. testament. al. moet. zijn. opgemaakt. nadat. de. echtgenoten. feitelijk.gescheiden.waren.gaan.leven.en.nadat.de.eerststervende.afzonderlijk.verblijf.had. gevorderd.. In! de! parlementaire! voorbereiding! zegt! een! parlementslid! dat! het! testament! maar! mocht! opgemaakt! worden! nadat! er! feitelijke! scheiding! ontstaan! was! en! nadat! het! afzonderlijk!verblijf!werd!gevorderd.!Mag.dit.ervoor?.Het!HvC!zegt!in!1994!dat!het!niet!erg!is! als! dit! testament! al! is! opgemaakt.! Deze! voorwaarde! blijkt! helemaal! niet! duidelijk! uit! de! wettekst.! Interpretatie! door! parlementaire! voorbereiding! is! niet! nodig,! aangezien! de! wettekst!duidelijk!is.! !.Opgelet:.De!onterving!op!basis!van!artikel!915bis,!§3!bW!is!mogelijk!maar!strekt!zich!niet! uit! tot! de! huwelijksvoorwaarden! en! de! contractuele! erfstellingen! die! vervat! liggen! in! een! huwelijkscontract!of!wijzigingsakte.! ! Een!oudere!man!is!getrouwd!met!een!jonge!Russische!vrouw!en!komt!bij!de!notaris.!De! man! heeft! genoeg! van! zijn! vrouw! want! hij! wordt! geslagen.! Hij! wil! de! echtscheiding! vorderen! en! hij! wil! ze! ineens! ook! al! onterven.! De! notaris! legt! het! bovenstaande! uit,! maar!dat!het!ook!vaak!zo!is!dat!er!regelingen!getroffen!in!andere!contracten!of!andere! documenten.! In! een! huwelijkscontract! was! echter! opgenomen! dat! de! volledige! nalatenschap!toekwam!aan!de!Russische!vrouw,!wat!dus!niet!toeliet!om!artikel!915bis,! §3!BW!op!toe!te!passen.!De!man!moest!dus!zo!snel!mogelijk!scheiden.! ! !

38!

!

d.#Gedeeltelijke#ontneming#van#de#reserve#van#de#LLE## Dit!kan!in!geval!van!twee!situaties.! 1.!Bij!Vonnis!(art.!915bis,!§2!lid!2!BW)! Bij! feitelijke! scheiding! kan! de! echtgenoot! de! concrete! reserve! verliezen.! Het! recht! op! de! abstracte!reserve!blijft!echter!bestaan!(VG!op!1/2!van!de!nalatenschap).!Nu!wordt!dus!aan! de!rechter!gevraagd!om!de!concrete!reserve!af!te!nemen.!Men!gaat!dus!dat!recht!op!VG!op! de!voornaamste!gezinswoning!en!huisraad!afnemen!van!de!echtgenoot!die!vertrokken!is.!Dit! kan!echter!niet!wanneer!de!LLE!eigenlijk!niet!aan!de!oorzaak!ligt!van!de!feitelijke!scheiding! (vb.! Hij! is! daar! blijven! wonen).! Hij! zal! dan! wel! recht! hebben! op! concrete! reserve! als! de! toewijzing!van!het!VG!ook!voldoet!aan!de!eisen!van!billijkheid!die!zullen!worden!beoordeeld! door!de!rechter.!Dit!wordt!in!de!praktijk!echter!zelden!toegepast.! ! Wat!is!het!gevolg!van!het!vonnis?!Het!recht!op!de!abstracte!reserve!blijft!bestaan!en!er!is! enkel!recht!op!de!reserve!in!VG!en!VG!op!de!preferentiële!goederen!op!voorwaarde!dat!de! LLE!in!de!gezinswoning!is!blijven!wonen!of!tegen!zijn!wil!verhinderd!werd!dat!te!doen!en!dat! dus!voldaan!wordt!aan!die!eisen!van!billijkheid.! 2.!In!geval!van!overspelig!kind!(art.!334ter,!lid!3!BW)! Wanneer! wordt! afstamming! van! een! overspelig! kind! wordt! vastgesteld.! De! andere! echtgenoot!kan!de!abstracte!reserve!ontnemen!maar!niet!de!concrete!reserve.!Dit!kan!zowel! bij!testament!als!bij!schenking.!! ! Yvan! en! Yvette! en! hebben! drie! kinderen.! Yvan! begint! een! affaire! met! een! Afrikaanse! vrouw!en!krijgt!er!een!kind!bij.!De!afstamming!van!het!kind!komt!vast!te!staan.!Yvette!is! hier!niet!zo!tevreden!mee!en!wil!het!voorbehouden!erfdeel!van!Yvan!beperken!op!grond! van! artikel! 334bis! of! ter! BW.! Ze! kan! de! abstracte! reserve! ontnemen! maar! niet! de! concrete!reserve.!Ze!kan!die!reserve!afnemen!bij!testament!of!ze!zou!ook!een!schenking! kunnen!doen.!! ! Man! en! vrouw! zijn! gehuwd! onder! wettelijk! stelsel! met! drie! kinderen.! Man! ontmoet! andere!vrouw!die!BOM!wil!worden.!Ze!krijgen!samen!een!kind!Pol.!Toch!staat!opeens!de! gerechtsdeurwaarder! aan! de! deur! met! een! exploot! om! onderhoudsgeld! te! vorderen! voor!Pol.!De!afstammingsband!wordt!vastgesteld.!! o Hypothese. 1:. De! vrouw! blijft! bij! haar! man,! maar! hun! kinderen! moeten! beschermd! worden.! Ze! wil! dat! Pol! niks! krijgt! (zie! later).! Een! mogelijke! oplossing!is!al!dat!ze!haar!man!de!abstracte!reserve!afneemt.!Dit!kan!zowel!bij! testament! als! bij! schenking! aan! haar! kinderen.! Art.! 334ter,! lid! 3! BW! wordt! bijna! nooit! toegepast! in! de! praktijk! omdat! in! de! meeste! gevallen! de! vrouw! zegt!dat!ze!wil!scheiden.!! o Hypothese.2:!Ze!gaan!uit!elkaar!"!art.!915bis,!§3!BW!! 3.!Onterving!bij!EOT! Hier! is! er! geen! toepassing! van! artikel! 915bis,! §3! MAAR! er! moet! uitdrukkelijk! regelingsakte! dat! er! geen! erfrecht! meer! zal! worden! toegepast! indien! een! van! de! echtgenoten! zou! overlijden!voor!het!definitief!worden!van!de!EOT!(art.!1287,!3e!lid!Ger.W.)! ! !

39!

!

D..BESCHERMING.VAN.DE.RESERVE.. 1..Verschillende.stappen.bij.de.uitoefening.van.de.reservataire.aanspraken.van.de.fictieve. massa. De!reserve!kan!worden!ingeroepen!tegen!alle!verrichtingen!ten!kosteloze!titel! a.#Samenstelling#van#de#fictieve#massa# 1.!Inleiding! De!fictieve!massa!is!wat!de!nalatenschap!zou!geweest!zijn!mochten!er!geen!schenkingen!zijn! gedaan.!Men!maakt!de!optelsom!van!wat!er!in!de!nalatenschap!zit,!wat!de!overledene!heeft! geschonken! en! wat! de! schulden! zijn! die! er! van! af! moeten! worden! getrokken.! Alle! schenkingen! worden! in! rekening! gebracht,! zelfs! die! van! 30! jaar! geleden.! Anders! zou! het! makkelijk!zijn!om!de!reserve!te!omzeilen!door!kort!voor!het!overlijden!alles!weg!te!schenken! indien!de!erfgenamen!niet!overeenkomen.!De!rechter!kan!de!gerechtelijke!verdeling!van!de! nalatenschap!bevelen,!na!dagvaarding!van!een!erfgenaam!door!een!anderen.!Er!wordt!een! notaris!aangesteld!en!beslist!dan!(als!rechter)!hoe!de!verdeling!moet!gebeuren.!Een!PV!zal! hiervan!worden!opgesteld!en!de!notaris!maakt!ook!een!notariële!inventaris!(alle!A!en!P)!en! vraagt!of!er!schenkingen!zijn!gedaan.!Gebeurt!het!dan!niet!vaak!dat!hierover!wordt!gelogen! of!dat!schenkingen!worden!verduisterd?!Neen,!dit!gebeurt!in!ongeveer!20%!van!de!gevallen,! WANT! men! moet! een! eed! afleggen! en! men! kan! gesanctioneerd! worden! door! de! correctionele! rechtbank! (gevangenis,! boete,! maar! de! facto! niet! echt! uitgevoerd)! en! de! sanctie!van!heling!(als!je!iets!achterhoudt,!verlies!je!elke!aanspraak!en!moet!je!het!afgeven)! kan! ook! boven! het! hoofd! hangen.! De! reservataire! erfgenamen! hebben! het! recht! om! rekeningen!te!onderzoeken!van!de!laatste!tien!jaar.!Mensen!vertellen!dus!liever!de!waarheid! als!het!er!op!neerkomt!dan!dat!er!een!gans!strafdossier!wordt!geopend.! ! De!FM!wordt!berekend!door!de.bestaande.goederen.op!te!tellen!bij.de.schenkingen.die.de. overledene.tijdens.zijn.leven.heeft.gedaan!en!daarop!worden!dan!de!schulden!afgetrokken.! "!De!FM!is!het!deel!waarop!men!het!BD!zal!gaan!bepalen.! ! ! Een! vrouw! heeft! drie! kinderen! en! laat! 55.000! euro! na! in! haar! nalatenschap.! Ze! heeft! 7.500!euro!schulden.!Een!tijdje!daarvoor!schonk!ze!12.500!euro!aan!een!vriendin.! o Er! zijn! 3! kinderen! dus! het! beschikbaar. deel! is! 1/4! van! de! nalatenschap! die! een!totale!waarde!heeft!van!60.000!euro!(55.000!+12.500e7.500).!60.000!euro! is! 15.000! euro.! De! schenking! die! ze! heeft! gedaan! valt! dus! binnen! deze! grenzen.! Mocht! die! grens! overschreden! zijn,! dan! konden! de! reservataire! erfgenamen! een! deel! terugeisen.! Tijdens! het! leven! van! de! decujus! kan! men! hem! niets! doen,! dus! de! reservataire! erfgenamen! kunnen! die! schenking! niet! tegenhouden.!Pas!na!het!overlijden!van!de!schenker!kan!men!beoordelen!of! de!reserve!al!dan!niet!werd!overschreden.! 2.!Wat!omvat!de!fictieve!massa?! A.&De&bestaande&goederen& Dit!zijn!alle!goederen!die!de!decujus!nog!heeft!op!het!ogenblik!van!zijn!overlijden,!welke!de! aard!ook!is!van!deze!goederen!(roerend,!onroerend,!lichamelijk,!onlichamelijk…)! ! Dit!is!ook.het!aandeel!dat!de!eerstgestorvene!bekomt!door!de!vereffeningeverdeling!van! een! huwelijksvermogensstelsel! (dit! moet! immers! voor! de! verdeling! van! de! 40!

!

nalatenschap).! Onder! het! wettelijk! stelsel! is! dit! 1/2! van! het! gemeenschappelijk! vermogen.!Wanneer!een!koppel!gehuwd!is!en!een!van!de!echtgenoten!komt!te!sterven,! zal!eerst!het!huwelijksvermogensstelsel!moeten!worden!vereffend!en!verdeeld!alvorens! men!de!nalatenschap!kan!verdelen.! ! Dit! zijn! ook. de! goederen! waarover! decujus! heeft! beschikt! bij! testament! of! bij! contractuele!erfstellling.!Zij!zitten!nog!in!de!bestaande!goederen!en!deze!beschikkingen! kunnen!pas!worden!uitgevoerd!als!ze!het!beschikbaar!deel!niet!overschrijden.!! ! Dit!zijn!niet…. ! De!rechten!die!door!het!overlijden!teniet!gaan.!(vb.!Recht!van!vruchtgebruik)! ! De! goederen! die! tot! het! vermogen! van! de! decujus! behoorden! onder! ontbindende! voorwaarde!van!zijn!vooroverlijden.!! o Een! man! heeft! een! huis! en! heeft! 300.000! euro,! maar! het! geld! was! een! schenking! met! een! conventioneel! recht! van! terugkeer.! Als! de! man! dus! eerder! overlijdt! dan! de! schenker! (=! ontbindende! voorwaarde)! behoort! het! geld!niet!tot!de!FM!en!gaat!het!terug.!! B.&De&schenkingen& Mocht! dit! er! niet! bij! gerekend! worden,! dan! zou! men! alles! kunnen! wegschenken! voor! het! overlijden!en!bleef!er!niets!meer!over!voor!de!reserve.! ! Dit! zijn! alle! schenkingen,! ongeacht! de! vorm! (notarieel,! handgift…)! zowel! op! voorschot! van!erfdeel!als!met!vrijstelling!van!inbreng.! ! De! schenkingen! behoren! tot! de! fictieve! massa,! ongeacht! het! tijdstip! wanneer! deze! gedaan!zijn!(10,!20,!30!jaar!geleden…)! ! Dit! zijn! niet:. de! gewone! kosten! van! uitrusting,! kosten! van! bruiloft! en! gelegenheidsgeschenken.!Men!moet!dus!niet!alle!nieuwjaarsgelden!die!men!ooit!heeft! gekregen!beginnen!optellen!of!wat!het!je!ouders!heeft!gekost!om!je!te!laten!studeren.! Dit!zijn!geen!werkelijke!schenkingen.!! ! Er!zijn!wel!enkele!bijzonderheden:!art.!918!BW!en!art.!124!Landverzekeringswet! o Art.. 918. BW! gaat! over! verkopen! met! voorbehoud! van! VG! mits! betalen! van! een!lijfrente!of!met!afstand!van!kapitaal!aan!een!erfgenaam!in!rechte!lijn.!Dit! wordt!gezien!als!een!schenking!aan!het!kind!voor!de!volle!eigendom,!ook!al! heeft! het! de! vorm! van! een! schenking.! Dit! komt! dus! in! de! fictieve! massa! terecht.!Deze!‘verkoop’!houdt!dus!een!vermoeden!van!schenking!in.!De!enige! manier!om!dit!vermoeden!te!weerleggen!is!aantonen!dat!het!wel!degelijk!een! verkoop!betreft!waarvoor!het!kind!betaald!heeft!en!daarvoor!is!het!nodig!dat! de!anderen!kinderen!tussenkomen!en!bevestigen!dat!ze!een!som!geld!hebben! zien! passeren.! De! wetgever! in! 1804! geloofde! niet! dat! zulke! verkopen! echt! konden! zijn.! Het! is! ook! zo! dat! zo’n! verkoop! lange! tijd! zwaarder! belast! is! geweest!dan!zo’n!schenking!(12,5%!in!plaats!van!5e7%)! ! In!de!jaren!’50!draaide!men!artikel!915!BW!om.!Notarissen!lieten!een! schenking! doen! met! voorbehoud! van! vruchtgebruik.! Men! liet! de! andere! kinderen! tussenkomen! om! hen! te! laten! zeggen! dat! ze! ermee! akkoord! gingen! en! dus! verzaakten! aan! hun! reserve.! Zo! kon! deze! schenking! wel! ontsnappen! aan! de! berekening! van! de! fictieve! massa.! Men! was! dan! als! notaris! wel! bezig! om! een! rechtshandeling! voor! te! stellen! als! iets! anders! dan! wat! het! werkelijk! was.! Dit! is! valsheid! in! geschrifte,! maar! men! deed! dat! omdat! de! schenkingsrechten! lager! 41!

!

! !

!

42!

!

waren!dan!de!verkooprechten.!Het!Hof!van!Cassatie!trad!echter!op!en! stelde! dat! artikel! 918! BW! daar! niet! voor! bedoeld! is! en! dat! het! onmogelijk. is! om! op! deze! manier! te! handelen.! Ook! al! komen! de! kinderen,!toch!moet!deze!schenking!in!aanmerking!worden!genomen! voor! de! fictieve! massa.! Duizenden! schenkingen! zijn! op! deze! manier! gedaan!en!waren!eigenlijk!niets!waard.!De!notariële!wereld!stond!dus! volledig! op! zijn! kop.! Op! een! bepaald! moment! wordt! echter! een! interpretatieve! wet! gestemd! die! zegt! dat! men! artikel! 918! BW! moet! begrijpen! op! de! manier! deze! werd! ingevoerd! in! 1804.! Met! het! woordje!‘vervreemdingen’!in!het!artikel,!worden!dus!ook!schenkingen! bedoeld.!Hiermee!wordt!het!arrest!van!het!HvC!van!de!kaart!geveegd.!! Dit!artikel!wordt!heel!veel!toegepast!"!EXAMEN!! Dit!is!echter!een!gevaarlijke!akte:!Een!vader!heeft!drie!kinderen!en!op! een! bepaald! moment! verkoopt! hij! zijn! huis! met! voorbehoud! van! VG! aan! kind! 1.! Het! kind! betaalt! 500.000! euro! voor! het! huis! en! de! vader! woont! erin! tot! zijn! overlijden.! Kwamen! de! andere! kinderen! niet! tussen,!dan!werd!deze!verkoop!gezien!als!een!schenking!en!komt!deze! dus!in!de!fictieve!massa!terecht!(ook!al!werd!er!werkelijk!500.000!euro! betaald).!Na!het!overlijden!bepaalt!men!de!waarde!van!het!huis!dat!nu! al! 600.000! euro! waard! is.! Er! zijn! drie! kinderen! dus! het! beschikbare! deel! is! 1/4.! 1/4! van! 600.000! is! 150.000! euro! dus! die! ‘schenking’! overtreft! het! beschikbare! deel! in! grote! mate.! Het! kind! met! het! huis! moet! dus! de! andere! twee! nu! betalen! als! de! andere! twee! echt! smeerlappen!zijn.!! Als!het!om!een!rechtstreekse!schenking!gaat!is!artikel!918!BW!een!van! de!belangrijkste!manieren!om!de!reserve!te!omzeilen.!! • Een! moeder! en! vader! hebben! vijf! kinderen.! Het! beschikbare! deel!zal!hier!dus!ook!weer!1/4!zijn.!Kind!A!wil!op!een!bepaald! ogenblik! een! huis! kopen,! maar! de! ouders! willen! hem! dat! schenken.!De!facto!geven!ze!hem!het!geld!om!de!aankoop!van! dat!huis!te!financieren!(125.000!euro).!Kind!B!wil!dit!ook!maar! er!is!niet!zoveel!meer!over!en!hij!krijgt!50.000!euro!om!zijn!huis! mee!te!financieren.!Voor!C,!D!en!E!is!er!niets!meer!over!en!zij! zijn! daar! niet! mee! akkoord.! Ze! gaan! naar! de! notaris! en! eisen! dat! alle! schenkingen! worden! rechtgezet! zodat! alle! kinderen! evenveel!hebben.!De!huizen!van!A!en!B!zijn!op!dit!moment!al! elk!500.000!euro!waard,!dus!C,!D!en!E!willen!ook!500.000!euro.! Volgens! de! notaris! kan! dit! niet! omdat! die! schenkingen! zijn! gebeurd! met! een! vrijstelling. van. inbreng.. De! ouders! beschikken! wel! nog! over! een! heel! groot! stuk! grond! met! een! waarde!van!1.500.000!euro.!er!zijn!schenkingen!gebeurd!voor! de! waarde! van! 1.000.000! euro! dus! de! FM! bedraagt! op! dit! moment! 2.500.000! euro.! De! andere! drie! zeggen:! geef! ons! dit! stuk!grond!en!het!probleem!is!opgelost.!Het!probleem!is!echter! dat! die! schenkingen! aan! A! en! B! zijn! gebeurd! bovenop. het! wettelijk! erfdeel.! Volgens! Bael! is! dit! op! te! lossen! door! het! perceel!grond!te!schenken!met!voorbehoud!van!vruchtgebruik!

aan!C,!D!en!E.!A!en!B!zullen!moeten!tussenkomen!en!afstand! doen!van!hun!reserve.!Het!perceel!grond!verdwijnt!dus!uit!de! FM! die! op! dit! moment! 1.000.000! euro! bedraagt.! Wat! is! het! probleem! nu?! A! en! B! die! hun! schenkingen! al! veel! vroeger! hebben!gekregen!zonder!enige!tussenkomst!van!C,!D!en!E.!Hun! schenkingen!zitten!dus!wel!degelijk!nog!in!de!FM,!waarvan!het! beschikbaar! deel! 1/4! bedraagt! en! dat! dus! maar! 250.000! euro! is.! Vroeger! was! deze! echter! 2,5! miljoen! euro! waard! met! een! BD! van! 625.000! euro.! A! mocht! dus! sowieso! zijn! schenking! houden!en!B!moest!wel!al!een!deel!terugbetalen.!Nu!zijn!A!en! B!hun!schenkingen!echter!volledig!kwijt.!Wat!moet!men!doen?! Men!is!overeengekomen!dat!C,!D!en!E!de!schenkingen!van!A!en! B! ongemoeid! zullen! laten! en! hun! reserve! dus! niet! zullen! inroepen.! Het! enige! probleem! wat! nu! nog! overblijft! is! het! verbod. van. erfovereenkomsten.! Men! kan! geen! overeenkomsten!maken!over!een!nalatenschap!die!nog!niet!is! opengevallen.!! o Art.. 124. W.. Landverzekeringsovereenkomsten. handelt! over! de! levensverzekering.! Een! levensverzekering! kan! worden! beschouwd! als! een! schenking! wanneer! de! animus. donandi. aanwezig! is.! De! wet! LVO! zegt! dat! wanneer! iemand! begiftigde! was! een! LVZ! dit! niet! in! aanmerking! genomen! werd!voor!de!berekening!van!de!fictieve!massa.!Dit!is!echter!op!voorwaarde! dat! de! premies! die! voor! die! verzekering! betaald! werden! redelijk! waren! in! verhouding! met! het! vermogen! van! diegene! die! de! VZ! is! aangegaan.! 10! jaar! geleden! beweerde! Bael! echter! dat! dit! strijdig! was! met! het! Grondwettelijk! gelijkheidsbeginsel.! Waarom?! Bael! zei! dat! spaarverrichtingen! op! een! ongelijke! manier! behandeld! werden! zonder! dat! daarvoor! een! reden! was.! Indien!men!via!een!levensverzekering!‘spaart’!voor!zijn!erfgenamen!dan!werd! dit! buiten! de! FM! gehouden.! Indien! men! via! een! spaarboekje! of! een! effectenrekening!zou!sparen!wordt!dit!wel!in!aanmerking!genomen.!Er!is!geen! reden! om! de! ene! spaarverrichting! anders! te! behandelen! dan! de! andere.! Indien! mensen! overlijden! wordt! een! bepaalde! rekening! uitbetaald! aan! de! begiftigde.! Indien! een! VZ! nemer! op! een! bepaalde! leeftijd! nog! in! leven! is! wordt!de!verzekering!als!kapitaal!uitbetaald,!waarop!dit!opnieuw!kan!worden! belegd.!Dit!komt!dus!neer!op!een!gewone!spaarverrichting.!Het!GwH!heeft!nu! echter!gezegd!dat!artikel!124!W.!LVO!niet!meer!kan!worden!gebruikt!om!te! ontsnappen!aan!de!reserve.!Vanaf!het!dus!gaat!over!een!spaarverzekering!is! het! strijdig! met! het! gelijkheidsbeginsel! en! moet! het! in! rekening! worden! gebracht!bij!de!FM.!! o Art..127.W..LVO!"!Het!kapitaal!dat!je!krijgt!van!een!verzekering!is!EV,!ook!al! zijn!de!premies!betaald!met!geld!uit!het!GV.!Het!GwH!heeft!ook!hier!gezegd! dat!dit!strijdig!is!met!het!gelijkheidsbeginsel,!dus!wordt!het!ook!gezien!als!een! schenking!en!is!het!zichtbaar!in!de!FM.!! ! Boer!en!boerin!in!Wallonië.!De!man!wordt!65!en!strijkt!het!geld!op!van! zijn!levensverzekering!en!zegt!dat!hij!vertrekt.!De!boerin!zegt,!oké!doe! maar,!maar!ik!wil!wel!een!deel!van!dat!kapitaal!want!premies!werden! betaald! met! gemeenschappelijke! gelden.! "! PV! aan! GwH:! zegt! dat! 43!

!

wanneer! het! gaat! om! een! spaarverrichting! in! de! vorm! van! een! levensverzekering,!dit!moet!worden!gezien!als!gemeenschappelijk!en! dus!bij!FM!moet!worden!gerekend.!De!boerin!kreeg!dus!haar!deel.!! ! Schenking!van!gelden!om!een!bouwgrond!te!kopen!! o A! krijgt! geld! om! een! bouwgrond! te! kopen! (100.000)! en! B! krijgt! een! bouwgrond! (100.000).! De! wetgever! in! 1804! zegt! dat! wanneer! er! geld! is! geschonken!de!FM!bestaat!uit!het!bedrag!zonder!intrest.!Wanneer!men!een! bouwgrond!schenkt!wordt!deze!gewaardeerd!op!de!huidige!waarde.!Bij!A!zal! de!schenking!dus!nog!altijd!gewaardeerd!worden!op!100.000!euro!en!bij!B!is! de! huidige! waarde! 1! miljoen,! dus! wordt! er! ook! 1! miljoen! in! de! FM! opgenomen.!! ! Wat!in!verband!met!wettelijk!samenwonenden?!Art..1478,.lid.3.BW! o Bij! WSP! zijn! alle! goederen! waarvan! men! de! eigendom! kan! bewijzen! EV.! Als! men!de!eigendom!niet!kan!bewijzen,!zijn!ze!in!onverdeeldheid.!! ! Er!zijn!drie!kinderen!en!een!mama.!Twee!van!de!drie!kinderen!leven! ergens!anders!en!het!derde!kind!woont!nog!altijd!thuis.!Mama!en!kind! hebben! verklaring! van! wettelijke! samenwoning! afgelegd! omdat! daar! een!aantal!fiscale!voordelen!aan!zijn!verbonden.!dit!artikel!zegt!dat!als! de! mama! overlijdt,! men! ervan! uitgaat! dat! de! goederen! in! de! gemeenschappelijke! woning! toebehoren! aan! de! mama! en! voor! de! helft! zijn! geschonken! aan! de! inwonende! dochter.! De! wettelijk! samenwonende! dochter! heeft! dus! de! overdeelde! helft! van! alle! goederen! in! de! woning.! Dit! deel! moet! dus! in! de! FM! worden! opgenomen! en! eventueel! worden! ingekort! bij! overschrijding! van! het! BD.! De! andere! helft! van! de! onverdeeldheid! is! gewoon! deel! van! de! nalatenschap.!"!Goed!opschrijven!wie!wat!gekocht!heeft!met!bewijs!! Dochter!kan!zo!eventueel!meubels!of!andere!zaken!kwijgeraken.! ! Tante!en!nicht!wonen!wettelijk!samen!(huis!in!onverdeeldheid),!maar! tante!heeft!een!zoon!(Reserve!is!1/2).!De!tante!sterft.!In!De!FM!zit!het! EV!van!de!tante,!haar!helft!van!het!onverdeelde!huis!EN!de!helft!van! de! nicht! in! het! onverdeelde! huis! (want! wordt! als! een! schenking! beschouwd).!De!nicht!krijgt!dit!deel!slechts!terug!als!het!BD!niet!wordt! overschreden.!

! De. waardering! van! de! schenking! gebeurt! op! het! ogenblik! van! het! openvallen! van! de! nalatenschap.!Men!vertrekt!dus!van!de!waarde!die!het!goed!heeft!bij!het!overlijden!van!de! schenker.! Dit! is! een! logische! reden! aangezien! de! goederen! immers! worden! geacht! het! vermogen!van!de!decujus!niet!te!hebben!verlaten!(art.911,!1e!lid!BW).!! ! Een!kind!krijgt!een!schenking!en!koopt!een!stuk!bouwgrond!(100.000!euro).!Een!ander! kind!krijgt!een!stuk!bouwgrond!(100.000!euro).!Kind!3!krijgt!een!appartement!in!Knokke! ter!waarde!van!100.000!euro.!! o Na! 30! jaar! is! het! eerste! perceel! bouwgrond! nog! altijd! evenveel! waard! (100.000!euro).!Het!tweede!perceel!bouwgrond!is!nu!gestegen!naar!800.000! euro!en!het!appartement!is!nu!al!600.000!euro!waard.! o Diegene!die!het!geld!heeft!gekregen!is!100.000!euro!en!dat!blijft!zo!want!die! 100.000!is!er!nog!steeds!(maakt!niet!uit!of!stuk!bouwgrond!nu!800.000!euro! waard! is).! Het! andere! stuk! bouwgrond! heeft! nog! altijd! dezelfde! waarde! dus! 44!

!

100.000!euro.!Het!appartement!in!Knokke!wordt!echter!in!de!FM!opgenomen! voor!600.000!euro!! o Dit!kan!dus!leiden!tot!zeer!ongewenste!effecten.!

! Bij!wettelijk!samenwonenden!speelt!artikel!1478,!lid!3!BW.!Alle!goederen!waarvan!men!de! eigendom! kan! bewijzen! behoren! tot! het! EV,! andere! goederen! zijn! in! onverdeeldheid! wanneer! er! geen! bewijs! kan! worden! geleverd.! Als! een! WSP! sterft! en! de! andere! is! een! erfgenaam,! dan! wordt! het! deel! van! de! LLWSP! in! de! onverdeeldheid! als! een! schenking! beschouwd! t.a.v.! de! erfgenamen! met! een! voorbehouden! erfdeel,! behoudens! tegenbewijs.! Dit! deel! moet! dus! bij! de! FM! worden! gerekend! en! eventueel! worden! ingekort! bij! overschrijding.!! ! Een! vader! woont! wettelijk! samen! met! de! dochter! en! vader! beschikt! over! een! grote! kunstcollectie.! Nu! is! er! dus! een! wettelijk! vermoeden! dat! de! dochter! voor! de! helft! eigenaar!is!van!die!collectie!(ingevolge!wettelijk!vermoeden).!Dit!is!een!sterk!voordeel! van! die! samenwonende! dochter! tegenover! de! andere! kinderen.! Daarom! zegt! het! BW! dat!die!helft!geacht!wordt!bekomen!te!zijn!door!middel!van!een!schenking!en!daarom!in! de!FM!moet!worden!gebracht.!Dit!is!van!toepassing!bij!alle!gevallen!wanneer!de!LLWSP! een!erfgenaam!is!van!de!vooroverledene.! ! Men! houdt! geen! rekening! met! de! meere! of! minderwaarden! als! gevolg! van! de! schenking! (verbouwingen! die! gedaan! zijn! aan! een! huis)! maar! wel! met! toevallige! meere! of! minderwaarden! (vb.! marktschommelingen! van! vastgoedprijzen).! De! waarde! wordt! dus! geschat!ten!tijde!van!overlijden,!maar!voor!de!‘staat’!van!het!geschonken!goed!baseert!men! zich!op!het!tijdstip!van!de!schenking.!! ! Een! vader! schenkt! een! huis! met! grond! aan! kind! A.! Het! huis! is! vervallen! en! kind! verbouwt!dit!volledig.!Later!sterft!de!vader.!Voor!de!waarde!van!het!huis!kijken!we!naar! datum!van!overlijden,!maar!voor!de!staat!kijken!we!naar!datum!van!de!schenking.!Deze! staat! moet! in! acht! worden! genomen,! wat! het! schatten! dus! zeer! moeilijk! staat.! Een! bewijs!van!staat!van!het!geschonken!goed!is!dus!belangrijk!om!discussies!te!vermijden.!! ! Een! uitzondering! op! de! ‘waarde! ten! tijde! van! overlijden’! is! deze! waarbij! schenkingen! van! goederen! gebeurd! zijn! met! toepassing! van! artikel! 140bis! W.! Reg.! Schenkingen! tegen! een! tarief! van! 0%! zijn! mogelijk! indien! aan! bepaalde! voorwaarden! zijn! voldaan.! Het! is! de! bedoeling!in!deze!situatie!om!werkgelegenheid!te!creëren.!In!dit!geval!gaat!men!uit!van!de! waarde! op! het! ogenblik! van! de! schenking.. Men! wil! de! erfgenamen! door! deze! regeling! eigenlijk! beschermen! tegen! de! betaling! van! successierechten! waardoor! ze! misschien! een! goed!draaiende!onderneming!moeten!verkopen.! ! Men!heeft!een!vader!en!ene!moeder!en!die!hebben!twee!kinderen.!Het!ene!kind!neemt! de!onderneming!van!de!vader!over!en!het!andere!kind!krijgt!een!appartementsgebouw! met! 15! flats.! Beide! schenkingen! hebben! ongeveer! dezelfde! waarde! (750.000! euro).! Twintig!jaar!later!overlijdt!de!vader!en!is!de!waarde!van!de!onderneming!gestegen!naar! 5!miljoen!euro!en!de!waarde!van!het!gebouw!naar!1!miljoen.!! o Normaal! gezien! zou! men! voor! de! fictieve! massa! een! waarde! van! 6! miljoen! euro!in!acht!moeten!nemen!en!daarop!het!beschikbaar!deel!bepalen.!Er!zijn! twee! kinderen! dus! het! BD! is! 1/3,! wat! dan! twee! miljoen! zou! zijn.! Dit! is! niet! echt! eerlijk! want! het! ene! kind! heeft! door! zijn! eigen! verdienste! het! bedrijf! laten!groeien,!terwijl!een!gebouw!vanzelf!in!waarde!stijgt.!! 45!

!

o Om!dit!te!vermijden!heeft!men!een!fiscaal!voordelig!tarief!ingevoerd!waarbij! men!uitgaat!van!de!waarde!op!moment!van!de!schenking.! o Toch!is!dit!een!mes!dat!langs!twee!kanten!snijdt.!Die!onderneming!die!op!het! moment!van!de!schenking!750.000!euro!waard!was!kon!ook!failliet!gaan!en! op! basis! van! deze! regel! moet! dan! wel! 750.000! euro! in! rekening! worden! gebracht!terwijl!dat!kind!dan!misschien!helemaal!niets!meer!heeft.!!

! Voor! feitelijke. samenwoners! kan! men! de! reserve! omzeilen! via! een! overeenkomst! ten! bezwarende!titel.!! ! Een!ongetrouwde!man!en!een!vrouw!die!samen!een!huis!kopen!willen!dat,!als!een!van! hen! overlijdt,! het! huis! toekomt! aan! de! langstlevende.! De! reserve! van! de! ascendenten! kan!worden!uitgeschakeld!in!het!voordeel!van!de!LLWSP,!maar!niet!ten!voordele!van!de! feitelijk! samenwonende! partner.! Dit! is! hetzelfde! voor! wanneer! ze! een! kind! samen! zouden!hebben.!Zowel!ascendenten!als!kinderen!zouden!dus!een!aandeel!erven!van!de! woning! (in! onverdeeldheid)! en! kunnen! ze! op! elk! moment! de! woning! verkopen! om! uit! die!onverdeeldheid!te!treden.! o Oplossing:.beding.van.aanwas! Twee!kopers!sluiten!een!overeenkomst!met!elkaar!en!zeggen!dat!als!de!ene!koper!het!langst! leeft!de!volle!eigendom!krijgt!in!ruil!voor!de!kans!dat!wanneer!de!andere!het!langst!leeft!hij! het! huis! in! volle! eigendom! krijgt.! Dit! is! geen! schenking! maar! een! overeenkomst! ten! bezwarende!titel,!want!men!krijgt!er!iets!voor!in!de!plaats.! ! Er!bestaat!ook!zoiets!als!wederkerige. schenkingen.. Dit!wil!zeggen!dat!!men!een!schenking! doet! aan! bijvoorbeeld! de! ! samenwonende! partner! en! die! partner! aan! jou.! Dit! beding! van! aanwas!kan!zo’n!wederkerige!schenking!zijn,!maar!hangt!van!een!paar!zaken!af.!De!animus! donandi!speelt!een!grote!rol.!Indien!deze!intentie!er!is,!de!intentie!om!iemand!te!begiftigen,! dan! verkrijgt! de! overeenkomst! een! kosteloze! titel.! Deze! intentie! wordt! echter! niet! vermoedt,!dus!de!reservataire!erfgenaam!zal!dit!moeten!bewijzen.!Een!arrest!van!het!HvB!in! Gent! is! geveld! omtrent! zo’n! beding! tussen! broer! en! zus.! Een! van! hen! overlijdt! en! de! kinderen! vorderen! de! reserve! tegen! de! beschikking! waarbij! die! helft! toekwam! aan! de! langstlevende.!De!kinderen!wilden!dat!dit!ook!in!de!fictieve!massa!terecht!kwam.!Het!HvB! gaf! ze! geen! gelijk! en! ging! zelf! niet! in! op! hun! animus! donandi.! De! meerderheid! is! het! daarmee!eens!en!een!wederkerige!schenking!wordt!dus!gedaan!onder!bezwarende!titel.!! ! Stel,!een!man!van!62!en!een!vrouw!van!28!sluiten!zo’n!beding!van!aanwas.!Niet!onder! bezwarende!titel,!want!dit!zou!een!totaal!onevenwichtig!kanscontract!zijn!aangezien!de! vrouw! veel! jonger! is.! Dit! is! dus! geen! rechtshandeling! ten! bezwarende! titel! meer! door! het!onevenwicht.!Dit!doet!zich!ook!voor!wanneer!de!gezondheidstoestand!van!een!van! de!twee!kopers!veel!slechter!is!dan!die!van!de!andere!koper.!! ! Zo’n! beding! van! aanwas! is! ook! om! fiscale! redenen! voordelig.! Successierechten! bij! samenwonenden! liggen! heel! hoog.! Via! zo’n! beding! kan! dit! worden! vermeden! en! kan! men! gebruik!maken!van!een!lager!tarief.!Vroeger!was!er!dus!ook!een!fiscale!motivatie!voor!zulke! bedingen.! Een! overeenkomst! van! aanwas! in! VE! leidt! tot! 10! of! 15%! ! registratierechten! in! plaats! van! veel! hogere! successierechten.! Voor! verkoop! van! roerende! goederen! is! het! 0%! (geen! registratierecht).! Dit! is! dus! een! van! de! fiscale! technieken! om! aan! zware! fiscale! successieplanning!te!doen.!! ! 46!

!

Wat.met.wettelijke.samenwoners?.Er!zijn!twee!hypothesen:!ofwel!komt!de!LLWSP!op!met! afstammelingen!van!de!eerstgestorvene,!ofwel!niet.! ! Indien! er! geen! aftstammelingen! zijn,! is! er! geen! probleem! met! het! testament! in! het! voordeel! van! de! WSP.! Men! kan! de! reserve! van! de! ascendenten! uitschakelen.! Als! het! gaat!om!een!gezinswoning!moeten!er!ook!geen!successierechten!worden!betaald.!! ! Als!er!afstammelingen!zijn!heeft!men!sowieso!te!maken!met!het!voorbehouden!erfdeel! van!die!kinderen.!Stel!nu!dat!er!drie!kinderen!zijn,!dan!kan!je!wel!het!VG!hebben!op!de! gezinswoning.!Als!die!woning!in!onverdeeldheid!is!dan!heeft!men!dus!de!helft!in!VE!en! het!VG!op!de!andere!helft.!De!BE!kan!echter!niet!aan!de!LLP!worden!gegeven!en!gaat! dus!sowieso!naar!de!kinderen.!! o Wanneer!je!bij!testament!zoveel!mogelijk!aan!de!LLP!wil!geven,!zou!je!ook!1/4! in! VE! kunnen! geven! aangezien! dit! het! BD! bedraagt! bij! drie! kinderen.! In! praktijk! wordt! vaak! een! beding! van! aanwas! in! BE! gemaakt.! Als! de! ene! overlijdt!krijgt!de!andere!de!BE!op!de!helft!van!het!huis!in!ruil!voor!de!kans! dat! als! de! andere! eerst! overlijdt,! jijzelf! de! andere! helft! in! BE! krijgt.! Deze! overeenkomsten! worden! in! de! praktijk! niet! zoveel! gebruikt! aangezien! ze! fiscaal!ook!niet!zo!voordelig!zijn.!! ! Een! jonge! man,! een! vrouw! en! een! oudere! man! komen! bij! de! notaris.! De! vrouw! heeft! drie!kinderen!met!de!jonge!man,!maar!ook!een!relatie!met!de!oude!man.!De!jonge!man! en!vrouw!staan!officieel!op!hetzelfde!adres!ingeschreven.!Beide!mannen!willen!dat!als! zij!overlijden,!alles!toekomt!aan!die!vrouw.!Hoe!doen!we!dit?!! o Het!is!beter!voor!de!vrouw!om!officieel!bij!de!oudere!man!te!gaan!wonen!en! een! verklaring! van! wettelijke! samenwoning! af! te! leggen.! Dan! kan! de! oude! man! een! testament! maken! in! het! voordeel! van! de! vrouw,! in! haar! hoedanigheid! van! LLWSP.! De! wettelijke! samenwoning! eindigt! niet! door! feitelijke!scheiding!dus!de!vrouw!kan!terug!naar!haar!vroegere!woning!gaan.!! Wettelijke! samenwoners! worden! bij! de! berekening! van! de! successierechten! gelijkgesteld!met!de!LLE.!! o Feitelijke! samenwoners! worden! gedeeltelijk! fiscaal! gelijkgesteld! qua! successierechten! onder! twee! voorwaarden:! Ze! zijn! een! jaar! ingeschreven! in! de!bevolkingsregisters!op!hetzelfde!adres!en!voeren!een!gemeenschappelijke! huishouding!(maar!laatste!voorwaarde!wordt!vermoed,!maar!is!weerlegbaar).! Indien!dit!het!geval!is!vallen!ze!ook!onder!de!tarieven!van!echtgenoten.!Die! termijn!wordt!3!jaar!in!plaats!van!1!jaar!om!onder!het!0%!tarief!te!vallen!voor! gezinswoning.! o Wat!als!de!vrouw!wil!dat!zoveel!mogelijk!naar!de!jonge!man!gaat?!Dit!is!een! probleem! voor! hen! want! onwaarschijnlijk! hoge! successierechten.! Ze! willen! een!regeling!voor!hun!huis!en!sluiten!en!overeenkomst!van!aanwas!in!VE.!Dit! zal!10%!kosten!en!zo!ontsnapt!men!aan!successierechten!van!65%.!! C.&Huwelijksvoordelen& Om! de! omvang! van! de! erfaanspraken! van! een! onder! een! gemeenschapsstelsel! gehuwde! echtgenoot! te! bepalen,! moet! vooreerst! het! gemeenschappelijk! vermogen! vereffend! en! verdeeld!worden.!De!verdeling!van!het!gemeenschappelijk!vermogen!geschiedt!in!de!regel! bij!helften!(art.!1445!B.W.).!Het!huwelijksvermogensrecht!laat!evenwel!toe!de!omvang!van! de! rechten! van! de! langstlevende! echtgenoot! in! de! huwgemeenschap! te! verruimen.! De! rechtsleer! gewaagt! in! dit! verband! van! huwelijksvoordelen.! Een! huwelijksvoordeel! is! voorhanden!“telkens!een!echtgenoot!een!voordeel!bekomt!uit!de!werking,!samenstelling!of! 47!

!

verdeling! van! het! huwelijksvermogensstelsel,! waarbij! deze! echtgenoot! huwelijkse! aanwinsten! verkrijgt”.! Huwelijksvoordelen! hebben! een! aantal! belangrijke! voordelen.! Zo! worden! huwelijksvoordelen! in! beginsel! onweerlegbaar! vermoed! voordelen! onder! bezwarende! titel! te! zijn,! wat! impliceert! dat! zij! buiten! beschouwing! worden! gelaten! bij! het! bepalen! van! de! fictieve! massa! van! de! eerststervende! echtgenoot! en! dus! niet! bedreigd! kunnen!worden!door!een!vordering!tot!inkorting.!Er!zijn!uitzonderingen!die!geacht!worden! gedaan! te! zijn! ten! kosteloze! titel! of! een! schenking! zijn! en! in! de! FM! vallen.! Dit! is! het! geval! voor!art.!1458,!lid!2!BW;!art.!1464,!lid!2!BW;!art.1465.! ! Een!man!en!een!vrouw!zijn!getrouwd!en!hebben!zeven!gemeenschappelijke!kinderen.!In! het! huwelijkscontract! wordt! gezegd! dat! gans! de! gemeenschap! toekomt! aan! de! LLE.! Hebben! de! kinderen! reservataire! aanspreken! wanneer! zo’n! bepaling! is! opgenomen! in! het!huwelijkscontract!of!de!akte!tot!wijziging!van!het!huwelijksvermogensstelsel?!! o Wanneer! men! onder! wettelijk! stelsel! is! gehuwd! heeft! men! drie! vermogens! (EVM,! EVV,! GV).! De! Wet! laat! toe! om! het! volledige! GV! aan! de! LLE! toe! te! kennen! en! op! die! manier! het! voorbehouden! erfdeel! van! de! kinderen! uit! te! schakelen,!maar!is!niet!terug!te!vinden!in!BW.!Men!zou!een!huwelijkscontract! kunnen! opmaken! waarin! vroeger! meestal! een! verblijvingsbeding. werd! opgenomen.! Men! liet! gans! de! gemeenschap! toekomen! aan! de! LLE.! Deze! clausule! is! een! huwelijksvoordeel! en! wordt! geacht! gedaan! te! zijn! onder! bezwarende!titel.! ! Ten!eerste!is!er!een!beding.van.vooruitmaking.!Deze!clausule!is!in!principe!niet!vatbaar!voor! inkorting,!want!wordt!geacht!gedaan!te!zijn!ten!bezwarende!titel!en!is!dus!een!manier!om! de! reserve! van! de! kinderen! in! te! perken! of! uit! te! schakelen.! Het! is! voor! de! kinderen! geen! echte!benadeling,!maar!een!uitgesteld!erfrecht.!Toch!wil!men!het!evenwicht!tussen!de!LLE! en!de!reservataire!erfgenamen!enigszins!behouden!en!maakt!men!uitzonderingen!wanneer! meerdere!voordelen!met!elkaar!worden!gecombineerd.!! ! Een!eerste!uitzondering!bevindt!zich!in!artikel!1458,!lid!2!BW!.!Het!beding!wordt!als!een! schenking! gezien! ten! belope! van! de! helft! indien! ze! tegenwoordige! of! toekomstige! goederen!tot!voorwerp!heeft!die!de!vooroverleden!echtgenoot!in!het!GV!heeft!gebracht! door!een!uitdrukkelijk!beding!in!het!huwelijkscontract.!De!wetgever!beschouwt!de!helft. van! de! door! de! overleden! echtgenoot! ingebrachte! goederen! als! een! schenking.! De! andere! helft! wordt! nog! steeds! aanzien! als! een! huwelijksvoordeel! en! worden! dus! ten! bezwarende! titel! gekwalificeerd.! De! maximumgrens! voor! de! kwalificatie! als! schenking! zijn!dus!alle!aanwinsten!plus!de!terugneming!van!de!eigen!inbreng!plus!de!helft!van!de! inbreng!door!de!andere!echtgenoot.!De!inkorting!gebeurt!in!natura.!De!ratio!hierachter! is! dat! de! inbreng! uit! de! familie! komt,! want! komt! uit! het! EV! van! een! van! de! twee! partners!en!moet!tot!op!zekere!hoogte!terugkeren!naar!de!familie.!! o Toch!moet!hier!een!nuance!worden!gemaakt,!want!stel!nu!dat!de!vrouw!een! inbreng! doet! van! een! huis! in! het! huwelijkscontract! staat! dat! ganse! gemeenschap! toekomt! aan! de! LLE.! Is! de! vrouw! de! LLE! dan! keert! het! huis! terug!naar!haar,!maar!dit!wordt!dan!niet.gezien.als.een.schenking.aangezien! het! uit! haar! eigen! vermogen! komt.! Het! ingebrachte! goed! dat! men! zelf. terugneemt! wordt! niet! gezien! als! een! schenking! en! dus! niet. in! rekening! gebracht!bij!de!FM.!! o Een! man! brengt! hij! huwelijkscontract! een! bouwgrond! in! het! GV! in! met! een! waarde!van!50.000!euro.!Er!wordt!omtrent!deze!bouwgrond!een!beding!van! 48!

!

kosteloze! vooruitmaking! opgenomen.! De! man! overlijdt! en! de! bouwgrond! is! op!dat!moment!75.000!euro!waard.!Het!GV!is,!met!bouwgrond,!200.000!euro! waard.! De! vrouw! zal! de! bouwgrond! voorafnemen! en! nog! de! helft! van! de! resterende! waarde! van! het! GV,! namelijk! 125.000! euro,! kunnen! opeisen.! De! kinderen!zullen!echter!de!vordering!tot!inkorting!kunnen!instellen!voor!zover! de!helft!van!de!vooruitmaking!als!een!schenking!wordt!beschouwd,!te!weten! dat!37.500!euro,!het!beschikbaar!deel!van!de!nalatenschap!overschrijdt.! ! Een! tweede! uitzondering! wordt! voorzien! in! artikel! 1465! BW.! In! dit! geval! zijn! er! niete gemeenschappelijke! kinderen! tussen! de! man! en! vrouw.! Bij! gemeenschappelijke! kinderen! kan! men! zonder! problemen! het! GV! toekennen! aan! de! LLE,! want! de! gezamenlijke! kinderen! worden! niet! benadeeld! (ze! krijgen! het! uiteindelijk! wel).! Als! er! ook!andere!kinderen!zijn!(uit!een!vorige!relatie)!en!men!geeft!dan!alles!aan!de!LLE!en!zij! sterft! dan! krijgen! de! kinderen! die! geen! afstammeling! zijn! van! de! LLE! niets! en! daarom! moeten! zij! extra! beschermd! worden.! De! maximumgrens! is! hier! de! helft! van! alle! aanwinsten!plus!de!terugneming!van!de!eigen!inbreng.!!

! Ten! tweede! bestaat! er! ook! een! verblijvingsbeding! dat! niet! vatbaar! is! voor! inkorting,! want! wordt!ook!geacht!gedaan!te!zijn!onder!bezwarende!titel!en!is!dus!weer!een!manier!om!de! reserve!in!te!perken!of!uit!te!sluiten.!! ! Wanneer! dit! beding! echter! gecombineerd! wordt! met! inbreng! van! tegenwoordige! of! toekomstige!goederen!in!het!GV!door!de!!eerststervende!echtgenoot!stelt!artikel!1464,! lid! 2! BW! dat! er! toch! een! mogelijke! kwalificatie! van! schenking! kan! zijn.! De! maximumgrens!is!alle!aanwinsten!plus!terugneming!van!de!eigen!inbreng!plus!de!helft! van! de! inbreng! door! de! andere! echtgenoot.! Wanneer! de! echtgenoot! dus! een! inbreng! heeft! gedaan! van! EV! naar! GV! is! de! helft! van! de! waarde! op! moment! van! verdeling! vatbaar!om!als!schenking!te!worden!aanzien.!! ! Ook! wanneer! er! weer! nietegemeenschappelijke! kinderen! tot! de! nalatenschap! kunnen! komen! kan! ook! weer! een! deel! als! schenking! worden! gezien.! De! maximumgrens! is! de! helft! van! alle! aanwinsten! plus! terugneming! van! de! eigen! inbreng.! (alles! wat! boven! de! helft!van!de!aanwinsten!is!bekomen!is!schenking).!De!vordering!tot!inkorting!gebeurt!in! natura.!! o Je! bent! moeder! van! een! grote! spierbal.! Vader! en! moeder! hebben! een! verblijvingsbeding! in! hun! huwelijkscontract! gezet! zodat! de! kinderen! hun! voorbehouden!erfdeel!niet!kunnen!inroepen!zolang!een!van!beide!ouders!nog! in!leven!zijn.!Dit!is!dus!een!grotere!beperking!dan!bijvoorbeeld!een!testament! waar!de!reserve!altijd!kan!worden!ingeroepen.!! ! Wanneer! dit! beding! gecombineerd! wordt! met! een! inbreng! uit! eigen! vermogen!maken!de!kinderen!toch!nog!aanspraak!op!hun!reserve.!De! helft!van!het!ingebrachte!goed!zal!als!een!schenking!worden!gezien.!! ! De! kinderen! uit! een! vorige! relatie! van! de! eerststervende! echtgenoot! kunnen! hun! voorbehouden! erfdeel! inroepen! op! alles! wat! de! LLE! bekomt! boven! de! helft! van! de! aanwinsten! (want! wordt! gezien! als! schenking!en!is!in!FM).!! Men! spreekt! de! hele! tijd! over! aanwinsten.! Stel! nu! dat! de! vrouw! haar! leven! lang! is! thuisgebleven! omdat! haar! man! chirurg! was! met! een! goed! inkomen.! Bij! een! verblijvingsbeding! gaat! alles! wat! de! helft! van! de! aanwinsten! te! boven! gaat! in! aanmerking!

49!

!

worden!genomen!als!schenking.!Het!feit!dat!de!aanwinsten!eigenlijk!allemaal!afkomstig!zijn! van!de!man!zal!men!uiteraard!niet!als!een!schenking!gaan!beschouwen.! (zie.vele.voorbeelden.in.andere.samenvatting)!! D.&De&schulden& Dit!omvat!alles!wat!de!decujus!in!passiva!heeft.!Er!zijn!enerzijds!de!schulden!die!de!decujus! bij! overlijden! heeft! en! anderzijds! de! lasten! zoals! begrafeniskosten,! kosten! van! boedelbeschrijving!en!van!vereffeningeverdeling.! E.&Volgorde!(belangrijk!voor!examen!!zie!ook!SV!met!voorbeelden!!!)! Men!neemt!de!activa,!daarbij!schenkingen!optellen!en!daar!schulden!van!aftrekken.!Zo!staat! het!in!art.!922!BW.!In!de!rechtsleer!gebruikt!men!soms!een!tweede!volgorde!waarbij!men! van! de! bestaande! goederen! schulden! aftrekt! en! pas! daarna! de! schenkingen! erbij! optelt.! Wanneer!er!meer!A!dan!P!zijn!heeft!de!volgorde!niet!veel!belang.!Wanneer!de!nalatenschap! echter!deficitair!is!wordt!beter!de!tweede!volgorde!gebruikt.!Men!vertrekt!van!de!basisregel! dat!de!schuldeisers!de!vordering!tot!inkorting!niet!kunnen!vorderen!van!de!decujus!en!ze!er! dus! geen! voordeel! uit! kunnen! halen! of! er! al! dan! niet! schenkingen! zijn! gebeurd! die! het! beschikbaar! deel! overschrijden.! Hieruit! leidt! men! af! dat! als! men! A! –! P! doet,! nooit! op! een! negatief! getal! mag! uitkomen.! Anders! zou! dat! een! invloed! hebben! op! de! grootte! van! het! beschikbaar!deel.!Een!auteur!verkiest!echter!de!eerste!methode.!Hij!meent!dat!schuldeisers! wel!het!voordeel!van!de!inkorting!mogen!hebben.!Hij!leidt!dit!af!uit!de!letterlijke!tekst!van! de!wet,!maar!is!hier!in!de!minderheid.!! ! ! De!A!bedragen!200.000,!de!schulden!300.000!en!de!schenkingen!ook!300.000!! o wanneer!we!eerste!methode!gebruiken!krijgen!we!een!totaal!van!(200+300e 300)!200.000.! o In!de!rechtsleer!nemen!we!echter!de!tweede!methode!(200e300)!waarbij!we! op! e100! uitkomen.! De! schulden! onder! 0! worden! gelijkgesteld! aan! 0,! dus! als! we!de!schenkingen!er!bij!optellen!komen!we!aan!300.000.!De!idee!hierachter! is! dat! we! de! fictieve! massa! gaan! verkleinen! en! zo! het! beschikbaar! deel! ook! gaan! verkleinen! en! dus! een! groter! deel! gaan! inkorten,! ook! voor! de! schuldeisers.!! ! Bij!1!kind!is!het!beschikbaar!deel!in!de!eerste!opinie!100.000!euro!en! in! de! tweede! 150.000! euro.! Wanneer! de! decujus! een! schenking! van! 300.000! heeft! gedaan! zal! er! een! inkorting! plaatsvinden.! In! de! eerste! opinie! moet! een! inkorting! van! 200.000! gebeuren! en! in! de! tweede! opvatting!zal!een!inkorting!van!150.000!euro!plaatsvinden.!! ! 2..Aanrekening.van.de.giften.op.het.beschikbaar.deel. a.#Algemeen# Men!moet!zich!de!vraag!stellen!of!de!legaten!en!schenkingen!het!beschikbaar!niet!hebben! overschreden.! Wanneer! het! voorbehouden! deel! niet! is! aangetast! is! de! decujus! zijn! beschikkingsrecht! niet! te! buiten! gegaan.! Indien! het! voorbehouden! deel! wel! is! aangetast! moeten!de!giften!worden!ingekort.!Toch!moeten!niet!alle!giften!worden!aangerekend!op!het! beschikbare! deel.! Er! wordt! een! onderscheid! gemaakt! tussen! de! schenkingen/legaten! als! voorschot!op!het!erfdeel!van!de!begiftigde!en!de!schenkingen/legaten!die!gedaan!zijn!buiten! zijn! erfdeel! (met! vrijstelling! van! inbreng).! Giften! aan! een! niete! erfgenaam! worden! steeds! 50!

!

gedaan!met!vrijstelling!van!inbreng.!Hier!spelen!ook!art.!843!en!919!BW.!Het!principe!is!een! schenking/legaat!als!voorschot!op!erfdeel!tenzij!uitdrukkelijke!vrijstelling!van!inbreng.!Deze! moet!volgens!de!RL!wel!zeker,!zonder!twijfel!en!duidelijk!zijn,!maar!het!kan!ook!stilzwijgend.! Het!kan!niet!alleen!afgeleid!zijn!uit!documenten!maar!ook!uit!de!omstandigheden!waarin!de! schenking! werd! gedaan.! Men! baseert! zich! op! het! feit! dat! het! woord! ‘expressement’! teruggaat!op!het!woord!expressie!(betekent!duidelijk,!niet!uitdrukkelijk)!dat!voorkomt!bij!de! teksten!van!Justinianus.!Bij!levensverzekeringen!is!er!wel!een!vermoeden!van!vrijstelling!van! inbreng!wat!dus!een!uitzondering!is.!! ! decujus!laat!twee!kinderen!na.!Hij!heeft!geen!schulden!en!beschikt!over!45.000!euro.!Hij! heeft! reeds! een! schenking! aan! een! kind! gedaan! van! 15.000! euro.! De! fictieve! massa! bedraagt! 60.000! euro! en! het! beschikbare! deel! (1/3)! 20.000! euro.! Dit! is! dus! niet! overschreden!door!de!eerder!gedane!schenking.!Nu!kan!men!de!nalatenschap!op!twee! manieren!gaan!benaderen.! o Men!heeft!de!schenking!gedaan!met!een!vrijstelling!van!inbreng.!Hier!is!het! dus!de!bedoeling!om!het!ene!kind!te!bevoordelen.!Ze!mag!haar!15.000!euro! houden!en!de!andere!45.000!euro!zal!onder!hen!twee!verdeeld!worden.!Kind! 1!krijgt!dus!een!bedrag!van!37.500!euro,!terwijl!kind!twee!slechts!22.500!euro! krijgt.!! o Een! tweede! mogelijkheid! is! dat! kind! 1! de! schenking! heeft! gekregen! als! voorschot! op! haar! erfdeel.! Hier! is! het! wel! de! bedoeling! om! beide! kinderen! evenveel!te!geven.!Ze!mag!de!schenking!houden!en!dus!schiet!er!nog!45.000! euro!over.!Het!is!de!bedoeling!om!beide!kinderen!30.000!euro!te!geven.!Kind! 1!zal!dus!nog!15.000!euro!krijgen!terwijl!kind!2!in!een!keer!30.000!euro!krijgt.! b.#Hoe#gebeurt#de#inbreng?## Bij!roerende!goederen!gebeurt!dit!door!de!mindere!ontvangst!(waarde!op!het!ogenblik!van! de!schenking)!.!Diegene!die!de!gift!krijgt,!zal!bij!de!verdeling!van!de!nalatenschap!wat!minder! krijgen.!Het!probleem!is!wel!dat!voor!de!berekening!van!de!FM!wel!de!waarde!bij!overlijden! in!acht!wordt!genomen.!! ! Iemand! kwam! bij! notaris! Bael! met! papieren! waarin! stond! dat! er! handgiften! waren! geschonken! aan! drie! broers:! 375! aandelen! aan! broer! 1,! 375! aandelen! aan! broer! 2! en! 250! aan! de! broer! die! bij! Bael! kwam.! Er! waren! dus! 1000! aandelen! en! het! beschikbaar! deel!was!250.000.!Dit!BD!wilden!de!ouders!verdelen!onder!de!twee!brave!zonen!en!dus! bovenop!hun!reserve!wilden!ze!die!zonen!125!aandelen!extra!geven.!De!ouders!hebben! echter!dat!document!gemaakt!dat!de!handgift!gebeurd!is!en!waarin!er!bevestigd!wordt! wat! ze! aan! de! drie! broers! hadden! toegekend.! Ze! hebben! niet! vermeld! of! dit! met! voorschot! van! erfdeel! was! of! met! vrijstel! van! inbreng.! Bij! reservataire! erfgenamen! wordt!het!voorschot!op!erfdeel!dus!vermoed!wat!heel!positief!was!voor!de!broer!die!bij! Bael! kwam.! Het! kwam! erop! neer! dat! elke! broer! dus! recht! had! 333,333! aandelen.! De! broer!had!dus!83!aandelen!tekort!gekregen.!Op!het!moment!van!de!nalatenschap!moet! dit!worden!gelijkgesteld.!Het!jammere!is!wel!dat!de!berekening!van!die!83!aandelen!ook! rekening! houdt! met! de! waarde! op! datum! van! de! schenking.! Deze! is! echter! minder! waard! dan! de! waarde! vandaag.! Wat! moet! men! nu! doen! met! dat! waardeverschil?! Dit! wordt!aangerekend!op!de!FM!(waarde!als!voorschot!op!erfdeel!vs!waarde!op!ogenblik! van!overlijden).!! ! Bij! onroerende! goederen! gebeurt! de! inbreng! in! natura.! Een! onroerend! goed! moet! daadwerkelijk!terug!in!de!pot!worden!gestoken!(de!begunstigde!krijgt!geld).!Zo!hebben!alle! 51!

!

kinderen! evenveel! aanspraken! daarop! en! geldt! het! wettelijk! erfrecht.! Als! er! geen! gelijke! kavels!gevormd!kunnen!worden,!dan!is!het!principe!dat!het!huis!wordt!verkocht.! ! Er!zijn!drie!zonen!en!er!is!een!inbreng!gedaan!als!voorschot!op!erfdeel.!We!gaan!dit!in! natura! inbrengen,! dus! na! het! overlijden! terug! in! de! pot! steken! die! daarna! opnieuw! wordt! verdeeld! tussen! de! reservataire! erfgenamen.! Het! is! mogelijk! dat! het! eerder! geschonken!onroerend!goed!nu!wordt!toegekend!aan!iemand!anders.!In!de!rechtsleer! wordt!al!lang!gezegd!dat!dit!een!slechte!regel!is.!Men!vindt!dat!men!beter!werkt!met! inbreng!in!waarde!en!inkorting!in!waarde.!Dit!gebeurt!echter!niet.!! c.#Giften#aanrekenen#op#beschikbaar#deel# ! Giften! aan! nieteerfgenamen! hebben! altijd! vrijstelling! van! inbreng! want! hebben! geen! erfdeel!waar!een!voorschot!op!kan!worden!gegeven.! ! Giften! aan! erfgenamen! die! de! nalatenschap! verwerpen:! de! erfgenaam! moet! dit! niet! inbrengen! want! er! is! altijd! vrijstelling! van! inbreng! aangezien! die! geen! erfdeel! heeft! waarop! voorschot! kan! worden! gegeven.! Men! moet! wel! kijken! of! men! binnen! het! beschikbaar!deel!is!gebleven.! ! Giften! aan! erfgenamen! met! vrijstelling! van! inbreng:! men! moet! kijken! of! er! binnen! de! grenzen!van!het!beschikbare!deel!is!gebleven.! ! Giften! aan! erfgenamen! met! voorschot! op! erfdeel! van! roerende! goederen! die! een! meerwaarde!hebben!ondergaan.! o De!vader!schenkt!een!auto!aan!zijn!zoon.!Op!het!moment!van!de!schenking!is! die! auto! 25.000! waard! maar! bij! overlijden! 100.000.! De! vader! heeft! ook! nog! 100.000! euro! aan! activa.! De! gift! was! een! voorschot! op! het! erfdeel! van! de! zoon.!De!begiftigde!mag!de!auto!en!de!25.000!wordt!als!voorschot!gezien.!Zal! men! rekening! houden! met! de! waarde! op! moment! van! de! schenking! of! op! moment!van!overlijden?! ! Prof.! Coenen! zegt:! Men! gaat! 75.000! aanrekenen! op! beschikbare!deel.!Meerwaarde!aanrekenen!op!BD!en!kijken!of! het!niet!overschreden!is.!De!FM!is!100.000!+!25.000!=!125.000.! BD! is! 1/2! en! is! 62.500! wat! minder! is! dan! BD.! Er! zal! dus! inkorting!zijn.! ! Anderen!zeggen!dat!ze!uitgaan!van!de!waarde!op!ogenblik!van! de! overlijden.! FM! is! 100.000! +! 100.000! en! BD! is! 1/2! dus! schenking!valt!nog!binnen!BD.!! ! Johan!du!Mongh:!Het!burgerlijk!wetboek!kan!de!pot!op!en!we! rekenen!niet!aan!op!het!ogenblik!van!de!schenking.!Men!moet! het! BW! bekijken! in! de! context! van! 1804! waar! roerende! goederen! niet! veel! waard! ware.! Ze! gingen! toen! uit! van! de! waarde! op! moment! van! de! schenking.! Men! dacht! toen! aan! roerende!goederen!die!in!waarde!zakten!in!plaats!van!stegen.! Vandaag! is! het! anders! en! uitgaan! van! de! waarde! op! dag! van! overlijden!(zoals!in!2e!opinie).!! ! Giften!aan!een!erfgenaam!waarbij!de!reserve!wordt!overschreden.! o Er!gebeurt!een!schenking!van!300.000!euro,!maar!bij!overlijden!blijkt!dat!de! begiftigde! maar! recht! had! op! 150.000! euro.! Wat! moet! dan! met! de! rest! gebeuren?! Het! teveel/meerwaarde! aanrekenen! op! het! BD! en! kijken! of! dat! wordt!overschreden.! 52!

!

o Er!is!ook!het!een!en!ander!veranderd.!Vroeger!was!er!enkel!plaatsvervulling! bij! vooroverlijden! of! gelijktijdig! overlijden.! Nu! kan! men! ook! tot! plaatsvervulling!komen!bij!verwerping!of!onwaardigheid.!Het!verwerpen!had! vroeger!tot!gevolg!dat!een!schenking!dan!geen!voorschot!meer!kon!zijn!op!het! erfdeel! en! het! dus! een! schenking! met! vrijstelling! van! inbreng! werd.! Indien! men! nu! verwerpt! komen! de! erfgenamen! van! de! verwerpende! tot! plaatsvervulling! en! behoudt! de! schenking! zijn! vorm.! De! schenking! als! voorschot! op! erfdeel! moet! dan! natuurlijk! wel! ingebracht! worden! door! de! erfgenaam!van!A!(kind!of!kinderen)!die!tot!plaatsvervulling!komt,!hoewel!hij! nooit! de! begunstigde! van! die! schenking! is! geweest! (was! A).! Indien! het! kind! van! A! zelf! een! schenking! had! gekregen,! moest! hij! die! ook! inbrengen! nu! hij! erfgenaam! was! geworden.! Wanneer! de! decujus! (grootvader)! dus! een! schenking! had! gedaan! aan! zijn! kleinkind! was! dit! geen! schenking! met! voorschot! op! erfdeel! aangezien! het! normaal! niet! tot! de! nalatenschap! zou! komen.!Dit!is!nu!echter!wel!het!geval!aangezien!D!in!plaatsvervulling!treedt.! ! Dit!is!een!ambetante!zaak:!A!kan!zeggen!tegen!zijn!zoon!dat!hij! oud! en! versleten! is! dus! dat! hij! zijn! deel! van! de! erfenis! zal! verwerpen! zodat! het! meteen! aan! zijn! zoon! toekomt.! Het! voordeel! aan! die! verwerping! is! dat! er! slechts! eenmaal! successierechten! zullen! moeten! worden! betaald.! Als! A! niet! verwerpt!betaalt!A!successierechten,!krijgt!zijn!erfenis,!maar!als! A! dan! op! zijn! beurt! sterft! gaat! de! nalatenschap! naar! zijn! kind! die!dan!opnieuw!successierechten!moet!betalen.!A!moet!echter! wel!een!akkoord!sluiten!met!zijn!zoon!als!hij!niet!wil!dat!er!een! vordering! ingesteld! wordt! tegen! hem! omdat! er! moet! worden! ingebracht.! Men! zal! dus! bij! verwerping! dezelfde! principes! toepassen! als! bij! vooroverlijden.! Het! kind! van! A! moet! de! schenkingen!gedaan!aan!A!inbrengen!als!voorschot!op!(nu)!zijn! erfdeel!en!dat!de!giften!die!rechtstreeks!aan!het!kleinkind!zijn! gebeurd! ook! moeten! worden! ingebracht.! Voor! A! is! dit! ook! ambetant,!aangezien!hij!waarschijnlijk!nog!in!leven!is!(want!hij! verwerpt)! en! die! schenking! zou! kunnen! gebruiken! om! van! te! leven.! Als! er! giften! zijn! gebeurd! aan! andere! kleinkinderen! blijven! die! wel! de! vorm! behouden! van! giften! met! vrijstelling! van!inbreng.! ! Indien!er!vooroverlijden!was,!is!er!altijd!plaatsvervulling! geweest.! Het! kind! van! A! zou! dus! die! gift! moeten! inbrengen! wegens! voorschot! op! erfdeel.! Kind! van! A! heeft! echter! die! gift! nooit! zelf! in! handen! gehad.! In! de! RL! nam! men! aan! dat! men! dan! verhaal! kon! halen! bij! diegene! die! de! gift! wel! gekregen! heeft.! Bepaalde! auteurs!verdedigen!ook!de!stelling!dat!de!giften!gedaan! aan!het!kleinkind!moesten!worden!gezien!als!giften!met! vrijstelling! van! inbreng! (843! en! 919! BW).! De! gift! is! op! dat! moment! gebeur! aan! een! nieteerfgenaam,! dus! er! geldt!geen!vermoeden!van!voorschot!op!erfdeel.!

53!

!

!

Wanneer! A! dus! verwerpt! zou! zijn! kind! dezelfde! redenering!kunnen!inroepen.!Hij!kan!opwerpen!dat!de! gift!die!rechtstreeks!aan!hem!werd!gedaan!er!een!was! met!vrijstelling!van!inbreng.!Wat!betreft!de!gift!aan!A,! zou! dit! volgens! de! normale! principes! betekenen! dat! D! verhaal!zou!kunnen!uitoefenen!tegen!zijn!nog!in!leven! zijnde!vader.!Kind!van!A!kan!dus!aan!zijn!vader!vragen! om!situatie!recht!te!zetten!en!de!gift!te!krijgen!van!A.!

3..Volgorde.van.de.aanrekening.(belangrijk.indien.er.vrijstelling.van.inbreng.is). a.#Algemeen# De!fictieve!massa!is!de!samenstelling!van!het!Netto!Actief!en!alle!Schenkingen!die!gedaan! zijn.!Het!beschikbaar!deel!is!ook!makkelijk!te!bepalen!aan!de!hand!van!de!FM!(hangt!af!van! aantal!kinderen).!Indien!er!schenkingen!gebeurd!zijn!en!er!ook!schikkingen!in!het!testament! ten! voordele! van! bepaalde! personen! zijn,! in! welke! volgorde! moeten! die! dan! worden! aangerekend?! De! vraag! is! welke! schenkingen! het! meeste! kans! hebben! om! overeind! te! blijven.! b.#Volgorde# Vallen!de!schenkingen!of!legaten!binnen!het!beschikbaar!deel?!Artikel!923!stelt!dat!eerst!de! legaten! vervallen! en! pas! daarna! worden! de! schenkingen! ingekort! te! beginnen! met! de! laatste.!Wat!de!aanrekening!op!!het!BD!betreft,!moet!men!noodzakelijkerwijze!andersom!te! werk!moeten!gaan.!Eerste!worden!de!schenkingen!aangerekend,!te!beginnen!met!de!oudste! en!pas!daarna!de!legaten.! ! Een! man! heeft! 1! kind.! In! zijn! vermogen! zit! bij! overlijden! 100.000! euro! (NA).! Hij! heeft! twee. schenkingen. gedaan.! Een! aan! zijn! petekind! van! 100.000! euro! en! ook! nog! een! schenking!van!100.000!euro!aan!zijn!beste!vriendin.!De!FM!bedraagt!dus!300.000!euro.! Omdat!er!een!kind!is,!is!de!helft!in!reserve!en!de!andere!helft!beschikbaar!deel.!Door! beide!schenkingen!is!BD!wel!overschreden!(150.000!euro).!Men!zal!dus!eerst!gaan!kijken! naar! de! oudste! schenking! van! 100.000! euro! aan! het! petekind,! die! wel! nog! binnen! de! grens!past.!Bij!de!tweede!schenking!zat!er!eigenlijk!nog!maar!50.000!euro!in!het!BD!en!is! er! dus! voor! 50.000! euro! overschreden.! Die! beste! vriendin! moet! dus! de! helft! van! haar! schenking! teruggeven.! Het! kind! en! dus! reservataire! erfgenaam! kan! hiervoor! een! vordering!tot!inkorting!tegen!haar!instellen.!Dit!kan!echter!pas!na.het!overlijden!van!de! vader.!Als!de!vader!beslist!om!tijdens!zijn!leven!alles!weg!te!schenken,!kan!het!kind!daar! op! dat! moment! niets! aan! veranderen.! Het! is! pas! na! zijn! dood! dat! het! dan! alles! zal! moeten! trachten! te! recupereren.! Stel! dat! je! dus! een! schenking! krijgt! van! iemand! met! vrijstelling!van!inbreng!moet!je!altijd!in!het!achterhoofd!houden!dat!het!mogelijk!is!dat! je!alles!zal!moeten!teruggeven.! ! Na!de!schenkingen!kijkt!men!naar!de!legaten:!Het!NA!van!de!overleden!man!met!1!kind! bedraagt!100.000!euro.!Tijdens!zijn!leven!is!er!dus!een!schenking!gebeurd!van!100.000! euro!aan!het!petekind!en!in!het!testament!geeft!hij!nog!100.000!euro!aan!een!tweede! petekind!in!legaat.!De!FM!bedraagt!200.000!euro.!Er!is!1!kind,!dus!1/2!beschikbaar!deel,! dat! bij! de! schenking! al! volledig! is! opgebruikt.! Het! tweede! petekind! kan! dus! naar! zijn! legaat!fluiten.! ! ! 54!

!

c.#Datum#van#de#schenking# De!exacte!datum!is!van!belang!om!de!volgorde!te!kunnen!bepalen!waarin!de!schenkingen! moeten!worden!aangerekend!en!eventueel!ingekort.!Als!de!schenking!bij!authentieke!akte! gebeurd!is,!is!er!normaal!gezien!geen!probleem.! ! Huwelijksvoordelen! die! als! schenking! kunnen! worden! bestempeld! of! contractuele! erfstellingen! hebben! als! datum! de! dag! van! het! huwelijk! of! van! de! wijzigingsakte.! Wanneer! beide! beschikkingen! voorkomen! wordt! er! voorrang! gegeven! aan! de! huwelijksvoordelen.! Indien! een! contractuele! erfstelling! wordt! beperkt! door! een! wijziging! van! een! huwelijksakte! blijft! de! oorspronkelijke! datum! behouden.! Indien! ze! wordt!uitgebreid!dan!zal!wat!er!oorspronkelijk!werd!gegeven!de!datum!behouden!en!de! uitbreiding!de!nieuwe!datum!krijgen.! ! Een! schenking! op! voorschot! van! erfenis! die! in! een! latere! akte! wordt! gewijzigd! in! een! schenking!buiten!erfdeel!draagt!de!datum!van!de!latere!akte.!! ! Bij! schenking! van! levensverzekering! bepaalt! de! datum! van! het! contract! ! en! niet! de! datum!van!opeenvolgende!betalingen!van!premies!de!datum!van!de!schenking.! 4.!Wat!als!het!beschikbaar!deel!ontoereikend!is!voor!uitvoering!van!de!legaten?! Indien!alle!schenkingen!werden!aangerekend!en!er!nog!iets!van!het!BD!rest!zijn!de!legaten! aan! de! beurt.! Wat! als! er! niet! genoeg! is! voor! allemaal?! Men! kan! op! evenredige! wijze! de! legaten! laten! uitvoeren,! tenzij! de! testator! uitdrukkelijk! bepaald! heeft! om! een! zeker! legaat! boven!een!ander!uit!te!keren.!Er!kan!immers!nog!niet!worden!ingekort!aangezien!niemand!al! iets!heeft!gekregen.!Als!je!nog!niets!gekregen!hebt!kan!je!nog!geen!vordering!tot!inkorting! instellen!ook.!! ! Het!BD!bedraagt!500.000!euro.!De!overledene!heeft!drie!schenkingen!gedaan:!aan!zijn! beste! vriend! (toen! hij! jong! was)! van! 100.000! euro,! schenking! aan! zijn! dochter! met! vrijstelling!van!inbreng!van!500.000!euro!en!daarna!ook!een!schenking!aan!zijn!collega! van! 100.000! euro.! In! zijn! testament! geeft! hij! een! legaat! aan! de! Universiteit! Gent! van! 200.000! euro.! Zal! die! 200.000! euro! betaald! worden?! Wat! gaat! er! gebeuren! met! de! schenkingen?!Wanneer!we!optellen!zijn!er!ongeveer!900.000!euro!aan!giften!die!gedaan! zijn! (waarvan! 200.000! bij! testament).! Wie! gaat! moeten! teruggeven?! Eerst! de! schenkingen!aanrekenen!en!pas!daarna!de!legaten.!! o Bij! de! schenkingen! zal! men! eerst! de! oudste! aanrekenen! op! het! BD.! Dit! betekent! dus! dat! zijn! beste! vriend! de! schenking! mag! houden.! De! dochter! moet! 100.000! euro! teruggeven! (want! van! de! 500.000! euro,! bleef! nog! maar! 400.000! euro! over!na! schenking!aan!vriend).! De!collega!zal!ook!zijn! 100.000! euro! moeten! teruggeven.! Men! steunt! dit! op! de! regel! van! de! onherroepelijkheid! van! de! schenkingen.! Vandaar! dat! men! ook! de! volgorde! steeds!in!acht!neemt,!want!als!de!schenker!de!volgorde!zou!kunnen!wijzigen! dan!zou!hij!onrechtstreeks!kunnen!terugkomen!op!de!schenkingen!die!hij!ooit! allemaal!gedaan!heeft.!! o Er!blijft!dus!nog!100.000!euro!over.!Stel!nu!dat!er!in!plaats!van!1!legaat!aan!de! UGent,!twee!legaten!zijn.!Een!van!100.000!euro!en!een!van!300.000!euro.!Het! principe!is!dan!dat!het!resterende!bedrag!evenredig!wordt!verdeeld!onder!de! legatarissen,! wat! dus! zou! willen! zeggen! dat! legataris! één! 1/4! zou! krijgen! (25.000! euro)! en! legataris! twee! 3/4! (75.000! euro).! (100.000! +! 300.000=! 400.000!en!100.000!is!1/4!van!400.000).!De!testator!kan!echter!zeggen!dat!hij! wil!dat!bijvoorbeeld!legataris!twee!bij!voorrang!wordt!uitbetaald.!! 55!

!

4..Vordering.tot.inkorting. a.#Algemeen# Als! uit! de! aanrekening! van! de! giften! blijkt! dat! het! BD! is! overschreden! gebeurt! een! vermindering!van!de!gift.!De!sanctie!is!dus!de!nietigheid!van!de!gift.!Deze!treedt!echter!niet! automatisch!op!en!kan!alleen!maar!gevraagd!worden!NA!het!overlijden.!In!de!praktijk!is!het! echter! vaak! moeilijk! om! alle! aanspraken! waar! te! maken! (alles! is! immers! weggeschonken).! Het! betreft! ook! een! zakelijke! vordering! die! verjaart! na! 30! jaar! vanaf! openvallen! van! de! nalatenschap.!(art.!2262!BW).!Instellen!van!de!vordering!kan!volgens!de!meerderheid!in!de! rechtsleer!zowel!tegen!derden!als!tegen!buiten!deel!begiftigde!erfgenamen.!De!minderheid! zegt!dat!bij!vordering!van!inkorting!tegen!erfgenamen!de!regels!en!techniek!van!de!inbreng! moeten!worden!gevolgd.!Er!is!wel!een!onderscheid!tussen!schenkingen!en!legaten.! ! Bij!schenkingen!zullen!de!reservatairen!de!vordering!tot!inkorting!daadwerkelijk!moeten! instellen!na!overlijden.!Men!zal!de!begiftigde!moeten!vorderen!voor!de!rechtbank!van! eerste! aanleg! om! dat! deel! te! bekomen! (kan! natuurlijk! ook! via! bemiddeling! worden! opgelost).!Het!is!gewoon!om!aan!te!tonen!dat!men!actief.iets!moet!ondernemen.! ! Bij!legaten!zullen!de!reservatairen!veeleer!de!exceptie!van!inkorting!kunnen!opwerpen! tegen!de!legataris!die!afgifte!vraagt!van!het!legaat!(art.!925!BW)!Je!zegt!gewoon:!‘ik!doe! geen! afgifte! van! die! legaten’.! Dan! is! het! aan! de! legaten,! wanneer! zij! toch! uitvoering! willen! zien,! om! de! vordering! tot! uitvoering! in! te! stellen.! De! vordering! moet! dus! hier! uitgaan!van!de!legatarissen!en!niet!van!de!reservataire!erfgenamen.! ! ! Vb!pagina!1059,!voorbeeld!55:!Een!decujus!laat!twee!kinderen!na.!Het!beschikbaar!deel! bedraagt! dus! 1/3! van! de! nalatenschap.! Hij! heeft! bestaande! goederen! met! waarde! 35.000,! schulden! van! 3000,! een! schenking! gedaan! in! ’75! van! 3000,! een! schenking! gedaan!in!’80!van!7000!en!in!het!testament!geeft!decujus!een!legaat!van!2000!aan!een! vriendin!en!van!4000!aan!en!kind!met!vrijstelling!van!inbreng.!Los!op.! o De! FM! moet! worden! samengesteld! en! deze! bedraagt:! We! gaan! FM! samenstellen!als!waren!er!geen!schenkingen!gebeurd.!Deze!is!dan!(35.000!e 3000)!32.000.. Hierbij!worden!dan!de!schenkingen!opgeteld!(32.000!+!3000! +7000)!en!is!dus!42.000.!Het!BD!is!1/3!dus!14.000.euro..! o In! welke! mate! kunnen! de! schenkingen! nu! behouden! blijven?! Schenking! 1! (3000)!zit!binnen!de!grenzen!van!het!BD!en!er!blijft!nog!11.000!euro!over,! waardoor!schenking!2!(7000)!ook!binnen!de!grenzen!valt.!Het!BD!komt!op! een!restbedrag!van!4000.euro.! o De! legaten! hebben! echter! een! totaal! bedrag! van! 6000! euro! en! dat! zit! niet! meer! in! het! BD.! Men! zal! het! resterende! bedrag! dus! naar! evenredigheid! toekennen!aan!de!legatarissen.!(L1:!krijgt!2000!euro!en!dat!is!1/3!van!6000,! L2:!krijgt!4000!euro!wat!2/3!is!van!6000).!! ! 4000/3=!1333,333!euro!voor!L1! ! 4000/3!*!2=!2666,6666!euro!voor!L2! ! Theoretisch:& als& het& BD& wordt& opgeslorpt& door& de& legaten,& kunnen& deze& niet& worden& uitgekeerd& (925& BW).& Als& er& nog& een& restdeel& is& maar&niet&genoeg&worden&de&legaten&op&pondspondsgewijze&manier& verminderd,& welke& ook& de& aard& of& voorwerp& (art.& 926& BW),& tenzij& andersluidende&bechikking&van&testator&(art.&927&BW).& ! Vb:! Decujus! laat! drie! kinderen! na.! Het! beschikbaar! deel! bedraagt! dus! 1/4.! De! decujus! heeft!bestaande!goederen!met!waarde!40.000,!!gen!schulden,!schenking!in!’75!aan!kind! 56!

!

1!van!20.000!met!vrijstelling!van!inbreng,!schenking!in!’80!aan!kind!twee!(huis!met!tuin)! met!vrijstelling!van!inbreng!van!20.000& o De! FM! moet! worden! samengesteld! en! deze! bedraagt! (40.000! +! 40.000)! 80.000.euro.!Het!BD!is!dus!20.000!euro.!& o In!welke!mate!kunnen!de!schenkingen!nu!behouden!blijven?!Schenking!een! gedaan! aan! kind! 1! van! 20.000! euro! valt! net! binnen! de! grenzen,! maar! de! schenking!van!kind!twee!moet!worden!ingekort.!Het!huis!met!tuin!moet!dus! in! natura! in! de! pot! worden! gestoken! en! verdeeld! worden! onder! de! kinderen.!Het!principe!is!dat!de!nalatenschap!verdeeld!moet!worden!en!dat! kavels!moeten!worden!toegekend!aan!de!kinderen!die!gelijkaardig!moeten! zijn.! Als! dat! niet! kan,! kan! er! gevraagd! worden! om! uit! onverdeeldheid! te! treden!!en!het!huis!zal!dan!openbaar!verkocht!worden.!& o Theoretisch! is! het! zo! dat! de! schenkingen! worden! ingekort! in! volgorde! van! datum!van!de!schenking.!Dit!is!ook!van!dwingend!recht!(art.!923!BW).& ! In!de!praktijk!gaat!men!dit!echter!opsplitsen.!Men!maakt!twee!akten! waar! men! enerzijds! een! schenking! doet! aan! de! drie! kinderen! zodat! ze! allemaal! in! dezelfde! positie! staan.! En! dan! zal! men! een! akte! opmaken! waarbij! de! twee! kinderen! hun! deel! afstaan! aan! kind! 3! (want! dat! heeft! nog! niets! gekregen).! Dit! heet! het! procedé. van. de. dubbele. akte.. Bij! de! dubbele! akte! gebeurt! eerst! een! schenking! en! dan! zonder! dat! de! schenkers! iets! te! zeggen! hebben,! moeten! de! kinderen!uit!onverdeeldheid!treden.!& b.#Wie#kan#de#vordering#instellen?# Het!is!een!persoonlijke!vordering!die!de!reservataire!erfgenamen!kunnen!instellen!en!indien! overleden!hun!erfgenamen!en!rechtverkrijgenden.!Ook!de!LL!kan!optreden!met!betrekking! tot! het! VG.! Ook! de! schuldeisers! van! een! reservataire! erfgenaam! kunnen! optreden! via! een! zijdelingse!vordering!(art.!1166!BW).!Diegenen!die!geen!persoonlijke!vordering!hebben!zijn! de! begiftigden,! de! legatarissen! en! de! schuldeisers! van! de! decujus.! Ze! kunnen! wel! de! samenstelling!van!de!FM!vragen!en!daaruit!voordeel!halen.!Door!de!vermeerdering!van!de! FM!gaat!ook!het!BD!om!hoog.!Zij!zullen!hun!recht!wel!enkel!kunnen!uitoefenen!bij!overlijden! van! de! decujus! en! dat! enkel! met! betrekking! tot! de! bestaande! goederen! en! nooit! op! de! geschonken!goederen.!Verzaken!is!mogelijk!na!overlijden.!Indien!men!dit!ervoor!doet,!valt! men!onder!het!verbod!van!erfovereenkomsten!(art.!918!BW).!! ! Er! worden! geen! vormvereisten! aan! de! vordering! gesteld,! maar! het! mag! ook! niet! worden! afgeleid! uit! feiten.! Het! is! bijvoorbeeld! niet! zo! dat! wanneer! de! reservatair! de! begiftigde! gedurende! een! tijd! ongestoord! van! zijn! goederen! laat! genieten! na! het! openvallen! van! de! nalatenschap!dat!zijn!vordering!vervallen!is.!! ! Het!bewijs!van!de!schenkingen!en!hun!datum!moet!worden!geleverd!door!de!reservataire! erfgenaam.! Indien! men! een! vordering! tot! inkorting! instelt! worden! de! erfgenamen! beschouwd!als!derden!en!niet!als!partij.!Men!is!dus!niet!gehouden!door!de!bewijsregels!(van! geschrift! indien! boven! 375! euro).! Bewijs! kan! dus! geleverd! worden! door! alle! middelen! van! recht.!(getuigenis,…)!! ! De!vordering!is!individueel,!maar!wel!deelbaar.!Stel!nu!dat!een!overledene!hertrouwt!en!een! legaat!heeft!gemaakt!aan!zijn!echtgenote!dat!het!BD!overschrijdt.!Als!slechts!een!van!de!drie! 57!

!

reservataire! erfgenamen! hier! een! probleem! mee! heeft! is! het! perfect! mogelijk! dat! hij! als! enige! een! vordering! instelt! zonder! dat! hij! de! andere! twee! er! moet! bij! betrekken.! Elkeen! beslist! dus! voor! zichzelf! of! men! de! vordering! al! dan! niet! uitoefent.! Indien! er! meerdere! reservatairen! zijn,! wier! reserve! is! aangetast,! maar! er! slechts! 1! inkorting! vraagt,! dan! wordt! deze! slechts! toegepast! voor! het! deel! waarop! die! reservatair! aanspraak! kan! maken.! Er! is! echter!wel!een!uitzondering!voor!de!LLE!op!grond!van!artikel!915bis.!Zo!zal!het!VG!van!de! LLE! ook! op! het! ingekorte! deel! worden! uitgeoefend,! zelfs! boven! de! reserve,! tenzij! uitdrukkelijk!onterfd.! ! De! goederen! worden! in! principe! in! natura! ingekort,! wat! wil! zeggen! dat! de! geschonken! goederen!zelf!moeten!worden!teruggegeven.!Is!het!BD!overschreden,!zal!men!geen!inkorting! doen!in!waarde.!Het!geschonken!goed!wordt!terug!gestoken!in!de!pot!en!verdeeld!onder!de! reservataire!erfgenamen.!Wat!als!dit!een!onroerend!goed!is!dat!bijvoorbeeld!al!helemaal!is! opgeknapt,! maar! geschonken! en! BD! is! overschreden?! Je! hebt! geen! recht! om! de! rest! in! waarde!te!vergoeden.!Het!gaat!in!de!pot!en!het!is!goed!mogelijk!dat!het!bij!iemand!anders! terechtkomt!of!openbaar!wordt!verkocht.!Het!betreft!een!zakelijke!vordering.!De!vordering! heeft!dus!betrekking!op!het!goed!zelf.! ! ! Vb:!We!hebben!een!vader!met!twee!kinderen!(A!en!B).!Een!van!de!kinderen!is!mentaal! gehandicapt.!De!vader!kent!2/3!toe!aan!het!(normale)!kind!B!en!1/3!aan!A.!Die!1/3!is! eigenlijk!gewoon!de!reserve!van!A.!Hij!mag!dus!perfect!1/3!extra!aan!B!toekennen.!De! vader!zegt!echter!dat!op!het!moment!dat!A!overlijdt!dat!1/3!naar!de!instelling!zal!gaan! waar!A!verblijft.!! o Van! dat! voorbehouden! erfdeel,! 2/3! dus,! moet! men! afblijven.! Dit! is! het! voorbehouden! erfdeel! en! moet! overeenkomstig! de! regels! van! wettelijke! erfopvolging! toekomen! aan! de! wettelijke! erfgenamen.! Is! er! wel! inbreuk! gepleegd! op! de! wettelijke! reserve! van! het! gehandicapte! kind! A?! Het! kind! had! die! 1/3! gewoon! moeten! krijgen! zonder! dat! daar! ook! maar! enige! voorwaarde!aan!verbonden!was.!! o Normaal!zou!B!de!erfenis!krijgen!van!kind!A.!Als!B!het!dus!niet!leuk!vindt!dat! die!1/3!naar!de!instelling!gaat,!kan!B!de!vordering!tot!inkorting!instellen!om! dit! te! vermijden.! B! is! bij! vooroverlijden! van! de! vader,! erfgenaam! bij! overlijden!van!A.!! o De!vordering!tot!inkorting!kan!worden!ingesteld!door!de!vertegenwoordiger! van! het! gehandicapte! kind! A.! Na! het! overlijden! kan! het! ook! ingesteld! worden! door! zijn! broer,! die! dan! wettelijke! erfgenaam! is.! De! vordering! kan! dus!ingesteld!worden!door!erfgenamen!en!ook!door!hun!erfgenamen.! 5..Uitzonderingen:.inkorting.in.waarde. In! principe! gebeurt! de! inkorting! in! natura,! maar! er! zijn! enkele! uitzonderingen.! De! eerste! uitzondering!betref!de!gift!van!een!specifiek!aangeduide!onroerend!goed!met!vrijstelling!van! inbreng!gedaan!aan!een!erfgenaam!(866!BW).!De!tweede!uitzondering!gaat!over!de!situatie! waarbij!de!begiftigde!het!onroerend!goed!heeft!vervreemd!(930!BW).!De!derde!uitzondering! heeft! te! maken! met! de! schenking! aan! een! reservataire! erfgenaam! wanneer! er! voldoende! goederen! van! dezelfde! aard! aanwezig! zijn! om! de! reserve! van! de! andere! reservataire! erfgenamen! te! vullen! (924! BW).! De! vierde! uitzondering! handelt! over! goederen! die! zijn! geschonken!met!vrijstelling!van!schenkingsrechten!(922!BW,!140!W.!Reg.)!en!dan!blijven!er! nog!enkele!andere!over.! 58!

!

a.#Uitzondering1:#artikel#866#BW.(vb..zie.samenvatting). Dit!betreft!de!gift!van!een!specifiek!aangeduid!onroerend!goed!met!vrijstelling!van!in!breng! gedaan! aan! een! erfgenaam.! Indien! het! BD! volledig! overschreden! wordt,! is! er! inkorting! in! natura.! Indien! het! BD! niet! volledig! overschreden! is! geldt! een! nuance.! Er! zijn! drie! situaties! mogelijk.!Ofwel!kan!het!gedeelte!dat!het!BD!overschrijdt!(gevoeglijk)!afgescheiden!worden! en!zo!in!natura!worden!ingekort.!Dit!kan!bijvoorbeeld!wanneer!er!een!stuk!grond!is!dat!in! kavels!kan!worden!verdeeld.!Zo!is!het!perfect!mogelijk!om!bepaalde!kavels!af!te!scheiden.! Wanneer!dit!echter!niet!kan!zijn!er!volgens!het!BW!twee!mogelijkheden.!! ! Het! gedeelte! dat! het! beschikbaar! deel! overschrijdt! is! niet! groter! dan! de! helft! van! de! waarde!van!het!OG!(dus!er!moet!minder!dan!de!helft!van!het!OG!worden!ingekort).!De! begiftigde! kan! het! onroerend! goed! in! zijn! geheel! behouden! en! zal! dan! minder! ontvangen!of!hij!kan!de!andere!erfgenamen!vergoeden.!! o Vb.! Er! is! een! huis! van! 300.000! euro! waarop! 100.000! euro! moet! worden! ingekort.! Dit! is! minder! dan! de! helft! van! het! huis.! Het! huis! kan! dus! bij! de! begiftigde! blijven! en! de! inkorting! kan! in! waarde! gebeuren.! Diegene! die! 100.000! euro! teveel! heeft! gekregen! zal! dit! dan! minder! in! waarde! krijgen! wanneer!zijn!erfdeel!hem!wordt!toegekend.! ! Het! gedeelte! dat! het! beschikbaar! deel! overschrijdt! is! wel. groter. dan! de! helft! van! de! waarde!van!het!OG!(dus!meer!dan!de!helft!moet!worden!ingekort).!De!begiftigde!moet! het! goed! volledig! in! natura! terugbrengen.! Hij! kan! daarop! wel! uit! de! massa! de! waarde! van!het!BD!voorafnemen.! ! Wat! als! exact! de! helft! moet! worden! ingekort?! Dit! wordt! niet! geregeld! in! het! BW.! De! rechtsleer!zegt!echter!dat!de!eerste!regel!niet!geldt!en!er!inkorting!in!natura!gebeurt,! maar!voor!de!helft.!De!helft!van!het!OG!komt!terug!in!de!massa.!Er!zal!onverdeeldheid! ontstaan! en! het! kan! zijn! dat! het! OG! openbaar! wordt! verkocht! om! terug! uit! de! onverdeeldheid!te!treden.! ! Men!moet!ook!voor!ogen!houden!dat!het!lot!dat!de!schenking!ondergaat!afhankelijk!is!van! het!vermogen!op!het!ogenblik!van!het!overlijden,!wat!anders!kan!zijn!dan!op!het!moment! van!de!schenking.! b.#Uitzondering#2:#art.#930#BW#. In! dit! geval! heeft! de! begiftigde! het! onroerend! goed! vervreemd.! Men! stelt! eerst! een! invordering! tot! inkorting! in! waarde! ! in! tegen! de! begiftigde.! Indien! deze! daar! niet! aan! kan! voldoen!stelt!men!een!inkorting!in!tegen!de!verkrijger.!Wordt!deze!vordering!ook!in!waarde! ingesteld?!Het!logische!zou!zijn!dat!men!hier!een!invordering!in!natura!instelt,!want!het!huis! is!er.!Het!is!echter!een!beetje!verregaand!om!de!koper!zijn!huis!ook!nog!eens!te!ontnemen.! Als!men!van!de!begiftigde!kon!terugvorderen!in!waarde,!geldt!dit!ook!zo!voor!de!verkrijger.! Dit! staat! niet! in! het! BW,! maar! is! de! redenering! van! de! RL.! De! Franse! rechtsleer! is! er! van! overtuigd!dat!een!vordering!tot!inkorting!in!natura!wel!kan!tegen!de!koper.!Ondertussen!is! het!Franse!recht!echter!gewijzigd!en!is!er!een!andere!bepaling.!! ! Stel,! een! man! komt! bij! de! notaris! met! zijn! vriendin.! De! man! heeft! een! droomhuis! gekocht!met!een!waarde!van!300.000!euro.!De!notaris!bekijkt!de!eigendomstitel!en!ziet! dat! het! huis! eigenlijk! een! schenking! was! met! een! vrijstelling! van! inbreng.! De! verkoopster! van! de! villa! behoort! tot! een! speciale! familie! waarbij! de! vader! alles! heeft! weggeschonken!aan!de!jongste!dochter!(van!drie!andere!dochters).!Ze!verkoopt!nu!het! laatste!van!6!huizen.!Na!het!overlijden!van!de!vader!zal!echter!de!FM!moeten!worden! samengesteld! dat! zal! bestaan! uit! alle! weggeschonken! huizen.! Er! is! geschonken! voor! 59!

!

1.800.000!euro.!Er!zijn!drie!dochters!dus!het!BD!zal!450.000!euro!bedragen.!De!eerste! schenking!is!dus!geen!probleem,!de!tweede!schenking!valt!net!in!het!midden!en!zal!voor! de!helft!moeten!worden!ingekort.!Alle!andere!huizen!kunnen!ook!worden!ingekort.!Ze! zal!dus!1,5!huis!mogen!houden,!maar!de!rest!moet!ze!teruggeven.!Ze!heeft!echter!alle! huizen!verkocht.! ! Het! burgerlijk! wetboek! zegt! dat! dan! de! inkorting! in! waarde! dient! te! gebeuren.! De! jongste! dochter! mag! 1,5! huis! houden! ofwel! 450.000! euro.! De! rest! (1.350.000! euro)! moet!ze!terug!in!de!pot!steken.!Het!jammere!is!dat!ze!al!het!geld!verspeeld!heeft.!Het! burgerlijk!wetboek!zegt!dan!dat!de!vordering!kan!worden!ingesteld!tegen!de!koper.! ! Sommige! notarissen! laten! de! schenker! tussenkomen! en! mee! verkopen.! Dit! heeft! niet! veel!zin!en!zou!enkel!helpen!als!de!schenking!gebeurt!onder!last!(schenking!kan!worden! ontbonden!als!lasten!niet!worden!uitgevoerd).!Laat!je!dan!de!schenker!verzaken!aan!de! lasten,! dan! is! de! tussenkomst! op! dat! vlak! nuttig.! Mee! verkopen! om! inkorting! te! vermijden!is!dat!niet.!! ! Als!koper!kan!men!zich!hier!niet!tegen!wapenen!en!koopt!dus!best!zo’n!huis!niet.!Er!zijn! wel! wat! trucjes! maar! men! is! in! het! algemeen! over! eens! om! dit! beter! niet! te! doen! aangezien!het!omzeilen!van!de!reserve!van!openbare!orde!is.! c.#Derde#uitzondering:#art.#924#BW# Er! is! een! schenking! aan! de! reservataire! erfgenaam! en! er! zijn! in! de! nalatenschap! nog! voldoende!goederen!van!dezelfde!aard!aanwezig!om!de!reserve!van!de!andere!reservataire! erfgenamen!te!vullen.!Hier!gebeurt!ook!geen!inkorting!in!natura.!Men!gaat!geen!OG!in!de! pot!gaan!stoppen!als!een!gelijkaardig!goed!in!de!plaats!kan!worden!gegeven.! ! Een!moeder!heeft!4!exact!dezelfde!huizen!in!een!straat.!Ze!heeft!een!bijzonder!goede! band! met! haar! oudste! dochter.! Haar! twee! zonen! heeft! ze! niet! zo! graag.! Van! de! vier! huizen,!heeft!ze!er!twee!aan!haar!dochter!geschonken.!De!4!huizen!zijn!elk!250.000!euro! waard! dus! de! FM! is! 1.000.000.! Het! BD! is! 1/4! dus! 250.000! euro.! De! dochter! heeft! een! schenking!van!500.000!euro!ontvangen,!dus!het!oudst!geschonken!goed!kan!ze!houden.! Het!ander!OG!moet!echter!worden!ingekort.!Normaal!zou!ze!het!in!natura!terug!in!de! pot! moeten! steken! zodat! er! 750.000! euro! aan! huizen! kan! verdeeld! worden! tussen! de! drie!kinderen.! ! Er!zijn!echter!voldoende!goederen!van!dezelfde!aard!aanwezig!in!de!nalatenschap!om! de! reserve! van! de! andere! erfgenamen! in! te! vullen! dus! zal! er! geen! inkorting! in! natura! zijn.!De!andere!kinderen!zullen!gewoon!1!huis!krijgen!uit!de!nalatenschap.!Het!tweede! geschonken!deel!aan!de!dochter!wordt!gewoon!gezien!als!het!deel!van!de!nalatenschap! waar!ze!recht!op!had.!! ! Wanneer!spreekt!men!van!goederen!van!dezelfde!aard?!Het!is!niet!voldoende!dat!het!gaat! om!onroerende!goederen.!Men!bedoelt!dezelfde!soort!goederen!en!dit!wordt!redelijk!strikt! bekeken.! Wanneer! een! nalatenschap! beschikt! over! een! huis! en! twee! percelen! bouwgrond! die!allen!dezelfde!waarde!hebben!kan!dit!artikel!niet.worden!toegepast.!Er!is!natuurlijk!wel! ruimte!voor!discussie!en!men!moet!niet!overdrijven.!Het!moet!niet!exact!hetzelfde!huis!zijn! maar!de!heersende!opvatting!kiest!toch!voor!een!strikte!interpretatie.!! d.#Uitzondering#4:#art.#922#BW# Hier!zijn!bepaalde!goederen!geschonken!met!vrijstelling!van!schenkingsrechten.!Als!men!aan! bepaalde!voorwaarden!voldoet!kan!men!een!onderneming!schenken!aan!een!tarief!van!0%! (vroeger!was!dit!2%).!De!inkorting!zal!hier!ook!in!waarde!gebeuren!en!niet!in!natura.!Op!een! 60!

!

bepaald! moment! kon! men! ondernemingen! schenken! aan! een! laag! tarief! (3%).! Niemand! maakte!gebruik!van!deze!schenking!van!aandelen,!want!als!je!ze!niet!bij!notariële!akte!deed! kon! je! 0%! betalen,! zolang! er! geen! overlijden! was! binnen! de! drie! jaar.! Daarom! paste! de! wetgever!de!regels!terug!aan.! e.#Andere#uitzonderingen# ! Art.!918!BW:!Stel,!we!hebben!een!vader!en!die!heeft!drie!kinderen!(A,!B!en!C).!De!vader! heeft! een! appartement! aan! zee,! maar! niet! veel! op! zijn! rekening! en! kan! dus! niet! goed! rondkomen.! Hij! wil! het! appartement! verkopen! om! terug! wat! geld! te! hebben,! maar! kinderen! willen! dat! appartement! niet! kwijt.! De! oudste! dochter! zegt! dat! ze! het! appartement!zal!overkopen,!maar!met!voorbehoud!van!vruchtgebruik.!Ze!betaalt!hem! dus!de!waarde!van!de!blote!eigendom.!Zo!gezegd,!zo!gedaan!en!het!appartement!wordt! verkocht!voor!500.000!euro.!De!andere!dochters!zijn!hier!echter!niet!tevreden!meer.!Ze! hebben!geen!appartement!meer!dat!ze!ooit!kunnen!erven!en!de!vader!zal!het!geld!toch! allemaal!opmaken.!Na!overlijden!staat!er!nog!15.000!euro!op!de!rekening.!Wat!moeten! ze!doen?! o Herkwalificeren?!De!waarde!van!het!appartement!was!800.000!euro!en!men! heeft!500.000!betaald!voor!de!BE!dus!lijkt!correct.!! o Art.!918!BW!zegt!dat!als!er!een!verkoop!gebeurt!aan!een!erfgenaam!in!rechte! lijn,!met!voorbehoud!van!VG,!dat!er!een!vermoeden!van!schenking!is.!Het!VG! zal!niet!uitgeoefend!zijn!en!het!bedrag!ook!niet!betaald.!Om!te!vermijden!dat! die!schenking!zal!worden!geherkwalificeerd!moeten!de!andere!twee!dochters! in! de! aankoopakte! tussenkomen! om! te! bevestigen! dat! dit! een! rechtshandeling! onder! bezwarende! titel! is.! Bij! verkoop! heeft! de! notaris! hier! echter!niet!aan!gedacht.! o Op! het! moment! van! overlijden! is! het! appartement! echter! 1.000.000! euro! waard.! De! FM! bedraagt! 1.015.000! euro! dus! het! beschikbaar! deel! bedraagt! 253.750! euro.! De! schenking! heeft! het! BD! dus! met! 761.250! euro! overschreden.! Volgens! artikel! 918! BW! kan! er! dus! ingekort! worden,! maar! enkel! in! waarde.! In! concreto! betekent! dat! de! twee! andere! dochters! elk! 253.750! euro! kunnen! eisen! (=1/3)! van! de! dochter! die! de! aankoop! met! voorbehoud!van!VG!heeft!gedaan.!Ze!moet!dus!twee!keer!betalen.! o De!dochter!kan!haar!tegendeel!niet!aantonen.!De!enige!oplossing!is!dus!een! minnelijk!akkoord!met!de!andere!reservataire!erfgenamen.! ! Art.!917!BW:!er!wordt!een!recht!van!VG!toegekend.!! o Een! man! is! 55! jaar! en! vrouw! 25.! Man! maakt! een! testament! met! daarin! het! recht! van! VG! op! de! villa! voor! de! vrouw.! Man! heeft! kinderen! uit! een! vorig! huwelijk!en!hebben!een!voorbehouden!erfdeel!van!2/3.!De!vrouw!heeft!dus! op!1/3!VG.!De!kinderen!kunnen!onverdeeldheid!vorderen.!! o Art.!917!BW!is!een!uitzondering!op!e!normale!inkorting!in!natura,!namelijk:!de! vrouw!moet!bij!uit!onverdeeldheidtreding!1/3!krijgen!van!de!nalatenschap!in! VE.! Wanneer! de! vrouw! nu! al! veel! ouder! zou! zijn! gaan! de! kinderen! dit! niet! vorderen,!want!ze!zal!niet!lang!meer!leven.! ! ! !

61!

!

6..Enkele.eenvoudige.voorbeelden. Zie!samenvattingen! 7.. Complicaties:. diverse. moeilijke. vragen. sinds. het. erfrecht. van. de. wettelijk. samenwonende.partner. De! kwestie! van! reserve! wordt! moeilijker! als! er! samenloop! is! met! de! LLE.! Het! beschikbare! deel! verkleint,! maar! ook! bij! samenloop! met! de! LLWSP! is! dit! behoorlijk! moeilijk! en! de! wetgever!heeft!er!geen!aandacht!aan!besteed.!! ! Er!is!onder!meer!invloed!op!de!reservataire!aanspraken!van!de!afstammelingen.!! ! We! hebben! een! man! en! vrouw! die! wettelijk! samenwonen.! De! man! heeft! een! kind! uit! zijn!eerste!huwelijk.!De!man!overlijdt.!In!zijn!vermogen!zit!een!woning!van!100.000!euro! en!ook!een!bankrekening!met!100.000!euro!De!eerststervende!wettelijk!samenwonende! laat! een! bankrekening! en! een! gezinswoning! na.! Er! is! een! testament! gemaakt! waarin! staat! dat! er! zoveel! mogelijk! aan! de! LLWSP! moet! gaan! en! zo! weinig! mogelijk! naar! zijn! kind.!Wat!moet!gebeuren?!!Er!is!een!kind,!dus!het!BD!bedraagt!100.000!euro!(helft).!Die! kan! aan! de! partner! worden! gegeven.! Als! je! over! de! helft! kan! beschikken,! kan! je! zelf! bepalen!waaruit!die!helft!is!samengesteld.!De!vader!kan!dus!zeggen!dat!hij!de!helft!van! zijn! nalatenschap! in! volle! eigendom! aan! zijn! LLWSP! geeft! en! deze! mag! zelf! kiezen! waaruit!ze!dat!samenstelt.!Ze!zijn!wettelijk!samenwonend!en!er!is!dus!ook!het!VG!op!de! gezinswoning!en!huisraad.!Hoe!gaat!dit!nu!gaan!als!men!het!combineert!met!BD!en!VG?! Er!zin!drie!mogelijke!hypotheses:! o 1)! De! vriendin! krijgt! het! volledige! huis! in! VE.! De! zoon! krijgt! 100.000! euro! in! geld! in! VE.! Hier! vertrekken! we! dus! van! het! feit! dat! de! zoon! zijn! helft! in! VE! moet!krijgen.!Dit!is!een!voordelige.situatie.voor.de.zoon.! o De!vriendin!heeft!het!VG!op!het!huis!en!ze!krijgt!de!VE!op!het!geld.!De!zoon! krijgt!de!BE!op!het!huis.!Hier!is!de!basis!dat!de!LLWSP!zijn!beschikbaar!deel! moet!kunnen!krijgen!en!toch!ook!gebruik!kan!maken!van!het!VG.!Voordelige. situatie.voor.de.partner.! o Tussenoplossing:!we!gaan!dit!naar!evenredigheid!aanrekenen!in!de!reserve!en! in! het! BD.! De! vriendin! krijgt! dus! een! half! huis! in! VE! en! een! half! huis! in! VG.! Hetzelfde!geld!voor!het!geld.!Dit!is!een!compromis.! ! Deze!situatie!wordt!niet!behandeld!in!het!BW,!maar!de!meerderheidsopvatting!gaat!uit!naar! de! tussenoplossing.! De! wetgever! heeft! niet! aan! het! evenwicht! gedacht! tussen! kind! en! LLWSP.! Men! maakt! hier! een! redenering! naar! analogie! die! op! niets! gebaseerd! is! en! geen! enkele!steun!vindt!in!de!wet.!De!minderheidsoplossing!kiest!voor!de!tweede!hypothese!en! hier!vertrekt!men!vanuit!art.!913!BW.!Het!artikel!zegt!ook!dat!het!BD!1/2!is.!Hier!staat!dat!je! over!de!helft!in!VE!van!je!nalatenschap!mag!beschikken!(bij!1!kind).!De!wetgever!zegt!dus! tegen!de!man!dat!hij!over!de!helft!van!zijn!vermogen!vrij!mag!beschikken.!De!man!mag!dus! die!100.000!euro!aan!de!LLWSP!geven.!De!rest!verloopt!dan!volgens!de!regels!van!wettelijk! erfrecht.!Dit!is!een!minderheidsopvatting,!maar!weliswaar!verdedigd!door!Bael.!

62!

!

E..VERBOD.VAN.ERFOVEREENKOMSTEN. 1..Algemeen.(art..1130,.lid.2.BW). Deze! regel! zegt! dat! je! geen! overeenkomsten! kan! sluiten! over! nog! niet! opengevallen! nalatenschappen.!In!Belgische!erfrecht!zegt!men!dus!dat!wanneer!iemand!nog!niet!dood!is,! je!nog!geen!overeenkomsten!mag!sluiten!over!zijn!nalatenschap.! ! O.m.!verzaking!aan!het!voorbehouden!erfdeel!door!de!ouders!van!een!persoon!die!een! testament!heeft!gemaakt!in!het!voordeel!van!de!LLWSP.!! ! Een! vrouw! koopt! samen! met! haar! man! een! huis! aan.! De! vrouw! heeft! kanker! en! wil! graag! dat! het! huis! volledig! toekomt! aan! de! man! bij! haar! overlijden.! Ze! willen! niet! trouwen! of! wettelijk! samenwonen! en! blijven! dus! enkel! feitelijk! samenwonen.! Er! is! reserve!voor!ascendenten,!die!dus!stuk!zullen!erven!bij!overlijden!van!hun!dochter.!Bael! zegt:! maak! een! testament! en! ga! al! eens! praten! met! de! ouders! over! het! verzaken! aan! hun!reserve!bij!overlijden.!Het!zou!natuurlijk!makkelijker!zijn!mochten!de!ouders!al!voor! het!overlijden!van!hun!dochter!konden!verzaken!aan!hun!erfdeel,!maar!dit!mag!niet.!! 2..Franse.vs..Belgische.opvatting. De!Franse!opvatting!heeft!als!voordeel!dat!ze!logisch!is!maar!het!nadeel!is!dat!nagenoeg!alle! overeenkomsten!met!uitwerking!bij!overlijden!vallen!onder!verbod!van!erfovereenkomsten.! Het!criterium!om!het!onderscheid!te!maken!tussen!geldige!en!ongeldige!overeenkomsten!is! niet!precies.! ! Je! maakt! een! beding! van! aanwas.! Als! A! eerst! overlijdt! krijgt! B! het! huis! in! ruil! voor! de! kans!dat!als!B!eerst!overlijdt,!A!het!huis!krijgt.!In!de!Franse!opvatting!is!dit!ongeldig!want! het!gaat!over!een!bestanddeel!van!het!vermogen!van!de!persoon!bij!overlijden!en!we! regelen!dit!bij!overeenkomst.!Dit!kan!niet!en!moet!geregeld!worden!in!het!testament!en! niet!in!een!overeenkomst!of!beding.! ! De!Belgische!opvatting!heeft!als!nadeel!dat!ze!niet!logisch!is!maar!als!voordeel!dat!een!hele! reeks! overeenkomsten! met! uitwerking! bij! overlijden! wel! door! de! beugel! kunnen! omdat! ze! als!nuttig!worden!aanzien!en!dus!geldig!zijn.!Het!criterium!om!een!contract!te!beoordelen! als!geldig!of!ongeldig!is!duidelijker.!! 3..Basisregel. Bij.elke.overeenkomst.met.uitwerking.bij.overlijden.moet.men.zich.de.vraag.stellen.of.we. niet.te.maken.hebben.met.een.erfovereenkomst.!(!!.zeer.belangrijk!!). 4..Definitie. Het! Hof! van! Cassatie! heeft! in! 1980! een! uitspraak! gedaan! over! wat! nu! juist! een! erfovereenkomst!is.!‘Overwegende&dat&een&beding&over&een&toekomstige&nalatenschap&een& beding& is& waardoor& louter& eventuele& rechten& op& een& niet& opengevallen& nalatenschap& of& op& een&bestanddeel&ervan&worden&toekend,&gewijzigd&of&afgestaan.’! ! De! rechtsleer! vond! deze! definitie! niet! logisch! en! specificeerde! ze! dat! het! een! beding! is! waardoor! louter. eventuele. rechten! op! een! niet! opengevallen! nalatenschap! of! een! bestanddeel!ervan!worden!toegekend,!gewijzigd!of!afgestaan.! ! ! ! 63!

!

"!Ontleding!van!de!definitie! ! Het!verbod!betreft!overeenkomsten!en!eenzijdige!verbintenissen.! ! Er!moet!sprake!zijn!van!een!verbintenis:!wanneer!men!een!morele!verbintenis!aangaat,! dan!hebben!we!niet!te!maken!met!een!erfovereenkomst.! o Wanneer! we! het! voorbeeld! van! daarnet! kunnen! pakken! zouden! de! ouders! door!een!morele!verbintenis!kunnen!verzaken!aan!hun!reservatair!deel,!maar! ze!zijn!hier!niet!door!gebonden.! ! Het!beding!moet!een!toekomstige!nalatenschap!betreffen! ! Het!verbod!betreft!een!toekenning,!een!wijziging!of!afstand!van!rechten!met!betrekking! tot!een!nalatenschap!of!een!deel!ervan!of!een!bepaald!bestanddeel!ervan.!! o Als! men! een! overeenkomst! treft! dat! wanneer! men! overlijdt! een! andere! alle! goederen!krijgt,!dan!hebben!we!te!maken!met!een!erfovereenkomst.! ! Het!verbod!betreft!zowel!bedingen!met!betrekking!tot!de!toekomstige!nalatenschap!van! een!derde,!als!de!bedingen!met!betrekking!tot!de!eigen!toekomstige!nalatenschap.! ! Het!verbod!betreft!ook!bedingen!met!betrekking!tot!rechten!die!verband!houden!met! de!hoedanigheid!van!erfgenaam!of!legataris.! o Een! beding! kan! ook! gaan! over! een! vordering! tot! inkorting! en! dat! heeft! te! maken!met!rechten!van!een!erfgenaam!of!legataris.! ! Het!verbod!betreft!zowel!de!actiefbestanddelen!als!de!passiva!van!een!nalatenschap.! ! Het!verbod!betreft!de!toekenning,!de!wijziging!of!afstand!van!louter!eventuele!rechten:! het!sleutelcriterium!"!Onderscheid!tussen!drie!soorten!bedingen!! o Bedingen! betreffende! een! niet! opengevallen! nalatenschap! in! zijn! geheel! of! betreffende!een!deel!van!een!niet!opengevallen!nalatenschap! o Bedingen! betreffende! rechten! die! men! eventueel! zal! hebben! in! de! nalatenschap! van! een! derde! en! die! men! kan! beschouwen! als! een! attribuut! van!het!erfgenaam!of!legataris!zijn.! o Bedingen!betreffende!een!welbepaald!bestanddeel!van!een!niet!opengevallen! nalatenschap.! 5..De.toekenning,.wijziging.of.afstand.van.louter.eventuele.rechten. a.#Bedingen#betreffende#een#niet#opengevallen#nalatenschap#in#zijn#geheel#of#betreffende# een#deel#van#een#niet#opengevallen#nalatenschap# Het! omvat! ook! de! bedingen! betreffend! een! fractie! of! een! breukdeel! van! hetgeen! iemand! bezit! bij! overlijden! (vb.! 1/3! van! zijn! nalatenschap)! alsook! bedingen! betreffende! een! bepaalde!categorie!van!goederen!die!iemand!bij!zijn!overlijden!bezit.!! ! Vb:!ik!verkoop!alle!onroerende!goederen!die!ga!erven!bij!overlijden!van!mijn!ouders.!Je! weet!niet!of!er!wel!inzitten!en!indien!wel,!welke!erin!zitten.!! ! In!dit!geval!is!er!altijd!sprake!van!louter!eventuele!rechten!omdat!men!niet!weet!waaruit!de! nalatenschap!zal!bestaan.!Deze!overeenkomsten!zijn!ALTIJD.nietig.! b.#Bedingen#betreffende#rechten#die#men#eventueel#zal#hebben#in#de#nalatenschap#van#een# derde#en#die#men#kan#beschouwen#als#een#attribuut#van#het#erfgenaam#of#legataris#zijn# Dit!gaat!over!de!nalatenschap!van!een!derde!en!daarom!zijn!deze!overeenkomsten!dan!ook! ALTIJD.nietig!of!ongeldig.!Waarom?!We!weten!niet!waaruit!die!nalatenschap!zal!bestaan!en! wanneer!de!overeenkomst!betrekking!heeft!op!een!bepaald!voorwerp!weten!we!niet!of!dat! voorwerp! nog! aanwezig! zal! zijn! in! de! nalatenschap.! Er! is! wel! de! mogelijkheid! dat! de! 64!

!

overeenkomst!wordt!gekwalificeerd!tot!een!overeenkomst!van!andermans!zaak.!Indien!dit! niet! zo! is! doe! je! eigenlijk! een! eenzijdige! rechtshandeling! die! niet! mogelijk! is! omdat! je! niet! weet! waarover.! Je! kan! bijvoorbeeld! je! nalatenschap! al! verwerpen! op! voorhand,! of! reeds! verzaken!aan!je!recht!om!inkorting!te!vragen.!Je!weet!helemaal!niet!hoe!groot!die!inkorting! zal!zijn,!of!er!wel!een!inkorting!zijn…! c.# Bedingen# betreffende# een# welbepaald# bestanddeel# van# een# niet# opengevallen# nalatenschap# Deze!categorie!heeft!ook!nog!eens!twee!subcategorieën.!! 1.! De! bedingen! die! betrekking! hebben! op! een! bestanddeel! van! de! niet! opengevallen! nalatenschap!van!een!derde.! Dit! is! ALTIJD. ongeldig! op! basis! van! verbod! van! erfovereenkomsten! of! het! is! een! overeenkomst!met!betrekking!tot!andermans!zaak.!Er!is!wel!een!belangrijk!verschil!op!vlak! van!nietigheid.!Een!erfovereenkomst!heeft!een!absolute!nietigheid!terwijl!het!laatste!slechts! een!relatieve!nietigheid!heeft!en!dus!enkel!kan!worden!ingeroepen!door!de!koper.!! ! Vb:!Ik!verkoop!het!huis!van!mijn!ouders!aan!een!derde!als!ik!dit!erf.! o Verbod!van!erfovereenkomsten!(1130,!lid!2!BW)! o Je!kan!ook!zeggen,!ik!verkoop!je!dit!huis!zonder!erbij!te!vermelden!‘als!ik!erf’.! Dit! is! dan! geen! erfovereenkomst,! maar! men! verkoopt! gewoon! andermans! goed.! 2.! Bedingen! die! betrekking! hebben! op! een! bestanddeel! van! de! eigen! toekomstige! nalatenschap! Zulke! bedingen! kunnen! geldig! of! ongeldig! zijn.! In! de! Franse! redenring! zijn! deze! altijd! ongeldig,! maar! in! België! niet.! Bij! ons! is! het! geldig! als! er! geen! loutere! eventuele! rechten! worden! toegekend! bij! de! overeenkomst.! Worden! er! actuele! rechten! toegekend,! dan! is! de! overeenkomst!geldig.!! ! Vb.:!Ik!kom!overeen!met!mijn!vrouw!dat!de!helft!van!mijn!aandelen!naar!haar!gaan!als!ik! eerst!overlijd,!in!ruil!voor!de!kans!dat!haar!aandelen!mij!toekomen!als!zij!eerst!overlijdt! (=!aanwas)! ! Alle!andere!bedingen!zijn!ongeldig!zijn!ongeldig!ofwel!als!bedingen!waarbij!louter!eventuele! rechten! worden! toegekend! op! een! toekomstige! nalatenschap! of! een! bestanddeel! ervan! ofwel! als! een! overeenkomst! over! andermans! zaak.! Bij! de! bedingen! betreffende! een! bestanddeel! van! de! eigen! toekomstige! nalatenschap! kan! het! zowel! gaan! om! bedingen! waarbij! een! louter! eventueel! recht! wordt! toegekend,! als! om! geldige! bedingen! onder! voorwaarde!of!termijn.! ! Het! criterium! is:! Als! er! geen! zekerheid! is! dat! het! goed! wel! nog! deel! zal! uitmaken! van! de! nalatenschap! bij! overlijden! van! de! bedinger! en! dit! (mede)! afhangt! van! de! wil! van! de! bedinger.! Als! de! bedinger! zich! nog! aan! de! verbintenis! kan! onttrekken! of! nog! op! de! toekenning!van!het!recht!kan!terugkomen,!of!als!de!bedinger!zich!in!enige!mate!het!recht! heeft! voorbehouden! om! nog! over! het! goed! te! beschikken.! Als! de! bedinger! zichzelf! niet! volledig!verbonden!heeft,!doch!enkel!zijn!erfgenamen!volledig!verbonden!heeft.!! ! !

65!

!

Onzekerheid! hangt! af! van! een! extern! element;! het! zal! bijvoorbeeld! afhangen! van! het! vooroverlijden!van!de!verkoper.!Het!is!een!probleem!als!de!onzekerheid!verband!houdt!met! de!wil!van!diegene!die!de!rechten!toekent,!wijzigt!of!afstaat.! ! Bepalend! is! of! men! juridisch! de! mogelijkheid! heeft! om! daarop! terug! te! komen.! De! mogelijkheid!om!terug!te!komen!op!de!verbintenis!moet!een!juridische!mogelijkheid!zijn!en! geen! feitelijke! mogelijkheid.! Er! wordt! een! louter! eventueel! recht! toegekend,! gewijzigd! of! afgestaan! als! de! bedinger! zich! het! recht. heeft! voorbehouden! om! nog! op! één! of! andere! manier!over!het!goed!te!beschikken!of!als!er!geen.juridische.zekerheid.!is!dat!het!goed!(nog)! deel! zal! uitmaken! van! het! vermogen! van! de! bedinger! bij! diens! overlijden! en! de! juridische! onzekerheid! mede! afhangt! van! de! wil! van! de! bedinger.! De! overeenkomst! van! een! eigen! nalatenschap!(uitwerking!bij!overlijden)!kan!geldig!zijn!als!ze!actueel!is!en!men!er!dus!niet! meer!op!kan!terugkomen!door!een!wilsuiting.!Ze!zijn!ongeldig!als!ze!louter!eventueel!zijn!er! dus!op!kan!worden!teruggekomen!door!een!wilsuiting.! ! Een!verkoop!met!uitgestelde!eigendomsoverdracht!van!een!antieke!kast,!die!in!het!bezit! blijft!van!verkoper!tot!aan!zijn!overlijden! ! De! schenking! van! een! som! geld! met! eigendomsoverdracht! bij! het! overlijden! van! de! schenker.! Hier! kan! ik! op! terugkomen! want! ik! kan! ervoor! zorgen! dat! er! op! de! dag! van! mijn!overlijden!niets!meer!in!mijn!nalatenschap!zit.!De!vraag!is!echter!of!de!erfgenamen! verplicht!zijn!om!die!som!geld!over!te!maken!aan!de!gerechtigden!als!dit!er!wel!nog!is.! ! Vrouw!heeft!thuis!een!schilderij!(Rembrandt)!hangen.!De!persoon!wil!dit!gebruiken!om! haar!successierechten!te!betalen!(mogelijk!in!UK!en!ook!in!BE).!Daarvoor!is!er!vereist!dat! het!schilderij!al!lang!in!de!familie!zit.!Die!vrouw!wil!echter!dat!het!schilderij!in!haar!huis! blijft!hangen!tot!ze!dood!gaat!en!dan!kan!die!persoon!hem!komen!ophalen.!De!persoon! betaalt!al,!en!bij!overlijden!komt!hij!het!halen.!Is!dit!een!verboden!erfovereenkomst?! o De!vraag!is:!kan!de!vrouw!nog!terugkomen!op!die!toegekende!rechten?!Kan! men!er!juridisch!op!terugkomen?! ! De!vrouw!kan!er!altijd!feitelijk!op!terugkomen!als!ze!het!van!de!muur! haalt!en!verkoopt!op!een!beurs.!De!vraag!is!of!ze!het!recht!nog!heeft! om!erop!terug!te!komen.! • Indien! het! recht! niet! voorbehouden! is! om! daar! op! terug! te! komen!is!de!overeenkomst!geldig.! ! Ik!schenk!mijn!rekening!van!500.000!euro!weg!aan!X!bij!mijn!overlijden.!Als!ik!dood!ben! en!er!staat!nog!maar!!50.000!euro!op,!maakt!dit!niet!uit.!De!overeenkomst!was!geldig!als! je! er! juridisch! niet! op! kon! terugkomen.! Feitelijk! kon! die! persoon! gewoon! zijn! geld! uitgeven,! maar! juridisch! gezien! moest! hij! zorgen! dat! er! wel! degelijk! nog! 500.000! op! stond.! ! De!manier!waarop!een!overeenkomst!van!aanwas!wordt!geformuleerd:!Als!ik!overlijd!krijg!je! mijn!helft!in!ruil!voor!de!kans!dat!als!jij!eerst!overlijd!ik!jouw!helft!krijg.!Deze!overeenkomst! werd! vooral! gemaakt! om! het! voorbehouden! erfdeel! uit! te! schakelen! aangezien! het! een! overeenkomst! onder! bezwarende! titel! is! (er! is! een! tegenprestatie).! Soms! is! er! ook! echter! een!fiscale!reden!wanneer!dit!bijvoorbeeld!tussen!broer!en!zus!gebeurt.!! ! Men!is!eigenaar!van!een!huis!in!het!Prinsenhof!dat!heel!veel!geld!waard!is.!Als!de!broer! overlijdt,!dan!zal!zijn!zus!successierechten!moeten!betalen!en!dat!is!in!de!bovenste!schijf! van! 65%.! dit! is! een! enorm! bedrag! dat! ze! niet! kan! betalen.! Door! het! maken! van! een! overeenkomst!van!aanwas!is!hierop!een!registratierecht!van!‘slechts’!10%!verschuldigd.! 66!

!

! Een! geldige! overeenkomst! bij! overlijden! is! deze! waar! een! goed! verkocht! wordt! en! de! eigendomsoverdracht!wordt!uitgesteld!tot!aan!het!overlijden!van!de!verkoper.!Een!tweede! voorbeeld! is! de! verkoop! onder! opschortende! voorwaarde! van! vooroverlijden! van! de! verkoper.! ! Een!voorbeeld!van!een!ongeldige. overeenkomst!is!een!verkoop!van!een!goed!als!dit!goed! zich!bij!het!overlijden!van!de!verkoper!nog!in!zijn!nalatenschap!bevindt.!! ! . Op. het. examen. moet. men. eerst. nagaan. welke. van. drie. categorieën. van. toepassing. zijn.. Indien.men.in.de.derde.categorie.zit,.nagaan.in.welke.subcategorie.men.zit.en.of.ze.dan. ongeldig.dan.wel.geldig.is.. 6..Toepassingen.op.het.beding.van.aanwas. a.#Algemeen# Men!was!dit!beding!eigenlijk!vergeten!tot!in!de!jaren!’70!omdat!het!toen!voor!mensen!die! samenwoonden! bijna! onmogelijk! was! om! een! testament! op! te! stellen! wegens! zeer! hoge! successierechten.!Een!beding!van!aanwas!is!een!kanscontract!onder!bezwarende!titel.!Men! geeft!elkaar!bij!vooroverlijden!de!helft!van!een!goed!in.ruil.voor!de!kans!dat!men!dit!ook!zal! krijgen!als!de!ander!eerst!overlijdt.! ! In!de!praktijk!wordt!de!FM!samengeteld!zonder. rekening. te!houden!met!schenkingen.!Het! tweede!doel!van!aanwas!(doel!1:!aanvaardbare!successierechten)!is!dat!het!voorbehouden! erfdeel! van! kinderen/ouders! wordt! ingeperkt! of! uitgeschakeld.! Wanneer! men! een! beding! van! aanwas! in! werking! laat! treden! betaalt! men! 10%! registratiekosten! en! geen! successierechten.! b.#Modaliteiten#van#het#beding#van#aanwas#en#specifieke#clausules#die#in#de#overeenkomst# van#aanwas#kunnen#voorkomen# 1.! Clausules! die! het! verval! van! het! beding! van! aanwas! of! het! tontine! beding! voorzien! in! bepaalde!omstandigheden.! ! Feitelijke!scheiding,!echtscheiding,!scheiding!van!tafel!en!bed,!wanneer!een!eis!tot!scheiding! is!ingeleid,!wanneer!een!procedure!van!EOT!!of!scheiding!van!tafel!en!bed!door!onderlinge! toestemming!is!ingeleid,!huwelijk,!kinderen.! ! Vb.!Twee!mensen!kopen!samen!een!huis!en!als!een!iemand!overlijdt,!willen!ze!dat!het!huis! volledig!naar!de!andere!gaat.!Men!zou!kunnen!zeggen:!we!laten!de!overeenkomst!vervallen! bij. feitelijke. scheiding! maar! het! HvB! in! Gent! zegt! dat! dit! een! erfovereenkomst! is,! die! absoluut!nietig!en!strijdig!met!de!openbare!orde!is.!Veronderstel!nu!dat!ze!getrouwd!zijn!en! een!beding!van!aanwas!maken!met!betrekking!tot!de!VE!van!appartement!in!Knokke!en!ze! voorzien! dat! de! overeenkomst! vervalt. bij. echtscheiding.! Dit! is! geen! goed! idee,! want! men! kan! individueel! en! eenzijdig! initiatief! nemen! om! te! scheiden! en! idem! voor! scheiding! van! tafel! en! bed.! Wat! als! dit! door! onderlinge. toestemming! is?! Hier! moet! de! overeenkomst! worden!stopgezet!door!onderling!akkoord.!Wat!bij!een!clausule!door!verval. van. huwelijk?! Men! is! eerst! niet! getrouwd,! kopen! een! appartement! aan! zee! maar! hebben! schrik! van! de! 67!

!

schoonmoeder.!Ze!komen!overeen!dat!als!een!overlijdt!de!ander!het!appartement!krijgt.!De! dag! dat! ze! trouwen! hebben! ze! deze! clausule! niet! meer! nodig.! Dit! is! geldig! op! voorwaarde! dat!de!clausule!bedoelt!dat!het!gaat!om!een!huwelijk!tussen!die!twee!personen,!waarbij!ze! dus! beide! moeten! instemmen.! Wat! bij! clausule. van. verval. bij. kinderen?. Ze! laten! de! VE! vervallen! als! er! kinderen! zijn! en! zetten! het! dan! om! in! VG.! Dit! is! geen! probleem! als! het! kinderen!tussen!de!man!en!vrouw!zijn,!aangezien!we!er!van!uitgaan!dat!die!er!komen!door! gezamenlijke!beslising.!! ! 2.!Alternatieven!voor!de!beperking!in!tijd!van!het!beding!van!aanwas.! ! Aan!een!gewone!beperking!in!tijd!zijn!er!nadelen.!Als!de!tijd!verstreken!is!moet!het!beding! verlengd! worden,! wat! weer! nieuwe! kosten! vraagt! en! zeer! vaak! vergeten! wordt! in! de! praktijk.! De! gezondheidstoestand! van! de! partijen! kan! ook! wijzigen! en! omdat! het! een! kanscontract!ten!bezwarende!titel!bedraagt!moeten!de!kansen!ongeveer!gelijk!zijn.!! ! Vb.! Man! een! vrouw! kennen! elkaar! een! beetje,! maar! zijn! geen! partners.! Ze! zijn! overeengekomen! om! een! gebouw! dat! te! koop! staat,! met! twee! lofts,! samen! te! kopen.! De! vrouw!krijgt!de!bovenste!loft!en!heeft!zo!60%!van!het!gebouw!en!da!man!koopt!de!onderste! loft! die! goed! is! voor! 40%! van! het! geheel.! Wat! men! had! moeten! doen! was! een! basisakte! maken! en! zorgen! dat! het! voorwerp! kon! uitmaken! van! een! afzonderlijk! eigendomsrecht,! maar!dit!is!niet!gebeurd.!Er!wordt!dus!een!beding!van!aanwas!gemaakt.!Het!probleem!is!dat! de!vrouw!veel!katten!heeft!en!de!katten!van!de!vrouw!plassen!dwars!door!het!plafond.!De! goede! verstandhouding! verzuurt! en! met! de! vrouw! valt! niet! meer! te! praten.! De! man! wil! verkopen,!maar!er!is!natuurlijk!het!beding!van!aanwas!die!tot!gevolg!heeft!dat!men!niet!kan! verkopen.!Normaal!is!het!zo!dat!de!man!de!uitonverdeeldheidstreding,!de!openbare!verkoop! dus,!op!elk!moment!kan!vragen.!In!een!bijkomende!clausule!staat!dat!het!beding!tien!jaar! geldig!is.!Door!het!te!beperken!in!de!tijd!zorgt!men!ervoor!dat!er!een!uitweg!is!in!geval!van! problemen.!Tien!jaar!is!natuurlijk!wel!nog!redelijk!lang.!Notaris,!noch!rechtbank!kunnen!hem! helpen.!De!man!heeft!een!nieuwe!vriendin,!wat!is!nu!de!beste!oplossing?!Het!probleem!was! opgelost!door!dat!de!vrouw!overleed!binnen!de!paar!jaar.!! ! In!de!praktijk!zijn!er!varianten!van!clausules!die!vaak!voorkomen.!! ! De!overeenkomst!van!aanwas!kan!op!elk!ogenblik!opgezegd!worden,!op!voorwaarde!dat! de!opzegging!gebeurt!minstens!drie!maanden!voor!overlijden!van!de!eerststervende.!! o Nietig!verklaard!door!Rb.!Eerste!aanleg!in!Antwerpen.! ! De! overeenkomst! van! aanwas! wordt! aangegaan! voor! drie! jaar! waarna! deze! termijn! automatisch!wordt!verlengd!voor!periodes!van!3!jaar,!tenzij!een!van!de!partijen!zijn!wil! te! kennen! geeft! om! de! overeenkomst! van! aanwas! te! beëindigen! door! een! aangetekende!brief,!minstens!drie!maand!voor!het!einde!van!de!lopende!driejaarlijkse! periode.! o De! formulering! dat! de! partijen! bij! de! aanwasovereenkomst,! bij! gebreke! van! andersluidende!wilsuiting!van!een!van!hen,!geacht!worden!hun!overeenkomst! van! hernieuwd! te! hebben! voor! drie! jaar! en! de! formulering! zonder! een! vermoeden! van! een! hernieuwing,! kan! dit! in! het! licht! van! het! verbod! van! erfovereenkomsten?! o Als!we!de!klassieke!theorie!toepassen!is!er!een!probleem.!Niet!voor!de!eerste! periode!van!drie!jaar,!want!die!ligt!duidelijk!vast.!Geen!van!de!partijen!kan!er! 68!

!

eenzijdig!op!terugkomen,!maar!voor!de!drie!jaren!die!volgen!kan!dit!wel.!De! toegekende!rechten!zijn!loutere!eventueel!vanaf!de!hernieuwing.! o Toch! wordt! deze! clausule! vaak! gebruikt! in! de! praktijk,! maar! Bael! geeft! de! partijen!een!onderhandse!akte!mee.!Hij!raadt!de!partijen!aan!om!na!drie!jaar! een!nieuwe!overeenkomst!met!beding!van!aanwas!te!sluiten!(enige!probleem! is!dan!kijken!naar!gelijkheid!van!kansen).!Als!ze!vergeten!zijn!omdat!nieuwe! beding!te!sluiten,!hebben!ze!nog!dat!beding!dat!automatisch!verlengt.!Het!is! nog!steeds!betwistbaar.!! 3.!Het!voorwerp!van!het!beding!van!aanwas.! Indien! het! beding! van! aanwas! betrekking! heeft! op! een! welbepaald! bestanddeel,! dan! mag! geen! van! de! partijen! terugkomen! op! het! beding.! Men! moet! dit! dus! altijd! toetsen! aan! art.! 1130,!lid!2!BW.! ! Een! man! en! een! vrouw! komen! voor! successieplanning! bij! de! notaris.! Ze! hebben! drie! varkens!van!kinderen!en!willen!dat!alle!aanwinsten!voor!de!LL!zullen!zijn!als!een!van!hen! twee! overlijdt.! De! notaris! stelt! voor! om! te! trouwen! onder! het! wettelijk! stelsel! en! dan! het! GV! volledig! toevertrouwen! aan! de! LLE,! zodat! de! reserve! van! de! kinderen! niet! kan! worden! ingeroepen.! Ze! willen! echter! niet! trouwen! en! vragen! voor! een! beding! van! aanwas! betreffende! de! aanwinsten.! Men! bereikt! dus! bijna! hetzelfde! als! een! wettelijk! huwelijksstelsel,!maar!dan!geconstrueerd!bij!wettelijke!of!feitelijke!samenwoning.!Men! heeft!elk!het!EV!en!de!aanwinsten!vormen!een!soort!GV!die!via!het!beding!van!aanwas! naar!de!LLP!gaan.!Ze!willen!ook!nog!wat!verder!gaan!en!het!hele!vermogen!toekennen! aan!de!LL.!Beste!oplossing!lijkt!ook!weer!om!ze!te!laten!trouwen!met!GV,!maar!ze!willen! nog!steeds!niet!en!opteren!voor!een!beding!van!aanwas!m.b.t.!gehele!vermogen.! ! MAG.DIT?.We!moeten!terugkijken!naar!de!3!categorieën!van!overeenkomsten.!Enkel!de! derde!categorie!met!haar!twee!subcategorieën!was!een!geldige.!We!bevinden!ons!hier! in! de! eerste! categorie,! waar! het! gaat! om! overeenkomsten,! bedingen! of! eenzijdige! rechtshandelingen! betreffende! een! bepaalde! categorie! van! goederen! behorende! tot! een! toekomstige! nalatenschap.! De! rechten! zijn! louter! eventueel,! want! we! weten! niet! waaruit! die! categorie! goederen! behorende! tot! die! toekomstige! ! nalatenschap! zal! bestaan.!Men!weet!niet!wat!‘alle!aanwinsten’!zal!inhouden.! ! Een. beding. van. aanwas. kan. dus. ook. omwille. van. het. voorwerp. onder. verbod. van. erfovereenkomsten.vallen.en.niet.alleen.omwille.van.de.modaliteiten.! ! Andere! voorwerpen! waarop! het! beding! van! aanwas! betrekking! kan! hebben! is! er! een! betreffende!de!huisraad.!Dit!is!ook!een!erfovereenkomst!want!men!weet!niet!wat!er!van! huisraad! aanwezig! zal! zijn! bij! overlijden.! Maak! je! echter! een! lijst! van! meubelen! en! roerende!goederen!MET!vervreemdingsverbod!is!dit!wel!geldig.! ! Het! beding! betreffende! een! bankrekening! of! effectenportefeuille:! Effecten! worden! vaak! belegd!en!herbelegd,!dus!de!portefeuille!zal!constant!fluctueren!in!waarde!waardoor!risico! om!onder!verbod!van!erfovereenkomsten!te!vallen!reeël!is.!Men!kan!ontsnappen!aan!dit! verbod!door!op!te!nemen!dat!‘elke!beslissing!betreffende!de!herbelegging!en!wijziging!van! de! portefeuille! gemeenschappelijk! moet! worden! genomen’.! Herbelegging! veronderstelt! dus! een! gezamenlijke! beslissing! en! tevens! een! akkoord! om! die! uitbreiding! ook! te! laten! vallen!onder!overeenkomst!van!aanwas.! ! 69!

!

Het! beding! van! aanwas! betreffende! een! bepaalde! geldsom! en! betreffende! vervangbare! zaken:!‘Als!ik!eerst!overlijdt!krijg!je!1!miljoen!euro!in!ruil!voor!de!kans!dat!ik!ook!1!miljoen! van!jou!krijg!als!jij!eerst!overlijdt’.!Dit!kan!nooit!een!erfovereenkomst!zijn!volgens!de!prof.! Diegene!die!de!overeenkomst!van!aanwas!heeft!gesloten!is!namelijk!verplicht!om!bij!zijn! overlijden!ervoor!te!zorgen!dat!hij!nog!1!miljoen!euro!heeft.!De!partij!heeft!geen!recht!om! daar!op!terug!te!komen!en!dit!is!een!manier!om!een!beding!van!aanwas!met!betrekking!tot! de!aanwinsten!te!omzeilen.!Bezit!een!partij!nog!maar!15.000!euro!en!de!man!2!miljoen!bij! het!sluiten!van!de!overeenkomst!dan!is!deze!onrealistisch!en!lijkt!er!een!probleem!omtrent! de!geldigheid!te!zijn.!! ! Er!bestaan!nog!een!aantal!andere!clausules,!waaronder!het!beding!van!aanwas!betreffende! het! volledige! vermogen! of! betreffende! de! aanwinsten! van! de! !samenwonende! partners! of! echtgenoten!(kijken!naar!drie!soorten!erfovereenkomsten!!),!!de!clausule!dat!de!aanwas!zich! ook! zal! uitstrekken! tot! alle! gebouwen,! werken,! verbeteringen! of! wijzigingen! die! aan! of! op! het!OG!zullen!aangebracht!zijn!en!de!clausule!dat!de!langstlevende!de!volledige!schuld!ten! zijne!laste!neemt!die!bij!het!overlijden!van!de!!eerststervende!nog!bestaat!met!betrekking! tot!de!gebouwen,!werken,!verbeteringen!of!wijzigingen.! ! Wat!is!nu!het!probleem!met!dat!beding!van!aanwas?!Het!is!een!overeenkomst,!men!kan!er! dus!niet!eenzijdig!op!terugkomen!in!tegenstelling!tot!een!testament.! ! We!nemen!terug!het!voorbeeld!van!de!man!die!bij!een!vrouw!een!kind!verwekt!omdat! ze! BOM! wil! zijn,! maar! dan! toch! onderhoudsvergoedingen! wil! krijgen! van! de! gehuwde! man!en!dus!het!kind!wil!laten!erkennen.!De!echtgenote!is!hier!niet!tevreden!mee!en!wil! haar!kinderen!beschermen!tegen!het!buitenechtelijk!kind!met!betrekking!tot!eventuele! erfenissen.! De! mensen! waren! getrouwd! onder! het! wettelijk! stelsel,! dus! nu! voegt! men! een!clausle!in!waarbij!de!man!enkel!het!VG!krijgt!zodat!hij!nooit!iets!in!VE!kan!hebben! en!er!dus!ook!geen!eigendom!naar!zijn!buitenechtelijk!kind!kan!gaan.!! 7..Strijdigheid.met.de.openbare.orde.en.de.goede.zeden. Volgens! het! HvC! is! een! erfovereenkomst! strijdig! met! de! openbare! orde.! Dit! is! steeds! overgenomen! in! de! RL! maar! de! prof! ziet! niet! goed! in! waarom! dit! is.! Gevolgen! van! strijdigheid! met! openbare! orde! en! goede! zeden! is! dat! het! dan! zou! gaan! om! een! absolute! nietigheid!die!door!de!rechter!zelf!ambtshalve!kan!en!moet!worden!ingeroepen!in!elke!stand! van! het! geding.! Dit! heeft! ook! belangrijke! fiscale! gevolgen.! De! administratie! neem! het! standpunt!in!dat!zij!de!relatieve!nietigheid!niet!zelf!zullen!inroepen,!maar!wel!de!absolute.! Wanneer!dus!erfgenamen!de!relatieve!nietigheid!zelf!niet!inroepen,!moeit!de!administratie! zich!ook!niet.!! ! HvC!heeft!volgens!de!prof!een!recent!arrest!gewezen!waarbij!de!prof!meent!dat!het!gezegd! heeft! dat! het! niet! meer! strijdig! is! met! de! openbare! orde.! Voor! de! wet! Valkeniers! was! dit! strijdig,!erna!niet!meer.!! ! De!enige!overeenkomst!die!volgens!Bael!wel!nog!strijdig!zou!kunnen!zijn!met!de!openbare! orde! is! deze! waarbij! men! een! overeenkomst! maakt! over! de! nalatenschap! van! een! derde,! zonder!dat!deze!erbij!betrokken!werd.!

70!

!

8.. Wettelijke. uitzonderingen. op. het. verbod. van. bedingen. betreffende. toekomstige. nalatenschappen. Een! wettelijke! uitzondering! is! artikel! 1287! Ger.! W.! Als! men! uit! de! echt! scheidt! met! onderlinge!toestemming,!moet!je!een!overeenkomst!sluiten!over!het!erfrecht!en!de!reserve! voor! het! geval! een! van! de! echtgenoten! zou! overlijden.! Ook! artikel! 918! BW! is! een! uitzondering,!alsook!de!contractuele!erfstellingen!tussen!echtgenoten.!Art.!1388!BW!en!art.! 915bis,!laatste!paragraaf!BW!hebben!betrekking!op!een!overeenkomst!over!voorbehouden! erfdeel!en!het!erfrecht.! ! Omdat!er!zoveel!uitzonderingen!zijn,!is!dit!ook!een!argument!dat!pleit!voor!diegenen!die!het! standpunt!innemen!dat!het!verbod!van!erfovereenkomsten!niet!van!openbare!orde!is.! 9..Voorstel.van.een.andere.interpretatie.van.het.verbod.van.erfovereenkomsten.. a.#Openbare#Orde# Volgens!de!prof!is!het!verbod!niet!van!openbare!orde.!Waarom!was!dat!in!1804!wel!zo?!Het! verbod! had! ook! een! politieke! betekenis.! Men! wilde! dat! erfgenamen! gelijk! werden! behandeld.! Erfovereenkomsten! werden! immers! te! vaak! aangewend! om! een! ongelijkheid! tussen! de! kinderen! te! creëren! en! men! wilde! zo! de! versnippering! van! familieeeigendom! tegengaan.!De!opstellers!van!de!CC!voerden!het!verbod!in!onder!artikel!1130,!lid!2!BW!met! als! doel! weerstand! te! bieden! aan! de! instandhouding! van! de! heersende! politieke! en! economische!macht.! ! Cassatie! heeft! in! 2008! gezegd! dat! een! erfovereenkomst! niet! meer! strijdig! is! met! de! openbare!orde.!Er!wordt!geen!onderscheid!meer!gemaakt!tussen!de!verschillende!soorten.! Het! punt! is! dat! dit! cassatiearrest! niet! door! iedereen! op! dezelfde! manier! wordt! geïnterpreteerd.! Het! belangrijkste! is! dat! het! niet! meer! van! openbare! orde! is! en! daar! gaat! 80%!van!de!auteurs!in!de!rechtsleer!mee!akkoord.! ! Johan!Dumongh!houdt!er!echter!een!andere!mening!op!na!en!vindt!de!interpretatie!van!Bael! en! co! verkeerd.! Er! zijn! wel! enkele! argumenten! die! in! zijn! voordeel! pleiten.! Het! Hof! antwoordt!op!een!middel.!Dumongh!zegt!dat!Cassatie!dus!niet!meer!doet!dan!een!antwoord! geven.!Uit!het!cassatie!arrest!moet!dan!wel!een!a!contrario!redenering!worden!toegepast.! Cassatie!zegt!dat!het!voor!de!wet!Valkeniers!zeker!van!openbare!orde!was.!De!meerderheid! van! de! rechtsleer! interpreteert! dus! dat! het! vanaf! de! wet! Valkeniers! dan! niet! meer! van! openbare!orde!was.!Dumongh!geeft!de!rest!gelijk!in!dat!er!inderdaad!staat!dat!het!voor!de! wet! Valkeniers! was,! maar! is! van! mening! dat! daar! geen! a! contrario! redenering! uit! mag! worden! afgeleid,! aangezien! het! Hof! gewoon! antwoordde! op! de! vraagt:! was! een! erfovereenkomst!voor!de!wet!Valkeniers!van!openbare!orde?!! b.#Bedingen#die#betrekking#hebben#op#welbepaald#eigen#goed# Bael!zegt!ook!dat!de!bedingen!die!betrekking!hebben!op!een!welbepaald!eigen!goed!van!de! bedinger! niet! vallen! onder! het! verbod! van! erfovereenkomsten.! Argumenten! die! hier! pro! deze!stelling!zijn!is!de!tekst!van!de!wet,!de!voorbereidende!werken!en!het!gebrek!aan!logica! van!de!huidige!interpretatie.!! ! Artikel! 1130,! lid! 2! BW,! dat! het! verbod! van! erfovereenkomsten! vastlegt! gaat! volgens! Bael! enkel!over!de!overeenkomsten!betreffende!de!nalatenschap!van!een!derde.!Gaat!het!over! 71!

!

de!eigen!nalatenschap,!dan!geldt!artikel!895!BW.!In!dit!artikel!zegt!dat!als!je!een!regeling!wil! maken! over! je! eigen! nalatenschap,! dit! bij! testament! moet! gebeuren! en! dus! ook! niet! bij! overeenkomst.! Toch! biedt! artikel! 895! BW! mogelijkheden.! Wanneer! je! beschikt! over! een! geheel!of!een!gedeelte!van!je!nalatenschap,!moet!je!een!regeling!maken!bij!testament.!De! professor!zegt!hierop,!gebaseerd!op!de!tekst!van!de!wet,!dat!als!je!een!overeenkomst!sluit! over!een!welbepaald.goed.(niet!over!de!gehele!nalatenschap!of!over!een!fractie!ervan)!dit! niet! onder! 1130,! lid! 2! BW! valt,! noch! onder! 895! BW.! Ook! de! voorbereidende! werken! bevatten! geen! enkele! passage! die! art.! 1130,! lid! 2! BW! in! verband! brengt! met! de! eigen! nalatenschap.!Het!gaat!altijd!over!die!van!een!derde.!! ! Deze!stelling!wordt!echter!niet!door!iedereen!gevolgd,!maar!dan!zit!je!volgens!de!prof!met! een!gebrek!aan!logica.!Als!je!een!regeling!wil!treffen!over!je!eigen!nalatenschap!moet!dit!bij! testament! gebeuren.! Een! testament! moet! altijd! eenzijdig! zijn! en! is! op! elk! ogenblik! herroepbaar.! Het! moet! ook! in! de! voorgeschreven! vorm! volgens! het! BW! zijn! opgemaakt.! Anderzijds! zegt! de! klassieke! theorie! dat! een! beding! van! aanwas! enkel! geldig! is! als! het! onherroepbaar!is!(anders!louter!eventuele!rechten)!en!er!zijn!geen!vormvereisten.!Dit!is!dus! onlogisch.!Er!is!geen!rechtspraak!over,!dus!tot!nog!toe!niet!gevolgd.!! ! Het!gevolg!van!de!interpretatie!van!Bael!op!vlak!van!overeenkomsten!van!aanwas!is!dat!de! clausules! van! verval! vaak! geen! probleem! meer! vormen,! de! alternatieven! voor! de! gewone! beperking!in!tijd!ook!niet.!Het!is!enkel!bij!het!voorwerp!van!de!overeenkomst!dat!men!moet! oppassen!! .. ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! 72!

!

DEEL.III:.SUCCESSIERECHTEN.EN.SCHENKINGSRECHTEN. A..SUCCESSIERECHTEN. Familiale! vermogensplanning! wordt! in! de! praktijk! ook! heel! veel! ingegeven! door! fiscale! redenen.! Art.! 2! W.! Succ.! zegt! dat! als! de! nalatenschap! toekomt! aan! een! bepaald! persoon! ingevolge! een! testament! of! wettelijke! erfstelling,! er! successierechten! moeten! worden! betaald.! Art.! 5! W.! Succ.! zegt! dat! wanneer! aan! de! langstlevende! echtgenoot! meer! wordt! toegekend!dan!de!helft!van!het!gemeenschappelijk!vermogen,!er!daar!ook!successierechten! op!moeten!worden!betaald.! ! Successierechten!zijn!sterk!verschillend!voor!het!Vlaams!Gewest,!het!Waals!Gewest!en!het! Brussels!Hoofdstedelijk!Gewest.!Dit!maakt!het!er!natuurlijk!niet!makkelijker!op!in!de!praktijk,! maar!wij!kijken!enkel!naar!het!Vlaams!Gewest.!Men!moet!dus!altijd!eerst!weten!naar!welke! wetgeving!men!moet!kijken!en!in!welk!gewest!welke!regeling!toepassing!vindt.!Bepalend!is! waar! de! overledene! de! laatste! 5! jaar! voor! zijn! overlijden! zijn! verblijfplaats! heeft! gehad.! Beperkt!dit!zich!niet!tot!1!gewest,!moet!men!kijken!waar!men!het!langst!gewoond!heft.!In! België!kan!je!dus!door!te!verhuizen!een!andere!regeling!krijgen!die!misschien!voordeliger!is.!! 1..Drie.Categorieën.van.personen. Voor!het!Vlaamse!Gewest!bestaan!er!drie!categorieën!van!personen,!rekening!houdend!met! verwantschap! of! met! de! band! van! de! overledene.! Binnen! elke! categorie! geldt! een! progressief! tarief.! Naarmate! men! meer! erft,! moet! men! meer! betalen.! Het! tarief! zal! dus! in! schijven!steeds!stijgen.! a.#De#bloedverwant#in#rechte#lijn,#de#echtgenoot#en#de#samenwonenden# Hierin! zitten! de! kinderen,! de! stiefkinderen,! ouders,! stiefouders,! als! ook! de! ouder! en! stiefouder! die! niet! met! elkaar! gehuwd! zijn! (art.48! W.! Succ.).! Ook! de! niet! uit! de! echt! gescheiden! en! niet! van! tafel! en! bed! gescheiden! echtgenoten,! tenzij! er! een! gemeenschappelijk! kind! of! afstammeling! is.! Artikel! 50! W.! Succ.! is! ook! belangrijk! omdat! er! heel!wat!gelijkschakelingen!zijn.!! ! Veronderstel!een!vader!en!een!moeder.!Vader!heeft!drie!kinderen!uit!eerste!huwelijk!en! een! kind! samen! met! zijn! huidige! vrouw.! De! moeder! kan! een! testament! maken! ten! voordele!van!haar!stiefkinderen,!die!op!deze!manier!onder!deze!tarieven!zullen!vallen.! Ook! de! ex! samenwonenden! vallen! er! onder! indien. er. een. gemeenschappelijk. kind! of! afstammeling!is.!Men!mag!niet!vergeten!dat!er!gelijkschakeling!is!bij!volle!adoptie!en!ook!bij! gewone!adoptie!in!vier!gevallen!(zie!wetboek).!! ! De!tarieven!worden!vastgesteld!per!schijf.!Hoe!hoger!het!bedrag,!hoe!hoger!het!percentage! dat!aan!successierechten!zal!moeten!worden!betaald.! ! 0,01!euro!–!50.000!euro!! :!3%! ! 50.000!euro!–!250.000!euro! :!9%! ! >250.000!euro! ! ! :!27%! ! Samenwoners! worden! voor! successierechten! gelijkgeschakeld,! wanneer! er! wettelijke! samenwoning!is!of!wanneer!men!samenwoont!gedurende!een!jaar!op!hetzelfde!adres!en!er! een!gemeenschappelijke!huishouding!is.!De!administratie!gaat!ervan!uit!dat!wanneer!er!!een! minimum!is!van!een!jaar!samenwoning!op!hetzelfde!adres,!er!ook!een!gemeenschappelijke! huishouding! is.! Wettelijk! gaan! samenwonen! is! dus! ook! een! techniek! van! nalatenschap.! 73!

!

Nadat! wettelijke! samenwoning! is! geregeld,! moet! men! eigenlijk! feitelijk! niet! blijven! samenwonen!want!de!wettelijke!samenwoning!eindigt!niet!door!feitelijke!scheiding.!Het!is! dus! aan! de! fiscus! om! te! bewijzen! dat! er! bij! feitelijk! samenwonenden! geen! gezamenlijke! huishouding!was.!In!de!praktijk!adviseert!men!de!mensen!die!feitelijk!samenwonen!om!een! gemeenschappelijke!rekening!te!openen!waarvan!men!de!dagdagelijkse!kosten!betaalt.!! ! Bij!het!toepassen!van!de!tarieven!moet!men!altijd!het!onderscheid!maken!tussen!roerende! en!onroerende!goederen.!Stel!dat!er!een!vader!is!met!een!zoon.!De!vader!heeft!een!huis!van! 250.000!euro!en!geld!op!de!bank!met!250.000!euro.!Men!moet!de!tarieven!apart!toepassen.! Men!zal!dus!twee!keer!in!de!tweede!schijf!belanden!waar!men!een!tarief!betaalt!van!9%!en! nooit! onder! de! derde! schijf,! ook! al! heeft! de! nalatenschap! een! totale! waarde! van! 500.000! euro!(wat!>250.000!euro!is).! b.#Broers#en#zussen# ! 0,01!euro!–!75.000!euro! ! :!30%! ! 75.000!euro!–!125.000!euro! ! :!55%! ! >!125.000!euro! ! :!65%! !Deze!tarieven!worden!toegepast!per!erfgenaam!(in!tegenstelling!tot!de!categorie!‘anderen’)! c.#Anderen# ! 0,01!euro!–!75.000!euro! ! :!45%! ! 75.000!euro!–!125.000!euro! ! :!55%! ! >!125.000!euro! ! :!65%! Diegenen!die!onder!deze!categorie!vallen!zijn!diegenen!die!verder!staan!ten!opzichte!van!de! decujus!dan!broer/zus.!(ook!neven!en!nichten,!…)! ! Dit! tarief! is! niet! van! toepassing! per! erfgenaam! maar! op! het! geheel! dat! de! anderen! verkrijgen.! ! In! een! testament! wordt! alles! aan! twee! neven! achtergelaten.! De! totale! nalatenschap! bedraagt!250.000!euro.!Men!moet!dit!bedrag!samennemen!voor!de!successierechten.!Er! zal!dus!een!tarief!van!65%!worden!toegepast.!Heb!je!10!broers!dan!splits!je!het!bedrag! in!tien!stukken!en!beland!je!in!het!tarief!van!30%!want!men!krijgt!elk!25.000!euro.!Ook! al!heb!je!tien!neven,!je!zal!altijd!belast!worden!in!de!hoogste!schijf.! ! Probleemgeval:. Een! kinderloze! en! niet! gehuwde! man! woont! alleen.! Hij! heeft! 125.000! euro! en! wil! dit! nalaten! aan! zijn! petekind.! We! zitten! dus! in! het! tarief! van! de! derde! categorie.! Je! zou! eraan! kunnen! proberen! ontsnappen,! maar! geen! goed! idee! want! je! hebt!het!geld!misschien!nog!nodig.!Er!is!dus!geen!goede!oplossing!voor!dit!probleem.!! ! Een!overleden!man!is!rijksinwoner.!Hij!wordt!belast!op!zijn!volledige!nalatenschap!wanneer! die! goederen! zich! ook! in! België! bevinden.! Wanneer! hij! geen! rijksinwoner! is! wordt! hij! in! België! belast! op! de! hier! gelegen! onroerende! goederen,! maar! niet! op! zijn! roerende! en! onroerende!goederen!die!niet!in!België!liggen.! 2..Opmerkingen. Het! successierecht! bedraagt! evenwel! slechts! 3%! of! 7%! op! de! activa! van! een! familiale! onderneming! of! op! de! aandelen! van! een! familiale! vennootschap,! op! voorwaarde! dat! een! aantal!voorwaarden!worden!vervuld.!Een!familiale!onderneming!wordt!gedefinieerd!in!het! Wetboek!van!Successierechten.!De!eerste!voorwaarde!waaraan!moet!zijn!voldaan!is!dat!de! 74!

!

activiteit! gedurende! drie! jaar! moet! worden! verdergezet.! Het! kapitaal! mag! niet! worden! verminderd!binnen!die!drie!jaar!en!de!zetel!van!de!onderneming!moet!gelegen!zijn!binnen! de!EER.!! ! Twee! Nederlanders! (man! en! vrouw)! komen! bij! Bael! met! hun! notaris! uit! Tilburg.! De! Nederlanders!wonen!in!België.!De!man!is!dermatoloog!en!heeft!een!BV!in!Nederland.!Ze! hebben!een!onroerend!goed!en!enkele!schulden.!De!BV!met!praktijk!is!een!miljoen!euro! waard.! Wordt! dit! geërfd! door! de! vrouw! dan! zijn! er! lagere! tarieven! indien! het! voldoet! aan! de! definitie! van! een! familiale! onderneming.! De! kans! is! echter! groot! dat! de! onderneming!niet!wordt!verdergezet!aangezien!de!vrouw!geen!dermatoloog!is.! ! Het!successierecht!bedraagt!nul!procent!wanneer!de!gezinswoning!wordt!bekomen!door!de! LLE! of! door! de! samenwoner.! De! gezinswoning! is! dus! een! uitzondering! op! de! tarieven.! Er! wordt! een! onderscheid! gemaakt! tussen! mensen! die! getrouwd! zijn! en! mensen! die! samenwonen.!! ! Stel!dat!je!getrouwd!bent!en!je!woont!in!een!huis!dat!van!jou!is.!Bij!testament!ken!je!dit! toe! aan! je! echtgenoot! in! VE.! Je! echtgenoot! zal! hier! 0%! successierechten! op! moeten! betalen.!Erft!hij!het!gewoon!in!VG!en!de!kinderen!de!BE,!dan!gelden!de!tarieven!op!de! BE!van!de!kinderen.!! ! Voor!samenwonenden!geldt!dit!op!de!gezinswoning!van!de!LL!samenwonende!partner.! Ook! het! nultarief! geldt! voor! de! samenwonenden! als! ze! een! verklaring! hebben! gedaan! van!wettelijke!samenwoning!of!ze!moeten!minstens!drie!jaar!ingeschreven!staan!in!het! bevolkingsregister!op!hetzelfde!adres!(beter!verklaring!van!WS!afleggen).!! ! Stel,!V!en!M!bezitten!samen!een!huis!van!500.000!euro!(verder!niets!in!de!nalatenschap! want!al!het!geld!zit!in!het!huis).!Ze!hebben!1!zoon!en!huis!zit!in!GV.!Ze!willen!zo!weinig! mogelijk! successierechten! hoeven! betalen! bij! overlijden! van! een! van! de! echtgenoten.! Een!voorstel!is!om!het!huwelijkscontract!te!wijzigen!en!om!het!huis!volledig!aan!de!LLE! te!laten!toekomen.!Dit!vermogen!zal!dan!naar!de!langstlevende!gaan.!Komt!het!huis!toe! aan!de!LLE,!dan!betaal!je!0%.!Lijkt!voor!de!hand!liggend,!maar!is!dit!een!goed!idee?!Als! het!huis!naar!de!zoon!gaat!bij!overlijden!van!de!man!na!vooroverlijden!van!de!vrouw,! dan! zal! de! zoon! hier! 27%! successierechten! op! moeten! betalen.! Wijzig! je! het! huwelijkscontract!niet!dan!gaat!het!VG!naar!de!man!bij!overlijden!van!de!vrouw!en!BE! naar! de! zoon.! De! LLE! moet! niets! betalen! op! het! VG,! maar! de! zoon! wel! op! de! BE.! Het! deel! van! de! zoon! zit! hier! maar! in! het! tarief! van! 3%! of! 9%.! Als! de! LLE! overlijdt,! dan! betaalt!de!zoon!dus!enkel!op!het!VG!van!zijn!vader!en!zit!dit!opnieuw!in!3%!of!9%.!Als!de! LLE!van!plan!is!om!het!huis!nog!te!verkopen,!dan!moet!men!het!huwelijkscontract!best! wel!wijzigen.!Het!hangt!natuurlijk!ook!af!van!de!leeftijd!van!de!LLE!voor!het!schatten!van! de!waarde!van!het!VG.!! ! Er!zijn!ook!verminderingen!en!vrijstellingen!voorzien!in!het!wetboek!van!successierechten! (vb.!Legaat!aan!8,8%).!Dit!gewoon!lezen!in!wetboek,!niet!studeren.! ! Na! de! schenking! kan! er! ook! progressievoorbehoud! zijn! indien! er! overlijden! is! binnen! de! drie! jaar.! Om! het! toepasselijke! progressief! tarief! te! betalen! moet! men! rekening! houden! met! een! OG! dat! geschonken! is! binnen! de! drie! jaar! voor! het! overlijden.! Men! kan! dus! onverwacht!in!een!hoog!tarief!terecht!komen.!Blijft!de!schenker!echter!meer!dan!drie!jaar! leven!na!datum!van!de!schenking!dan!doen!we!alsof!het!geschonken!goed!er!nooit!geweest! is!en!moet!dit!dus!niet!bij!de!nalatenschap!worden!geteld.! 75!

!

3..Waarop.wordt.het.progressief.tarief.toegepast?. Er! is! een! onderscheid! tussen! roerende! en! onroerende! goederen.! In! de! rechte! lijn,! tussen! echtgenoten! en! samenwonenden! is! er! splitting.! Het! tarief! wordt! toegepast! op! het! nettoe aandeel! in! de! onroerende! goederen! en! op! het! nettoeaandeel! in! de! roerende! goederen.! In! alle!andere!gevallen!wordt!het!tarief!toegepast!op!roerende!en!onroerend!vermogen!samen.! ! Stel,!we!hebben!een!vrouw!met!een!OG!van!250.000!euro!en!een!effectenportefeuille! van!250.900!euro.!Er!is!1!kind!(=categorie!1).!Voor!de!effectenportefeuille!zal!men!op!de! eerste! schijf! van! 50.000! euro! een! tarief! van! 3%! toepassen! en! op! alles! daarboven! 9%.! Ditzelfde!geld!voor!het!onroerend!goed.! ! Het! progressief! tarief! wordt! toegepast! per! rechtverkrijgende! indien! het! gaat! om! bloedverwanten!in!de!rechte!lijn,!echtgenoot!of!samenwonende!en!broer!of!zus.!Dit!gebeurt! niet! wanneer! het! gaat! om! andere! personen.! Hier! wordt! het! tarief! toegepast! op! het! totale! gedeelte!van!de!nalatenschap.!! ! Stel,!er!is!een!vrouw!met!twee!huizen!van!elk!500.000!waarde.!Ze!heeft!twee!dochters.! Voor!de!rest!zit!er!niets!in!de!nalatenschap.!Een!optie!zou!kunnen!zijn!om!een!van!de! onroerende!goederen!te!verkopen.!Dan!val!je!onder!lagere!tarieven!dan!wanneer!je!het! zou!verkopen!bij!overlijden.!Er!is!dan!namelijk!een!deel!roerend!en!een!deel!onroerend! dus!er!zal!splitting!zijn.! ! Stel!dat!er!een!vermogen!is!van!300.000!euro.!Als!we!het!toekennen!aan!1!broer!dan!zit! je!al!snel!in!het!tarief!van!65%.!Door!het!aantal!erfgenamen!te!doen!toenemen,!kan!je!in! een!lager!tarief!zitten!voorzover!dit!gebeurt!in!1e!en!in!2e!categorie.!

B..SCHENKINGSRECHTEN. 1..Algemeen. Dit!is!een!van!de!fiscale!technieken!om!aan!successieplanning!te!doen.!Moet!alleen!betaald! worden!indien!schenkingen!de!vorm!aannemen!van!een!notariële!akte!en!in!principe!niet!bij! gift! van! hand! tot! hand.! Wanneer! er! geen! schenkingsrechten! zijn! geheven,! betaalt! men! successierechten! bij! een! overlijden! van! de! schenker! binnen! de! drie/zeven! jaar.! (art.! 7! W.Succ.).!! 2..Schenking.van.onroerende.goederen. Er! zijn! vier! categorieën! van! personen! en! binnen! elke! categorie! geldt! een! progressief! tarief! (Art.! 131! W.! Reg.).! De! schenkingsrechten! worden! enkel! geheven! bij! notariële! akte.! Ze! zijn! dan!een!soort!van!registratierecht.!Men!bekijkt!de!schenkingen!per!begiftigde.! ! Een!man!en!een!vrouw!hebben!een!huis!met!een!waarde!van!900.000!euro.!Ze!hebben! drie! kinderen! en! willen! het! huis! graag! schenken! aan! hun! kinderen.! Dit! kan,! maar! er! zullen!wel!schenkingsrechten!moeten!betaald!worden.!Elk!kind!zal!300.000!euro!krijgen! en! dit! valt! onder! het! tarief! van! 24%.! Dit! is! natuurlijk! veel! geld.! De! man! kan! het! huis! inbrengen! in! het! GV! en! dit! kost! 25! euro! aan! inschrijvingskosten.! Een! half! huis! wordt! door! de! moeder! aan! de! kinderen! geschonken! en! een! half! huis! door! de! vader! aan! de! kinderen.!Zo!krijgt!elk!kind!van!vader!150.000!euro!en!van!moeder!150.000!euro.!Men! moet!hierop!dan!twee!keer!10%!schenkingsrechten!betalen.!!

76!

!

# a.# In# de# rechte# lijn,# tussen# echtgenoten# en# bij# samenwoners# die# aan# de# voorwaarden# voldoen# ! 0,01!e!12.500!euro!! :!3%! ! 12.500!–!25.000!euro! :!4%! ! 25.000!–!50.000!euro! :!5%! ! 50.000!–!100.000!euro! :!7%! ! 100.000!–!150.000!euro! :!10%! ! 150.000!–!200.000!euro! :!14%! ! 200.000!–!250.000!euro! :!18%! ! 250.000!–!500.000!euro! :!24%! ! >!500.000!euro! :!30%! b.#Tussen#broers#en#zussen# ! 0,01!–!12.500!euro! ! 12.500!–!25.000!euro! ! 25.000!–!75.000!euro! ! 75.000!–!175.000!euro! ! >!175.000!euro!

:!20%! :!25%! :!35%! :!50%! :!65%!

c.#Tussen#ooms#of#tantes#en#neven#en#nichten#(derde#graad)# ! 0,01!–!12.500!euro! :!25%! ! 12.500!–!25.000!euro! :!30%! ! 25.000!–!75.000!euro! :!40%! ! 75.000!–!175.000!euro! :!55%! ! >!175.000!euro! :!70%! d.#Tussen#alle#andere#personen# ! 0,01!–!12.500!euro! :!30%! ! 12.500!–!25.000!euro! :!35%! ! 25.000!–!75.000!euro! :!50%! ! 75.000!–!175.000!euro! :!65%! ! >!175.000!euro! :!80%! ! Deze!tarieven!komen!in!de!praktijk!bijna!nooit!voor!omdat!zulke!schenkingen!gewoon!niet! gebeuren.!Niemand!wil!dit.!! !! e.#Opmerkingen# Er! wordt! een! verlaagd! schenkingsrecht! toegepast! bij! schenking! van! gronden! die! stedenbouwkundig! bestemd! zijn! tot! woningbouw! (in! het! Vlaams! Gewest).! Bouw! je! daarop! binnen! een! bepaalde! termijn,! dan! wordt! het! schenkingsrecht! verlaagd.! Er!is! hier! ook! geen! progressievoorbehoud! bij! successierechten.! Wanneer! de! ouders! het! huis! wilden! schenken! aan! de! dochter! (huis! op! gigantisch! veel! bouwgrond)! dat! een! waarde! had! boen! 1! miljoen! euro!zal!het!progressievoorbehoud!niet!worden!toegepast,!maar!wel!de!schenkingsrechten.! ! Er! wordt! een! vrijstelling! van! schenkingsrechten! voorzien! bij! schenking! van! activa! van! een! familiale!onderneming!of!van!de!aandelen!van!een!familievennootschap,!mits!vervulling!van! 77!

!

een!aantal!voorwaarden.!De!familiale!onderneming!mag!niet!in!vennootschapsvorm!worden! geschonken.!Het!onroerend!goed!dat!gebruikt!wordt!in!de!onderneming!wordt!ook!aan!0%! geschonken.!! ! Andere! vrijstellingen! en! verminderingen! komen! ook! voor.! In! de! praktijk! probeert! men! om! liefst!niet!teveel!in!ene!keer!te!schenken!en!de!!150.000!euro!niet!te!overschrijden.!Indien!er! discussie!is!met!de!fiscus!over!een!goed!van!grote!waarde!kan!dit!belangrijk!zijn.!Als!de!fiscus! er!een!hogere!waarde!opplakt!komt!men!ook!ineens!in!een!hoger!tarief.!! ! Vader!en!moeder!hebben!twee!kinderen.!Ze!willen!een!schenking!doen!maar!liefst!niet! teveel!betalen!en!ze!willen!dus!binnen!de!150.000!euro!blijven.!Ze!willen!aan!hun!twee! kinderen! een! OG! van! 600.000! euro! schenken.! De! man! zal! de! helft! aan! zijn! ene! kind! schenken!en!de!vrouw!de!andere!helft!aan!het!ander!kind.!Hoe!meer!kinderen!er!!zijn,! hoe!meer!grotere!onroerende!goederen!je!kan!wegschenken.! ! Bij!schenking!van!onroerende!goederen!geldt!er!een!progressievoorbehoud.!In!het!geval!een! schenking! gevolgd! wordt! binnen! de! drie! jaar! door! een! nieuwe! schenking! tussen! dezelfde! partijen! wordt! de! belastbare! grondslag! die! voor! heffing! van! de! schenkingsrechten! van! de! chronologische!eerste!schenking!gevoegd!bij!de!grondslag!van!de!latere!schenking.!Uiteraard! wordt! de! eerste! schenking! niet! opnieuw! belast.!Het! systeem! veroorzaakt! wel! een! opduweffect! waardoor! de! belastbare! grondslag! van! de! latere! schenkingen! in! hogere! tariefschalen! terecht! komt! en! zodoende! de! schenking! fiscaal! duurder! maakt.!! Door! een! wijziging!aan!artikel!137!W.!Reg.!speelt!het!progressievoorbehoud!nog!enkel!bij!schenkingen! van! onroerende! goederen! die! mekaar! snel! in! de! tijd! (binnen! de! 3! jaar)! opvolgen.! Er! zal! in! Vlaanderen! niet! langer! een! progressievoorbehoud! zijn! bij! een! schenking! van! een! roerend! goed! gevolgd! door! een! schenking! van! een! andere! roerend! goed,! een! schenking! van! een! roerend! goed! gevolgd! door! een! schenking! van! een! onroerend! goed,! of! een! schenking! van! een!onroerend!goed!gevolgd!door!een!roerend!goed.!Het!betreft!hier!een!belangrijke!troef! in! het! voordeel! van! de! notariële! schenkingsakte! tegen! verlaagd! tarief! van! roerende! goederen.!! ! Een!vader!doet!een!schenking!aan!een!kind.!Er!geldt!een!schenkingsrecht!van!18%.!De! vader! heeft! twee! huizen! ter! waarde! van! 500.000! euro.! Als! hij! niets! doet! zullen! er! successierechten! moeten! worden! betaald! op! de! huizen.! De! successierechten! zijn! 27%! want! het! gaat! over! 250.000! euro! per! huis.! Wanneer! de! vader! dan! nog! drie! jaar! blijft! leven! zit! er! in! de! nalatenschap! slechts! een! huis! meer! van! 250.000! euro! waar! er! bij! overlijden!nog!successierechten!op!zullen!betaald!moeten!worden.! ! Als!de!vader!binnen!de!drie!jaar!overlijdt!geldt!de!regel!van!het!progressievoorbehoud.! Om! het! toepasselijk! tarief! te! bepalen! zal! men! rekening! houden! met! de! schenking! die! gebeurd! is! minder! dan! drie! jaar! voor! het! overlijden.! Het! is! dus! sowieso! beter! om! nog! drie!jaar!te!leven!wanneer!er!een!schenking!is!gebeurd.!! ! De!vader!heeft!een!schenking!gedaan!van!250.000!euro.!Wanneer!hij!binnen!de!drie!jaar! nog!een!schenking!doet!van!een!OG,!zal!men!rekening!houden!met!de!eerste!schenking! om!het!toepasselijk!tarief!te!bepalen!en!zal!men!ineens!24%!schenkingsrechten!moeten! betalen.!! ! Wanneer!de!ouders!nu!over!2.700.000!euro!OG!beschikken!en!ze!willen!vermijden!dat! de!kinderen!aan!27%!successierechten!komen!doen!ze!beter!een!schenking!van!900.000! euro!van!de!OG!die!in!het!GV!zit!van!het!koppel.!Ze!zullen!dan!elk!een!schenking!doen! aan!hun!3!kinderen.!! 78!

!

3..Schenking.van.roerende.goederen. Er! geldt! een! onderscheid! tussen! schenkingen! die! worden! aan! geboden! ter! registratie! en! schenkingen!die!niet!worden!geregistreerd.! ! Een! schenking! die! wordt! aangeboden! ter! registratie! op! het! registratiekantoor! zal! onderworpen!zijn!aan!schenkingsrechten.!Voor!de!registratie!van!een!roerend!goed!betaalt! u!3%!of!7%!(afhankelijk!van!verwantschap).!Zodra!de!schenking!van!he!RG!is!gebeurd,!wordt! er! geen! rekening! gehouden! met! hetgene! wat! geschonken! is! voor! het! toepassen! van! de! successierechten!bij!het!openvallen!van!de!nalatenschap.! ! Zeer!oude!man!komt!binnen!met!veel!geld,!hij!doet!vlug!een!schenking.!Hij!betaalt!3%! en!ontsnapt!aan!de!successietarieven.!! Een! aantal! gelijkschakelingen! die! we! hebben! in! het! boek! van! successierechten! hebben! we! hier! niet.! Indien! men! een! schenking! doet! in! België! bij! notariële! akte! betaal! je! ALTIJD. een! registratie.! ! De! schenkingen! die! niet! worden! geregistreerd! worden! gewoon! bij! handgift! gegeven.! Je! betaalt!dus!geen!schenkingsrechten.!Wanneer!is!dit!mogelijk?!Als!er!geen!notariële!akte!is!of! als! er! een! buitenlandse! notariële! akte! is.! Er! geldt! echter! een! voorwaarde! dat! de! schenker! nog!drie!jaar!moet!indien!men!geen!successierechten!wenst!te!betalen.!! ! Wat!met!een!schenking!van!een!familiale!onderneming?!Indien!de!drie!voorwaarden!vervuld! zijn! voor! de! familiale! onderneming! dan! kan! men! tegen! 0%! schenken! als! de! schenker! niet! overlijdt!binnen!de!zeven!jaar.!! 4..Conclusie. Schenkingen! spelen! dus! een! belangrijke! rol! bij! de! planning! van! de! overgang! van! het! vermogen!van!een!persoon!naar!de!volgende!generatie.!Schenkingen!die!kunnen!gebeuren! zonder! notariële! akten! laten! toe! het! vermogen! door! te! geven! aan! de! volgende! generatie! zonder! heffing! van! belastingen! als! de! schenker! nog! drie! jaar! blijft! leven! (of! zeven! jaar! bij! familiale!ondernemingen).!Indien!men!een!roerend!goed!schenkt!via!notariële!akte!betaalt! men! wel! schenkingsrechten.! Ook! schenkingen! van! OG! bij! notariële! akten! kunnen! voordeel! opleveren.! Het! kan! soms! voordeliger! zijn! om! dus! te! schenken! dan! te! laten! erven.! Het! principe!is!dat!als!men!een!schenking!doet!bij!notariële!akte!en!de!schenker!binnen!de!drie! jaar! overlijdt! er! voor! de! heffing! van! het! successierecht! de! geschonken! goederen! fictief! bij! het! erfdeel! van! de! begiftigde! erfgenaam! of! legataris! wordt! gevoegd! om! het! toepasselijke! tarief!te!betalen.!(art.!66bis!W.!Succ.)!Dus!als!men!bij!notariële!akte!schenkt!en!de!schenker! is!drie!jaar!blijft!leven!begint!men!voor!de!successierechten!opnieuw!aan!het!laagste!tarief.! ! Wat! men! ook! moet! onthouden! is! dat! er! een! groot! verschil! tussen! schenking! van! RG! of! schenking!van!OG.!Bij!onroerende!goederen!gelden!progressieve!tarieven,!dus!maar!beperkt! gedrag! schenken.! Bij! RG! gelden! geen! progressieve! tarieven! (wel! afhankelijk! van! verwantschap).!! ! Het! progressievoorbehoud! geldt! bij! een! schenking! van! een! OG! dat! altijd! via! notariële! akte! moet!gebeuren!en!dus!altijd!een!registratierecht!bevat.!Er!is!echter!een!termijn!van!drie!jaar! waarin! de! schenker! niet! mag! overlijden! om! het! progressievoorbehoud! te! ontlopen.! Indien! hij!wel!binnen!de!drie!jaar!overlijdt!is!er!dus!nog!altijd!progressievoorbehoud.!Bij!schenking! van! een! RG! is! er! niet! altijd! progressievoorbehoud.! Indien! men! een! nietegeregistreerd! 79!

!

schenking! van! een! RG! doet! is! er! progressievoorbehoud! van! drie! of! zeven! jaar.! Indien! men! een! geregistreerde! schenking! van! een! RG! doet! heeft! dit! onmiddellijk! effect! voor! de! successierechten!en!geldt!er!geen!progressievoorbehoud.!! ! De! motieven! om! te! schenken! zijn! meestal! fiscaal! gericht! of! burgerrechtelijk! wanneer! men! een!bepaald!goed!bij!een!bepaalde!persoon!wil!terecht!laten!komen.! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! 80!

!

DEEL.IV:.HUWELIJKSCONTRACTEN. A..WETTELIJK.STELSEL. In!het!wettelijk!stelsel!zijn!er!drie!stelsels.!Men!heeft!het!eigen!vermogen!van!de!man,!het! eigen! vermogen! van! de! vrouw! en! het! gemeenschappelijk! vermogen.! Het! vermogen! wordt! opgedeeld!in!activa!en!passiva.! 1..Activa. a.#Eigen#vermogen# In! het! eigen! vermogen! bevinden! zich! goederen! die! eigen! zijn! omwille! van! hun! oorsprong! (1399!BW).!Dit!zijn!de!goederen!en!schuldvorderingen!die!men!al!had!van!voor!het!huwelijk! en! de! goederen! die! men! tijdens! het! huwelijk! heeft! verkregen! onder! kosteloze! titel! door! schenking!of!erfenis!of!bij!testament.!De!vruchten!die!deze!goederen!opleveren!zijn!echter! gemeenschappelijk.!(intresten!van!een!eigen!spaarrekening!zijn!gemeenschappelijk).!Er!zijn! ook! goederen! die! eigen! zijn! omwille! van! hun! aard! (1400e1401! BW).! Dit! zijn! onder! meer! accessoria!en!strikt!persoonlijk!goederen.!! ! Het!aandeel!dat!door!een!van!de!echtgenoten!verkregen!is!in!een!goed!waar!hij!reeds! voor! de! helft! eigenaar! van! was! wordt! ook! als! eigen! beschouwd.! Broer! en! zus! erven! bijvoorbeeld!samen!een!huis.!De!broer!heeft!dus!de!helft!in!VE!en!behoort!tot!EV.!Hij! koopt! echter! de! helft! van! zijn! zus! over.! Die! helft! zal! ook! als! een! eigen! goed! worden! beschouwd!zelfs!al!wordt!de!helft!met!gemeenschappelijke!gelden!gefinancierd.!Er!zal! echter! een! vergoeding! verschuldigd! zijn! aan! het! GV.! De! vergoeding! wordt! gekoppeld! aan! de! waarde! van! het! goed! op! moment! dat! de! vergoeding! dient! te! worden! betaald.! Een! huis! is! na! 20! jaar! dus! dubbel! zoveel! waard.! Men! zal! dus! ook! dubbel! zoveel! vergoeding!moeten!betalen.!Men!mag!ook!art.!1435!BW!niet!vergeten!!! ! Hetgeen!men!bekomt!door!belegging!of!wederbelegging!(1400,!5°!BW).!Men!doet!aan! zaakvervanging! en! dat! is! het! ruilen! van! onroerende! of! roerende! goederen.! Bij! een. onroerende. (weder)belegging! moet! wel! voldaan! zijn! aan! bepaalde! vormvereisten.! Er! moet!een!dubbele!verklaring!worden!afgelegd!in!de!authentieke!aankoopakte.!De!ene! moet!zeggen!dat!de!aankoop!geschiedt!om!tot!wederbelegging!te!dienen!en!de!andere! zegt! dat! meer! dan! de! helft! is! betaald! met! eigen! gelden,! of! met! de! opbrengst! van! een! eigen!ORG.!Indien!dit!niet!gebeurd!is,!heeft!er!geen!wederbelegging!plaatsgevonden!en! is! het! goed! niet! eigen.! Men! kan! ook! overgaan! tot! vervroegde. onroerende. wederbelegging.! Men! koopt! eerst! een! OG! met! gemeenschappelijke! gelden! en! nadien! vervreemd!je!een!eigen!goed!om!het!gebruikte!gemeenschapsgeld!geheel!of!gedeeltelijk! terug! te! betalen.! Ook! hier! moet! een! dubbele! verklaring! van! wederbelegging! worden! afgelegd! in! de! authentieke! aankoopakte! en. binnen! de! twee! jaar! na! de! datum! van! de! akte!moet!meer!dan!de!helft!van!het!bedrag!dat!uit!het!GV!werd!genomen,!terugbetaald! zijn.! Een! aankoop! van! een! OG! behoort! tot! het! gezamenlijk! bestuur! (1418! BW)! dus! de! toestemming! van! de! echtgenoot! is! vereist! bij! de! aankoop! van! het! OG! bij! wijze! van! vervroegde! wederbelegging.! Een! roerende. wederbelegging. kan! gebeuren! door! de! wederbelegging!van!RG!of!OG!in!een!RG!of!in!rechten.!Er!zijn!geen!vormvereisten!aan! verbonden!en!het!volstaat!om!te!bewijzen!dat!de!aankoop!met!eigen!gelden!of!met!de! opbrengst!van!de!verkoop!van!een!eigen!goed!gebeurde!(1404!BW).!

81!

!

b.#Gemeenschappelijk#vermogen# Tot! het! gemeenschappelijk! vermogen! behoren! de! goederen! die! tijdens! het! huwelijk! zijn! bekomen!en!wat!men!daarmee!verwerft.!Dit!zijn!zowel!beroepsinkomsten,!als!inkomsten!uit! kapitaal.! Er! is! in! het! wettelijk! stelsel! een! vermoeden! over! wat! juist! gemeenschappelijk! is.! Men! gaat! er! namelijk! gewoon! van! uit! dat! de! goederen! gemeenschappelijk! zijn,! tenzij! het! tegendeel!wordt!bewezen.!Men!kan!hiervoor!een!lijst!van!goederen!opnemen,!maar!komt!n! de!praktijk!niet!veel!voor.!Wanneer!goederen!echt!waardevol!zijn!ga!je!dat!niet!opnemen!in! een!lijst!van!eigen!goederen!want!ze!worden!geregistreerd.!Een!fiscus!kan!dus!onmiddellijk! te! weten! komen! wat! er! in! de! nalatenschap! zit.! Men! houdt! eigen! gelden! best! op! een! afzonderlijke! rekening! om! vermenging! met! GV! te! voorkomen.! Bij! een! roerende! wederbelegging!is!het!nuttig!om!een!bijzondere!vermelding!te!doen!op!het!aankoopborderel! of! op! de! aankoopfactuur! met! een! bewijs! van! de! oorsprong! van! de! gelden.! Als! er! toch! vermenging! is! met! eigen! en! gemeenschappelijke! gelden,! verliezen! de! eigen! gelden! hun! eigen! karakter.! Er! is! dan! wel! vergoeding! verschuldigd! aan! het! EV! uit! het! GV.! Men! kan! de! eigen!gelden!dan!niet!meer!gebruiken!om!een!roerende!of!onroerende!wederbelegging!te! doen! aangezien! ze,! zolang! het! huwelijk! stand! houdt! en! het! stelsel! niet! moet! worden! ontbonden,!hun!eigen!karakter!verliezen.!! ! Waarom! sluiten! mensen! een! huwelijkscontract?! Het! is! niet! vereist,! want! als! men! zonder! trouwt!dan!valt!men!gewoon!onder!het!wettelijk!stelsel,!maar!wordt!in!de!praktijk!wel!veel! gedaan.! Dit! gebeurt! omdat! mensen! bijvoorbeeld! een! lijst! van! eigen! goederen! willen! laten! opnemen,! want! alles! wordt! namelijk! vermoed! gemeenschappelijk! te! zijn.! Om! dit! te! vermijden!wordt!een!opgave!gedaan!van!de!eigen!goederen,!eigen!of!gemeenschappelijk!en! zal!een!bewijs!dus!makkelijk!kunnen!worden!geleverd.!Een!huwelijkscontract!kan!ook!nuttig! zijn!als!men!het!GV!wil!uitbreiden!of!inperken,!of!wanneer!men!wil!afwijken!van!de!regels! van! gelijke! verdeling! van! het! gemeenschappelijk! vermogen.! (zie! allemaal! later).! De! voordelen! aan! een! huwelijkscontract! zijn! dat! de! echtgenoot! die! geen! goederen! heeft! verworven! tijdens! het! huwelijk,! beschermd! wordt.! Indien! een! van! de! partners! voor! de! kinderen!zorgt!zonder!over!een!EV!te!beschikken,!wordt!hij/zij!toch!vergoed.!Het!is!ook!zo! dat!kan!worden!bedongen!dat!de!ganse!nalatenschap!aan!de!LLE!toekomt,!alleen!speelt!het! nadeel!dan!wel!dat!de!successierechten!gigantisch!kunnen!zijn.!Het!is!beter!om!de!kinderen! de!BE!te!laten!krijgen!en!de!LLE!het!VG,!zodat!er!spreiding!is.!Vaak!zal!men!een!keuzebeding! invoeren! waarbij! de! LLE! de! keuze! heeft! wat! hij/zij! wil! doen! met! de! nalatenschap! bij! overlijden!van!de!andere.!Wanneer!een!van!de!aanstaande!echtgenoten!pas!een!huis!heeft! gekocht! en! kort! daarna! huwt! men! onder! wettelijk! stelsel,! zal! dat! huis! bijna! volledig! met! gemeenschappelijke! gelden! worden! afbetaald.! Men! kan! een! verschuiving! vragen! van! goederen!uit!EV!naar!GV!(kost!25!euro!voor!registratie).!Er!zijn!wel!nadelen!die!vooral!spelen! bij! bescherming! van! de! schuldeisers.! Beroepsschulden! kunnen! worden! verhaald! op! het! EV! van! diegene! met! schulden! en! op! het! GV! van! beide! echtgenoten.! Er! is! een! vermoeden! dat! alle! goederen,! behoudens! tegenbewijs,! gemeenschappelijk! zijn.! Het! EV! van! de! andere! partner!kan!dus!in!gevaar!komen!wanneer!men!niet!goed!kan!aantonen!wat!eigen!is!en!wat! gemeenschappelijk!is.!Bij!scheiding!van!goederen!kan!men!beroepsschulden!enkel!verhalen! op!EV!van!diegene!die!de!schulden!heeft!gemaakt.!! ! !

82!

!

2..Passiva. a.#Schulden#tussen#echtgenoten# Hier! moeten! twee! vragen! worden! gesteld.! Ten! eerste! moet! men! zich! afvragen! welk! soort! vermogen!een!bepaalde!schuld!ten!laste!neemt,!dus!wat!het!statuut!van!de!schuld!is?!Er!zijn! schulden! die! ten! laste! zijn! van! het! EV! en! schulden! die! ten! laste! zijn! van! het! GV.! Deze! schulden! geven! de! verhouding! tussen! de! echtgenoten! weer.! Ten! tweede! moet! men! zich! afvragen! op! welke! vermogens! schuldeisers! aanspraak! kunnen! maken?! Dit! bespreekt! de! verhouding!tussen!de!schuldeisers.!! 1.!Eigen!vermogen!(1406e1407!BW)! De!schulden!die!tot!het!eigen!vermogen!behoren!omwille!van!hun!oorsprong!zijn!deze!van! voor!het!huwelijk!en!de!schulden!ten!laste!van!schenkingen,!erfenissen!of!legaten!die!tijdens! het! huwelijk! zijn! verkregen! door! 1! echtgenoot.! Ook! de! schulden! vermeld! in! artikel! 1407! komen!ten!laste!van!het!eigen!vermogen,!omwille!van!hun!aard.!! 2.!Gemeenschappelijk!vermogen! De! schulden! waarvan! niet! bewezen! dat! ze! eigen! zijn! en! de! andere! schulden! vermeld! in! artikel!1408!BW.! b.#Schulden#tegenover#derden#(op#welk#vermogen#kan#verhaal#worden#uitgeoefend?)# 1.!Eigen!schulden!(1409;1410e1413!BW)! Bij! de! eigen! schulden! is! de! regel! dat! er! verhaal! kan! worden! uitgeoefend! op! het! eigen! vermogen!van!de!schuldenaar!en!op!zijn!inkomsten.!Een!uitzondering!hierop!is!dat!het!soms! mogelijk!is!om!bijkomend!verhaal!uit!te!oefenen!op!het!gemeenschappelijk!vermogen!in!de! mate!dat!het!GV!voordeel!heeft!gehaald!uit!de!schuld,!in!de!mate!dat!er!inbreng!i!s!geweest! in!het!GV!van!eigen!goederen!van!de!schuldenaar!en!indien!het!gaat!om!een!schuld!uit!een! strafrechtelijke! veroordeling! of! een! onrechtmatige! daad! van! 1! echtgenoot.! Er! is! dan! bijkomend!verhaal!mogelijk!op!de!helft!van!het!nettoeactief!van!het!GV.! 2.!Gemeenschappelijke!schulden!(1414!BW)! Normaal!gezien!is!bij!gemeenschappelijke!schulden!verhaal!mogelijk!op!de!drie!vermogens! die! in! het! stelsel! aanwezig! zijn.! Toch! is! het! bij! uitzondering! mogelijk! dat! er! geen! verhaal! mogelijk!is!op!het!eigen!vermogen!van!de!echtgenoot!die!de!schuld!niet!heeft!aangegaan.!De! beperking! van! het! verhaalsrecht! doet! zich! voor! bij! de! schulden! aangegaan! door! een! echtgenoot! ten! behoeve! van! de! huishouding! en! de! opvoeding! van! de! kinderen! als. zij! buitensporig! zijn,! bij! de! intresten! van! eigen! schulden! van! een! echtgenoot,! bij! de! schulden! door! een! echtgenoot! aangegaan! bij! het! uitoefenen! van! zijn! beroep! en! bij! onderhoudsschulden!t.o.v.!bloedverwanten!in!de!nederdalende!lijn!van!een!echtgenoot.!Er! is!wel!verhaal!mogelijk!op!het!gehele!gemeenschappelijke!vermogen.! ! 3..Het.bestuur.van.eigen.vermogen.en.gemeenschappelijk.vermogen. a.#Eigen#vermogen# Het!principe!is!dat!iedere!echtgenoot!zijn!eigen!vermogen!alleen!bestuurt!(1425!BW),!maar! er! zijn! wel! beperkingen.! Art.215! BW! heeft! betrekking! op! de! gezinswoning! en! de! huisraad! ervan! en! zegt! dat! ook! al! is! het! goed! eigen,! het! niet! kan! worden! verkocht! door! een! echtgenoot.!Art.!224!§1,!3°e4°!BW!zegt!dat!een!echtgenoot!een!vordering!kan!instellen!tot! 83!

!

nietigverklaring! wanneer! de! andere! echtgenoot! een! schenking! doet! de! belangen! van! het! gezin!in!gevaar!brengt,!alsook!een!nietigverklaring!van!persoonlijke!zekerheden!is!mogelijk! wanneer!de!belangen!van!het!gezin!in!gevaar!worden!gebracht.!! b.#Gemeenschappelijk#vermogen# In!principe!is!er!bij!het!GV!concurrentieel!bestuur.!Beide!echtgenoten!kunnen!onafhankelijk! van!elkaar!rechtshandelingen!stellen!(1416!BW).!Toch!zijn!er!bepaalde!uitzonderingen.! ! Ten! eerste! is! er! ook! exclusief! bestuur! mogelijk! (1417,! eerste! lid! BW).! Wordt! een! beroep! uitgeoefend! door! een! echtgenoot! alleen,! dan! kan! deze! alleen! noodzakelijke! handelingen! stellen.!In!de!praktijk!is!men!echter!vaak!zeer!voorzichtig!en!laat!men!de!andere!echtgenoot! tussenkomen.!Een!verzekeringsmakelaar!zou!dus!perfect!op!zijn!eentje!een!kantoor!kunnen! overkopen,!maar!meestal!komt!de!echtgenote!mee!tussen.! ! Ten! tweede! is! ook! gezamenlijk! bestuur! mogelijk! (art.! 1417,! tweede! lid! BW).! Wordt! een! beroep!uitgeoefend!door!beide!echtgenoten!samen,!dan!moeten!zij!samen!optreden,!tenzij. voor!handelingen!van!beheer.!Art.!1418e1419!BW!bevatten!een!lijst!van!rechtshandelingen! die! enkel! kunnen! worden! gesteld! door! beide! echtgenoten.! Om! roerende! goederen! te! verkopen!moet!men!niet!gezamenlijk!optreden,!bij!onroerende!goederen!wel.Toestemming! van!beide!echtgenoten!is!vereist!voor:!! ! Het! verkrijgen! van! voor! hypotheek! vatbare! goederen,! het! vervreemden! ervan! of! het! met!zakelijke!rechten!bezwaren.! ! Het!verkrijgen,!overdragen!of!in!pand!geven!van!een!handelszaak!of!bedrijf.! ! Het! toestaan! van! handelshuur,! pacht! of! het! sluiten,! vernieuwen! of! opzeggen! van! huurovereenkomst!van!langer!dan!9!jaar.! ! Het! in! ontvangst! nemen! van! de! prijs! van! een! vervreemd! onroerend! goed,! de! terugbetaling! van! een! hypothecaire! schuldvordering! in! ontvangst! nemen! of! opheffing! verlenen!van!een!hypotheekinschrijving.! ! Het! aanvaarden! of! verwerpen! van! een! legaat! of! schenking! wanneer! de! goederen! gemeenschappelijk!zouden!zijn.! ! Het!aangaan!van!een!lening.! ! Het!kopen!of!lenen!op!afbetaling,!of!een!persoonlijke!lening!op!afbetaling!aangaan.!Er! geldt! wel! een! uitzondering! in! beide! gevallen! wanneer! de! hndelingen! noodzakelijk! zijn! voor!de!huishouding!en!opvoeding!van!de!kinderen.! ! Het!schenken!van!gemeenschappelijke!goederen! o Stel,!ik!ben!getrouwd!onder!wettelijk!stelsel!en!wil!een!huis!kopen.!Er!is!een! akkoord!nodig!van!de!andere!echtgenoot!en!men!kan!dit!niet!op!zijn!eentje! doen.!Enkel!voor!handelingen!onder!artikel!1417e1419!BW!is!er!een!akkoord! nodig.! Komt! de! rechtshandeling! daar! niet! in! voor,! dan! is! het! principe! dat! beide!echtgenoten!dit!alleen!kunnen!doen.!Een!inbreng!in!een!vennootschap! is!dus!mogelijk!want!komt!niet!in!BW!voor.! ! ! !

B..ZUIVERE.SCHEIDING.VAN.GOEDEREN. Bij! de! zuivere! scheiding! van! goederen! zijn! er! maar! twee! vermogens.! Men! heef! het! eigen! vermogen!van!de!man!en!het!eigen!vermogen!van!de!vrouw.!! 84!

!

1..Activa. Iedere! echtgenoot! is! eigenaar! van! hetgeen! hij! verkrijgt,! dus! omen! de! activa! ook! toe! aan! diegene!die!ze!verkrijgt.!De!goederen!kunnen!ook!onverdeeld!zijn.!De!goederen!die!door!de! echtgenoten! gezamenlijk! worden! verkregen! en! de! roerende! goederen! waarvan! niet! kan! worden!bewezen!dat!ze!eigen!zijn!behoren!toe!aan!de!echtgenoten!in!medeeeigendom.!Het! goed!zit!voor!de!helft!in!het!EV!van!de!man!en!voor!de!helft!in!dat!van!de!vrouw.!Dit!wil!nog! steeds! niet! zeggen! dat! er! een! gemeenschappelijk! vermogen! is.! Er! heerst! gewoon! een! onverdeeldheid.!! ! Er!zijn!natuurlijk!ook!vermoedens!in!het!huwelijkscontract!mogelijk!met!betrekking!tot!het! eigendomsrecht.! Soms! kan! men! niet! echt! bewijzen! van! wie! een! bepaald! goed! is! (kan! wel! geleverd! worden! met! alle! middelen! van! recht).! Indien! dit! toch! niet! zou! kunnen! worden! geleverd,!gelden!een!aantal!vermoedens!juris!tantum.!De!goederen!die!in!de!gezinswoning! staan!zijn!in!onverdeeld!eigendom,!indien!de!rekening!op!naam!van!1!EG!eigen!is,!is!deze!op! naam!van!allebei!onverdeeld.!Indien!er!geen!bewijs!kan!worden!geleverd!en!bovenstaande! regels!zijn!niet!van!toepassing!dan!is!het!voor!elk!de!helft.!De!echtgenoten!kunnen!ook!ten! allen!tijde!uit!onverdeeldheid!treden!(815!BW).!Men!moet!wel!rekening!houden!met!artikel! 1469BW.! Als! de! ene! echtgenoot! een! aandeel! van! de! andere! echtgenoot! van! een! goed! inkoopt!is!machtiging!nodig!van!de!rechtbank!van!eerste!aanleg.!! 2..Passiva. Een!echtgenoot!is!niet!gehouden!tot!betaling!van!de!schulden!door!een!andere!echtgenoot! aangegaan.!Iedereen!heeft!zijn!eigen!schulden.!Er!zijn!echter!twee!uitzonderingen.!Wanneer! men!samen!schulden!is!aangegaan!is!men!er!samen!toe!gehouden!en!wanneer!er!schulden! zijn! aangegaan! met! betrekking! tot! de! huishouding! of! opvoeding! van! de! kinderen! zijn! de! echtgenoten! er! ook! samen! toe! gehouden,! ook! wanneer! er! slechts! een! echtgenoot! de! schulden!is!aangegaan!(tenzij!de!schulden!buitensporig!zijn).!! 3..Bestuur. Iedere! echtgenoot! bestuurt! zijn! eigen! vermogen.! Voor! de! onverdeelde! goederen! geldt! het! algemeen!recht,!wat!het!zakenrecht!is.!Een!huis!kan!dus!niet!worden!verkocht!door!de!ene! echtgenoot! zonder! toestemming! van! de! andere.! Uitzondering! 1! is! te! vinden! in! artikel! 215! BW:!ook!al!behoort!de!gezinswoning!en!huisraad!toe!aan!een!echtgenoot,!hier!mag!hij!niet! over!beslissen!zonder!toestemming!van!de!andere!(=!bescherming).!De!tweede!uitzondering! heeft!te!maken!met!schenkingen!en!persoonlijke!zekerheden!die!de!belangen!van!het!gezin! in!gevaar!kunnen!brengen.!Ook!hier!mag!men!niet!alleen!over!beslissen!(art.!224!§&,!3°e4°! BW).!Er!kunnen!ook!maatregelen!worden!genomen!bij!echtelijke!moeilijkheden!(art.!221!en! 223!BW)!en!het!in!het!geval!dat!een!echtgenoot!in!de!onmogelijkheid!verkeert!om!zijn!wil!te! kennen!te!geven!(art.!220!BW).!! 4..Voorl.en.nadelen.van.het.stelsel.van.zuivere.scheiding.van.goederen. a.#Wettelijk#stelsel# 1.!Voordelen! De! inkomsten! zijn! automatisch! gemeenschappelijk.! Er! is! dus! een! gelijke! deelname! in! de! besparingen! tijdens! het! huwelijk! en! een! automatische! verdeling! van! de! besparingen.! Wanneer!de!man!7/7!werkt!en!de!vrouw!blijft!thuis!voor!de!kinderen!is!het!inkomen!van!de! man! gemeenschappelijk.! Moesten! de! man! en! vrouw! gehuwd! zijn! onder! het! stelsel! van! 85!

!

scheiding! van! goederen! zouden! de! inkomsten! van! de! man! op! zijn! eigen! rekening! terechtkomen!en!zou!de!vrouw!er!niks!van!zien!bij!echtscheiding!(terwijl!zij!wel!thuis!bleef! om!voor!de!kinderen!te!zorgen).!Hier!kan!natuurlijk!wel!iets!aan!worden!gedaan.!! ! Men!kan!een!clausule!opnemen!in!het!huwelijkscontract!waarbij!de!inkomsten!naar!het! EV! van! de! andere! echtgenoot! gaan.! Dit! strekt! ertoe! dat! wanneer! een! partner! bijvoorbeeld! thuisblijft! ,de! helft! van! de! inkomsten! die! de! werkende! partner! verdient! toch! naar! het! eigen! vermogen! van! de! thuisblijver! gaan.! Dit! zorgt! ervoor! dat! deze! op! moment! van! scheiding! ook! niet! meer! kunnen! worden! teruggevorderd.! Er! wordt! opgenomen:! “Als& er& verdeling& van& de& besparingen& wordt& doorgevoerd,& of& als& er& iets& wordt&aangekocht&op&naam&van&echtgenoot&met&middelen&van&andere&echtgenoot,&dan& geacht& bijdrage& te& zijn& in& lasten& van& het& huwelijk& en& vergoeding& van& sociaal,& huishoudelijk&en&familiaal&werk&van&de&echtgenoten.”!Er!is!wel!kritiek!dat!deze!clausule! niet! 100%! waterdicht! is.! Ten! eerste! is! er! een! probleem! omtrent! de! term! ‘last! van! het! huwelijk’.! Volgens! sommige! auteurs! is! er! betwisting! of! men! wel! conventioneel! een! uitgebreidere!betekenis!aan!deze!term!kan!geven.!Ten!tweede!bestaat!ook!de!kans!dat! de!echtgenoot!in!wiens!‘nadeel’!deze!clausule!is!ingevoerd!dit!zal!proberen!weerleggen! op!moment!van!scheiding.! ! Een!tweede!mogelijke!beding!is!het!een!verrekenbeding.!Dit!kan!periodiek!gebeuren!of! finaal.! Het! probleem! is! hier! ook! weer! om! te! achterhalen! wat! de! aanwinsten! nu! juist! inhouden.!! ! Een!tweede!voordeel!van!het!huwen!onder!wettelijk!stelsel!is!de!optimale!beveiliging!van!de! LLE.! Men! kan! de! reserve! voor! de! kinderen! hier! uitschakelen! door! middel! van! een! verblijvingsbeding.!Als!men!getrouwd!is!onder!stelsel!van!scheiding!van!goederen!dan!zit!het! vermogen! voor! de! helft! in! het! EV! van! de! man! en! in! het! EV! van! de! vrouw.! Als! je! dan! een! regeling! wil! treffen! waarbij! het! huis! in! VE! toekomt! aan! de! LLE! kan! dit! niet! via! testament! want!dan!is!er!een!probleem!met!de!reserve!van!de!kinderen.!Men!kan!echter!wel!werken! met!een!beding!van!aanwas,!maar!daar!zijn!enkele!nadelen!aan!verbonden.!Op!fiscaal!vlak! zal! men! hier! heel! hoge! successierechten! betalen! op! het! deel! dat! boven! de! helft! van! de! gemeenschap! komt! dat! toekomt! aan! de! LLE,! op! gezinswoning! slechts! 0%.! Een! verblijvingsbeding! zal! er! voor! zorgen! dat! de! nalatenschap! voor! ongeveer! 0%! aan! de! LLE! toekomt.!Bij!een!beding!van!aanwas!wat!wordt!veronderstel!onder!bezwarende!titel!te!zijn! past! men! het! verkooprecht! toe! wat! een! registratierecht! van! ongeveer! 10%! inhoudt.! De! oplossing!is!om!een!beding!van!aanwas!in!blote!eigendom!te!maken.!Het!effect!daarvan!is! dat!de!LLE!het!VG!van!de!gezinswoning!bekomt!op!grond!van!het!erfrecht!tegen!0%.!Voor!de! BE!betaalt!men!dan!een!registratierecht!van!10%,!maar!de!waarde!zal!natuurlijk!veel!lager! zijn.! In! de! praktijk! wordt! zo’n! beding! zelf! gecombineerd! met! een! optie.! Het! beding! van! aanwas!heeft!geen!automatische!uitwerking!en!zal!slechts!werken!binnen!een!conventioneel! bepaalde! termijn! indien! daarvoor! gekozen! wordt.! Vaak! zal! men! dit! combineren! met! een! testament! en! zal! men! de! kinderen! laten! verzaken! bij! openvallen! van! de! nalatenschap! aan! hun!reserve!(kan!niet!voor!overlijden!want!is!een!verboden!erfovereenkomst).!Indien!ze!dit! echter! weigeren! zal! men! het! beding! van! aanwas! met! optie! laten! uitwerken.! Een! mogelijk! addertje!dat!hier!kan!komen!binnensluipen!is!dat!wanneer!de!kinderen!minderjarig!zijn.!Men! heeft!dan!een!machtiging!nodig!van!de!vrederechter!om!de!kinderen!te!laten!verzaken.!Een! tweede!nadeel!bij!een!beding!van!aanwas!is!dat!men!niet!het!ganse!GV!toe!kan!kennen!aan! de! LLE.! Dit! zou! een! verbod! van! erfovereenkomsten! inhouden.! Het! moet! ook! gaan! om! een! contract!ten!bezwarende!titel,!want!alle!overeenkomsten!ten!kosteloze!titel!komen!terug!in! 86!

!

de!fictieve!massa.!Het!gaat!ook!om!een!kanscontract!waarbij!de!kansen!voor!beide!partijen! evenredig! moeten! zijn.! Indien! dit! niet! is! wordt! zo’n! overeenkomst! ook! beschouwd! als! een! schenking!of!RH!onder!kosteloze!titel.!De!kinderen!kunnen!zelfs!als!alle!voorwaarden!voor! een!beding!van!aanwas!voldaan!zijn,!aantonen!dat!er!een!animus!donandi!was,!maar!de!kans! op!herkwalificatie!is!niet!zo!groot.!Men!komt!tot!de!conclusie!dat!wanneer!men!huwt!onder! het!stelsel!van!scheiding!van!goederen!en!men!vermogend!is,!beter!aan!successieplanning! doet.!Bij!wettelijk!stelsel!kan!men!dat!niet!doen!omtrent!het!GV,!want!wordt!geregeld!door! BW!dat!zo’n!beding!van!aanwas!niet!als!optie!voorziet.! ! Een!derde!voordeel!is!dat!men!een!onroerend!goed!kan!inbrengen!dat!toebehoort!aan!een! van! de! echtgenoten! (fiscaal! gunstig! want! vast! registratierecht).! Men! kan! dus! makkelijk! goederen! verschuiven! van! EV! naar! GV.! het! kan! bijvoorbeeld! zijn! dat! men! kort! voor! het! huwelijk!een!goed!aankoopt.!Men!gaat!een!lening!aan!die!volledig!wordt!terugbetaald!met! gemeenschappelijke! gelden.! Het! is! dan! geen! slecht! idee! om! dat! huis! ook! effectief! in! te! brengen! in! het! GV,! want! anders! zal! een! vergoeding! verschuldigd! zijn! bij! vereffeninge verdeling!van!het!stelsel.!Wil!men!dit!doen!bij!het!stelsel!van!scheiding!van!goederen!is!er! een!probleem.!Men!kan!de!helft!niet!verkopen!aan!een!echtgenoot,!want!verkopen!tussen! echtgenoten!zijn!niet!toegestaan.!Schenkingen!zijn!op!elk!moment!herroepbaar,!tenzij!in!een! notariële!akte,!maar!dan!betaalt!men!dure!schenkingsrechten.! ! 2.!Nadelen! Een!eerste!nadeel!is!dat!beroepsschulden!kunnen!worden!verhaald!op!het!eigen!vermogen! van! de! echtgenoot! die! ze! is! aangegaan! en! op! het! gemeenschappelijk! vermogen.! Bij! stelsel! van!scheiding!van!goederen!kan!dit!enkel!worden!verhaald!op!het!eigen!vermogen.!Dit!geldt! ook!voor!belastingschulden.!Hier!is!men!wel!wat!strikter!(art.!394!WIB).!Dit!artikel!vereist!dat! ofwel!die!echtgenote!voor!wie!de!schuld!geldt,!aantoont!dat!ze!die!goederen!bezat!van!voor! het! huwelijk! ofwel! dat! ze! die! tijdens! het! huwelijk! heeft! bekomen! door! zelf! verworven! inkomsten!tijdens!het!huwelijk!ofwel!door!beleggingen,!ofwel!door!schenking!of!erfenis.!Bij! feitelijke! scheiding! kan! er! geen! belasting! meer! verhaald! worden! op! de! inkomsten! van! de! andere!echtgenoot!vanaf!het!tweede!kalenderjaar!na!feitelijke!scheiding.!Bij!oprichting!van! een!vennootschap!worden!bij!inbreng!van!gemeenschappelijke!gelde!of!goederen!sommige! echtgenoten!als!1!vennoot!beschouwd,!bij!velen!zeker!als!het!om!een!NV!gaat!met!aandelen! aan!toonder!(kan!niet!meer).! b.#Zuivere#scheiding#van#goederen# 1.!Voordelen! Er!is!meer!bescherming!tegen!de!schuldeisers!van!de!andere!echtgenoot!(beroepsschulden! of!belastingen).!Men!kan!enkel!verhaal!uitoefenen!op!EV!van!de!andere!echtgenoot!wanneer! zijn! goederen! niet! tot! een! van! de! vier! categorieën! behoort.! Het! stelsel! van! scheiding! van! goederen!wordt!daarom!heel!vaak!gebruikt!bij!personen!die!zelfstandig!zijn.!! ! Men!zegt!ook!dat!het!eenvoudiger!is!om!te!scheiding!van!stelsel!van!scheiding!van!goederen.! Er!moet!geen!gemeenschappelijk!vermogen!worden!vereffend!en!verdeeld.!Toch!is!dit!niet! altijd! waar.! Stel,! een! man! trouwt! met! ‘de! liefde! van! zijn! leven’! en! samen! hebben! ze! een! zoontje.! Het! botert! echter! niet! meer! en! het! huwelijk! draait! uit! op! een! vechtscheiding.! De! man!ontmoet!de!volgende!liefde!van!zijn!leven!en!huwt!weer,!maar!deze!keer!onder!stelsel! 87!

!

van!scheiding!van!goederen.!Hij!wil!ook!dat!als!hij!sterft,!dat!zijn!eerste!vrouw!en!zijn!zoon! niets!kunnen!erven.!Ze!willen!een!huis!kopen!en!kopen!dat!op!naam!van!de!vrouw.!Als!de! man! overlijdt! zit! er! dus! niets! in! zijn! nalatenschap.! Na! tien! jaar! blijkt! ook! vrouw! twee! een! bitch!te!zijn!en!mondt!ook!het!tweede!huwelijk!uit!in!een!vechtscheiding.!De!man!beweert! dat!hij!het!hele!huis!heeft!gefinancierd,!maar!de!vrouw!beweert!dat!het!op!haar!naam!staat,! wat!ook!zo!is.!De!vrouw!zou!dus!alles!krijgen,!maar!de!advocaat!beweert!dat!de!man!recht! heeft!op!een!vergoeding!omwille!van!de!vele!centen!en!werk!hij!in!het!huis!heeft!gestoken.! Volgens!de!bijna!exevrouw!nummer!twee,!zijn!deze!gelden!te!beschouwen!als!bijdrage!in!de!! lasten!van!het!huwelijk.!Dit!wordt!ook!bevestigd!door!het!Hof!van!Cassatie.!Men!komt!niet! overeen!dus!moeten!de!notarissen!beslissen.!Men!zou!op!de!proppen!kunnen!komen!met! theorieën!van!vermogensvermeerdering!zonder!oorzaak,!maar!volgens!sommige!auteurs!is! er!wel!een!oorzaak.!De!man!is!namelijk!zo!stom!geweest!om!met!de!vrouw!te!trouwen!onder! stelsel! van! scheiding! van! goederen! en! alles! op! haar! naam! te! zetten.! Cassatie! neigt! eerder! naar!het!afwezig!zijn!van!een!oorzaak.!! ! Wat!wel!waar!is!dat!het!eenvoudiger!is!om!feitelijk!te!scheiden.!De!besparingen!van!iedere! echtgenoot!zijn!namelijk!eigen!en!men!kan!dus!alle!rechtshandelingen!alleen!stellen.! ! Er! zijn! minder! problemen! voor! de! LLE! bij! het! overlijden! van! de! eerststervende.! De! bankrekeningen!van!de!eerststervende!worden!namelijk!geblokkeerd.!Dit!zijn!niet!enkel!de! rekeningen!die!eigen!zijn,!maar!ook!de!gemeenschappelijke!rekeningen!en!die!van!de!LLE.!Bij! stelsel!van!scheiding!van!goederen!moeten!de!rekeningen!van!laatste!categorie!onmiddellijk! gedeblokkeerd! worden! na! overlijden! van! de! eerststervende.! Ook! de! kinderen! kunnen! dit! niet!tegenhouden.!Bael!zegt!dat!wanneer!er!kinderen!zijn!uit!een!vorige!relatie!hij!meestal! een!huwelijk!onder!stelsel!van!scheiding!van!goederen!aanraadt.!! ! Ook!mensen!die!al!beschikken!over!een!belangrijk!vermogen!of!er!een!verwachten!van!hun! ouders!trouwen!vaak!onder!stelsel!van!scheiding!van!goederen.!Onder!het!wettelijk!stelsel! wordt! alles! geacht! gemeenschappelijk! te! zijn! en! is! het! nodig! om! hiervan! tegenbewijs! te! leveren.!! ! Bedingen! van! aanwas! zijn! mogelijk! bij! echtgenoten! gehuwd! met! een! stelsel! van! scheiding! van!goederen!en!zijn!dat!niet!bij!echtgenoten!gehuwd!met!een!gemeenschapsstelsel!tenzij! ze!een!goed!aankopen!ieder!met!wederbelegging!van!eigen!gelden.! ! In! principe! kan! elke! echtgenoot! bij! zuivere! scheiding! van! goederen! alle! rechtshandelingen! alleen!stellen.!! ! Bij! familievennootschappen! (familie! en! 1! EG)! kan! er! een! probleem! ontstaan! bij! kapitaalverhoging! met! inbreng! van! geld! als! men! de! aandelen! eigen! wil! houden.! Wanneer! men!gehuwd!is!onder!wettelijk!stelsel!gebeurt!dit!doorgaans!met!gemeenschappelijk!geld.!! ! Bij! het! huwelijk! onder! wettelijk! stelsel! geldt! ook! het! vermoeden! dat! alle! bezittingen! van! ieder!van!de!echtgenoten!gemeenschappelijk!zijn,!tenzij!men!het!tegendeel!kan!aantonen.!! 2.!Nadelen! Er!is!geen!gelijke!deelname!in!de!besparingen!tijdens!het!huwelijk!tenzij!men!dit!invoert!via! een!huwelijkscontract.!! 88!

!

! c.#Wat#speelt#verder#een#rol#bij#de#keuze#van#het#stelsel#van#scheiding#van#goederen?# ! Zullen! de! inkomsten! (uit! arbeid)! van! de! echtgenoten! van! weinig! belang! zijn! in! vergelijking!met!de!eigen!kapitalen!van!de!echtgenoten?! ! Is! er! een! vrij! grote! zekerheid! dat! de! echtgenoten! allebei! zullen! blijven! werken! en! een! gelijkaardig!inkomen!zullen!hebben?! ! Welk! beroep! zullen! ze! uitoefenen! in! de! toekomst?! (is! er! een! werkelijke! risico! op! beroepsschulden,!belastingschulden…)! ! Zijn!er!ook!nietegemeenschappelijke!kinderen?! ! Huwelijkscontract! best! bespreken! enige! tijd! voor! het! huwelijk.! Als! men! dat! doet! is! er! sprake! van! een! eenvoudige! akte.! Wanneer! men! dit! doet! na! het! huwelijk! spreekt! men! van! een! akte! van! wijziging! van! huwelijksvermogensstelsel! wat! veel! ingewikkelder! en! duurder!zal!zijn.!! ! Is!een!echtgenoot!handelaar!of!ingeschreven!in!het!!handelsregister?!Zo!ja,!waar?!Men! moet! dan! een! uittreksel! van! het! huwelijkscontract! neerleggen! op! de! griffie! van! de! rechtbank!van!koophandel!zodat!schuldeisers!kunnen!zien!hoe!huwelijksstelsel!in!elkaar! zit.!Handelsregister!is!afgeschaft!maar!uittreksel!moet!nog!steeds!worden!opgestuurd.! ! Hebben!ze!niet!reeds!een!huwelijkscontract!gemaakt?!Hier!moet!een!wijziging!worden! doorgevoerd!en!daar!gelden!speciale!procedures!voor.! 5..Aandachtspunten.bij.keuze. a.#Indien#men#kiest#voor#stelsel#van#scheiding#van#goederen# Eventueel!is!een!testament!gewenst,!gezien!bij!het!overlijden!van!een!echtgenoot,!die!geen! afstammelingen! afstaat,! het! wettelijk! erfrecht! van! de! LLE! er! helemaal! anders! uitziet.! Wanneer! men! huwt! onder! wettelijk! stelsel! en! er! zijn! geen! kinderen! dan! komt! ingevolge! wettelijk!erfrecht!het!GV!toe!aan!de!LLE.!Wanneer!men!trouwt!onder!stelsel!van!scheiding! van! goederen! zit! alles! in! onverdeelde! eigendom.! De! helft! van! de! gezinswoning! die! samen! werd! aangekocht! zit! dus! in! het! EV! van! de! man.! Het! EV! wordt! verdeeld! onder! de! bloedverwanten,! die! BE! zullen! hebben! en! in! een! hoog! tarief! van! successierechten! zitten.! Men! mag! dus! bij! scheiding! van! goederen! niet! vergeten! om! een! testament! op! te! maken! wanneer!er!geen!kinderen!zijn.! ! ! b.#Zo#gekozen#voor#het#wettelijk#stelsel# Een!huwelijkscontract!kan!toch!enig!nut!hebben!want!men!kan!mogelijks!een!lijst!van!eigen! roerende!goederen!willen!opmaken!van!elk!van!de!echtgenoten.!Eens!men!getrouwd!is!gaat! men!uit!van!het!gemeenschappelijk!zijn!van!de!goederen,!tenzij!men!tegendeel!bewijst.!Er!is! een! probleem! indien! het! om! veel! goederen! gaat.! Indien! er! bijvoorbeeld! 100! eigen! kunstwerken! zijn! die! veel! waard! zijn! weet! de! fiscus! het! meteen.! Dus! ofwel! is! zo’n! lijst! te! weinig!waard!ofwel!te!veel.!De!oplossing!is!een!onderhandse!akte!tussen!de!echtgenoten!die! dan!niet!wordt!geregistreerd,!maar!dan!hangt!dan!natuurlijk!ook!geen!bijzonder!bewijs!aan! vast.!! ! Men! zou! ook! kunnen! willen! om! het! gemeenschappelijk! vermogen! uit! te! breiden! door! bijvoorbeeld! een! inbreng! te! doen! van! een! eigen! goed! in! het! GV.! Wanneer! dit! goed! in! het! eigen!vermogen!van!de!man!blijft!zitten!erft!de!vrouw!eerst!en!dan!de!kinderen.!Er!zullen! 89!

!

dus! twee! keer! successierechten! worden! betaald.! Ze! overtuigt! haar! man! dus! om! de! geschonken! goed/goederen! in! te! brengen! in! GV.! Dan! zegt! vrouw! dat! ze! uit! de! echt! wil! scheiden.! Alle! goederen! zitten! in! GV! zonder! voorwaarde! dat! het! beding! geen! uitwerking! meer!heeft!bij!ogenblik!van!ontbinding!van!het!stelsel.!! 6..Bedingen.tot.uitbreiding.van.de.gemeenschap. a.#De#inbreng#van#een#onroerend#goed# Waarom!is!dit!eventueel!nuttig!of!gewenst?!Wijkt!men!af!van!art.!1455!BW?!Dit!bespreekt! het! recht! van! terugneming! in! natura! met! betrekking! tot! de! nog! aanwezige! goederen! ten! gunste! van! de! inbrengende! echtgenoot! bij! verdeling! van! het! GV! mits! toerekening! op! zijn! aandeel!(waarde!bij!verdeling).!Wat!als!dit!goed!en!wijziging!heeft!ondergaan?!! ! Dit!wordt!bediscussieerd!in!de!RL!maar!volgens!de!prof!is!het!mogelijk!om!ook!dan!recht!van! terugkeer!uit!te!oefenen.!Wat!is!de!verhouding!met!de!preferentiële!toewijzing!in!art.!1446! en! 1447! BW?! Deze! artikelen! geven! de! mogelijkheid! om! bij! ontbinding! en! vereffening! verdeling!van!het!wettelijk!stelsel,!te!vragen!aan!de!rechtbank!dat!men!de!gezinswoning!met! huisraad! of! beroepswoning! met! beroepsgoederen! mag! overnemen! op! schatting.! Dit! geeft! ook!een!recht!op!overname,!maar!wat!heeft!voorrang?!Wanneer!iemand!een!inbreng!doet,! doet!hij!dit!onder!de!voorwaarden!in!artikel!1455!BW.!!Kunnen!ook!de!erfgenamen!van!de! inbrengende!echtgenoot!die!recht!uitoefenen?!Het!handboek!beweert!wel.!! ! In! de! praktijk! betekent! dit! dus! dat! het! een! impact! heeft! over! hoe! de! echtgenoten! hun! huwelijkscontract!opstellen.!Men!wil!zoveel!mogelijk!discussie!vermijden.!dus!zal!men!over! deze!punten!een!overeenkomst!sluiten.!! ! Vaak! zal! men! bij! inbreng! van! een! onroerend! goed! ook! de! schuld! mee! inbrengen! wanneer! een!van!de!echtgenoten!kort!voor!het!huwelijk!een!goed!heeft!aangekocht.!Artikel!1452,!lid! 2!BW!bevat!een!suppletieve!wettelijke!regel!dat!als!men!niets!zegt!over!de!schulden!bij!een! inbreng,!een!del!van!die!eigen!schulden!automatisch!gemeenschappelijk!worden.!Wanneer! er!een!hypothecaire!schuld!is!wordt!deze!zeker!ingebracht.!! ! Een! inbreng! kan! ook! tegen! vergoeding! gebeuren! (door! de! gemeenschap?).! Moet! de! verplichting!tot!vergoeding!beperkt!worden!tot!bepaalde!gevallen?!(bv.!wanneer!het!stelsel! wordt!ontbonden!door!echtscheiding,!scheiding!van!tafel!en!bed!of!gerechtelijke!scheiding! van!goederen)?!Wanneer!moet!de!vergoeding!betaald!worden:!tijdens!het!huwelijk?!Of!bij! de!ontbinding!van!het!stelsel?!Wat!bij!gebrek!aan!betaling!binnen!die!termijn:!verhoging!met! de!meerwaarde!van!het!goed!op!het!ogenblik!van!de!betaling?!Omvang!van!de!vergoeding:! vaste!som=?!Of!waarde!bij!de!inbreng,!waarde!bij!de!betaling,!waarde!bij!de!ontbinding!van! het!stelsel?!Wordt!ook!een!schuld!ingebracht:!vergoeding!beperken!tot!de!nettoeinbreng!of! tot! de! aflossingen! op! de! lening! die! reeds! gedaan! zijn! door! de! ene! echtgenoot! voor! het! huwelijk:!ofwel!vaste!som,!ofwel!een!bepaalde!fractie!van!de!waarde!van!het!goed.! ! ! ! ! ! ! 90!

!

Een!inbreng!van!een!onroerend!goed!in!het!GV!gebeurt!vaak!omwille!van!fiscale!redenen.!! ! Man!en!vrouw!zijn!gehuwd!onder!wettelijk!stelsel!en!vrouw!krijgt!een!grond!van!haar! ouders.!Ze!kunnen!de!grond!in!GV!en!er!een!huis!op!bouwen.!Ingevolge!het!recht!van! natrekking! zijn! het! huis! en! grond! gemeenschappelijk.! Het! registratierecht! bij! inbreng! van! het! onroerend! goed! bedraagt! 25! euro! (provisie).! Als! de! mensen! niet! getrouwd! zouden!zijn!en!men!wil!tot!hetzelfde!resultaat!komen,!kan!men!de!helft!verkopen!aan! de!man!(10%!registratie!op!verkoopprijs).!! ! Een! tweede! hypothese! is! dat! de! vrouw! een! huis! heeft! gekocht! voor! het! huwelijk! met! hulp!van!een!lening.!Dit!zit!in!haar!EV.!De!lening!zal!hoe!dan!ook!afbetaald!worden!met! gemeenschappelijke!gelden!en!wanneer!men!het!goed!in!het!EV!laat!zitten,!zal!een!er! een! vergoeding! aan! GV! verschuldigd.! In! het! huwelijkscontract! kunnen! zijn! kunnen! we! bepalen! dat! het! goed! ingebracht! in! GV.! Veronderstel! dat! in! het! EV! 200.000! euro! aan! activa!zitten!en!het!huis!100.000!euro!waard!is!en!50.000!aan!passiva.!Als!we!nu!het!huis! in!het!GV!steken!en!we!bepalen!nemen!geen!uitdrukkelijke!bepaling!op!in!verband!met! de!schuld,!gaat!deze!voor!de!helft!mee!in!het!GV.! ! Inbreng! in! het! GV! wordt! soms! gebruikt! als! techniek! van! successieplanning.! Het! huis! heeft! een! waarde! van! 500.000! euro.! Als! er! geen! kinderen! zijn! en! er! wordt! een! testament!opgemaakt!in!het!voordeel!van!de!LLE!dan!komen!we!bij!het!overlijden!in!het! tarief!van!27%!voor!de!bovenste!250.000!euro.!Soms!gaat!men!inbrengen!in!het!GV!en! zal!het!betekenen!dat!er!250.000!euro!in!elk!van!de!eigen!vermogens!zit.!Bij!overlijden! zal!men!dan!niet!in!het!27%!tarief!komen.!! ! Het! huis! heeft! een! waarde! van! 500.000! euro! en! er! is! 1! kind.! Het! huis! moet! worden! geschonken!aan!het!kind.!Als!het!huis!geschonken!wordt!door!de!moeder!zal!men!in!een! hoog! tarief! terechtkomen.! Als! we! het! eerst! inbrengen! in! het! GV! dan! is! het! huis! van! beide!ouders!en!gebeurt!de!schenking!door!elk!van!hen!Het!kind!zal!dus!2!schenkingen! ontvangen.!! ! Men!wil!natuurlijk!ook!fiscaal!misbruik!tegengaan.!Er!is!misbruik!op!het!moment!dat!er! geen!burgerrechtelijk!doel!is!naast!het!fiscaal!doel.!Inbreng!in!het!GV,!gevolgd!doo!reen! schenking!staat!op!de!zwarte!lijst.!Vandaag!doet!men!echter!wel!aan!successieplanning! op!deze!manier.!Men!zal!het!OG!in!het!GV!inbrengen!en!een!aantal!jaren!wachten!om! het!te!schenken.!Dan!zal!de!fiscus!het!niet!meer!als!misbruik!beschouwen.! ! Zie!andere!voorbeelden!in!SV.! ! Er! zijn! ook! een! aantal! zaken! waarmee! nog! rekening! moet! worden! gehouden.! Indien! het! huwelijk! ontbonden! wordt! of! er! is! scheiding! van! tafel! en! bed,! kan! het! goed! worden! teruggenomen!mits!eventuele!vergoeding!aan!GV!voor!geld!wat!de!gemeenschap!erin!heeft! gestoken.! Er! is! ook! een! variant! mogelijk.! Het! goed! kan! niet! worden! teruggenomen,! maar! wordt!ingebracht!onder!de!ontbindende.voorwaarde.van!echtscheiding,!scheiding!van!tafel! en! bed! of! procedure! van! echtscheiding.! Wanneer! deze! situaties! zich! zouden! voordoen,! gebeurt! de! terugkeer! van! het! goed! automatisch.! Het! verschil! met! het! eerste! is! (recht! van! overname)! dat! er! een! verdelingsrecht! moet! betaald! worden! omdat! de! mensen! uit! onverdeeldheid!treden.!Op!de!tweede!optie!is!er!geen!verdelingsrecht!van!toepassing.!Toch! zegt!men!dat!zo’n!inbreng!onder!ontbindende!voorwaarde!niet!mogelijk!is!(RL).!De!reden!is! dat! men! op! elk! ogenblik! zeker! moet! zijn! in! welk! vermogen! een! goed! zich! bevindt.! In! de! praktijk!doet!men!een!inbreng!in!het!GV!onder!ontbindende!voorwaarde!van!de!ontbinding! van! het! selsel! door! echtscheiding! en! voorziet! men! dus! een! backup.! Ze! zeggen! dat! als! die! clausule!nietig!zou!zijn,!men!het!recht!van!overname!geeft!aan!diegene!die!de!inbreng!heeft! 91!

!

gedaan!en!dat!is!in!elk!geval!geldig!mits!betaling!van!een!registratierecht.!In!de!praktijk!is!het! net! nog! een! tikkeltje! ingewikkelder! omdat! men! in! deze! gevallen! altijd! het! OG! terugkrijgt.! Vaak!wil!men!dit!niet,!maar!wil!men!enkel!de!waarde!terug.!! b.#De#inbreng#van#meubelen#en#huisraad#(gewoon#overlopen)# Zonder! uitdrukkelijke! vermelding! zijn! deze! goederen! gemeenschappelijk.! Zijn! sommige! goederen!aangekocht!met!een!financiering?!Indien!ja,!ook!schuld!gemeenschappelijk!maken.! Is! een! van! de! ouders! van! de! aanstaande! echtgenoten! overleden?! Indien! ja,! eventueel! uitdrukkelijk!bepalen!dat!de!inbreng!niet!slaat!op!de!onverdeelde!rechten!in!de!meubelen!en! huisraad! afhangende! van! de! nalatenschap.! Afwijking! van! artikel! 1455! BW?! Gebeurt! de! inbreng!tegen!vergoeding?!! c.#De#inbreng#van#tegenwoordige#roerende#goederen#en#schulden# Dit! gebeurt! met! uitzondering! van! kleding,! linnen,! juwelen! en! voorwerpen! bestemd! tot! persoonlijk!gebruik!en!beroep.!Roerende!goederen!die!onroerend!zijn!door!bestemming!of! door!incorporatie,!wel!of!niet!ingebracht?!Uitzonderingen!voor!bepaalde!goederen!in!laatste! geval?!Afwijking!van!artikel!1455!BW?!Kan!de!inbreng!gebeuren!tegen!vergoeding?! d.#De#inbreng#van#een#handelszaak# Deze!inbreng!komt!niet!zo!heel!vaak!voor!omdat!deze!mensen!vaak!huwen!onder!stelsel!van! scheiding! van! goederen.! Soms! trouwt! men! onder! stelsel! van! SvG! en! creëert! men! een! beperkt!GV!met!daarin!de!handelsaak.!Wanneer!nuttig!of!gewenst?!Man!en!vrouw!werken! bijvoorbeeld! jaren! samen! een! slagerij.! Vrouw! heeft! er! geen! aanspraken! op! en! dit! is! een! reden!om!de!zaak!in!te!brengen!in!het!GV!want!ze!werken!er!immers!beide!in.!Wanneer!het! goed!in!het!EV!van!de!man!zou!blijven!zitten,!is!het!mogelijk!dat!er!discussie!ontstaat!om!wat! eigen!is!en!wat!niet.!Stel!dat!de!handelszaak!enorm!groeit!zit!dan!enkel!de!kleine!zaak!nog!in! het! EV?! De! vrouw! zorgt! immers! ook! voor! meerwaarden?! Wat! met! betrekking! tot! de! gegevens! van! de! handelszaak?! Wordt! de! handelszaak! uitgebaat! in! een! eigen! onroerend! goed!van!de!inbrenger?!Zo!ja,!worden!dan!ook!de!goederen!onroerend!door!bestemming!of! door!incorporatie!ingebracht?!Ook!de!schuldvorderingen!en!schulden!i.v.m.!belastingen!en! handelszaak!worden!ingebracht.!Is!er!een!afwijking!van!1455!BW?!Gebeurt!de!inbreng!tegen! vergoeding?!! e.#De#inbreng#van#een#toekomstig#goed# Wanneer! nuttig?! Is! dit! geldig?! Wat! met! de! clausule! die! betrekking! heeft! op! toekomstige! goederen!die!men!tijdens!het!huwelijk!zal!verkrijgen!naar!aanleiding!van!een!overlijden?!! ! Man! en! vrouw,! 80! jaar! en! 75jaar! doen! een! inbreng! in! GV! en! daarna! schenken.! Bij! inbreng! in! het! huwelijk! is! dit! een! middelgrote! wijziging! van! het! huwelijksvermogensstelsel.!Er!is!een!homologatie!nodig!van!de!rechtbank.! ! Men! zou! ook! een! inbreng! in! GV! vermogen! kunnen! doen! van! man! en! vrouw,! dan! een! inbreng! in! het! GV! van! zoon! en! schoondochter! en! daarna! pas! een! schenking.! De! zoon! zegt!voor!de!schenking!dat!schenkingen!in!zijn!eigen!vermogen!in!het!GV!komen!en!op! deze!manier!omzeilt!men!de!rechtbank.!Sommige!auteurs!zeggen!dat!dit!mag,!anderen! niet.!Het!zou!ongeldig!kunnen!zijn!door!het!verbod!op!erfovereenkomsten.!Men!maakt! immers!een!overeenkomst!over!rechten!die!men!zal!hebben!in!de!nalatenschap!van!de! ouders.! Volgens! Bael! mag! dit! omdat! in! het! Belgisch! huwelijksvermogensrecht! iets! bestaat! als! de! algehele! gemeenschap:! alles! is! gemeenschappelijk! buiten! een! paar! onbenullige! zaken.! Dit! betekent! dat! er! een! uitdrukkelijke! wettelijke! uitzondering! is! voorzien!op!het!verbod!van!erfovereenkomsten.!(volgens.de.prof)! 92!

!

7..Bedingen.tot.beperking.van.de.gemeenschap. a.#De#uitsluiting#van#de#beroepsgoederen#(1400#BW)# “De&gereedschappen&en&werktuigen&die&dienen&tot&de&uitoefening&van&het&beroep,&zijn&eigen.”! . Het!eerste!probleem!is!dat!niet!alle!goederen!die!dienen!voor!het!beroep!eigen!zijn.!Want! men!gebruikt!niet!alleen!gereedschap!en!werktuigen!voor!het!uitoefenen!van!een!beroep.! Wat!met!het!meubilair?!Men!zal!in!een!huwelijkscontract!normaal!deze!categorie!uitbreiden! en! zeggen! dat! ALLES! van! goederen! die! dienen! tot! uitoefening! van! het! beroep! en! ermee! verband!houden,!eigen!zijn.! ! Een! tweede! probleem! is! dat! het! eigen! vermogen! een! vergoeding! is! verschuldigd! aan! het! gemeenschappelijk!vermogen!voor!het!aanschaffen!van!beroepsgoederen.!De!vergoeding!is! hierbij!gelijk!de!aanschaffingsprijs!(hoewel!deze!goederen!verslijten!en!gediend!hebben!voor! de!aangroei!van!het!GV).! ! Stel,!X!is!tandarts!en!schaft!een!tandartsstoel!aan.!Het!is!een!werktuig!om!het!beroep!uit! te! oefenen! en! aldus! eigen.! Hij! financiert! deze! stoel! echter! met! gemeenschappelijke! gelden.!Loopt!het!huwelijk!na!tien!jaar!mis,!kan!de!echtgenote!zeggen!dat!er!vergoeding! is!verschuldigd!aan!het!GV!voor!de!aankoop!van!de!stoel.!Stel,!dat!men!hiervoor!25.000! euro!heeft!betaald,!dan!moet!men!25.000!euro!aan!het!GV!betalen.!Na!tien!jaar!heeft! die!stoel!echter!die!waarde!helemaal!niet!meer.!! ! Een! oplossing! voor! deze! problemen! is! een! standaardclausule! opnemen! in! een! huwelijkscontract.!Hier!zijn!er!drie!denkpistes.! ! De! echtgenoot! die! het! beroep! uitoefent! mag! de! gemeenschappelijke! goederen! die! dienen! voor! zijn! beroep! bij! de! verdeling! voorafnemen! mits! vergoeding! van! de! waarde! bij! ontbinden! van! het! stelsel! (of! zonder! enige! vergoeding);! Voor! de! eigen! beroepsgoederen! (aangekocht! tijdens! huwelijk! met! gemeenschappelijke! gelden)! is! slechts!vergoeding!verschuldigd!ten!belope!van!de!waarde!bij!ontbinding!van!het!stelsel! (of!geen!vergoeding).! ! Alle!goederen!die!dienstig!zijn!voor!de!uitoefening!van!het!beroep!en!daarmee!verband! houden!zijn!eigen.!Voor!deze!eigen!beroepsgoederen!is!slechts!vergoeding!verschuldigd! ten!belope!van!de!waarde!bij!ontbinding!(of!zelfs!geen!vergoeding).! ! Alle!goederen!die!dienstig!zijn!voor!de!uitoefening!van!het!beroep!en!daarmee!verband! houden! zijn! gemeenschappelijk.! De! echtgenoot! die! het! beroep! uitoefent! mag! de! gemeenschappelijke! goederen! die! dienen! voor! de! uitoefening! van! zijn! beroep! voorafnemen! mits! vergoeding! van! de! waarde! bij! ontbinding! van! het! stelsel! (of! zonder! vergoeding).! b.#De#uitsluiting#van#de#vruchten#van#de#eigen#goederen# Wanneer! nuttig! of! gewenst?! Worden! de! intresten! van! eigen! schulden! dan! ook! eigen! schulden!en!geen!gemeenschappelijke!schulden!meer?!(zie!boek!)! c.#De#uitsluiting#van#een#aanpalend#goed# /! d.#De#uitsluiting#van#(bepaalde)#aandelen#in#vennootschappen# Het! is! mogelijk! dat! een! beding! wordt! ingelast! dat! zegt! dat! de! aandelen! die! later! worden! verkregen!(in!dezelfde!vennootschap!of!in!vennootschappen!van!dezelfde!groep)!uitgesloten! 93!

!

worden! van! het! GV! (mits! vergoeding).! Er! kan! ook! een! beding! worden! gesloten! dat! de! aandelen!worden!uitgesloten!die!een!echtgenoot!tijdens!het!huwelijk!zou!verwerven!in!een! vennootschap!waarin!hij!beroepshalve!optreedt!(mits!desgevallend!vergoeding!aan!GV).!Wat! met!artikel!1401,!5°?!Is!dit!beding!dan!nog!nuttig?! ! Worden!gemeenschappelijke!gelden!aangewend!voor!de!verwerving!van!eigen!aandelen!is! er! een! vergoeding.! Deze! kan! de! waarde! van! de! aandelen! (bij! ontbinding! van! stelsel,! of! bij! vervreemding! voor! ontbinding! van! het! stelsel)! inhouden! maar! is! minstens! de! som! die! uitgegeven!is!door!het!GV!(wettelijke!regel!van!artikel!1435!BW).!Het!kan!ook!zijn!dat!men! gewoon!bedingt!dat!de!waarde!van!de!aandelen!verschuldigd!is,!zelfs!als!deze!bij!ontbinding! lager!is!dan!bij!verwerving.!Men!kan!bedingen!dat!de!som!die!het!GV!heeft!uitgegeven!moet! worden! terugbetaald! of! een! vergoeding! door! de! som! uitgegeven! door! het! GV,! maar! niet! hoger!dan!de!waarde!van!de!aandelen.! ! Alternatieve! bedingen! zijn! mogelijk! wanneer! het! voorkeurrecht! bij! kapitaalverhoging! verbonden!aan!eigen!aandelen,!wordt!uitgeoefend.!Zo’n!beding!zegt!dat!de!aldus!bekomen! aandelen! eigen! zijn! (ook! wanneer! ingeschreven! met! gemeenschapsgelden,! maar! wel! mits! vergoeding).!Wanneer!een!EG!eigen!aandelen!heeft!in!een!bepaalde!vennootschap!kan!een! beding!worden!gecreëerd!dat!de!aandelen!tijdens!het!huwelijk!gecreëerd!door!incorporatie! van!reserves,!ook!eigen!zullen!zijn.!!! 8..Bedingen.die.afwijken.van.de.regels.van.gelijke.verdeling. De! belangrijkste! reden! waarom! mensen! trouwen! onder! wettelijk! stelsel,! maar! met! een! huwelijkscontract! is! omdat! ze! willen! afwijken! van! gelijke! verdeling! van! het! gemeenschappelijk! vermogen.! ! Hier! zal! het! beding! van! vooruitmaking! worden! besproken,! het!verblijvingsbeding!en!het!beding!van!ongelijke!verdeling.!Er!zijn!verschillende!regelingen! mogelijk!voor!het!geval!er!wel!of!geen!kinderen!uit!het!huwelijk!geboren!zijn!en!er!zijn!ook! verschillende!regelingen!mogelijk!voor!elk!van!de!echtgenoten.! a.#Beding#van#vooruitmaking# Het! beding! van! vooruitmaking! is! een! clausule! die! zegt! dat! wanneer! het! stelsel! ontbonden! wordt,! de! LLE! iets! mag! voorafnemen! (art.! 14757! BW).! Dit! kunnen! bepaalde! goederen! in! natura!zijn,!of!een!bepaalde!geldsom,!of!een!hoeveelheid!of!percentage!van!een!bepaalde! categorie!van!goederen1.!Wat!van!het!gemeenschappelijk!vermogen!overblijft,!wordt!gelijk! verdeeld!tussen!de!echtgenoten.!Men!neemt!in!de!rechtsleer!aan!dat!de!omschrijving!uit!het! burgerlijk!wetboek!niet!op!beperkende!wijze!mag!worden!geïnterpreteerd.!Men!kan!dus!ook! andere! zaken! vooruitmaken.! Men! kan! bijvoorbeeld! de! gezinswoning! vooruitmaken! en! dat! kan! in! het! Vlaams! Gewest! aan! een! tarief! van! 0%.! Is! inkorting! mogelijk?! Zelfde! regels! "! artikel! 1465,1458,1464! BW.! Een! beding! van! vooruitmaking! wordt! door! de! wetgever! gekwalificeerd!als!een!huwelijksovereenkomst!en!dus!een!overeenkomst!onder!bezwarende! titel.!Het!is!geen!schenking!(artikel!1458!lid!1!BW).!Het!kan!dus!de!reserve!van!de!kinderen! aantasten.!Gebeurt!dit!met!of!zonder!vergoeding?!Moet!bij!wijze!vn!uitzondering!bedongen! !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 1 !Inboedel,! inboedel! +! alle! gerede! gelden! en! effecten! aan! toonder! in! de! gezinswoning! bij! overlijden,!gelden!op!bankrekeningen!en!spaardeposito’s,!woning,!handelszaak,!roerende!en! onroerende!goederen!te!kiezen!door!de!LLE!tot!beloop!van!bepaalde!waarde!of!deel!van!het! GV,! goederen! die! ingebracht! zijn! in! GV.! Om! het! even! wat! ken! eigenlijk! het! voorwerp! uitmaken!van!een!vooruitmakingsbeding,!al!staat!dit!een!klein!beetje!ter!discussie!in!de!RL.!! 94!

!

worden! dat! de! LLE! bijdraagt! in! het! pasief! van! het! GV! in! verhouding! tot! het! actief! dat! hij! krijgt,! ingevolge! van! de! vooruitmaking! en! ingevolge! de! verdeling! van! het! overschot?! Het! beding!van!vooruitmaking!kan!automatisch!zijn,!maar!kan!ook!geformuleerd!worden!als!een! recht!van!de!LLE!(keuze!ligt!bij!LLE).!Het!tweede!is!beter!omdat!zo!een!vooruitmaking!fiscaal! nadeliger!is!voor!de!kinderen.! ! Stel,!er!zijn!twee!kinderen.!Het!huis!heeft!een!waarde!van!1!miljoen!euro.!Bij!gewone! toepassing!van!het!wettelijk!erfrecht!krijgt!de!LLE!haar!deel!in!het!huis!in!VE!en!op!het! andere! deel! het! VG.! De! kinderen! zullen! gaan! betalen! op! de! waarde! van! de! BE.! De! kinderen!betalen!op!68%!samen.!Hebben!we!een!onroerend!goed!vooruitgemaakt!dan! zit!in!de!tweede!nalatenschap!een!huis!van!1!miljoen!en!moet!men!in!de!hoogste!schijf! betalen.!De!LLE!heeft!bij!de!eerste!nalatenschap!niets!hoeven!betalen,!want!het!was!de! gezinswoning! (=! 0%).! De! LLE! overlijdt,! er! was! een! beding! van! vooruitmaking! dus! kinderen!erven!elk!500.000!euro!(=!27%!op!hoogste!schijf).!Is!er!geen!beding,!dan!zit!er! in! de! nalatenschap! van! de! vrouw! een! onroerend! goed! met! waarde! van! 500.000! euro.! Kinderen!krijgen!elk!250.000!euro!en!betalen!3%!en!9%!tarief.!De!vooruitmaking!is!voor! de!eerste!nalatenschap!goed!(0%),!maar!voor!de!tweede!slecht.! b.#Beding#van#verblijving#van#het#gehele#gemeenschappelijke#vermogen# Echtgenoten!kunnen!ook!overeenkomen!dat!de!LL!of!een!van!hen!indien!hij!het!langst!leeft,! bij!de!verdeling!het!gehele!gemeenschappelijke!vermogen!zal!ontvangen.!Het!nut!hiervan!is! dat! het! onmogelijk! is! om! dat! beding! eenzijdig! te! veranderen.! Er! is! dus! een! verschil! met! wettelijk! erfrecht,! want! hier! kan! men! het! erfrecht! niet! zomaar! afnemen! aangezien! het! contractueel! is! vastgelegd.! Men! kan! een! beding! maken! dat! toepassing! vindt! wanneer! bijvoorbeeld!de!man!overlijdt!en!niet!voor!wanneer!de!vrouw!overlijdt!of!omgekeerd.!Het!is! echter!wel!fiscaal!nadelig,!omdat!het!de!LLE!zoveel!mogelijk!beschermt.!De!nadelen!spelen! op! vlak! van! successierechten.! Er! wordt! twee! maal! betaald! en! men! moet! rekening! houden! met!het!progressievoorbehoud.!! ! Stel,! een! man! en! een! vrouw! hebben! twee! kinderen! en! een! buitenverblijf! dat! niet! de! gezinswoning! is! in! GV! van! 1! miljoen! euro.! Ze! kennen! deze! woning! toe! aan! de! LLE,! via! een!verblijvingsbeding!in!het!huwelijkscontract.!Hier!zal!een!zich!een!dubbel!probleem! voordoen.! o Er! is! een! probleem! in! de! nalatenschap! van! de! eerststervende,! want! je! kent! 500.000! euro! toe! aan! de! LL.! De! vrouw! zal! hier! dus! successierechten! op! moeten!betalen.!Men!komt!dus!voor!250.000!euro!terecht!in!een!tarief!van! 27%.! o Bij! overlijden! van! de! LLE! zit! dat! volledige! voed! van! 1! miljoen! euro! in! de! nalatenschap! dat! zal! worden! geërfd! door! de! twee! kinderen.! Zij! zullen! nogmaals!betalen!op!die!500.000!euro!en!ook!aan!een!tarief!van!27%.! ! Had!je!nu!gezegd!dat!bij!het!overlijden!van!de!eerststervende,!de!LLE!de!helft!in!VE!en! de!helft!in!VG!kreeg!welke!deze!helft!de!kinderen!dan!al!in!BE!hadden,!zag!de!situatie!er! gans!anders!uit.! o Dan!werd!er!500.000!euro!onroerend!geërfd!door!3,!wat!een!lager!tarief!is.!! o Het!VG!hangt!af!van!de!leeftijd!(tabel!in!W.!Reg.)! o Kies!je!deze!oplossing,!dan!zal!de!vrouw!bijvoorbeeld!betalen!op!32%!van!de! 500.000! euro! (waarde! VG).! De! kinderen! moeten! betalen! op! elk! 34%! van! 500.000!euro!(elk!kind!de!waarde!van!de!helft!in!BE,!dus!3%!en!9%!tarief).!!

95!

!

o Als!de!LLE!overlijdt,!dan!zit!er!slechts!een!half!huis!in!de!nalatenschap.!Op!het! deel! waarop! LLE! het! VG! had,! moeten! geen! successierechten! meer! worden! betaald!want!het!VG!dooft!uit!en!de!BE!wordt!VE!voor!de!kinderen.!! o Op!de!andere!helft!moeten!de!kinderen!wel!betalen,!maar!niet!in!27%!tarief.!!

! Is!inkorting!mogelijk?!Een!man!wil!zijn!Russische!vrouw,!die!hem!slaat,!onterven.!Men!denkt! aan! artikel! 915bis! BW! maar! kan! in! dit! geval! niet! worden! toegepast,! want! er! was! een! verblijvingsbeding!in!het!huwelijkscontract!opgenomen!zonder!enige!voorwaarde.!Dit!is!een! slecht!beding.!Wanneer!Bael!zo’n!beding!opstelt!hangt!hij!daar!altijd!voorwaarden!aan!vast.! Men!zal!zeggen!dat!het!ganse!vermogen!toekomt!aan!de!LLE!op!voorwaarde!dat!er!op!het! ogenblik! van! de! ontbinding! van! het! huwelijksvermogensstelsel! geen! echtscheiding! is,! er! geen! procedure! loopt! of! geen! feitelijke! scheiding! is! waarbij! er! afzonderlijk! verblijf! is! gevorderd.! Men! mag! ook! niet! louter! schrijven! dat! er! geen! uitwerking! is! bij! feitelijke! scheiding,! want! die! kan! zich! bijvoorbeeld! voordoen! als! een! van! de! twee! naar! een! bejaardentehuis!moet.!! ! Het!inlassen!van!voorwaarden!is!dus!zeer!belangrijk.!Een!testament!kan!men!te!allen!tijde! wijzigen,! maar! een! verblijvingsbeding! niet.! Wat! als! men! dit! vergeten! is?! Er! zal! niets! aan! kunnen!worden!gedaan.!! ! Is! de! voorwaarde! van! overleving! essentieel?! Zouden! wij! ook! een! beding! van! ongelijke! verdeling,!of!van!vooruitmaking!kunnen!zien!zonder!de!voorwaarde!van!het!langste!leven?! Ja,! dit! kan.! Het! is! bijvoorbeeld! ook! mogelijk! om! zo’n! beding! in! te! lassen! in! geval! van! echtscheiding.! Een! man! en! een! vrouw! hebben! bijvoorbeeld! allebei! een! goeie! job,! mar! hebben!een!kind!met!een!zware!handicap.!De!ouders!willen!dat!het!kind!bij!hen!kan!blijven! dan!daarom!zegt!de!vrouw!haar!job!op.!Als!men!dan!tien!jaar!later!uit!elkaar!zou!gaan,!heeft! de!vrouw!een!probleem.!Het!is!mogelijk!om!in!het!wijzigend!huwelijkscontract!te!bedingen! dat!de!vrouw!bijvoorbeeld!een!bepaalde!som!geld!voorafneemt!om!dan!de!rest!te!verdelen! in!twee!gelijke!delen.!De!vaststelling!dat!de!vereiste!van!overleving,!niet!vereist!is!heeft!een! tijdje! de! mogelijkheid! gegeven! om! aan! successierechten! te! ontsnappen! via! de! sterfhuisclausule.!! ! Er! komt! een! man! bij! Bael! wiens! vrouw! kanker! had! en! ongeneeslijk! ziek! was.! Het! vermogen!bestaat!uit!een!appartement!in!Knokke,!een!villa!in!Spanje!en!25!miljoen!euro! aan! effecten.! Hij! is! echter! op! gelicht! door! een! financiële! raadgever! aan! wie! hij! die! 25! miljoen!euro!had!toevertrouwd.!Het!geld!staat!geblokkeerd!in!ZuideOost!Azië!waarvoor! een! juridische! strijd! aan! de! gang! is.! Die! mens! heeft! dus! een! probleem.! Als! de! vrouw! overlijdt,!moet!hij!successierechten!betalen!op!de!helft!van!de!gemeenschap.!! ! Als! oplossing! wordt! het! huwelijkscontract! gewijzigd.! De! algehele! gemeenschap! komt! altijd!toe!aan!de!man.!Art.!5!W.!Succ.!zegt!dat!“als&aan&een&van&de&echtgenoten,&onder& voorwaarden& van& overleving,& meer& dan& de& helft& toekomt,& dan& moet& op& die& helft& successierechten&worden&betaald.”!Doe!je!dit!niet!onder!de!voorwaarden!van!overleving,! dan! moet! je! geen! successierechten! heffen.! De! akte! in! kwestie! vereis! dit! dus! niet,! dus! successierechten!van!0%.!& ! De!fiscus!had!bovenstaande!clausule!aanvaard,!maar!zei!dat!wanneer!dit!gedaan!werd!in! combinatie!met!een!inbreng!in!het!GV,!wel!de!helft!van!de!inbreng!zou!worden!belast.! Volgens! Cassatie! kunnen! er! echter! geen! successierechten! worden! geheven.! De! fiscus!

96!

!

trekt!zich!het!standpunt!van!cassatie!echter!niet!aan!en!belasten!dit!toch!automatisch.! Er!moet!dus!tegen!worden!geprocedeerd.!& ! De. antimisbruikbepaling. (art.. 18,. §2. W.. Reg.). stelt! dat! wanneer! de! belastingplichtige! een! bepaalde! rechtshandeling! stelt,! of! een! reeks! van! rechtshandelingen,! waardoor! hij! ontsnapt!aan!belastingen,!of!waardoor!hij!onder!een!gunstigere!belasting!komt,!er!geen! rekening! mee! wordt! gehouden! en! er! belastingen! zullen! worden! geheven! alsof! die! rechtshandeling!nooit!heeft!plaatsgevonden,!indien!er!afbreuk!wordt!gedaan!aan!een!of! andere! fiscale! bepaling.! Dit! wordt! ook! van! toepassing! gemaakt! op! successierechten.! Dus,!wanneer!de!fiscus!vindt!dat!je!afbreuk!doet!aan!een!fiscale!bepaling!of!doelstelling,! dan! kan! hij! jou! belasten! alsof! de! rechtshandeling! nooit! gebeurd! is.! Je! moet! dan! aantonen!dat!je!rechtshandeling!niet!fiscaal!is!gemotiveerd,!maar!wel!burgerrechtelijk.! In!de!praktijk!betekent!dit!dat!er!dus!altijd!een!burgerrechtelijk!motief!moet!zijn,!naast! het!fiscale.& ! De!sterfhuisclausule!is!volgens!de!prof!een!mooi!voorbeeld!om!de!antimisbruikbepaling! op!toe!te!passen.!Er!zijn!drie!omzendbrieven!rondgestuurd!omtrent!deze!bepaling.!De! derde!omzendbrief!bevat!een!lijst!met!rechtshandelingen!die!sowieso!niet.als!misbruik! worden! beschouwd! en! een! lijst! van! rechtshandelingen! die! sowieso! wel. als! misbruik! worden!beschouwd.!Bij!successieplanning!moet!met!deze!omzendbrief!rekening!worden! gehouden.!Indien!een!bepaalde!handeling!in!geen!van!beide!lijsten!voorkomt!moetm!en! geen!schrik!hebben.!Is!dit!echter!niet!allemaal!strijdig!met!de!grondwet?!Er!is!toch!het! legaliteitsbeginsel! dat! zegt! dat! geen! belasting! mag! worden! geheven! zonder! wet?! Voorlopig!niet!ongrondwettelijk!bevonden.&

! Is!er!ontbinding!in!geval!van!opvolgend!huwelijk!van!de!LLE?!Wat!met!kinderen!uit!een!vorig! huwelijk?!Het!probleem!is!dat!ze!niet!zullen!ervan!de!LLE.!Wanneer!men!die!kinderen!hun! erfrecht!niet!wil!ontzeggen!zal!men!bedingen!dat!de!LLE!enkel!een!VG!heeft!op!de!helft!van! de! eerststervende! in! het! GV.! Wat! als! er! geen! afstammelingen! uit! het! huwelijk! zijn?! Het! probleem!is!dat!de!erfgenamen!van!de!eerststervende!niet!kunnen!erven!van!de!LLE.!Men! moet!dus!een!alternatief!voorzien!indien!men!hun!erfrecht!niet!wil!uitschakelen.!! ! Wat! als! er! goederen! zijn! ingebracht! door! een! echtgenoot?! Aan! een! verblijvingsbeding! kan! een! last! worden! gekoppeld! voor! de! andere! echtgenoot! om! aan! de! erfgenamen! van! de! inbrengende!echtgenoot!een!geldsom!te!betalen!aan!de!waarde!van!de!blote!eigendom!van! de!ingebrachte!goederen!bij!het!overlijden.!! ! Moet!er!betaling!van!een!vast!bedrag!gebeuren!aan!de!nalatenschap!van!de!eerststervende?! /! ! Er! zijn! bij! dit! beding! nadelen! op! vlak! van! successierechten! (progressiviteit! en! tweemaal! betalen).! Bij! een! verblijvingsbeding! gaan! er! meer! successierechten! worden! betaald! bij! echtgenoten!en!kinderen.!Er!is!een!onderscheid!tussen!roerende!en!onroerende!goederen.! Op!een!roerend!goed!betaalt!men!3%,!9%!of!27%!indien!hoger!dan!250.000!euro!en!op!een! onroerend! goed! hetzelfde.! In! de! rechte! lijn! en! tussen! echtgenoten! worden! die! successierechten!toebedeeld!per!erfdeel.!! • Veronderstel!een!OG!van!1!miljoen.!Wanneer!we!de!gemeenschap!volledig!toekennen! aan!de!LLE,!dan!zal!ze!voor!ongeveer!250.000!euro!in!het!tarief!van!27%!komen.!Dit!is! wanneer!ze!het!aandeel!van!de!man!volledig!zal!toebedeeld!krijgen!(500.000!euro).!Als! 97!

!

men! geen! regeling! treft! krijgt! de! LLE! het! VG! en! de! kinderen! de! BE.! Vrouw! zal! belast! worden! op! VG! en! de! kinderen! op! BE.! In! wetboek! van! successierechten! staat! wat! de! waarde!is!van!VG.!Wanneer!de!vrouw!65!jaar!is,!zal!het!VG!een!waarde!hebben!van!32%.! Dit! betekent! dat! de! kinderen! 68%! in! BE! zullen! krijgen! samen.! Men! moet! nu! elk! 17%! betalen!op!500.000!euro,!en!zitten!nu!in!een!lager!tarief.!Als!de!vrouw!ook!overlijdt,!zal! het! GV! toekomen! aan! de! kinderen! en! zullen! ze! nogmaals! op! het! GV! successierechten! moeten! betalen! (indien! er! wel! beding! is).! Indien! men! niets! gedaan! had,! zouden! de! kinderen!niet!zoveel!moeten!betalen.!

! Vanwege! de! fiscale! nadelen! geeft! men! vaak! een! keuzemogelijkheid! aan! de! LLE! met! betrekking!tot!de!besparing!van!successierechten.!Men!kan!bijvoorbeeld!kiezen!tussen!een! verblijvingsbeding!en!een!of!meerdere!bedingen!van!ongelijke!verdeling,!of!tussen!bedingen! van!vooruitmaking!met!een!alternatief!voorwerp!of!tussen!een!verblijvingsbeding!en!beding! van! vooruitmaking.! Er! moet! wel! een! termijn! worden! vastgelegd! en! de! wijze! waarop! de! keuze!kenbaar!moet!worden!gemaakt.!Houd!rekening!met!artikel!68!W.!Succ.!

c.#Ongelijke#verdeling# Ook! dit! beding! staat! in! het! Burgerlijk! Wetboek.! De! LLE! krijgt! niet! het! volledige! GV,! maar! volgens!art.!1465!BW!krijgt!hij!een!ander!deel!dan!de!helft.!In!de!praktijk!komt!dit!niet!voor,! maar! het! zou! bijvoorbeeld! kunnen! dat! men! aan! de! LLE! 3/4! geeft! in! VE! en! slechts! 1/4! zal! vallen!onder!het!wettelijk!erfrecht.!Wat!wel!gebeurt!is!dat!in!het!huwelijkscontract!staat!dat! de!LLE!de!VE!krijgt!op!de!eigen!helft!en!VG!op!de!helft!van!de!eerststervende.!Dit!klinkt!vrij! belachelijk! want! het! wettelijk! erfrecht! heeft! net! hetzelfde! resultaat.! Toch! heeft! zo’n! bepaling! zin:! het! VG! kan! immers! worden! afgenomen! en! indien! dit! als! clausule! in! een! contract!staat,!kan!daar!niet!eenzijdig!op!worden!teruggekomen.!Er!zijn!mogelijkheden!om! alle!roerende!goederen!in!VE!te!krijgen!en!de!helft!in!VG!bij!onroerende!goederen!of!de!helft! in!VE!en!de!helft!in!VG!van!de!gemeenschap.! d.#Keuzebeding# Men!kan!ook!zeggen!dat!men!de!keuze!nu!niet!zal!maken!maar!deze!zal!uitstellen!tot!het! overlijden!van!de!eerststervende.!De!LLE!mag!dan!kiezen!wat!er!gebeurt!met!het!GV,!ofwel! gaat!de!gemeenschap!naar!de!LLE,!ofwel!de!helft!in!VE!en!helft!in!VG,!of!nog!iets!anders.!! ! Er!dient!wel!een!termijn!te!voorzien!waarin!de!keuze!moet!gemaakt!worden!want!er!moet! een! aangifte! nalatenschap! worden! ingediend.! Deze! moet! ingediend! zijn! binnen! de! vier! maanden!en!successierechten!(berekend!op!basis!van!aangifte)!moeten!betaald!zijn!binnen! de! zes! maanden.! Het! is! echter! vaak! moeilijk! om! zo’n! aangifte! in! te! dienen! binnen! de! vier! maanden.!Wanneer!men!de!zes!maanden!overschrijdt,!staat!daar!een!kleine!boete!op.!Er!zal! een!interest!worden!geheven!van!7%!op!de!verschuldigde!interesten.!Ook!de!wijze!waarop! die!keuze!kenbaar!gemaakt!wordt!moet!bepaald!zijn.!Dit!kan!via!notariële!akte,!schriftelijke! verklaring!of!door!verklaring!in!aangifte!nalatenschap!geschieden.!! ! In! de! praktijk! bepaalt! men! ook! meestal! dat! dit! keuzebeding! enkel! persoonlijk! kan! worden! uitgeoefend!door!de!LLE!en!dus!niet!door!zijn!vertegenwoordiger!of!volmachthebber.!Als!die! LLE!bijvoorbeeld!onder!voorlopig!bewind!zou!staan,!dan!bestaat!het!risico!dat!de!voorlopig! bewindvoerder! zou! kiezen! voor! de! fiscaal! duurste! optie.! Als! geen! keuze! wordt! gemaakt! binnen!de!bepaalde!termijn,!voorziet!men!ook!al!een!automatische!keuze.!In!de!praktijk!van! Bael!kiest!men!dan!meestal!voor!helft!in!VE!en!helft!in!VG.!! 98!

!

! Er!zijn!twee!kinderen!en!de!vader!heeft!een!testament!gemaakt.!Daarin!staat!een!legaat! aan! de! kuisvrouw.! Op! fiscaal! vlak! betekent! dit! dat! de! kinderen! successierechten! gaan! betalen,!maar!de!kuisvrouw!zal!betalen!tussen!45e65%.!De!kuisvrouw!vindt!dit!teveel!en! zegt!dat!ze!zal!verwerpen.!Zo!komt!het!legaat!terug!in!de!pot,!betalen!de!kinderen!de! successierechten! en! kan! men! zo! achteraf! aan! de! kuisvrouw! een! deeltje! geven.! Het! wetboek!zegt!echter!dat!wanneer!er!zo’n!verwerping!heeft!plaatsgevonden,!de!kinderen! successierechten!moeten!betalen!die!normaal!moesten!betaald!worden!(bij!legaat).!! Dit! alles! wordt! bepaald! in! artikel! 68! W.! Succ.! Is! dit! artikel! van! toepassing! op! zo’n! keuzebeding?! Als! dat! zo! is,! heeft! zo’n! keuzebeding! weinig! zin.! In! de! rechtsleer! wordt! algemeen! aangenomen! dat! artikel! 68! W.! Succ.! geen! uitwerking! krijgt.! Waarom! niet?! Het! artikel! vindt! uitwerking! bij! “verwerping& van& een& intestaatVaandeel,& van& een& uiterste& wilsbeschikking&of&van&een&contractuele&erfstelling”.!Het!gaat!om!een!verwerping!in!art.!68! en!bij!een!keuzebeding,!maakt!men!een!keuze!en!doet!men!niet!aan!verwerping.!Het!gaat! ook! om! een! verwerping! van! een! intestaateaandeel! (wettelijk! erfdeel),! een! uiterste! wilsbeschikking! (testament)! of! een! contractuele! erfstelling.! Zo’n! beding! is! echter! een! clausule! dat! voorkomt! in! een! huwelijkscontract! en! een! huwelijksvoordeel! vormt.! Het! artikel!is!dus!niet!van!toepassing.!! 9..Varianten.op.stelsel.van.scheiding.van.goederen. In! het! algemeen! wordt! door! 95%! van! de! mensen! die! huwen! gekozen! tussen! het! wettelijk! stelsel! of! het! stelsel! van! scheiding! van! goederen.! Er! bestaan! natuurlijk! nog! talloze! andere! varianten.! a.#Stelsel#van#scheiding#van#goederen#met#beperkte#gemeenschap# Een!man!en!vrouw!trouwen!onder!stelsel!van!scheiding!van!goederen.!De!vrouw!heeft!een! huis,! maar! ze! wil! dat! dit! toekomt! aan! beide! echtgenoten.! Ze! zou! voorafgaand! aan! het! huwelijk! het! huis! voor! de! helft! kunnen! verkopen! aan! haar! toekomstige! echtgenoot! (registratierecht! van! 10%).! Tijdens! het! huwelijk! kan! dit! niet,! want! het! is! verboden! om! een! koopeverkoop! te! sluiten! tussen! echtgenoten.! Ze! zou! ook! de! helft! kunnen! schenken,! maar! hier!zijn!er!schenkingsrechten!en!zo’n!schenking!is!herroepbaar,!tenzij!dit!opgenomen!is!in! een!huwelijkscontract.!Ze!kan!ook!echter!een!GV!oprichten!naast!dat!stelsel!van!scheiding! van!goederen.!Dit!houdt!een!registratierecht!in!van!25!euro,!wat!een!goedkope!manier!is!om! dit!probleem!op!te!lossen.! b.#Verrekeningsbeding# Men! kan! ook! een! verrekeningsbeding! voorzien.! Een! beding! dat! bijvoorbeeld! zegt! dat! de! helft!van!de!besparingen!op!inkomsten!uit!arbeid!aan!ieder!van!de!echtgenoten!toekomt.!De! vrouw!heeft!aanwinsten!voor!1!miljoen!euro!in!haar!EV!en!de!man!200.000.!Men!zegt!nu!dat! bij!ontbinding!van!het!stelsel!dit!gedeeld!zal!worden.!Ieder!krijgt!de!helft!van!wat!ze!totaal! gespaard! hebben.! Er! zal! dus! 600.000! naar! de! vrouw! gaan! en! 600.000! naar! de! man.! Er! gebeurt! dus! een! verschuiving! van! 400.000! euro! van! vrouw! naar! man! die! niet! aan! successierechten! is! onderworpen.! Waarom?! Omdat! geen! enkele! bepaling! in! W.! Succ.! een! heffing!voorziet!in!dit!geval.!De!fiscus!vecht!dit!vaak!aan,!maar!verliest!meestal.!! 10.. Toewijzing. bij. voorrang. tegen. vergoeding. bij. ontbinding. van. het. stelsel. door. echtscheiding.of.scheiding.van.tafel.en.bed. Dergelijk! beding! van! toewijzing! kan! bij! voorrang! bedongen! worden! met! betrekking! tot! de! beroepsgoederen,! handelszaak,! OG! dat! exclusief! dient! tot! uitoefening! van! het! beroep,! de! gezinswoning! en! huisraad,! recht! van! inwoon! of! huurrecht! voor! een! bepaalde! tijd,! OG! die! 99!

!

palen! aan! persoonlijke! goederen! van! de! echtgenoten! of! die! dienstig! zijn! voor! de! uitbating! van! deze! persoonlijke! goederen.! In! welke! gevallen! kan! dit?! Bij! de! ontbinding! door! echtscheiding,! scheiding! van! tafel! en! bed,! of! gerechtelijke! scheiding! van! goederen,! door! feitelijke!scheiding!of!wanneer!een!procedure!tot!echtscheiding!of!scheiding!van!tafel!en!bed! of! gerechtelijke! scheiding! van! goederen! is! ingeleid.! Sommige! bedingen! kunnen! ten! gunste! van! beide! echtgenoten! worden! opgemaakt,! andere! enkel! ten! gunste! van! een! echtgenoot.! Dit! kan! bijvoorbeeld! voor! diegene! die! de! echtscheiding! verkregen! heeft! of! bij! wie! de! kinderen! verblijven.! Het! komt! niet! veel! voor! in! de! praktijk,! maar! kan! gebeuren! om! een! situatie!recht!te!trekken.! ! Indien!men!toch!kiest!voor!het!stelsel!van!scheiding!van!goederen,!maakt!men!best!een!lijst! op!van!de!eigen!roerende!goederen!van!elk!van!de!echtgenoten.!Bij!scheiding!van!goederen! gaat!men!ervan!uit!dat!een!rekening!op!naam!van!de!man,!van!de!man!is!en!een!rekening!op! naam!van!de!vrouw,!van!de!vrouw!is.!De!scheiding!van!goederen!heeft!dus!een!zeer!groot! nadeel!dat!er!geen!bescherming!is!van!de!partner!met!een!minder!groot!inkomen.!Ook!hier! kan!wel!iets!aan!worden!gedaan.!Men!zou!ook!een!clausule!kunnen!invoeren!dat!de!lasten! van! het! huwelijk! bij! voorkeur! moeten! voldaan! worden! door! middel! van! de! beroepsinkomsten.! Als! partijen! een! verdeling! doorvoeren! van! de! aanwinsten! moet! dit! als! een!bijdrage!tot!de!lasten!van!het!huwelijk!in!een!contract!worden!voorzien.!Het!probleem!is! echter!dat!als!de!echtgenoot!met!het!grotere!inkomen!geen!zin!heeft!om!de!verdeling!van! de! besparingen! door! te! voeren,! men! hier! niets! aan! kan! doen.! Men! kan! ook! een! beperkte! gemeenschap! invoegen! van! bijvoorbeeld! 1! welbepaald! goed! of! een! bepaald! aantal! goederen.!Men!zou!ook!een!toevoeging!kunnen!doen!van!een!uitgestelde!gemeenschap!of! deelgenootschap.! Tijdens! het! stelsel! is! er! dus! geen! gemeenschap,! maar! wel! op! het! einde.! Een!toevoeging!van!een!vennootschap!van!aanwinsten!wordt!vandaag!de!dag!beschouwd!als! een!gemeenschap!van!aanwinsten.!Men!kan!dus!niet!meer!ontsnappen!aan!aanspraken!van! schuldeisers! door! het! beestje! een! andere! naam! te! geven.! Wanneer! men! een! stelsel! van! scheiding! van! goederen! heeft! met! onverdeeldmaking! van! de! besparingen,! is! de! verhaalbaarheid!van!de!schuldeisers!maar!beperkt.!De!vraag!is!of!zo’n!stelsel!eigenlijk!niet! neerkomt!op!het!wettelijk!stelsel.!Volgens!de!professor!zal!dit!worden!geherkwalificeerd.! !

C..STELSEL.VAN.GEMEENSCHAP.VAN.AANWINSTEN.EN.ROEREND.GOED. 1..Algehele.gemeenschap. Dit!vindt!men!in!moderne!huwelijkscontracten!niet!meer!terug.!Men!komt!het!wel!nog!vaak! tegen! omdat! dit! het! vroegere! gemeenschappelijk! stelsel! was.! Wat! is! gemeenschappelijk?! Alles!is!gemeenschappelijk,!met!uitzondering!van!de!goederen!in!artikel!1401!BW.!!Wat!zijn! de!nadelen?!Alles!is!gemeenschappelijk,!dus!ook!wanneer!je!geërfd!hebt.!Wanneer!je!uit!de! echt! wil! scheiden! ben! je! dus! ook! je! erfenis! voor! de! helft! kwijt.! Men! vergroot! ook! het! onderpand! van! de! schuldeisers.! Wanneer! een! van! de! echtgenoten! sterft,! komt! het! in! de! gemeenschap! en! dus! bij! verdeling! van! de! nalatenschap! komen! worden! veel! mensen! betrokken.! Stel,! dat! een! koppel! vier! kinderen! heeft! die! allemaal! getrouwd! zijn! onder! gemeenschap! van! goederen.! Wanneer! het! koppel! sterft,! worden! dus! 8! mensen! betrokken! bij! verdeling! van! de! nalatenschap.! In! de! praktijk! wordt! dit! stelsel! afgeraden,! tenzij! het! omwille!van!fiscale!redenen!is.!!

100!

!

2..Wet.Valkeniers. Indien!een!van!de!echtgenoten!een!of!meer!afstammelingen!heeft!die!voortkomen!uit!een! andere! relatie! van! voor! het! huwelijk,! of! een! of! meerdere! kinderen! heeft! die! geadopteerd! zijn!voor!het!huwelijk!of!er!zijn!afstammelingen!van!dergelijke!geadopteerden,!is!er!dan!een! regeling! gewenst! omtrent! het! erfrecht! en! het! voorbehouden! erfdeel! van! de! LLE?! Men! trouwt! onder! het! stelsel! van! scheiding! van! goederen.! Als! de! man! overlijdt,! dan! krijgt! de! vrouw!het!VG!op!minstens!de!helft.!Indien!de!man!kinderen!heeft!uit!een!ander!huwelijk,!wil! hij! misschien! niet! dat! zijn! tweede! vrouw! dit! VG! zou! krijgen.! Hij! wil! de! erfrechten! van! de! kinderen!namelijk!niet!aanpassen.!! ! Het!is!daarom!dat!de!wet!werd!gewijzigd.!Als!er!niet!gemeenschappelijke!kinderen!zijn!is!er! de! mogelijkheid! om! in! het! huwelijkscontract! overeen! te! komen! over! het! erfrecht! en! de! reserve.! (art.! 1388bis,! §2;! art.! 915bis,§5! BW).! Men! kan! dan! een! regeling! treffen! over! de! rechten!die!de!ene!in!de!nalatenschap!van!de!andere!kan!uitoefenen.!Men!kan!bijvoorbeeld! het! wettelijk! erfrecht! afnemen,! evenals! het! voorbehouden! erfdeel! in! de! nalatenschap! van! de! eerststervende! echtgenoot.! Men! kan! ook! een! andere! regeling! treffen,! maar! meestal! neemt! men! gewoon! het! erfrecht! en! voorbehouden! erfdeel! af.! Er! is! geen! wederkerigheid! vereist.!Het!kan!dus!perfect!zijn!dat!de!vrouw!niet!van!de!man!kan!ervan!wanneer!hij!eerst! overlijdt,!maar!de!man!wel!van!de!vrouw!als!zij!eerst!overlijdt.!!Er!is!slechts!1!uitzondering!en! dat!is!dat!het!VG!op!de!gezinswoning!en!huisraad!niet!kan!worden!afgenomen.!Ook!kan!geen! afbreuk! worden! gedaan! aan! het! recht! van! een! EG! om! bij! akte! onder! levenden! of! bij! testament! in! het! voordeel! van! de! andere! EG! te! beschikken.! Men! moet! deze! clausule! invoeren!door!middel!van!huwelijkscontract!of!door!middel!van!een!wijzigingsakte!van!het! huwelijksvermogensstelsel.! ! In!de!rechtsleer!wordt!op!deze!wet!de!commentaar!gegeven!dat!het!gaat!om!klassenjustitie.! Het!probleem!is,!dat!de!meeste!mensen!niet!zo!heel!veel!bezitten!en!dat!de!gezinswoning! vaak!het!totale!vermogen!uitmaakt.!De!meeste!mensen!zijn!dus!niets!met!deze!wet,!want! met!betrekking!tot!de!gezinswoning!mag!niets!worden!afgenomen.!Het!biedt!dus!enkel!een! oplossing!voor!de!meer!vermogende!mensen.! ! Lucien! is! getrouwd! met! Lucienne.! Lucienne! overlijdt! en! Lucien! ontmoet! een! andere! vrouw,! Lea.! Toch! wilde! men! niet! trouwen,! want! bij! de! meeste! mensen! bestaat! het! vermogen!uit!de!gezinswoning!en!speelt!de!Wet!Valkeniers!niet!bij!mensen!met!‘kleine’! vermogens.!Stel,!dat!Lucien!nu!wel!trouwt!met!Lea.!Lucien!heeft!echter!drie!kinderen!uit! het! eerste! huwelijk.! Hij! ontneemt! elk! erfrecht! en! gezinswoning! van! Lea! (behalve! VG! erop!want!kan!niet!worden!afgenomen).!Kan!Lucien!nog!van!gedacht!veranderen,!want! staat! nu! wel! contractueel! vast?! Uit! de! tekst! van! de! wet! blijkt! dat! men! via! testament! opnieuw!een!voordeel!zou!kunnen!toekennen!aan!de!LLE.!!

D..CONTRACTUELE.ERFSTELLING. Het!voorwerp!van!de!contractuele!erfstelling!is!dat!alle!goederen!die!de!eerststervende!zal! nalaten,! of! een! deel! ervan,! of! welbepaalde! goederen! (vb.! Gezinswoning! en! alles! wat! zich! daarin!bevindt!of!een!bepaalde!som!geld)!in!volle!eigendom!of!in!vruchtgebruik!of!in!lijfrente! zullen!worden!gegeven.!In!principe!kan!dit!niet,!want!het!is!een!erfovereenkomst!en!je!kan! niet! bij! contract! bepalen! wie! wat! zal! erven.! Er! zijn! echter! twee! uitzonderingen! waarbij! dit! wel! kan.! Ofwel! komt! het! voor! in! een! huwelijkscontract! of! in! een! akte! van! wijziging! van! huwelijksvermogensstelsel!en!dan!is!deze!contractuele!erfstelling!onherroepbaar!en!kan!je! er! niet! eenzijdig! van! afwijken.! Is! dit! opgenomen! buiten! een! huwelijkscontract! of! akte! van! 101!

!

wijziging,!dan!is!dat!wel!eenzijdig!herroepbaar.!Dit!is!net!zoals!bij!een!testament,!maar!nu! zijn!er!geen!vormvereisten!voor!de!herroeping.!! ! Stel,! men! wil! mijn! volledige! nalatenschap! of! grootste! beschikbaar! deel! toekennen! aan! de! echtgenoten.!Dan!zegt!men!dat!BD!is!uitgeput!en!men!kan!geen!schenking!met!vrijstelling! van! inbreng! meer! doen.! Beetje! raar,! want! met! verblijvingsbeding! kan! dit! wel! nog.! Bij! een! contractuele! erfstelling! kan! dit! niet,! want! men! zegt! BD! is! uitgeput.! Een! huwelijkscontract! moet! dus! gewijzigd! worden! voorafgaand! aan! de! schenking.! Men! zou! wel! in! het! huwelijkscontract!een!uitzondering!kunnen!bepalen:!‘belet!geen!schenking!aan!de!kinderen! als! beide! echtgenoten! akkoord! zijn.’! Een! uitzondering! kan! worden! gemaakt! voor! geringe! bedragen!of!als!beloning!of!nog!andere!zaken.!Indien!een!contractuele!erfstelling!buiten!het! huwelijkscontract!voorkomt!kan!men!ook!impliciet!de!contractuele!erfstelling!herroepen.!!

E..BEKWAAMHEID. Een!minderjarige!kan!normaal!niet!huwen,!tenzij!onder!bepaalde!voorwaarden.!Hij!kan!dan! ook!een!huwelijkscontract!opmaken,!maar!heeft!dan!wel!een!van!de!ouders!nodig.!Indien!dit! niet! met! hun! hulp! kan! worden! bekomen,! wordt! een! machtiging! bij! de! jeugdrechtbank! gevraagd.! (Onder. gerechtelijk. raadsman. gestelde. en. een. onbekwaamverklaarde. niet! bekijken).!! ! Personen. die. in. staat. van. verlengde. minderjarigheid! zijn! gesteld,! zijn! mensen! ment! een! ernstige! mentale! handicap! die! ontstaan! is! in! de! vroege! kinderjaren,! worden! gelijkgesteld! met! een! 15! jarige! en! kunnen! dus! onmogelijk! trouwen.! Men! kan! dus! ook! geen! huwelijkscontract!opmaken.!! ! Personen.met.een.voorlopig.bewindvoerder!zijn!niet!meer!in!staat!om!het!eigen!vermogen! te!beheren.!Ze!kunnen!trouwen!als!ze!voldoende!inzicht!hebben!in!wat!ze!doen!(vb.!Geen! dementie)!en!kunnen!dus!een!huwelijkscontract!sluiten!door!voorlopig!bewindvoerder.!De! vrederechter! moet! dit! wel! toestaan.! Normaal! kunnen! rechtshandelingen! enkel! gesteld! worden! door! de! voorlopig! bewindvoerder! (algehele! vertegenwoordigingsbevoegdheid).! Soms! hebben! ze! een! algehele! vertegenwoordigingsbevoegdheid! maar! met! uitzonderingen! aan! verbonden.! Een! derde! mogelijkheid! is! dat! de! persoon! wel! bekwaam! is! om! rechtshandelingen! te! stellen,! maar! er! voor! bepaalde! handelingen! een! voorlopig! bewindvoerder! moet! optreden.! Bij! een! vierde! mogelijkheid! kan! de! persoon! zelf! nog! optreden,! maar! is! er! bijstand! nodig! van! een! voorlopig! bewindvoerder.! Bij! beperkte! vertegenwoordigingsbevoegdheid! is! het! mogelijk! dat! de! persoon! zelf! nog! een! huwelijkscontract!kan!sluiten.!! ! De!Gerechtelijk!onbekwaamverklaarde,!mensen!onder!voorlopig!bewind,!personen!met!een! verlengde! minderjarigheid! en! een! onbekwaamverklaarde! komen! vanaf! 1! september! 2014! allemaal!onder!hetzelfde!stelsel:!Het. bewind.. Er!komen!nieuwe!regels,!maar!wat!betekent! dit!voor!het!huwelijkscontract?!Wanneer!kan!er!enkel!met!machtiging!van!de!vrederechter! een!contract!getekend!worden?!Onder!het!voorlopig!bewind!had!men!die!machtiging!altijd! nodig,!maar!nu!is!er!een!kleine!nuance.!Men!heeft!twee!mogelijkheden.!Ten.eerste.is!er!een! persoon!die!totaal!geen!besef!meer!heeft!van!wat!er!rond!hem!gebeurt.!Als!deze!toestand!of! staat! van! persoonlijkheid! voorkomt! op! een! lijst! die! door! de! koning! is! opgesteld,! zal! de! vrederechter! deze! persoon! algemeen! onbekwaam! verklaren! en! zal! men! vertegenwoordigd! worden!door!een!bewindvoerder.!Ten. tweede. is!het!mogelijk!dat!de!gezondheidstoestand! 102!

!

niet! voorkomt! op! een! lijst! opgesteld! door! de! koning! en! men! dus! wel! nog! een! zeker! besef! heeft! van! realiteit.! In! dit! geval! zal! de! vrederechter! moeten! opsommen! welke! handelingen! wel! en! welke! handelingen! die! persoon! niet! kan! stellen.! Als! het! huwelijk! voorkomt! in! die! opsomming! is! een! machtiging! nodig,! indien! niet! kan! de! persoon! onder! bewind! wel! een! huwelijkscontract!aangaan.!Indien!de!vrederechter!vindt!dat!de!persoon!ook!wilsbekwaam!is! kan!de!persoon!zelf!tekenen,!anders!zal!zijn!bewindvoerder!dit!moeten!doen.!Een!persoon! kan!bijvoorbeeld!blind!zijn!en!het!is!mogelijk!dat!hij!bepaalde!zaken!niet!meer!alleen!aankan.! De!vrederechter!kan!dan!een!aantal!zaken!opsommen!waarvoor!de!bewindvoerder!bijstand! zal!verlenen,!maar!dat!deze!personen!voor!andere!zaken!perfect!alleen!kan!handelen.!! ! Wettelijk.onbekwamen!zijn!afgeschaft.!Iemand!die!veroordeeld!was!tot!een!bepaalde!straf! kon!daardoor!onbekwaam!zijn!om!zijn!vermogen!te!beheren.! ! Over!een!gefailleerde.bestaan!verschillende!opvattingen.!Hij!kan!in!elk!geval!trouwen,!maar! de! meerderheid! van! de! auteurs! in! rechtsleer! is! er! van! overtuigd! dat! het! moment! waarbij! men!wil!afwijken!van!het!wettelijk!stelsel,!bijstand!nodig!is!van!een!curator.! ! Indien!men!in.collectieve.schuldenregeling.zit!kan!men!zeker!trouwen.!Men!neemt!hier!als! regel! aan! dat! men! ook! een! huwelijkscontract! kan! sluiten,! maar! geen! dat! het! onvermogen! vergroot.!

F..WAAR.OP.LETTEN.BIJ.OPSTELLEN.VAN.AKTE?. Huwelijkscontracten!moeten!via!notariële!akte!worden!opgesteld,!maar!de!notaris!heeft!wel! een!bepaalde!bevoegdheid!nodig.!Deze!is!personeel!en!uit!zich!in!het!feit!dat!de!notaris!geen! al!te!dichte!banden!mag!hebben!met!de!personen!die!een!huwelijkscontract!bij!hem!laten! opstellen.!De!notaris!moet!ook!territoriaal!over!de!juiste!bevoegdheid!beschikken.!! ! Ook!het!beding!dat!aan!de!LLE!het!recht!geeft!om!goederen!uit!het!eigen!vermogen!van!de! eerststervende!op!schatting!over!te!nemen!zal!bij!notariële!akte!moeten!worden!bepaald.! ! Als!het!huwelijkscontract!wordt!verleden!op!de!dag!van!het!huwelijk!zelf!moet!ook!het!uur! worden!vermeld.!! ! Indien!er!reeds!een!vorig!huwelijk!is!geweest!bij!een!van!de!aanstaande!echtgenoten!moet! men!zeker!zijn!of!dat!huwelijk!wel!definitief!ontbonden!is.!!

G..OVERZICHT.PROCEDURE. Er!is!een!akte.die!moet!worden!ondertekend.!Daarna!wordt!hiervan!een!attest!meegegeven! voor! de! gemeente! of! burgerlijke! stand,! die! dit! zullen! vermelden! in! de! rand! van! de! huwelijksakte!en!in!het!trouwboekje.!! ! Indien!een!van!de!echtgenoten!een!handelaar!is!of!stat!ingeschreven!in!het!handelsregister! (bestaat! niet! meer).! Moet! men! een! uittreksel! uit! het! huwelijkscontract! toesturen! aan! de! griffie! van! de! rechtbank! van! koophandel,! nadat! het! huwelijkscontract! geregistreerd! is.! De! zending!aan!de!griffie!moet!binnen!1!maand!na!het!contract!gebeuren.! ! Er! zal! ook! een! overschrijving. op. het. hypotheekkantoor. moeten! gebeuren! indien! het! huwelijkscontract!een!overdracht!van!onroerende!zakelijke!rechten!bevat!of!tot!gevolg!heeft!! 103!

!

(binnen!twee!maanden).!Een!overschrijving!is!dus!bijvoorbeeld!vereist!bij!de!inbreng!van!een! onroerend!goed!in!de!gemeenschap,!maar!ook!bij!het!bedingen!van!een!stelsel!van!algehele! gemeenschap!indien!een!echtgenoot!onroerende!goederen!bezit.!! ! Er!gebeurt!een!bekendmaking!in!het!CRH!(Centraal!Register!voor!Huwelijkscontracten)!en!dit! moet! ook! indien! afgeweken! wordt! van! de! gelijke! verdeling! van! het! gemeenschappelijk! vermogen!bij!contractuele!erfstellingen.!Dit!gebeurt!dan!bij!het!CRT.(Centraal!Register!voor! Testamenten)! ! Men!bezorgt!dan!ook!een!afschrift!van!het!contract!aan!de!echtgenoten.! !

H..WIJZIGING.HUWELIJKSVERMOGENSREGELING.TIJDENS.HUWELIJK. Bij!het!wijzigen!van!een!contract,!dat!ook!bij!notariële!akte!dient!te!gebeuren,!zijn!er!twee! procedures.!Een!kleine!wijziging!is!relatief!eenvoudig,!maar!een!grote!wijziging!vraagt!heel! wat!meer!werk.!! 1..Grote.vs..kleine.wijziging. De! grote! wijziging! heeft! de! vereffening! van! het! vorige! stelsel! tot! gevolg.! Dit! gebeurt! wanneer!mensen!onder!wettelijk!stelsel!zijn!getrouwd,!maar!wensen!over!te!stappen!naar! het! stelsel! van! scheiding! van! goederen.! Wanneer! anderzijds! echtgenoten! bij! de! notaris! komen! omdat! ze! aan! successieplanning! willen! doen! en! een! keuzebeding! in! hun! huwelijkscontract!inlassen,!heeft!dit!geen!vereffening!tot!gevolg!en!zal!een!kleine!wijziging! volstaan.! ! Bael!zegt!dat!als!het!vorige!stelsel!wordt!verdeeld,!het!gaat!om!een!grote!wijziging!want!de! vereffening! is! de! stap! voorafgaand! aan! de! vereffening.! Volgens! Bael! is! er! dus! geen! grote! wijziging! als! mensen! overstappen! van! het! wettelijk! stelsel! naar! stelsel! van! scheiding! van! goederen,!want!men!wil!enkel!voor!de!toekomst!onder!die!scheiding!leven.!Hierover!wordt! echter!gediscussieerd!in!de!RL.!Niet!iedereen!interpreteert!dat!criterium!van!vereffening!van! het! vorige! stelsel! zoals! Bael! doet.! Er! zijn! verschillende! auteurs! die! hier! een! eigen! mening! over!hebben.!Een!auteur!zegt!bijvoorbeeld!dat!er!een!grote!wijziging!is!op!het!moment!dat!e! aanwinsten! anders! zullen! worden! behandeld.! Stapt! men! dus! over! naar! het! stelsel! van! scheiding! van! goederen,! zal! ook! een! procedure! van! grote! wijziging! nodig! zijn.! Voor! de! praktijk!betekent!dit!dat!notarissen!voorzichtig!zijn!en!ze!de!reflex!hebben!om!de!procedure! van!grote!wijziging!te!volgen.! 2..Overzicht.van.de.procedure. a.#Kleine#wijziging# Een!notariële!akte!is!nodig,!samen!met!een!reeks!formaliteiten.!Men!moet!een!mededeling! doen! binnen! de! maand! door! de! notaris! die! de! wijzigingsakte! heeft! opgemaakt! van! een! uittreksel!aan!de!ambtenaar!van!de!burgerlijke!standen!aan!de!notaris!die!de!minuut!van!het! gewijzigde!huwelijkscontract!onder!zich!houdt.!! ! Indien!de!houder!van!de!minuut!van!het!oorspronkelijke!huwelijkscontract!dezelfde!notaris! is!als!bij!de!wijziging!gebeurt!de!melding!onderaan!de!minuut!van!de!wijziging.! ! 104!

!

Er! gebeurt! ook! weer! een! bekendmaking. in! het! CRH! en! CRT! indien! er! bedingen! zijn! met! betrekking!tot!de!verdeling!van!het!GV!of!contractuele!erfstellingen!voorhanden!zijn.!Ook!zal! er! een! bekendmaking! in! het! Belgisch! Staatsblad! gebeuren.! Indien! de! echtgenoot! een! handelaar! is! zal! een! uittreksel! van! de! wijziging! aan! de! griffie! van! de! rechtbank! van! koophandel!worden!bezorgd.! ! b.#Grote#wijziging# Bij!een!grote!wijziging!is!er!een!notariële!inventaris!nodig,!een!notariële!akte!van!wijziging!en! een!regelingsakte!van!wederzijdse!rechten.!De!notaris!maakt!dus!een!boedelbeschrijving!van! alles!wat!in!het!huis!aanwezig!is!met!vermelding!van!waarde.!Waarom!is!dit!nodig?!Men!wil! vermijden!dat!de!ene!EG!de!andere!zou!oplichten.!Vroeger!was!dit!ook!nodig!bij!een!EOT,! maar! afgeschaft! omdat! er! teveel! scheidingen! waren.! Het! bestaat! dus! wel! nog! voor! grote! wijzigingen.! ! Daarna! volgt! een! regelingsakte.! Bael! kent! bijvoorbeeld! het! huis! toe! aan! de! vrouw,! zonder! dat!een!opleg!moet!worden!bijbetaald.!Toch!moet!men!zich!de!vraag!stellen!of!dit!wel!kn.!De! regel! in! het! BW! zegt! dat! als! men! een! verdeling! doorvoert,! er! geen! benadeling! mag! zijn! tussen!de!partijen!van!meer!dan!1/4.!Indien!dit!wel!is!kan!de!nietigheid!worden!gevorderd! (887e892! BW).! Vroeger! stond! uitdrukkelijk! in! de! wet! dat! men! bij! zo’n! wijziging! tot! een! vergelijk! kon! komen,! wat! inhield! dat! men! instemde! met! die! benadeling! en! men! de! wet! hierop!niet!meer!kon!inroepen.!In!de!nieuwe!wettekst!wordt!de!mogelijkheid!van!vergelijk! echter!niet!meer!vermeld!en!is!het!dus!onduidelijk!of!dit!wel!nog!mogelijk!is.!In!de!rechtsleer! is! men! er! algemeen! van! overtuigd! dat! het! wel! kan.! Er! blijkt! namelijk! uit! de! parlementaire! voorbereidingen! dat! het! helemaal! niet! de! bedoeling! van! de! WG! was! om! dit! zinnetje! te! schrappen.!Om!misverstanden!te!vermijden!is!het!bij!dergelijke!wijzigingen!beter!om!uit!de! echt!te!scheiden!door!onderlinge!toestemming.!!Er!is!geen!homologatie!meer!nodig!door!de! rechtbank.! ! Wat!men!altijd!moet!doen!is!het!huwelijkscontract!eerst!goed!nalezen!alvorens!tot!wijziging! over! te! gaan! en! daarna! de! voorafgaande! akte! van! wijziging! van! het! huwelijksvermogensstelsel!ook!nog!eens!goed!nalezen.! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! 105!

!

!

DEEL.V:.HET.TESTAMENT. A..KENMERKEN.EN.DEFINITIE.VAN.HET.TESTAMENT. Een!testament!is!een!akte!waarbij!de!erflater!voor!de!tijd!dat!hij!niet!meer!in!leven!zal!zijn! over! het! geheel! of! een! deel! van! zijn! goederen! beschikt! en! dat! herroepbaar! is.! Het! is! eenzijdige!akte!die!op!elk!moment!herroepbaar!is.!Er!zijn!drie!vormvoorschriften!die!moeten! worden!nageleefd:!eenzijdig,!elk!moment!te!herroepen!en!opgesteld!in!de!juiste!vorm.! • Tante!komt!met!nichtje,!en!nichtje!zegt!“tante!gaat!testament!maken!waarbij!ze!alles!aan! mij!toekent”.!Bael!maakt!zo’n!ontwerp!van!testament.!Dag!erna!zijn!ze!terug,!en!nichtje! moet! buiten! zitten! om! het! te! tekenen.! Tante! zegt! dan! “ik! wil! dat! helemaal! niet,! ik! ben! bang!van!dat!wijf”.!Maar!nichtje!gaat!controleren!achteraf.!Dus!Bael!maak!testament,!en! onmiddellijk!erna!herroeping!van!testament.! ! Een!testament!is!traditioneel!de!manier!om!een!regeling!te!treffen!over!een!nalatenschap.! Men!kan!er!wel!de!reserve!niet!mee!uitschakelen.!! !

B.GRONDVEREISTEN. 1..Toestemming. Om! een! testament! te! maken! moet! je! volgens! artikel! 901! BW! gezond! van! geest! zijn.! In! de! rechtspraak!lees!je!voortdurend!dat!die!gezondheid!van!geest!strenger!wordt!opgevat!dan! de!vrije!en!bewuste!wil!zoals!men!die!in!het!verbintenissenrecht!eist.!Wanneer!men!dus!een! verkoopakte!tekent!onder!bezwarende!titel!moet!men!weten!wat!men!doet!maar!als!men! een!testament!opstelt!moet!men!het!nog!beter!weten.!In!de!praktijk!ziet!men!tussen!beide! weinig!verschil,!al!wordt!overal!verkondigd!dat!de!vereiste!voor!een!testament!strenger!is.!! ! De!gezondheid!van!geest!wil!zeggen!dat!men!de!draagwijdte!beseft!van!de!rechtshandeling! die! je! stelt! (je! weet! wat! je! doet).! ! het! is! dus! perfect! mogelijk! dat! iemand! juridisch! gezien! volledig!bekwaam!is,!maar!wanneer!hij!niet!beseft!wat!hij!doet!is!hij!niet!gezond!van!geest.! Anderzijds!is!het!ook!mogelijk!dat!iemand!onder!bewind!staat!en!juridisch!minder!bekwaam! is,!maar!wel!gezond!van!geest!is!en!dus!wel!een!testament!kan!maken.!Een!dement!persoon! kan! bijvoorbeeld! geen! testament! maken.! Deze! vereiste! is! zeer! belangrijk,! want! hiermee! vecht! men! vaak! een! testament! aan.! Notarissen! vragen! in! geval! van! twijfel! en! bij! mensen! boven!de!70!jaar!vaak!een!medisch!attest!om!discussies!te!vermijden.!Dit!wil!niet!zeggen!dat! de!notaris!gebonden!is!aan!dit!attst!maar!het!geeft!wel!een!tweede!oordeel.!! ! Hoe!kom!je!eigenlijk!aan!zo’n!attest?!Als!arts!mag!men!het!beroepsgeheim!niet!schenden.! De!notaris!zal!zijn!cliënt!vragen!om!zo’n!attest!te!bekomen.!De!cliënt!vraagt!dit!op!zijn!beurt! aan! zijn! arts,! waarop! de! arts! het! aan! de! cliënt! geeft! en! deze! het! dan! weer! aan! de! notaris! overhandigd.! Via! deze! weg! is! er! geen! schending! van! het! beroepsgeheim.! Volgens! de! meerderheid!kan!het!medisch!attest!niet!worden!ingeroepen!in!de!rechtbank!wanneer!deze! weg!niet!gevolgd!werd!en!zal!het!moeten!worden!geweerd!uit!de!debatten.!! ! 106!

!

Volgens!Bael!is!het!dan!weer!de!taak!van!de!notaris!om!de!beoordeling!te!maken!en!bij!het! maken! van! die! beoordeling! alle! middelen! te! gebruiken! die! daarvoor! nuttig! zijn.! De! notaris! zou!dus,!volgens!de!prof,!ook!geldig!een!attest!kunnen!vragen!aan!de!arts.!Dit!is!echter!het! standpunt!van!de!minderheid.!Er!zijn!twee!cassatiearresten!van!en!paar!jaar!geleden,!waarin! men! toelaat! een! medisch! attest! te! gebruiken! ondanks! bepaalde! omstandigheden.! In! een! eerste!zaak!was!een!attest!opgemaakt!omtrent!een!persoon!die!onder!voorlopig!bewind!was! geplaatst.! Cassatie! maakt! een! belangenafweging! tussen! enerzijds! het! beroepsgeheim! en! anderzijds!het!belang!dat!aan!dat!testament!al!dan!niet!uitwerking!zou!worden!gegeven.!De! beide! cassatiearresten! kunnen! als! argument! pro! Bael! worden! ingeroepen.! De! rechtspraak! zegt! ook! dat! een! notaris! de! verplichting! heeft! om! de! gezondheid! van! geest! na! te! gaan! en! wanneer!hij!een!testament!opmaakt!waarbij!die!vereiste!niet!is!nageleefd!kan!ook!de!notaris! aansprakelijk!worden!gesteld.!Het!lijkt!volgens!Bael!dan!ook!vrij!logisch,!dat!als!de!notaris!die! verplichting!heeft,!hij!dan!ook!gebruik!kan!maken!van!alle!middelen!om!aan!die!verplichting! te!voldoen.!! 2..Bekwaamheid. Een! verlengd! minderjarige! kan! nooit! een! testament! opmaken! omdat! hij! gelijkgeschakeld! wordt!met!een!minderjarige!onder!de!15!jaar.!! ! Gerechtelijk!Raadsman!en!gerechtelijk!onbekwaamverklaarde!(niets!over!gezegd).!! ! De!persoon!onder!voorlopig!bewind!kan!enkel!een!testament!opmaken!na!machtiging!van! de!vrederechter.!Een!bewindvoerder!kan!zelf!nooit!een!testament!maken!in!de!plaats.!Ook! bij! het! bewind! kan! men! kelen! een! testament! maken! wanneer! er! machtiging! is! van! de! vrederechter.! De! vrederechter! moet! de! gezondheid! van! geest! controleren.! Indien! aan! die! vereiste!voldaan!is!mag!de!persoon!een!testament!maken.!In!de!nieuwe!wet!moet!er!geen! ontwerp!van!het!testament!worden!gevoegd!bij!het!verzoekschrift!voor!de!vrederechter.!! ! Een!geïnterneerde!of!een!geesteszieke!kan!een!testament!opstellen!als!hij!gezond!van!geest! is.!! ! Een!gefailleerde!kan!dit!ook,!maar!het!testament!mag!geen!afbreuk!doen!aan!de!rechten!van! de!schuldeisers.!Dit!geldt!ook!voor!personen!die!onder!collectieve!schuldenregeling!staan.! 3..Voorwerp. Het!testament!moet!goederen!bevatten!die!in!de!handel!zijn.! 4..Oorzaak. Om! tot! een! overeenkomst! te! komen! heeft! men! op! grond! van! artikel! 1108! BW! niet! alleen! toestemming,!bekwaamheid!en!voorwerp!nodig,!maar!ook!een!geoorloofde!oorzaak.!! • Stel! dat! een! man! een! testament! opmaakt! met! een! legaat! van! 5.000! euro! aan! een! onbekende!vrouw.!De!vrouw!komt!op!de!dag!van!de!testamentvoorlezing!binnen!bij!de! notaris! met! een! zeer! wulpse! uitstraling.! Zij! blijkt! dan! ook! een! prostituee! te! zijn! die! regelmatig! een! bezoekje! kreeg! van! de! testator.! Aangezien! hij! niet! over! de! middelen! beschikte! om! haar! te! betalen,! beloofde! hij! om! haar! een! legaat! toe! te! kennen! in! een! testament! bij! zijn! overlijden.! Zo! gezegd,! zo! gedaan.! Toch! heeft! dit! testament! een! ongeoorloofde! oorzaak! want! betalen! voor! seks! is! strijdig! met! de! openbare! orde.! De!

107!

!

overheid! laat! dit! echter! wel! toe,! maar! in! casu! zou! men! het! testament! niet! moeten! uitvoeren.!

! Men! heeft! ook! gedurende! 20! jaar! een! theorie! gehad! met! betrekking! tot! verval. van. de. oorzaak,!wat!een!zeer!complexe!materie!is.!Men!stelde!dat,!wanneer.de.oorzaak.van.het. testament.vervallen.was,.het.ook.kon.zijn.dat.het.legaat.vervallen.was..Dit!komt!ook!voor! in!de!context!van!schenkingen.!! ! Een!arrest!van!het!Hof!van!Beroep!in!Gent!oordeelde!over!een!zaak!waarbij!een!man!voor! zijn!vriendin!(geen!huwelijk!of!wettelijke!samenwoning)!een!huis!koopt!in!Knokke.!Hij!laat! het! volledig! verbouwen! en! wil! daarna! bij! haar! intrekken.! Een! paar! dagen! voor! de! man! werkelijk!zou!intrekken!zegt!de!vrouw!!dat!hij!daar!niet!op!moet!hopen.!De!man!beweert! echter!dat!hij!een!schenking!gedaan!heet!aan!de!vrouw!omdat.hij!van!plan!was!met!haar!te! gaan! samenwonen.! Nu! die! situatie! zich! niet! meer! voordoet! stelt! de! man! dat! de! oorzaak! van!de!schenking!aldus!vervallen!is.!Het!Hof!van!Beroep!geeft!de!man!gelijk,!maar!er!volgt! ook!een!arrest!van!het!Hof!van!Cassatie.!! ! Cassatie! doet! hierin! de! rechtspraak! die! twintig! jaar! heerste! teniet.! Cassatie! oordeelt! dat! het!wegvallen!van!de!oorzaak,!in&de®el!niet!leidt!tot!vervallen!van!de!rechtshandeling.! Het!feit!dat!Cassatie!ook!‘in&de®el’!vermeldt,!wil!zeggen!dat!het!anticipeert!op!mogelijke! uitzonderingen.!In!maart!van!dit!jaar!kwam!er!een!nieuw!Cassatiearrest!dat!te!maken!had! met!een!tontinebeding!(lijkt!op!beding!van!aanwas).!Wanneer!men!een!beding!van!aanwas! sluit!voor!een!onbepaalde!tijd,!kan!men!daar!niet!op!terugkomen.!Het!Hof!van!Beroep!zegt! op!een!bepaald!moment!dat!de!oorzaak!van!dat!beding!was!weggevallen.!Partijen!in!casu! hadden! zo’n! beding! voorzien! omwille. van. de! relatie! die! ze! met! elkaar! hadden! en! de! genegenheid! die! ze! voor! elkaar! voelden,! maar! nu! waren! ze! uit! elkaar! gegaan.! De! bestaansreden!van!het!tontinebeding!is!weggevallen!en!ook!Cassatie!volgt!de!redenering! van!het!Hof!van!Beroep.!Dit!arrest!is!slechts!zeer!onlangs!geveld,!dus!ook!de!specialisten!in! de!praktijk!weten!niet!wat!dit!betekent.! ! !.voor.examen.ervan.uitgaan.dat.het.vervallen.van.de.oorzaak.niet.leidt.tot.het.vervallen. van.de.rechtshandeling..! • Wanneer!een!vriendin!in!een!testament!als!legataris!aangeduid!staat,!maar!twintig!jaar!is! de! relatie! gedaan,! kan! men! de! theorie! van! verval! van! de! oorzaak! niet. toepassen.! Het! cassatiearrest! bevat! wel! de! bepaling! ‘in& de& regel’! maar! moeten! we! geen. rekening! mee! houden!omwille!van!de!onduidelijkheid!die!erover!heerst.!

C..TESTAMENTVORMEN. Er!bestaan!drie!testamentsvormen:!het!eigenhandig!testament,!het!notarieel!testament!en! het!internationaal!testament.! 1..Het.eigenhandig.testament. Het! eigenhandig! testament! dient! aan! drie! voorwaarden! te! voldoen.! Ten! eerste! moet! het! volledig! eigenhandig! geschreven! zijn! door! de! testator,! ten! tweede! moet! het! eigenhandig! gedagtekend!zijn!en!als!laatste!moet!ook!eigenhandig!een!handtekening!worden!geplaatst.!! !

108!

!

Bij! bepaalde! voorwaarden! heeft! zich! een! evolutie! voorgedaan.! Aan! de! eerste! moet! nog! steeds!worden!voldaan!en!is!een!eigenhandig!testament!dat!op!de!computer!getypt!is!dus! nietig.!! ! Met! betrekking! tot! de! handtekening! is! er! heel! wat! discussie.! De! handtekening! is! normaal! enkel!geldig!wanneer!de!testator!die!handtekening!zet!die!hij!normaal!gezien!ook!gebruikt.! Een!testator!die!tekent!met!‘papa’!is!niet!de!normale!handtekening!en!twintig!jaar!geleden! zo!zo’n!testament!dus!nietig!geweest!zijn.!Vandaag!de!dag!is!dat!niet!meer!zo.!Het!feit!dat! het!testament!gehandtekend!is,!wil!zeggen!dat!het!testament!volledig!is!en!er!de!wil!is!om!er! uitwerking! aan! te! verlenen.! Wanneer! men! dus! vandaag! tekent! met! ‘papa’! geeft! men! gewoon!te!kennen!dat!het!testament!af!is.!! ! Ook!met!betrekking!tot!de!dagtekening!is!er!een!evolutie!merkbaar.!Vroeger!eiste!men!een! dagemaandejaar!dagtekening.!Nu!mag!men!ook!schrijven!‘kerstmis!2013’!of!‘op!mijn!vijftigste! verjaardag’.!De!juiste!datum!moet!wel!kunnen!worden!afgeleid.!De!laatste!tijd!vindt!men!dit! nog!altijd!redelijk!streng.!Waarom!is!die!datum!eigenlijk!nodig?!Ten!eerste!moet!men!weten! wat!de!juiste!volgorde!van!de!testamenten!is,!indien!er!meerdere!zouden!zijn.!Ten!tweede! moet!men!ook!weten!of!de!testator!op!moment!van!opmaak!van!het!testament!nog!gezond! van!geest!was.!Het!is!volgens!de!rechtspraak!ook!voldoende!als!men!uit!het!testament!kan! afleiden!in!welke!min!of!meer!korte!periode!het!testament!is!opgesteld!zoals!bijvoorbeeld! ‘kerstvakantie! 2013’.! Ondertussen! velde! Cassatie! ook! een! arrest! waarbij! een! testament! geldig! is! zonder! dagtekening,! zolang! uit! de! inhoud! maar! kan! worden! beoordeeld! in! welke! volgorde! de! testamenten! moeten! worden! geordend! en! of! er! aanwezigheid! is! van! gezondheid!van!geest.!! ! Er!is!dus!een!duidelijke!evolutie!merkbaar!inzake!het!eigenhandige!testament.!Vroeger!was! men! voor! de! eenvoudige/eigenhandige! testamenten! ontzettend! streng.! Waarom?! In! 1804! was! men! tegen! testamenten! en! wilde! men! dat! de! nalatenschap! toekwam! aan! de! familie.! Alles!wat!dus!in!een!testament!stond,!moest!voor!100%!kunnen!worden!bepaald!of!het!wel! door! de! testator! zelf! was! opgesteld.! Vandaag! de! dag! interesseert! het! ons! minder! of! een! nalatenschap! wel! of! niet! in! de! familie! blijft! (buiten! de! reserve).! Het! principe! dat! men! nu! vooropstelt!is!dat!aan!de!laatste!wil!van!de!testator!uitwerking!moet!worden!gegeven.!Men! zal!dus!meer!en!meer!de!vormvereisten!interpreteren!vanuit!het!oogpunt!dat!men!zeker!is! dat!aan!de!laatste!wil!van!de!persoon!in!kwestie!merkbaarheid!wordt!gegeven.!Een!kleine! relativering!moet!toch!worden!opgemerkt!en!dat!is!dat!aan!de!drie!vormvereisten!wel!nog! steeds!moet!voldaan!zijn,!zij!het!dat!ze!minder!streng!worden!beoordeeld.! ! Een!eigenhandig!testament!staat!eigenlijk!voor!veel!problemen.!Een!testament!schrijven!lijkt! op! het! eerste! zicht! makkelijk,! maar! bevat! toch! heel! wat! technische! zaken! waar! een! mens! zonder! grondige! kennis! niets! van! afweet.! Wanneer! men! in! eigen! woorden! probeert! te! zeggen! wat! men! wil,! kan! dit! in! de! praktijk! aanleiding! geven! tot! hevige! discussies! of! tweestrijdigheden.! Meestal! wordt! dus! een! testament! geschreven! op! ontwerp! door! een! notaris,!waarna!de!testator!het!eigenhandig!overschrijft.!! ! Deze!eigenhandige!testamenten!worden!vaak!in!bewaring!gegeven!bij!een!notaris,!die!dan! zal!controleren!of!alles!klopt.!Er!is!een!vonnis!geveld!waarin!een!testament!in!bewaring!was! gegeven!bij!de!notaris,!maar!het!bevatte!geen!handtekening.!De!notaris!werd!aansprakelijk! 109!

!

gesteld.! Bael! leeft! de! vormvereisten! wel! streng! na! (dagemaandejaar)! om! alle! discussies! te! vermijden.!Of!de!notaris!ook!moet!controleren!of!de!inhoud!klopt!kan!niet!worden!afgeleid! uit!de!rechtspraak!maar!het!lijkt!Bael!wel!een!goed!idee.! 2..Het.notarieel.testament. Het!notarieel!testament!wordt!ook!wel!het!openbaar!of!authentiek!testament!genoemd.!Het! wordt! opgesteld! voor! een! notaris! en! twee! getuigen! of. voor! twee! notarissen.! Indien! het! wordt!opgesteld!door!twee!notarissen!zijn!die!getuigen!niet!nodig,!maar!dit!is!niet!de!beste! optie! (zie! later).! ! In! aanwezigheid! van! die! getuigen/notarissen! gebeurt! het! dictaat.! De! testator!dicteert!zijn!laatste!wilsbeschikking.!Hij!laat!weten!aan!de!notaris!wat!hij!wil!en!deze! zal! het! dan! omzetten! in! juridische! taal.! De! notaris! is! dus! niet! verplicht! om! letterlijk! te! noteren!wat!de!testator!zegt,!zolang!de!uitgedrukte!juridische!taal!dezelfde!gevolgen!heeft!e! de! wil! uitdrukt! van! de! testator.! Meestal! wordt! een! notarieel! testament! niet! in! alle! haast! opgemaakt! en! komen! cliënten! op! kantoor! waar! een! ontwerp! zal! worden! gemaakt.! Het! dictaat! zal! dan! ook! in! dat! ontwerp! staan.! Het! dictaat! (dat! in! het! testament! wordt! opgenomen)! zal! vaak! de! letterlijke! tekst! bevatten,! waar! na! het! in! het! echte! testament! juridisch!wordt!omgezet.!! ! Het!is!pas!sinds!kort!dat!de!notaris!het!gedicteerde!testament!mag!typen!in!plaats!van!het! eigenhandig! neer! te! schrijven,! maar! er! bestaat! discussie! over! in! de! rechtsleer.! Een! eerste! stelling,! die! van! professor. Pintens,! zegt! dat! het! testament! maar. mag. worden. opgemaakt. nadat. het. gedicteerd. is.. Men! maakt! een! ontwerp! van! het! testament,! bezorgt! het! aan! de! cliënt! en! daarna! een! nieuw! bestand! openen! om! het! dictaat! ‘vers’! in! te! typen! als! de! man! dicteert.!Als!er!echter!snel!nog!een!notarieel!testament!moet!worden!opgemaakt!wanneer! de!testator!stervende!is!en!in!het!ziekenhuis!ligt,!zou!men!de!A3!printer!moeten!meenemen! naar! het! ziekenhuis.! De! stelling! Pintens! heeft! dus! tot! gevolg,! dat! als! men! een! testament! maakt!buiten!het!notariskantoor,!het!eigenlijk!weer!geschreven!moet!worden.!Een!tweede# stelling!die!wordt!ingenomen!door!het!Comité.voor.Studie.en.Wetgeving.van.de.Federatie! heeft!gezorgd!voor!een!middenweg!tussen!de!stelling!Pintens!en!de!Stelling!Bael!(zie!later).! Men! zei! dat! de! stelling! Pintens! niet! klopte.! Het! testament! mag! getypt! zijn! vooraleer! het! gedicteerd! wordt,! maar! men! mag! slechts! afdrukken. als! het! gedicteerd! is.! Dit! leidt! tot! hetzelfde!probleem!als!de!stelling!Pintens!wat!ervoor!zorgt!dat!wanneer!het!testament!niet! op! het! notariskantoor! wordt! opgemaakt! men! weer! zal! moeten! schrijven.! Een! testament! moet!immers!worden!afgedrukt!op!A3!papier.!De!derde.stelling!wordt!ingenomen!door!Bael. die! zegt! dat! mensen! hun! gezond! verstand! moeten! gebruiken.! Art.! 972! zegt! dat! het! testament!opgemaakt!wordt!na!het!dictaat.!Een!testament!is!dus!‘opgemaakt’!als!het!af!is,! dus! met! getuigen! en! handtekening! en! notaris.! Men! kan! dus! perfect! de! afgeprinte! versie! meenemen! naar! een! ziekenhuis! want! als! iets! anders! wordt! gedicteerd,! past! men! gewoon! aan.! Deze! stelling! is! gebaseerd! op! enkele! argumenten:! ten! eerste! staat! het! duidelijk! in! de! parlementaire! voorbereidingen! dat! testamenten! kunnen! worden! opgemaakt! zoals! alle! andere!notariële!akten.!De!stelling!Pintens!verwijst!naar!een!arrest!van!het!HvB!te!Gent!van! 2003! waar! een! testament! was! gemaakt! door! een! notaris! bij! iemand! thuis,! maar! al! vooraf! was! geschreven! door! de! notaris.! Hij! was! daarmee! ter! plaatse! gegaan! en! het! gedicteerde! stemde!overeen!met!het!geschrevene!waarna!men!kon!overgaan!tot!ondertekening.!Het!Hof! zegt!dat!dit!testament!niet!geldig!is!aangezien!het!niet!is!opgemaakt!op!dictaat.!Artikel!972! zegt!echter!niet!dat!het!testament!op!dictaat!moet!worden!opgemaakt,!maar!enkel!dat!het! moet! worden! opgemaakt! zoals! het! gedicteerd! is! (er! moet! overeenstemming! zijn).! Of! die! opmaak! vooraf! of! achteraf! gebeurt! is! irrelevant.! Volgt! de! professor! zijn! eigen! stelling! of! 110!

!

diegene! van! het! comité?! Hij! zal! altijd! voorzichtig! zijn! en! met! de! hand! schrijven! in! het! ziekenhuis.!Echter,!op!zijn!kantoor!houdt!hij!geen!rekening!met!deze!stelling.! ! De!getuigen!moeten!onafhankelijk!zijn!en!mogen!geen!al!te!dichte!band!hebben!met!zowel! de!testator,!de!notaris,!als!de!legatarissen.!! ! Na! het! dictaat! en! het! opmaken! van! het! testament! volgt! de! voorlezing.! Om! te! kunnen! dicteren! moet! je! kunnen! lezen.! Kan! iemand! die! zich! via! spraaktechnologie! verstaanbaar! maakt!een!testament!opstellen?!In!de!RL!zal!men!dit!wel!aannemen!maar!in!de!praktijk!is! men!terughoudend.!! ! Mogen!er!nog!personen!aanwezig!zijn!bij!het!opmaken!van!het!testament!buiten!de!notaris! en!getuigen?!In!de!wet!staat!dat!het!niet!mag.!Het!testament!is!dan!niet!ongeldig!maar!in!de! notariële! praktijk! gaat! men! testamenten! opmaken! in! de! enkele! aanwezigheid! van! de! testator! en! twee! getuigen.! Enkel! indien! een! persoon! uit! zijn! beroep! aanwezig! is! en! geen! enkel!belang!heeft!bij!de!opmaak!van!het!testament!zal!men!worden!toegelaten.!Het!staat! niet!letterlijk!in!de!wet,!maar!moet!worden!aangenomen!als!een!deontologische!regel.!De! ratio!hierachter!is!de!testator!zonder!enige!druk!zijn!vrije!wil!zou!kunnen!uiten.!! • Een! vrouw! komt! met! haar! nichtje! bij! de! notaris! om! een! testament! op! te! maken.! De! notaris!zegt!dat!dit!kan,!maar!dat!het!nichtje!wel!buiten!moet!wachten.!Eens!het!nichtje! buiten!is!zegt!de!vrouw!dat!ze!helemaal!geen!testament!in!het!voordeel!van!haar!nichtje! wil!maken.!De!notaris!zal!dan!gewoon!even!een!babbeltje!doen!met!de!vrouw!en!daarna! zeggen!tegen!het!nichtje!dat!alles!in!orde!is.!Als!het!nichtje!bewijs!zou!willen!zien,!zal!er! wel! een! echt! testament! worden! opgemaakt! en! een! afschrift! daarvan! worden! meegegeven.! Wat! het! nichtje! niet! weet,! is! dat! er! ook! onmiddellijk! een! akte! van! herroeping!zal!worden!opgesteld!waar!geen!afschrift!van!wordt!meegegeven!en!waar!het! nichtje!dus!niets!van!zal!afweten!tot!op!het!moment!dat!de!vrouw!overlijdt.! ! ! Het! notarieel! testament! bevat! ook! een! aantal! op! straffe! van! nietigheid! voorgeschreven! vormvereisten! en! vermeldingen! die! moeten! worden! opgenomen! in! de! akte.! (zie! ook! tekst! Minerva)! • Er!moet!instaan!dat!het!testament!verleden!wordt!voor!een!notaris!in!aanwezigheid!van! twee!getuigen.!! • Het!dictaat!moet!door!de!testator!zijn!gedaan!aan!de!notaris!in!aanwezigheid!van!twee! notarissen.!! • Het!opmaken!van!het!testamant!door!de!notaris!is!gebeurd!overeenkomstig!art.!13!van! de!Notariswet!zoals!het!aan!de!notaris!door!de!erflater!werd!gedicteerd,!in!aanwezigheid! van!de!getuigen.!! • De! voorlezing! van! het! gedicteerde! is! gebeurd! aan! de! erflater! in! aanwezigheid! van! de! getuigen.! ! Het! gebeurt! wel! eens! dat! het! opmaken! van! een! notarieel! testament! in! hectische! omstandigheden!gebeurt.!De!notaris!zal!bijvoorbeeld!soms!snel!naar!het!ziekenhuis!moeten! rijden! om! in! extremis! nog! een! notarieel! testament! op! te! maken.! Het! probleem! is! dat! er! zoveel! zaken! op! straffe! van! nietigheid! zijn! voorgeschreven! dat! het! best! mogelijk! is! dat! al! eens!iets!wordt!vergeten.!Wat!kan!men!hieraan!doen?!Om!dit!te!voorkomen!kan!men!een! 111!

!

model!van!een!notarieel!testament!op!zak!hebben.!De!vormvereisten!zijn!echter!zo!streng! dat!er!toch!vaak!aanleiding!is!tot!nietigheid.!Het!is!dus!zeer!spijtig!dat!aan!de!laatste!wil!van! de! testator! geen! uitwerking! kan! worden! verleend! omdat! enkele! vermeldingen! niet! zijn! nageleefd.! In! 1804! was! men! echter! zo! streng! omdat! men! afweek! van! de! wettelijke! devolutie.! De! meningen! omtrent! het! familiaal! belang! bij! een! nalatenschap! zijn! echter! veranderd!en!men!stelt!de!laatste!wil!van!de!testator!voorop.! ! Op!een!bepaald!moment!ontstaat!echter!een!theorie!over!de.herkwalificatie.van.een.nietig. notarieel.testament.naar.een.geldig.internationaal.testament.!Het!eerste!vonnis!hierover!is! te! zien! in! de! Rechtbank! van! Nijvel! uit! midden! jaren! ’90.! Het! betreft! een! ingewikkeld! testament,! maar! met! slechts! enkele! vormvereisten! waaraan! moet! zijn! voldaan.! De! rechtbank! van! Nijvel! zegt! dus! dat! een! notarieel! testament! nietig! is! omwille! van! de! ontbrekende! vermeldingen,! maar! wanneer! men! kijkt! naar! het! internationaal! testament! is! wel! aan! alle! voorwaarden! voldaan.! De! herkwalificatie! kadert! in! het! idee! om! die! vormvereisten!een!minder!strenge!uitwerking!te!doen!krijgen!om!zo!de!wil!van!de!testator! voorop! te! stellen.! Er! moet! wel! een! zinnetje! instaan! dat! de! testator! verklaart! dat! hij! de! inhoud! van! het! testament! kent.! Bij! Bael! staat! dit! zinnetje! standaard! in! alle! ontwerpen.! Daarnet! werd! ook! al! vermeld! dat! het! beter! is! om! voor! een! testament! te! kiezen! met! aanwezigheid! van! een! notaris! en! twee! getuigen! in! plaats! van! twee! getuigen.! Twee! notarissen! kunnen! natuurlijk! wel! voor! meer! stevigheid! zorgen,! maar! het! internationaal! testament!schrijft!echter!enkel!een!notaris!en!twee!getuigen!voor,!waardoor!herkwalificatie! niet!mogelijk!zou!zijn!als!het!werd!opgemaakt!in!aanwezigheid!van!twee!notarissen.!(een!van! de!twee!getuigen!kan!natuurlijk!ook!notaris!zijn).! ! Er!is!ook!nog!beweging!in!de!RS!dat!een!notarieel!testament!als!geldig!wordt!aanzien!als!er! uitdrukkelijk! instaat! dat! de! testator! gedicteerd! heeft! in! aanwezigheid! van! een! getuige.! Dit! kleine!zinnetje!was!echter!weggevallen,!maar!het!testament!was!toch!geldig.!Waarom?!Het! is! in! de! ikevorm! geschreven.! Men! ziet! dus! dat! men! de! vormvereisten! minder! streng! zal! interpreteren,!niet!alleen!via!de!herkwalificatie!maar!ondertussen!ook!rechtstreeks.!! 3..Het.internationaal.testament. Het!internationaal!testament!is!er!gekomen!op!grond!van!een!verdrag.!Al!de!staten!die!het! verdrag! ondertekenden! en! bekrachtigden! zullen! zo’n! testament! sowieso! als! geldig! aanvaarden.! Als! men! wil! dat! een! testament! zonder! discussie! uitvoering! kan! krijgen! in! een! reeks!andere!landen,!zal!men!voor!een!internationaal!testament!kiezen.!Een!derde!reden!is! dat!dit!soort!testament!makkelijk!op!te!maken!is!als!de!testator!verzwakt!is!(op!sterfbed).! ! Getuigen! zijn! ook! nodig,! maar! mogen! niet! in! een! te! dichte! band! tot! testator,! notaris! of! legatarissen! staan.! De! personen! moeten! onafhankelijk! zijn! en! deze! garantie! ontbreekt! bij! een!te!dichte!band.!Wanneer!er!een!te!dichte!band!is!met!de!legatarissen!bestaat!het!risico! dat!de!vrije!wil!van!de!getuigen!wordt!aangetast.!! ! Het! internationaal! testament! dient! een! geschrift! te! zijn! met! de! verklaring! gedaan! door! de! testator!in!tegenwoordigheid!van!twee!getuigen!en!de!notaris!dat!het!stuk!zijn!testament!is,! dat! hij! de! inhoud! ervan! kent,! dat! wanneer! er! onderaan! het! testament! reeds! de! handtekening!van!de!testator!geplaatst!is!hij!zijn!handtekening!erkent!en!bevestigt,!dat!als! de!testator!zelf!niet!kan!tekenen!wat!hiervan!de!oorzaak!is.!! ! 112!

!

Het!geschrift!moet!ook!een!aantal!vermeldingen!bevatten:! • Onderaan! het! testament:! handtekening! van! de! testator! in! tegenwoordigheid! van! de! getuigen!en!notaris.! • Onderaan! het! testament:! handtekening! van! de! getuigen! en! de! notaris! in! tegenwoordigheid!van!de!erflater.! • Nummering!van!ieder!blad.! • Op!ieder!blad:!handtekening!van!de!testator.! • Onderaan! het! testament:! vermelding! door! de! notaris! van! datum! waarop! het! testament! aangeboden!wordt.! ! De! vormvereisten! die! moeten! voldaan! worden! in! een! internationaal! testament! zijn! nog! talrijker! dan! een! notarieel! testament.! Bijna! al! die! vormvereisten! zijn! echter! niet! voorgeschreven! op! straffe! van! nietigheid.! Enkel! diegene! in! artikel! 2e5! Wet! Internationaal! Testament!wel.!Dit!zorgt!ervoor!dat!ze!niet!allemaal!noodzakelijk!aanwezig!moeten!zijn.!! 4..Voorl.en.nadelen.van.een.eigenhandig,.notarieel.of.internationaal.testament. a.#Eigenhandig#testament# 1.!Nadeel! Ten! eerste! gaat! een! eigenhandig! gemaakt! testament! makkelijk! verloren! indien! dit! niet! in! bewaring!is!gegeven!bij!een!notaris.!Als!een!van!de!erfgenamen!het!testament!vindt!en!niet!! akkoord!is!met!de!inhoud!en!het!vernietigt!omdat!de!inhoud!hem!niet!instaat,!zal!niemand! hier!ooit!weet!van!hebben.!Bij!notariële!testamenten!wordt!de!minuut!altijd!bewaard!bij!de! notaris.! ! Ten! tweede! is! er! groot! risico! op! vervalsing! door! het! geschrift! na! te! doen.! Een! oplossing! hiervoor!is!ook!weer!de!inbewaargeving!bij!de!notaris.!Men!legt!dus!een!akte!neer!waarin! vaststaat! dat! de! testator! het! testament! aan! de! notaris! heeft! overhandigd.! Het! is! veel! makkelijker!te!vervalsen!dan!een!notarieel!of!internationaal!testament.!! ! De! erfgenamen! die! onterfd! worden! of! niet! tevreden! zijn! met! het! testament! kunnen! makkelijk!beweren!dat!ze!het!testament!niet!erkennen.!Diegenen!die!wel!in!het!testament! voorkomen! moeten! dan! bewijzen! dat! het! wel! effectief! het! handschrift! van! de! overledene! betreft.!In!de!praktijk!komen!deze!procedures!niet!zoveel!voor.!Het!is!meer!een!middel!om! de!tegenpartijen!te!chanteren.!Als!iemand!een!testament!komt!maken!bij!de!prof!stelt!hij!de! vraag! of! er! discussie! mogelijk! is! bij! overlijden! van! de! testator.! Indien! dit! het! geval! zou! kunnen!zijn!is!het!beter!om!een!notarieel!testament!te!maken.!! ! De!redactie!van!het!testament!is!ook!meestal!een!ramp.!Er!zijn!vaak!problemen!omdat!de! verwoording!redelijk!technisch!is!en!wanneer!die!niet!juist!is!heb!je!problemen.!! ! Bij!een!eigenhandig!testament!kunnen!de!legatarissen!niet!zomaar!de!zaken!in!bezit!nemen! die!hen!zijn!toegekend.!Ze!moeten!in!bezit!gesteld!worden.!Het!testament!zal!eerst!aan!een! notaris!moeten!worden!overhandigd,!die!een!akte!van!neerlegging!moet!opmaken.!Die!akte! moet!dan!neergelegd!worden!bij!de!griffie!van!de!rechtbank!van!eerste!aanleg!en!pas!daarna! kan! er! inbezitstelling! zijn.! Dit! zal! geld! kosten! en! zal! ook! veel! tijd! in! beslag! nemen.! De! betekenis!van!de!inbezitstelling!is!echter!beperkt.!De!voorzitter!van!de!rechtbank!moet!enkel! 113!

!

controleren!of!aan!de!vormvereisten!is!voldaan.!Bij!notarieel!testament!is!dit!anders.!Als!er! geen!reservataire!zijn!heeft!de!algemene!legataris!automatisch!het!bezit.!Het!testament!kan! onmiddellijk!worden!uitgevoerd!en!er!is!geen!procedure!voor!de!rechtbank!nodig.!! 2.!Voordeel! Een!eigenhandig!testament!is!goedkoper!en!kost!vaak!niks.!Het!is!meestal!wel!beter!om!toch! een! ontwerp! door! een! notaris! te! laten! opstellen! of! een! notaris! het! testament! te! laten! controleren! om! technische! en! inhoudelijke! onjuistheden! te! vermijden.! Men! moet! ook! rekening! houden! met! de! drie! vormvereisten! bij! het! opmaken! van! een! eigenhandig! testament.! ! Een! eigenhandig! testament! is! ook! discreet! en! kan! gewoon! onder! gesloten! enveloppe! worden!afgegeven!bij!de!notaris.!De!inhoud!hoeft!aan!niemand!worden!meegedeeld! b.#Notarieel#testament# 1.!Nadeel! Het!is!duur!en!er!zijn!strenge!vormvereisten.!! 2.!Voordeel! Er!valt!niet!te!betwisten!met!ontkenning!dat!het!de!handtekening!van!de!testator!betreft.!De! notaris! verklaart! namelijk! uitdrukkelijk! dat! deze! in! zijn! aanwezigheid! is! geplaatst.! Om! echt! het! gelijk! te! bekomen! zou! men! al! een! procedure! wegens! valsheid! in! geschrifte! tegen! de! notaris! moeten! beginnen.! In! de! praktijk! is! de! gezondheid! van! geest! die! afwezig! zou! zijn! zowat!de!enige!manier!om!een!notarieel!testament!te!betwisten.! c.#Internationaal#testament# 1.!Nadeel! Er!is!inbezitstelling!door!de!rechtbank!nodig!bij!internationaal!testament.! 2.!Voordeel! Een! internationaal! testament! heeft! voordelen! wanneer! het! snel! moet! gaan! wegens! de! minder!op!straffe!van!nietigheid!voorgeschreven!vormvereisten.!! ! Een! internationaal! testament! heeft! ook! als! voordeel! dat! het! in! verschillende! landen! aanvaard!is,!geldig!is!en!kan!worden!uitgevoerd.!

D..FYSISCHE.ONBEKWAAMHEDEN. Een! man! die! blind! is! kan! een! notarieel! testament! maken,! alsook! een! internationaaal! testament.!Een!eigenhandig!testament!is!ook!geen!probleem!wanneer!deze!persoon!in!een! normaal!handschrift!kan!schrijven.! ! Een!dove:!geen!probleem! ! Een! stomme:! Notarieel! testament! is! niet! mogelijk! (vanwege! dictaat),! eigenhandig! en! internationaal!is!geen!probleem.! ! Een!doofstomme:!notarieel!niet,!eigenhandig!en!internationaal!wel.! ! 114!

!

Voor!mensen!die!niet.kunnen.horen.of.spreken!zijn!voor!een!internationaal!testament!wel! bijkomende!vereisten.!De!testator!moet!er!eigenhandig!opschrijven!dat!het!zijn!testament!is! en! de! notaris! moet! dit! bevestigen.! Het! is! wel! zo! dat! het! dictaat! bij! notariële! akte! nogal! soepel!wordt!geïnterpreteerd.!Mensen!die!spreken!via!spraaktechnologie!(Stephan!Hawkins)! zouden!volgens!Bael!wel!nog!een!testament!kunnen!opmaken!bij!notaris.!! ! Wat!als!de!testator!niet.kan.tekenen?!Een!eigenhandig!kan!niet,!een!notarieel!wel!want!dan! volstaat!het!dat!de!notaris!een!verklaring!opneemt!dat!de!testator!niet!kan!tekenen!en!de! oorzaak!vermeldt!waarom!dat!niet!gaat.!(oorzaak!van!niet!kunnen!tekenen!vermelden!plus! ook!op!bijhorende!akte!vermelden!van!de!oorzaak).!!

E..PUBLICITEIT.VAN.HET.TESTAMENT. Testamenten! worden! gepubliceerd! in! het! Centraal! Register! voor! Testamenten.! Dit! geldt! automatisch!voor!een!notarieel!en!internationaal!testament.!Een!eigenhandig!testament!zal! slechts!worden!gepubliceerd!onder!bepaalde!voorwaarden!en!enkel!indien!het!in!bewaring! is!gegeven!bij!een!notaris.!Wat!staat!er!in!dat!register?!Enkel!en!alleen!dat!voor!die!persoon! een! testament! is! gemaakt! bij! die! notaris.! Over! de! inhoud! wordt! niets! weergegeven.! Het! register!kan!ook!niet!worden!geraadpleegd!tijdens!het!leven!van!de!persoon!in!kwestie.!Een! voorlopig! bewindvoerder! wil! dit! in! de! praktijk! wel! vaak! raadplegen,! maar! toch! krijgen! ze! noch!de!inhoud!van!het!register!noch!het!testament!te!zien.! ! De!bedoeling!is!dat!wanneer!iemand!overlijdt!en!men!bij!een!notaris!terecht!komt!die!het! testament! niet! heeft! opgemaakt,! het! wel! nog! altijd! kan! terugvinden.! Bij! een! eigenhandig! testament!is!het!alleen!zo!wanneer!het!in!bewaring!is!gegeven!bij!een!notaris!dat!men!het!in! het! CRT! zal! kunnen! terugvinden.! Wanneer! het! thuis! bewaard! wordt! of! bij! een! notaris! waartegen! men! heeft! gezegd! dat! die! registratie! niet! hoeft! zal! men! het! testament! nooit! terugvinden.!! ! Wanneer! je! al! testamenten! hebt! gemaakt! die! geregistreerd! zijn! vermeld! je! best! op! het! laatste!nieuwe!dat!je!alle!vorige!herroept.!!

F..LEGATEN. 1..Indeling. Men!heeft!drie!soorten!legaten.!Het!algemeen!legaat,!het!legaat!ten!algemene!titel!en!het! bijzonder! legaat.! Het! onderscheid! tussen! de! drie! is! van! redelijk! groot! belang! wanneer! het! testament!ten!uitvoer!moet!worden!gelegd!omdat!er!bepaalde!gevolgen!zijn!verbonden!aan! de!verschillende!legaten.! a.#Algemeen#legaat# Een!algemeen!legaat!doet!zich!voor!wanneer!de!legataris!de!volledige!nalatenschap!verwerft! of!kan!verwerven.!Het!kan!bijvoorbeeld!zijn!dat!men!zegt!dat!het!huis!wordt!toegekend!aan! het! petekind! en! al. de. rest. aan! de! buurman.! De! rest! van! de! nalatenschap! wordt! dan! ook! beschouwd!als!een!algemeen!legaat!omdat!de!kans!bestaat!dat!de!buurman!in!het!bezit!zal! komen!van!de!volledige!nalatenschap!wanneer!het!petekind!vooroverleden!of!bijvoorbeeld! herroept! of! onwaardig! is…! Er! is! dus! een! mogelijke! roeping! tot! de! volledige! nalatenschap! mogelijk.!

115!

!

b.#Legaat#ten#algemene#titel# Er! is! sprake! van! dit! soort! legaat! wanneer! men! een! evenredig! deel! van! alle! goederen,! alle! roerende! goederen,! alle! onroerende! goederen,! een! evenredig! deel! van! alle! roerende! goederen!of!een!evenredig!deel!van!alle!onroerende!goederen!toekent!aan!een!persoon.! c.#Bijzonder#legaat# Dit!zijn!alle!legaten!die!niet!onder!de!eerste!twee!categorieën!vallen.! 2..Gevolgen.van.de.kwalificatie. a.#Saisine#(bezitsrecht)# Het!onderscheid!is!mede!van!belang!om!te!weten!op!welke!wijze!de!legataris!in!het!bezit!kan! worden!gesteld!van!zijn!legaat.!Een!algemene!legataris!heeft!normaal!gezien!saisine!tenzij!er! reservataire!erfgenamen!zijn.!Als!het!legaat!is!neergeschreven!in!een!eigenhandig!testament! is!een!beschikking!van!de!rechtbank!vereist.!Legatarissen!van!een!legaat!ten!algemene!titel! en!een!bijzonder!legaat!kunnen!nooit!saisine!hebben.!! ! Indien.er.reservataire.erfgenamen.zijn.hebben!zij!de!saisine!en!moet!voor!de!legataris!die! een! algemeen! legaat! werd! toegekend! afgifte! verkregen! worden! van! de! reservataire! erfgenamen.!Dit!geldt!ook!voor!een!legaat!ten!algemene!titel!en!een!bijzonder!legaat.! ! Indien. er. geen. reservataire. erfgenamen. zijn. geldt! voor! de! legataris! van! een! algemeen! legaat! bij! notarieel! testament! de! saisine.! Wanneer! er! een! eigenhandig! of! internationaal! testament!voorhanden!is!moet!de!algemene!legataris!de!saisine!worden!toegekend!door!de! voorzitter!van!de!rechtbank!van!eerste!aanleg.!De!legatarissen!met!een!legaat!ten!algemene! titel!of!met!een!bijzonder!legaat!moeten!afgifte!van!hun!legaat!vragen!aan!de!legataris!met! het!algemene!legaat.! ! Indien.er.geen.reservataire.erfgenamen,.geen.algemene.legatarissen,.maar.wel.wettelijke. erfgenamen. zijn. hebben! deze! de! saisine.! Het! legaat! ten! algemene! titel! moet! ter! afgifte! worden!gevraagd!aan!de!wettelijke!erfgenamen!en!het!bijzonder!legaat!ook.!! ! Indien. er. geen. reservataire. erfgenamen,. geen. algemene. legatarissen. en. geen. wettelijke. erfgenamen. zijn. moet! eerst! een! curator! worden! aangesteld! die! over! de! onbeheerde! nalatenschap! moet! heersen! (saisine).! De! legataris! ten! algemene! titel! moet! dan! afgifte! krijgen! van! de! curator! over! de! onbeheerde! nalatenschap.! Zelfde! procedure! geldt! voor! de! bijzondere!legataris.!! b.#Aanwas# Stel!dat!ik!een!testament!maak!waarbij!de!helft!voor!mijn!broer!is!en!de!helft!voor!mijn!zus.! Als!mijn!broer!vooroverleden!is!gaat!niet!de!volledige!nalatenschap!naar!mijn!zus,!maar!naar! de!andere!wettelijke!erfgenamen.!Als!ik!zeg!dat!de!volledige!nalatenschap!naar!mijn!broer! en!zus!gaat!die!ook!zijn!aangesteld!als!algemene!legataris!dan!gaat!bij!vooroverlijden!van!de! broer!wel!de!gehele!nalatenschap!naar!mijn!zus.!Bij!de!algemene!legataris!is!er!dus!aanwas! mogelijk,!wat!niet!zo!is!voor!een!legaat!ten!algemene!titel!of!een!bijzonder!legaat.!!

116!

!

c.#Bijdrage#in#de#lasten#en#schulden# Een! algemene! legataris! moet! bijdragen! in! de! lasten! en! schulden! van! de! nalatenschap.! Een! legataris!ten!algemene!titel!moet!bijdragen!in!de!lasten!en!schulden!naar!evenredigheid!van! het!verkregen!deel!en!een!bijzondere!legataris!niet.! d.#Vruchten# Niet!gezien,!wel!op!slides.! e.#Heling# Niet!gezien,!wel!op!slides.!!

G..INHOUD.VAN.HET.TESTAMENT. 1..Met.of.zonder.vrijstelling.van.inbreng. Men! bedoelt! met! vrijstelling! van! inbreng! dat! het! legaat! geen! voorschot! op! het! erfdeel! is,! maar!er!bovenop!komt.!Indien!men!zonder!vrijstelling!van!inbreng!iemand!met!een!legaat! begiftigt!betekent!dit!dat!het!een!voorschot!op!het!erfdeel!is.!! ! Hier!is!het!heel!belangrijk!om!te!weten!of!er!reservataire!erfgenamen!zijn.!De!aanwezigheid! van! reservataire! erfgenamen! beperkt! de! mogelijkheden! om! een! testament! te! maken.! Als! men! een! legaat! vermaakt! aan! iemand! die! nooit! reservataire! kan! zijn! maakt! het! niet! uit! of! men! het! legaat! met! of! zonder! vrijstelling! doet.! In! de! praktijk! wordt! deze! bepaling! wel! standaard!opgenomen!bij!elk!legaat!binnen!het!testament.!! • Een!man!en!vrouw!zijn!niet!gehuwd!en!hebben!1!dochter:!De!man!kan!over!1/2!van!zijn! nalatenschap!beschikken!(1/2!reserve!voor!de!dochter).!Hij!wil!het!VG!op!de!woning!aan! de! vrouw! geven! en! de! dochter! mag! al! de! rest! hebben.! Het! vermogen! bestaat! uit! een! woning! van! 300.000! en! 10.000! aan! geld.! Hij! mag! dus! over! slechts! 155.000! euro! vrij! beschikken.!Geen!enkele!voorwaarde!mag!worden!vastgelegd!met!betrekking!tot!de!helft! die!wordt!vererfd!via!het!wettelijk!erfrecht.! • Oplossing?!Men!kan!een!verklaring!van!wettelijke!samenwoning!afleggen.!Het!VG!op!de! gezinswoning! en! huisraad! gaat! dan! naar! de! langstlevende! wettelijk! samenwonende! partner.! Indien! men! gewoon! een! testament! zou! opstellen! waarbij! men! het! VG! aan! de! partner!toekent!zal!dit!niet!werken,!want!men!kan!de!reserve!niet!buitenspel!zetten!via! testament.!Via!die!verklaring!wel.! • Wat! als! men! niet! wettelijk! wil! samenwonen! of! wil! trouwen?! Men! kan! een! testament! opmaken!met!een!daarin!vervat!strafbeding.!Men!geeft!dus!een!recht!van!bewoning!aan! de! vrouw! en! als! de! dochter! niet! accepteert! is! het! grootste! beschikbaar! deel! voor! de! vrouw.! De! dochter! kan! dus! kiezen:! recht! van! bewoning! geven! aan! de! vrouw! of! het! grootste!beschikbaar!deel!geven!aan!de!vrouw.! ! Een!legaat!met!voorschot!op!erfdeel!is!een!beetje!eigenaardig.!Je!geeft!een!voorschot!dat! het! later,! met! name! nu,! bij! het! overlijden! zal! krijgen.! Er! dient! ook! een! onderscheid! te! worden! gemaakt! tussen! roerende! en! onroerende! goederen.! Roerende! goederen! moeten! worden!ingebracht!door!minderneming.!! • Vrouw!heeft!drie!dochters:!de!juwelen!die!de!vrouw!van!haar!moeder!kreeg!zijn!voor!de! oudste!dochter.!Een!kind!wordt!vermoed!iets!te!krijgen!als!voorschot!op!het!erfdeel!(843! en! 919! BW).! Bij! overlijden! zal! de! dochter! door! middel! van! minderneming! haar! erfenis! krijgen.!Dit!wil!zeggen!dat!de!reeds!verkregen!juwelen!worden!aangerekend!op!haar!deel.! 117!

!

Indien!dit!toch!met!vrijstelling!van!inbreng!is!gebeurd!krijgt!de!dochter!haar!deel!plus.de! juwelen!erbovenop.!!

! Een! legaat! als! voorschot! op! erfdeel! van! een! onroerend! goed! is! eigenlijk! zinloos.! Een! onroerend!goed!moet!terug!in!de!pot!komen!door!een!inbreng!in!natura!aangezien!het!goed! fictief!geacht!wordt!nog!te!behoren!tot!de!te!verdelen!nalatenschap.!Of!een!onroerend!goed! ook! kan! worden! ingebracht! door! minderneming! is! betwist.! Enerzijds! zijn! er! auteurs! die! zeggen!dat!dit!gewoon!niet!kan,!anderzijds!zijn!er!anderen!die!zeggen!dat!het!wel!mogelijk!is! en!dat!het!zelf!nuttig!is!in!de!praktijk.!Het!standpunt!van!Bael!is!dat!het!kan!voor!zover!men! binnen!de!grenzen!van!het!beschikbaar!deel!blijft.!! • Stel! dat! er! vier! onroerende! goederen! in! een! nalatenschap! zitten,! die! alle! vier! evenveel! waard!zijn.!Een!OG!is!zeer!interessant!want!wordt!bewoon!door!de!jongste!dochter!die!er! ook! veel! werk! heeft! ingestoken.! De! moeder! wil! dat! al! haar! kinderen! gelijk! worden! behandeld,! maar! het! huis! waar! de! jongste! dochter! in! woont! wordt! gelegateerd. als. voorschot.op.erfdeel.met.vrijstelling.van.inbreng.in.natura.!Die!andere!kinderen!kunnen! dan!niet!zeggen!dat!het!in!de!pot!moet!en!dat!dan!door!lottrekking!bepaald!wordt!wie! welk!huis!krijgt.!Je!kan!het!dus!inbrengen!in!de!kavel,!maar!de!anderen!kunnen!er!geen! aanspraak! op! maken.! De! moeder! had! aan! haar! dochter! ook! het! huis! kunnen! legateren! met! vrijstelling! van! inbreng,! waarna! de! jongste! dan! nog! 1/3! van! de! rest! had! gekregen! samen!met!haar!broer!en!zus.!! • De!moeder!zal!zeggen,!je!mag!het!huis!hebben,!maar!we!gaan!wel!verrekenen.!Wie!het! meerdere! kan,! kan! namelijk! ook! het! mindere.! Een! probleem! is! wel! dat! wanneer! er! meerdere! schenkingen! zijn! gebeurd,! de! situatie! verergert.! Hier! kan! het! OG! enkel! in! de! kavel!komen!van!de!jongste!dochter!als!het!binnen!de!grenzen!van!het!BD!deel!blijft.!Stel! dat!er!nog!een!schenking!is!gedaan!en!het!BD!is!overschreden,!ontstaat!er!discussie.! 2..Plaatsvervulling. Bij!een!testament!is!er!geen!automatische!plaatsvervulling,!tenzij!het!uitdrukkelijk!bepaald! is.!! • Stel:! een! man! maakt! een! testament! en! wil! alles! aan! zijn! drie! kinderen! geven.! De! man! heeft! ook! echt! maar! drie! kinderen! en! ze! moeten! elk! een! gelijk! deel! krijgen.! Het! maakt! hem!ook!niet!uit!wie!van!de!kinderen!wat!krijgt.!Eigenlijk!is!dit!een!compleet!nutteloos! testament!aangezien!de!man!gewoon!het!wettelijk!erfrecht!vastlegt,!maar!hij!wil!er!toch! een!opmaken.!Wat!als!nu!een!van!de!drie!kinderen!vooroverlijdt?!Waarschijnlijk!zal!het! de!bedoeling!zijn!van!de!man!dat!het!deel!van!het!vooroverleden!kind!naar!de!kinderen! ervan!gaat.!Indien!dit!niet!in!het!testament!is!vervat!zal!het!deel!dat!bestemd!was!voor! het!overleden!kind!aanwassen!bij!de!andere!twee.!! 3..Voorwaarde.van.overleving.gedurende.een.bepaalde.periode. Het!is!mogelijk!om!een!voorwaarde!van!overleving!gedurende!een!bepaalde!periode!op!te! nemen!in!het!testament.!Stel!dat!een!heel!gezin!overleden!is!in!een!ongeval.!Het!probleem! hier! is! dat! men! verschillende! erfovergangen! zal! hebben! en! dat! er! verschillende! keren! successierechten! zullen! worden! geheven.! Men! zou! dus! kunnen! voorzien! dat! men! slechts! over! de! erfenis! kan! beschikken! als! men! gedurende! een! bepaalde! periode! de! testator! overleeft.!Vaak!gebeurt!deze!voorwaarde!bij!mensen!die!van!snelle!wagens!houden!of!toch! risicovolle! hobby’s! hebben.! Wanneer! een! man! dan! in! een! ongeval! terecht! komt! met! zijn! vrouw!en!de!man!die!testator!is!overlijdt,!zal!alles!eerst!naar!de!vrouw!gaan!(indien!dat!zo! beslist!is!in!het!testament!tenminste).!Indien!de!vrouw!dan!twee!dagen!later!toch!overlijdt,! 118!

!

zal! er! ook! twee! keer! geërfd! worden! aangezien! zij! nog! leefde! en! dus! legataris! van! het! testament!was!en!!nu!zal!haar!familie!erven!aangezien!zij!ook!overleden!is.!Er!zullen!twee! keer!successierechten!moeten!worden!betaald.!De!opkomst!van!al!deze!clausules!heeft!ook! te! maken! met! het! feit! dat! notariële! testamenten! nu! ook! getypt! mogen! worden.! Testamenten!zullen!dus!steeds!langer!worden.! 4..Aanwas. Het! vermelden! van! deze! clausule! heeft! impact! op! de! manier! waarop! men! een! testament! opstelt.!Men!zal!een!algemeen!legaat!toekennen!aan!iemand,!maar!uitdrukkelijk!vermelden! dat! het! met! aanwas! gebeurt.! Stel:! men! heeft! een! testament! met! daarin! An,! Jan! en! Luc! (broers! en! zus).! Zij! worden! ieder! voor! een! gelijk! deel! algemene! legataris! (eventueel! met! plaatsvervulling! ten! gunste! van! hun! afstammelingen)! en. met! aanwas! ten! opzichte! van! de! andere!legatarissen!indien!er!geen!afstammelingen!zouden!zijn.! 5..Komt.men.tot.de.nalatenschap.bij.hoofden.of.bij.staken?. Het! principe! is! dat! er! verdeling! gebeurt! bij! hoofde.! Stel! dat! een! man! overlijdt! en! geen! kinderen!heeft.!Hij!heeft!wel!twee!broers!en!een!zus.!In!zijn!testament!kent!de!overledene! alles!toe!aan!zijn!broers!en!zus,!ieder!voor!een!gelijk!deel!(An,!Jan!en!Luc).!Stel!nu!dat!Jan! vooroverleden!is!en!drie!kinderen!nalaat.!De!testator!die!dan!nog!leeft!past!zijn!testament! aan! en! zegt:! ik! geef! alles! aan! mijn! broer! Luc,! mijn! zus! An! en! aan! Thomas,! Helena! en! Alexander.! ! Indien! de! kinderen! van! Jan! zo! in! het! testament! worden! vernoemd! gaat! men! ervanuit!dat!men!elk!allemaal!1/5!zal!krijgen,!hoewel!dat!waarschijnlijk!niet!de!bedoeling!is! van!de!testator.!! ! Een!uitzondering!op!het!principe.van.erven.bij.hoofde.is!de!Latijnse!uitspraak:!si!conjuncti! disjuncti…! (als! bepaalde! legatarissen! groepsgewijs! zijn! aangeduid! en! anderen! individueel! dan!zal!men!ze!groepsgewijze!gaan!bekijken!en!dus!niet!bij!hoofde).!Indien!deze!regel!wordt! toegepast! zou! in! bovenstaand! voorbeeld! ‘AneLuceThomas,! Helena,! Alexander’! worden! vermeld.!Dit!betekent!dat!men!door!de!streepjes!drie!groepjes!kan!afleiden.!Het!is!dus!de! bedoeling!dat!An!1/3!krijgt,!Luc!1/3!krijgt!en!Thomas,!Helena!en!Alexander!ook!samen!1/3! krijgen.! In! de! rechtsleer! zegt! men! wel! dat! dit! enkel! mag! als! diegene! de! bij! hoofde! zijn! aangeduid!en!diegene!die!bij!staken!zijn!aangeduid!tot!een!verschillende!generatie!behoren.! Uiteindelijk! is! dit! slechts! de! vuistregel! en! moet! men! ook! de! evolutie! in! acht! nemen! die! testamenten!hebben!ondergaan.!De!wil!van!de!testator!is!het!belangrijkste!en!wanneer!die! duidelijk!is!zal!hij!ook!worden!toegepast.! 6..Bij.een.legaat.aan.verschillende.personen:.ieder.voor.een.gelijk.deel.of.niet?. Ieder!bij!hoofde,!tenzij!anders!bepaald.!(zie!hierboven)! 7..Vervangingsgoed. Een! vrouw! maakt! een! testament! en! bezit! een! huis! of! zes.! Ze! zegt! in! het! testament! dat! ze! alles!toekent!aan!haar!oudste!zus,!maar!onder!last!van!afgifte!van!zes!bijzondere!legaten!aan! de!zes!kinderen!van!haar!jongste!zus.!De!vrouw!die!het!testament!geschreven!heeft!wordt! dement! en! heeft! een! voorlopig! bewindvoerder! nodig.! De! vrederechter! stelt! hiervoor! de! oudste!zus!aan.!Bij!het!opruimen!van!het!huis!van!de!dementerende!vrouw!stuit!de!oudste! zus!op!het!testament!waarin!ze!wel!aangesteld!is!als!algemene!legataris,!maar!wel!onder!last! van! die! zes! bijzonder! legaten.! Het! enige! wat! ze! dus! eigenlijk! nog! krijgt! is! geld! op! een! effectenrekening! van! 500.000! euro.! De! oudste! zus! bedenkt! een! plan! en! gaat! naar! de! vrederechter! met! de! vraag! of! het! mogelijk! is! om! de! andere! eigendommen! van! de! 119!

!

dementerende!zus!te!verkopen!omdat!ze!zoveel!werk!vragen.!De!vrederechter!geeft!hiertoe! machtiging!en!de!zus!verkoopt!alles.!Kort!daarna!sterft!de!dementerende!zus!en!wordt!ook! de!verdeling!van!het!testament!georganiseerd.!Echter,!de!huizen!zijn!niet!meer!aanwezig!dus! de!bijzondere!legaten!kunnen!geen!uitwerking!krijgen.!De!vrederechter!mag!namelijk!niet!bij! het!CRT!aanvragen!of!er!een!testament!aanwezig!is!en!hij!mag!zeker!de!inhoud!ervan!niet! opvragen.! Het! is! ook! niet! altijd! zo! dat! die! huizen! met! slechte! bedoeling! worden! verkocht.! Een!oplossing!hiervoor!is!een!vervangingsgoed!voorzien!in!het!testament!(vb.!500.000!euro! indien!het!huis!er!niet!meer!is).! 8..Herroeping.van.de.vorige.testamenten. Indien! men! een! testament! opmaakt! zal! min! in! de! praktijk! de! vorige! testamenten! altijd! herroepen.! Indien! er! geen! herroeping! is! gebeurd,! dan! is! er! het! principe! dat! ze! samen! worden!uitgeoefend.!Toch!kan!het!dat!er!zich!een!materiële.onverenigbaarheid!voordoet!en! het!samen!uitvoeren!dus!niet!mogelijk!is.!In!het!eerste!testament!is!de!algemene!legataris! bijvoorbeeld!de!zus!en!in!het!tweede!testament!zijn!dit!de!kinderen.!Dit!kan!niet.!Een!ander! voorbeeld! is! dat! men! in! het! eerste! testament! via! bijzonder! legaat! een! auto! toekent! aan! broer!1!en!in!het!tweede!testament!via!bijzonder!legaat!dezelfde!auto!toekent!aan!broer!2.! Een! tweede! onverenigbaarheid! is! de! intentionele. onverenigbaarheid.! ! Een! testator! maakt! twee!of!drie!testamenten!en!uit!de!bewoordingen!blijkt!dat!het!de!wil!is!van!de!testator!om! ze!niet!samen!uit!te!voeren.!Dit!is!echter!slechts!een!vaag!criterium!waarbij!de!rechter!vooral! gebruikt!maakt!van!zijn!intuïtie!om!te!beslissen!welk!testament!nu!juist!uitwerking!krijgt!en! welk!testament!niet.! ! Je! kan! deze! problemen! natuurlijk! vermijden! door! in! elk! testament! te! zeggen! dat! je! het! vorige!herroept.!In!de!praktijk!gebeurt!dit!standaard!en!als!er!dan!nog!zaken!moeten!worden! uitgevoerd! uit! het! vorige! testament! neemt! men! deze! integraal! over! in! het! nieuwe! testament.! Een! uitzondering! waarbij! een! vorig! testament! wel! nog! uitwerking! krijgt! is! wanneer!er!zich!geen!onverenigbaarheid!voordoet.!In!testament!zegt!men!bijvoorbeeld!dat! de!gehele!nalatenschap!voor!X!is!en!in!het!tweede!testament!is!de!gehele!nalatenschap!nog! altijd!voor!X!met!uitzondering!van!een!bijzonder!legaat!aan!Y.!Er!is!dan!geen!twijfel!dat!aan! dat!bijzonder!legaat!uitwerking!moet!worden!gegeven.!! 9..Nauwkeurige.formulering.van.het.voorwerp.van.bijzondere.legaten. Wanneer!men!een!legaat!gaat!omschrijven,!moet!dat!nauwkeurig!gebeuren.!Begrippen!uit! het! zakenrecht! hebben! een! duidelijke! betekenis! zoals! bijvoorbeeld! huisraad! en! inboedel.! Het! kan! echter! zijn! dat! de! testator! daar! iets! anders! mee! bedoelt.! Wanneer! hij! de! gehele! huisraad! toekent! aan! zijn! vriendin,! kan! het! zijn! dat! hij! daar! ook! de! kunstverzameling! mee! bedoelt,!maar!volgens!het!zakenrecht!is!dit!geen!juiste!invulling!van!het!begrip!huisraad.!Als! je! zou! zeggen! dat! je! alle! roerende! goederen! in! de! woning! toekent! aan! je! vriendin,! zal! de! kunstverzameling!er!wel!onder!vallen.!Het!is!beter!om!zo!veel!mogelijk!te!specificeren!in!het! testament.!! 10..Voorrang.tussen.de.bijzondere.legaten. Normaal!is!er!pondsepondsegewijze!verdeling!maar!men!kan!voorrang!verlenen.! ! !

120!

!

11..Uitdrukkelijke.bepaling.dat.de.bijzondere.legaten.slechts.dienen.uitgekeerd.te.worden. tot.het.nettolactief.van.de.nalatenschap. Als! iemand! overlijdt! kan! men! drie! dingen! doen:! zuiver! aanvaarden,! verwerpen! of! aanvaarden! onder! voorrecht! van! boedelbeschrijving.! Indien! men! zuiver! aanvaardt! is! het! principe!dat!wanneer!er!schulden!zijn!deze!ook!kunnen!worden!verhaald!op!het!persoonlijk! vermogen!van!de!legataris!en!niet!alleen!op!het!vermogen!van!de!nalatenschap.!Wanneer! men!verwerpt!!heeft!men!niets!meer!te!maken!met!de!nalatenschap!en!dus!ook!niet!met!de! schulden.!Wanneer!men!niet!zeker!weet!of!de!nalatenschap!al!dan!niet!deficitair!zal!zijn!kan! men! aanvaarden! onder! het! voorrecht! van! boedelbeschrijving.! Indien! men! dit! doet! kunnen! de! schulden! enkel! verhaald! worden! op! de! nalatenschap,! maar! niet! op! het! persoonlijke! vermogen!van!de!legatarissen.!! • Wanneer!een!overledene!architect!was!kan!het!zijn!dat!de!erfgenamen!aanvaarden!onder! voorrecht!van!boedelbeschrijving!wegens!het!risico!op!aansprakelijkheid!(tien!jaar).!Stel! dat!dit!niet!gedekt!wordt!door!zijn!verzekering!en!de!kinderen!aanvaarden!zuiver,!kunnen! daar!grote!financiële!gevolgen!aan!gekoppeld!zijn.! • Stel:!vader!heeft!scheikundige!fabriek.!In!1990!komt!een!persoon!langs!die!de!fabriek!wil! overnemen! voor! vijf! miljoen! euro.! De! vader! is! echter! nog! niet! klaar! om! op! pensioen! te! gaan!en!slaat!het!aanbod!af.!Zoveel!jaar!later!heeft!hij!het!wel!gehad!en!is!hij!klaar!om!de! fabriek! opnieuw! te! verkopen.! Hij! zoekt! de! persoon! op! die! er! toen! veel! geld! voor! wou! geven! en! nu! blijkt! dat! hij! maar! 2,5! miljoen! euro! meer! wil! geven! voor! de! fabriek.! Ondertussen!is!ook!een!bodemdecreet!tot!stand!gekomen!dat!zegt!dat!wanneer!men!iets! koopt! met! verontreinigde! grond! een! sanering! nodig! kan! zijn.! De! fabriek! wordt! toch! verkocht,!maar.met!een!clausule!dat!de!verkoper!de!sanering!nog!op!zich!zal!nemen.!De! vader! overlijdt! en! de! dochters! blijven! achter! met! die! 2,5! miljoen! euro! en. met! een! discussie!die!loopt!met!OVAM!over!de!sanering!van!die!grond!die!wel!eens!5!miljoen!euro! zou! kunnen! kosten.! De! dochter! zullen! dus! aanvaarden! onder! voorrecht! van! boedelbeschrijving!omdat!men!niet!weet!hoe!de!discussie!zal!eindigen.! ! De!rechtsleer!zegt!ook!dat!wanneer!iemand!aanvaard!heeft!en!er!bijzonder!legaten!worden! toegekend! in! geld! aan! anderen,! de! persoon! die! zuiver! aanvaard! heeft! persoonlijk! kan! worden! aangesproken! voor! die! legaten.! Wanneer! men! dus! de! bepaling! van! titeltje! 11! vergeten! opnemen! is! in! het! testament,! zit! men! met! een! probleem.! Men! kan! natuurlijk! proberen!afspreken!met!de!legataris!dat!hij!niet!meer!zal!krijgen!dan!at!in!de!nalatenschap! zit.!! ! In!verband!met!de!successierechten!kan!de!fiscus,!wanneer!er!net!voor!het!overlijden!grote! bedragen! zijn! afgehaald! van! een! bankrekening,! op! grond! van! artikel! 108! W.Succ.,! uitgaan! dat!die!bedragen!nog!aanwezig!waren!bij!het!overlijden.!Indien!hij!dit!kan!aantonen!kunnen! op!deze!bedragen!ook!nog!successierechten!worden!geheven.! ! De!procedure!van!aanvaarden!onder!voorrecht!van!boedelbeschrijving!is!ook!zeer!stroef!en! complex.! Men! moet! namelijk! tot! in! details! opmaken! wat! de! testator! allemaal! bezit.! Het! aanvaarden! onder! voorrecht! van! boedelbeschrijving! helpt! niet! wanneer! het! gaat! om! successierechten.!Successierechten!worden!geacht!een!schuld!te!zijn!van!de!legataris!en!niet! van!de!nalatenschap.!!

121!

!

12..Erfstelling.over.de.hand. Komt!in!de!praktijk!niet!veel!voor.!Stel!dat!men!een!kasteel!bezit!dat!voor!de!kinderen!is!en! indien! zij! overlijden! voor! de! kleinkinderen.! Dit! kan! normaal! niet! want! het! behelst! een! vervreemdingsverbod! op.! Het! is! toegelaten! in! twee! gevallen! (art.! 1048! e.v.! BW):! voor! kinderen! en! kleinkinderen! en! voor! broers! en! zussen! en! hun! kinderen.! Dit! kan! wel! enkel! gebeuren!met!betrekking!tot!het!BD!en!niet!met!betrekking!tot!de!reserve.! 13..Fideïlcommis.de.residuo. Men! komt! deze! clausule! vaak! tegen! in! de! vermogensplanning! van! de! ouders! met! een! mentaal!gehandicapt!kind.!Stel!dat!de!ouders!drie!kinderen!hebben!(A,!B!en!C).!A!heeft!een! ernstige! handicap! maar! toch! willen! de! ouders! aan! elk! van! hun! kinderen! een! gelijk! deel! toekennen.! De! kans! is! echter! groot! dat! A! op! vrij! jonge! leeftijd! zal! overlijden.! Door! het! invoeren! van! de! clausule! van! de! fideïecommis! de! residuo! is! het! mogelijk! dat! als! nog! iets! overblijft! van! het! deel! dat! A! geërfd! heeft,! dit! zal! toekomen! aan! B! en! C! of! hun! afstammelingen.! Op! het! eerste! zicht! lijkt! dit! totaal! niet! nuttig,! aangezien! dit! ook! weer! het! gewone! wettelijke! erfrecht! is.! Er! is! echter! een! fiscaal! motief! omdat! in! het! wetboek! van! successierechten! staat! dat! als! B! en! C! ingevolge! van! deze! clausule! erven! van! A! zij! worden! geacht! successierechten! te! betalen! in! rechte! lijn.! Men! kan! deze! clausule! eigenlijk! in! elk! testament!invoeren!van!een!koppel!dat!geen!kinderen!heeft.!! ! Wat! is! het! verschil! dan! met! erfstelling! over! de! hand?! Bij! deze! clausule! mag! er! geen! vervreemdingsverbod!op!zitten.!Men!mag!niet!bepalen!dat!een!deel!bewaard!moet!worden.! Het!kind!waarop!de!clausule!van!toepassing!is!heeft!het!recht!om!zijn!deel!te!gebruiken!of!te! vervreemden.!Wat!het!kind!niet!mag!doen!is!het!deel!wegschenken!of!er!bij!testament!over! beschikken.!Een!testament!maken!is!in!principe!niet!mogelijk,!zelfs!als!men!er!in!de!clausule! niets! over! beslist.! (vervreemden! mogelijk,! gebruiken! mogelijk,! schenken! kan! verboden! worden!en!testament!maken!sowieso!niet!mogelijk)! ! Er!is!ook!een!tweede!(burgerrechtelijke)!reden!waarom!men!hiervan!gebruik!maakt.!Stel!dat! A!nog!steeds!gehandicapt!is!maar!at!B!en!C!niet!omkijken!naar!hun!zus!en!doen!alsof!ze!niet! bestaat.!Vader!en!moeder!vinden!dit!allesbehalve!prettig!en!willen!er!dan!ook!voor!zorgen! dat!wanneer!A!overlijdt,!geen!uitwerking!gegeven!wordt!via!wettelijk!erfrecht!aan!het!deel! dat! A! van! hen! geërfd! heeft.! De! ouders! kunnen! dus! in! de! clausule! bepalen! dat! de! rest! van! hun!toegekende!deel!naar!een!goed!doel!gaat!of!naar!de!instelling!waar!het!kind!verblijft!en! niet!naar!B!en!C.!Wat!A!zelf!gespaard!heeft,!daar!kan!met!niet!over!beslissen.!Hier!zal!het! wettelijk!erfrecht!wel!van!toepassing!zijn.!! ! Het!is!ook!mogelijk!om!zaakvervanging!te!voorzien.!Stel!dat!A!een!effectenportefeuille!heeft! geërfd!van!zijn!ouders,!dan!zal!die!in!de!komende!jaren!constant!veranderen.!Men!kan!dus! zeggen!dat!B!en!C!het!rest!van!het!deel!dat!A!van!zijn!ouders!heeft!geërfd!zullen!verkrijgen! of.dat.wat.daarvan.in.de.plaats.is.gekomen.!! 14..Legataris.is.gehuwd.onder.stelsel.van.algehele.gemeenschap. Er!wordt!een!testament!opgemaakt!ten!voordele!van!A,!B,!C!en!D!door!de!ouders.!A!is!echter! getrouwd! onder! stelsel! van! algehele! gemeenschap,! maar! niemand! kan! de! echtgenoot! uitstaan.!Ouders!kunnen!een!verblijvingsbeding!opnemen!in!het!huwelijkscontract!zodat!het! deel!van!de!overleden!echtgenoot!niet!naar!de!kinderen!gaat!of!ze!kunnen!er!geen!probleem! van!maken!en!aan!elk!kind!1/4!geven.!Als!A!getrouwd!is!onder!algehele!gemeenschap!erft!de! 122!

!

schoonzoon!ook!en!dat!willen!ze!niet.!Men!neemt!hier!aan!dat!ze!kunnen!zeggen!dat!enkel! hun! kind! erft! en! niet! de! schoonzoon,! zodat! de! erfenis! enkel! in! het! eigen! vermogen! van! A! terechtkomt.!! 15..De.langstlevende.echtgenoot. a.#Benadeling# Wanneer! contractuele! erfstellingen! en! huwelijksvoordelen! zijn! toegekend! voor! het! overlijden,! valt! daar! bij! testament! niets! aan! te! veranderen.! Om! deze! gevolgen! te! laten! verdwijnen,!zal!men!uit!de!echt!moeten!scheiden.! b.#Bevoordeling# Vader!en!moeder!hebben!vier!kinderen!die!echte!varkens!zijn.!Ze!willen!niet!dat!de!kinderen! ook! maar! iets! krijgen.! Men! zal! een! huwelijkscontract! opstellen! waarin! heel! het! gemeenschappelijke! vermogen! overgaat! naar! de! LLE,! waardoor! de! reserve! wordt! uitgeschakeld.!Als!men!dat!in!een!testament!zou!doen!is!de!reserve!niet!weg!en!zal!enkel!het! BD! naar! de! LLE! gaan.! Indien! er! een! inbreng! is! geweest! in! het! GV! moet! men! opletten! met! artikel!1464!en!1465!BW.!Men!kan!voor!het!EV!een!testament!maken!waarin!1/4!nog!aan!de! LLE! kan! worden! gegeven.! Ze! heeft! ook! VG! op! de! andere! 3/4! want! indien! er! samenloop! is! met! de! afstammelingen! heeft! de! LLE! volgens! het! wettelijk! erfrecht! VG! op! de! hele! nalatenschap.! Kinderen! hebben! dan! 3/4! in! BE.! Men! moet! ook! rekening! houden! met! niete gemeenschappelijke!kinderen!!! 16..Beding.dat.successierechten.niet.moeten.gedragen.worden.door.bepaalde.legatarissen. Er! zijn! twee! zussen.! De! ene! zus! kent! in! haar! testament! de! volledige! nalatenschap! toe! aan! haar!andere!zus,!onder!afgifte!van!bijzonder!legaat!aan!de!kuisvrouw.!Omdat!de!kuisvrouw! jarenlang! heeft! gezorgd! en! inwoonde! bij! de! testerende! zus,! mag! ze! in! het! huis! blijven! wonen.!De!tweelingzus!wordt!in!het!testament!begiftigd!met!39/40!huizen.!Het!mooiste!huis! is! echter! voor! de! kuisvrouw! die! 65%! successierechten! op! het! huis! zal! moeten! betalen.! De! testerende! zus! heeft! een! recht! van! bewoning! toegekend! aan! de! kuisvrouw.! Ook! hierop! moeten! successierechten! betaald! worden! die! overeenkomen! met! successierechten! op! het! vruchtgebruik! van! een! woning.! Als! de! kuisvrouw! reeds! oud! is! kan! dit! bedrag! meevallen,! indien! ze! jong! is! zal! het! een! grote! kost! zijn.! De! kuisvrouw! kan! echter! de! successierechten! niet!betalen!en!aangezien!ze!enkel!een!recht!van!bewoning!kreeg,!kan!ze!het!huis!ook!niet! verkopen.! Het! recht! van! bewoning! is! namelijk! een! persoonlijk! recht! dat! enkel! door! de! persoon! zelf! mag! worden! uitgeoefend.! Een! vruchtgebruik! zou! men! nog! kunnen! proberen! verkopen.!Men!zou!kunnen!vragen!dat!de!tweelingzus!de!successierechten!van!de!kuisvrouw! betaald,! aangezien! zij! toch! 39! huizen! heeft! maar! ze! wil! niet.! De! kuisvrouw! dient! dus! te! verwerpen!zodat!de!tweelingzus!toch!in!het!bezit!komt!van!alle!40!de!huizen.!! ! De!notaris!die!het!testament!had!opgesteld!had!beter!aan!de!testator!meegedeeld!dat!het! testament!ook!zou!kunnen!bevatten!dat!de!tweelingzus!de!successierechten!draagt.!Het!was! immers!de!wil!van!de!testator!dat!de!kuisvrouw!in!het!huis!zou!kunnen!blijven!wonen!(uit! dank).!De!bepaling!met!vrijstelling!van!successierechten!van!dat!bijzonder!legaat!had!in!het! testament!moeten!worden!opgenomen,!aangezien!er!nu!geen!uitwerking!aan!het!testament! kan!worden!gegeven.!!

123!

!

17..Extralpatrimoniale.beschikkingen. Buiten! de! legaten! kan! men! ook! andere! zaken! in! het! testament! opnemen.! Men! kan! bijvoorbeeld! een! uiterste! wilsbeschikking! opnemen! in! verband! met! de! begrafenis,! of! men! wil!begraven!worden!of!verbrand,!in!een!urne!of!uitgestrooid.!! ! Bael! raadt! als! notaris! toch! steeds! aan! om! zulke! verklaringen! ook! af! te! leggen! bij! de! gemeente.!Een!begrafenisondernemer!zal!bij!de!gemeente!namelijk!altijd!opvragen!of!er!bij! verklaring! iets! gemeld! is! omtrent! de! crematie! of! begraving.! Een! notaris! had! namelijk! een! testament!opgemaakt!van!een!vrouw!die!alles!toekende!aan!een!aantal!legatarissen!onder. voorwaarde.dat!ze!zou!worden!gecremeerd.!Ten!tijde!van!het!overlijden!van!de!vrouw!was! de!notaris!echter!met!vakantie!zodat!men!het!testament!niet!kon!inkijken!alvorens!de!vrouw! begraven!moest!worden.!Toen!de!notaris!na!zijn!verlof!het!testament!voorlas!kon!er!geen! uitwerking!aan!het!testament!worden!gegeven!aangezien!de!voorwaarde!van!crematie!niet! was!nageleefd.!De!familie!had!de!vrouw!namelijk!begraven!(aangezien!ze!niet!wisten!dat!ze! wilde!gecremeerd!worden).!Ze!hebben!dan!het!graf!van!de!vrouw!terug!moeten!opendoen,! haar!gecremeerd!om!zo!het!testament!uitwerking!te!doen!krijgen.! 18..Onttrekking.van.vruchtgenot.aan.de.ouders. Een!man!en!een!vrouw!willen!uit!de!echt!scheiden!op!basis!van!onherstelbare!ontwrichting.! De!vrouw!zegt!dat!haar!ex!hun!zoon!nooit!meer!zal!mogen!zien.!De!man!wil!er!dus!alles!aan! doen! om! zijn! vrouw! te! onterven,! wat! geen! probleem! is! door! de! echtscheiding.! Hij! wil! zijn! zoon! niet! onterven,! maar! wil! er! wel! zeker! van! zijn! dat! zijn! exevrouw! nooit! aanspraak! zal! kunnen! maken! op! die! erfenis.! Als! men! als! minderjarige! erft! is! het! vruchtgenot! voor! de! moeder,! maar! dat! kan! ontnomen! worden! per! testament.! Men! kan! opnemen! dat! de! zoon! alles! erft! maar! dat! de! vrouw! geen! genot! mag! hebben! van! de! vruchten.! Een! tweede! probleem! is! echter! dat! de! moeder! het! vermogen! beheert! omdat! ze! het! ouderlijk! gezag! uitoefent.!Dit!wil!de!vader!ook!vermijden.!Het!feit!dat!de!moeder!het!vermogen!beheert!in! de! uitoefening! van! haar! ouderlijk! gezag! is! niet! zo! erg.! Voor! een! aantal! ingrijpende! rechtshandeling! zal! ze! toch! machtiging! van! de! vrederechter! moeten! krijgen.! Indien! de! moeder!dan!toch!iets!zou!verkopen,!komt!dat!geld!op!een!geblokkeerde!rekening!terecht.! Een!derde!mogelijkheid!is!het!inlassen!van!een!vervreemdingsverbod!dat!zegt!dat!men!tot! het!18e!levensjaar!niet!aan!de!nalatenschap!mag!komen.!Hierdoor!ontneemt!men!echter!het! ouderlijk! gezag! en! dat! is! van! openbare! orde! en! mag! niet.! Toch! zou! men! bijvoorbeeld! de! leeftijd!op!23!jaar!kunnen!zetten!bij!het!vervreemdingsverbod!en!vermelden!dat!het!niet!is! om!het!ouderlijk!gezag!te!ontnemen!maar!om!te!wachten!tot!de!zoon!volwassen!genoeg!is! om!over!zijn!centen!te!beschikken.!Het!enige!probleem!is!nu!nog!de!reserve,!waar!men!geen! vervreemdingsverbod! op! mag! zetten.! Een! oplossing! hiervoor! is! dat! men! een! keuzelegaat! geeft! aan! het! kind:! ofwel! krijgt! men! de! hele! nalatenschap! met! daarop! het! vervreemdingsverbod!of!de!helft!van!de!nalatenschap!gaat!naar!de!zoon!en!de!andere!helft! (het!BD)!gaat!naar!een!goed!doel.!De!moeder!moet!kiezen,!maar!heeft!daarvoor!machtiging! nodig!van!de!vrederechter!die!zal!zeggen!dat!de!reserve!niet!is!aangetast!want!dat!er!keuze! werd! gegeven.! De! vrederechter! zal! dan! ook! kiezen! voor! de! gehele! nalatenschap! met! vervreemdingsverbod.! ! Toch! is! dit! nog! niet! volledig! waterdicht.! Hoe! zal! men! controleren! of! dat! vervreemdingsverbod! wel! wordt! nageleefd?! Men! zou! een! testamentuitvoerder! kunnen! aanstellen!maar!ook!deze!oplossing!kan!niet!100%!garanderen!dat!er!niets!met!dat!geld!zou! gebeuren!tot!aan!het!23e!levensjaar.!Er!kan!namelijk!nog!!van!alles!misgaan!bij!de!bank.! 124!

!

! Personen! met! een! meer! dan! gemiddeld! vermogen! zouden! hun! roerend! vermogen! ook! kunnen! inbrengen! in! een! maatschap.! Fiscaal! gezien! kijkt! men! dwars! door! de! maatschap! heen!en!belast!men!wat!erin!zit.!De!vader!zou!bijvoorbeeld!zijn!effectenportefeuille!kunnen! inbrengen.!De!broer!en!zus!van!de!vader!doen!ook!een!kleine!inbreng!waardoor!er!dus!drie! aandeelhouders! zijn.! De! vader! is! statutair! zaakvoerder,! waardoor! hij! dus! niet! zomaar! kan! worden!buitengesmeten.!Hij!zal!bepalen!dat!wanneer!hij!overlijdt,!zijn!broer!en!zus!statutair! zaakvoerder!zullen!worden!tot!het!kind!bijvoorbeeld!25.!Zo!wordt!het!vermogen!onttrokken! aan!het!beheer!van!de!moeder!en!overgelaten!aan!broer!en!zus!van!de!testator.!! 19..Keuzelegaat. Een! persoon! is! als! algemeen! legataris! aangesteld! in! het! testament! van! haar! vermogende! beste!vriendin.!!De!testator!heeft!echter!ook!een!bijzonder!legaat!opgesteld!waarbij!ze!de! keuze!laat!tussen!verschillende!zaken.!Men!kan!bijvoorbeeld!de!keuze!laten!tussen!het!VG! op!de!nalatenschap!of!de!gezinswoning!in!VE!en!het!VG!op!de!rest!of!tussen!de!VE!van!de! gezinswoning!en!geld!met!VG!op!de!rest!van!het!OG…!! ! Een!eerste!mogelijke!piste!is!dat!de!fiscus!met!dit!keuzelegaat!geen!problemen!heeft.!Een! tweede!mogelijke!piste!is!dat!de!legataris!kiest!voor!de!fiscaal!voordeligste!optie!en!wat!zegt! de! fiscus! daarover?! De! administratie! past! namelijk! de! regel! toe! dat! als! men! een! legaat! verwerpt!diegene!die!dan!wel!tot!de!nalatenschap!komt!minstens!de!successierechten!moet! betalen!die!de!verwerper!had!moeten!betalen.!! • Een!man!en!een!vrouw!hebben!een!LATerelatie.!De!man!kent!in!zijn!testament!500.000! euro!toe!aan!de!vrouw!omdat!ze!vindt!dat!het!naar!zijn!kinderen!moet!gaan.!Die!kinderen! zullen!echter!de!successierechten!betalen!die!de!vrouw!had!moeten!betalen,!wat!veel!is! (art.!68!W.Succ.).!! • Een! keuzebeding! in! een! huwelijkscontract! moet! worden! gerespecteerd! want! hier! is! artikel!68!W.!Succ.!niet!van!toepassing!aangezien!het!in!een!huwelijkscontract!niet!gaat! om!een!intestaat!erfdeel,!een!uiterste!wilsbeschikking!of!contractuele!erfstelling.!Het!gaat! daar!ook!om!een!keuze!en!niet!om!een!verwerping.!! In!het!bijzondere!legaat!laat!men!ook!de!keuze!en!is!er!ook!geen!verwerping!en!zal!de!fiscale! administratie! dan! ook! de! keuze! moeten! volgen.! Bijna! niemand! maakt! echter! gebruik! van! zo’n!legaat!omdat!men!bang!is!dat!de!fiscus!toch!zal!gaan!voor!de!duurste!optie.!De!reden! hiervoor! is! dat! hier! nooit! een! beslissing! van! de! fiscus! is! gekomen! of! een! circulaire! over! is! geveld.!Er!bestaat!in!deze!gevallen!dus!altijd!risico!op!discussie!met!de!fiscus.! 20.. Advies. indien. de. wettelijke. (niet. reservataire). erfgenamen. feitelijk. (geheel. of. gedeeltelijk).onterfd.zijn/.advies.indien.er.talrijke.wettelijke.erfgenamen.zijn.. Het! is! best! om! een! algemene! legataris! aan! te! stellen! indien! er! wettelijke! erfgenamen! zijn! (geen!reservatairen)!en!die!feitelijk!onterfd!zijn.!De!algemene!legataris!doet!dan!de!afgifte! van!de!legaten.!Anders!is!er!miserie!(ook!indien!er!veel!wettelijke!erfgenamen!zijn!doet!men! dit!best!zo)!

H..LEGAAT. 1..Legataris.moet.een.persoon.zijn. Je!kan!geen!legaat!schenken!aan!een!hond!bijvoorbeeld.!Men!kan!bijvoorbeeld!ook!zeggen! dat! alles! toekomt! aan! echtgenoot! maar! indien! hij! zou! overlijden,! dat! alles! naar! de! Sociale! 125!

!

Dienst!van!het!UZ!Gent!gaat.!Die!dienst!heeft!geen!rechtspersoonlijkheid!en!kan!dus!geen! legataris!zijn.!Indien!men!daarentegen!alles!legateert!aan!het!UZ!Gent!onder!de!last!dit!aan! te!wenden!in!het!voordeel!van!haar!sociale!dienst!dan!is!dit!wel!geldig.!!! 2..Legaat.aan.rechtspersonen. Men!kan!ook!legateren!aan!een!rechtspersoon!maar!om!dat!legaat!te!kunnen!aanvaarden!is! er!machtiging!nodig!van!de!overheid,!namelijk!van!de!Minister!van!Justitie.!Indien!men!het! bedrag!van!100.000!euro!niet!te!boven!gaat!is!die!machtiging!niet!nodig!en!ook!niet!indien! het!een!handgift!betreft.!! ! Meestal! is! die! machtiging! niet! echt! een! probleem,! maar! de! overheid! moet! wel! rekening! houden! met! een! aantal! zaken.! Ten. eerste! moet! men! steeds! de! bescherming! van! het! algemeen! belang! nastreven.! Men! doet! dit! uit! vrees! voor! de! doe! hand2,! men! beteugelt! ongeoorloofde! voorwaarden! en! houdt! men! ook! rekening! met! het! beginsel! van! de! specialiteit?!! ! Ten.tweede.wil!men!ook!het!familiaal!belang!beschermen.!Stel!dat!een!persoon!tien!miljoen! euro! toekent! aan! een! museum! terwijl! zijn! familieleden! in! armoede! leven,! dan! zou! de! minister!dit!voor!een!stukje!kunnen!weigeren!en!een!deel!naar!de!familie!laten!gaan.!In!de! praktijk!stelt!men!die!vzw!van!dat!museum!aan!als!subsidiaire!algemene!legataris!die!geen! familie!is!en!men!voorziet!dat!als!om!een!of!andere!reden!de!vzw!het!legaat!niet!geheel!kan! opnemen,! de! rest! toekomt! aan! broers! of! zussen.! Indien! men! de! testator! zijn! familieleden! helemaal! geen! deel! wil! geven! voorziet! men! een! andere! vertrouwenspersoon! die! geen! familie! is,! bijvoorbeeld! beste! vriend.! Aangezien! die! vriend! staat! aangeduid! als! legataris! kunnen!de!broers!en!zussen!geen!belang!aantonen!voor!het!weigeren!van!machtiging.!! ! Ten. derde. houdt! men! ook! rekening! met! de! bescherming! van! de! rechtspersoon! zelf.! Als! X! bijvoorbeeld! zijn! kunstcollectie! schenkt! aan! museum! Y! onder. de. voorwaarde. dat! er! een! nieuw! museum! voor! gebouwd! wordt! (veel! duurder! dan! de! kunstcollectie)! kan! de! OH! dit! weigeren.!! ! Als.laatste.moet!ook!de!wil!van!de!erflater!in!acht!worden!genomen.! 3..Personen.die.niet.als.legataris.kunnen.worden.aangeduid. Ze!zijn!onbekwaam!om!een!legaat!of!schenking!te!ontvangen.! a.#Artikel#907#BW# “Een&minderjarige,&al&heeft&hij&de&leeftijd&van&zestien&jaren&bereikt,&kan,&zelfs&bij&testament,& geen& beschikking& maken& ten& voordele& van& zijn& voogd.& Een& minderjarige& kan,& wanneer& hij& meerderjarig& geworden& is,& noch& bij& schenking& onder& de& levenden,& noch& bij& testament,& beschikken&ten&voordele&van&zijn&gewezen&voogd,&zolang&de&slotrekening&over&de&voogdij&niet& gedaan& en& aangezuiverd& is.& & Het& voor& de& twee& voorafgaande& gevallen& bepaalde& is& niet& van& toepassing&op&de&bloedverwanten&in&de&opgaande&lijn&van&de&minderjarige,&die&zijn&voogd&zijn& of&geweest&zijn.”& ! !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 2 !Dit! is! de! vrees! dat! belangrijke! (onroerende)! goederen! voor! lange! tijd! uit! het! economisch! verkeer! zouden! verdwijnen.! 126!

!

Een! voogd! kan! geen! legaat! krijgen! van! een! minderjarige! zolang! de! slotrekening! niet! is! opgemaakt.! Men! zal! moeten! onderzoeken! of! de! voogd! het! vermogen! goed! heeft! beheerd! wanneer!het!kind!meerderjarig!wordt.!Toch!wordt!dit!artikel!soepel!geïnterpreteerd!en!staat! er!een!verjaring!van!vijf!jaar!op.!Een!uitzondering!is!wanneer!de!voogd!een!bloedverwant!is! in!opgaande!lijn.!! b.#Artikel#909#BW#en#artikel#911#BW# “(Doctors&in&de&geneesV,&heelV&en&verloskunde,)&officieren&van&gezondheid&en&apothekers,&die& een&persoon&hebben&behandeld&gedurende&de&ziekte&waaraan&hij&overleden&is,&kunnen&geen& voordeel&genieten&van&beschikkingen&onder&de&levenden&of&bij&testament,&die&hij,&in&de&loop& van&die&ziekte,&te&hunnen&behoeve&mocht&hebben&gemaakt.!(Beheerders&en&personeelsleden& van& rustoorden,& rustV& en& verzorgingstehuizen& alsmede& van& om& het& even& welke& collectieve& woonstructuur&ook&voor&bejaarden&kunnen&geen&voordeel&genieten&van&beschikkingen&onder& de&levenden&of&bij&testament&die&een&persoon&die&in&hun&instelling&heeft&verbleven&gedurende& zijn&verblijf&aldaar&te&hunnen&behoeve&mocht&hebben&gemaakt.)!! !!Hiervan&zijn&uitgezonderd&:& &&1°& de& beschikkingen& tot& vergelding& van& diensten,& onder& bijzondere& titel& gemaakt,& met& inachtneming&van&het&vermogen&van&de&beschikker&en&van&de&bewezen&diensten;& &&2°& De& algemene& beschikkingen& ten& voordele& van& bloedverwanten& tot& en& met& de& vierde& graad,& mits& de& overledene& geen& erfgenamen& in& de& rechte& lijn& achterlaat;& tenzij& degene& ten& voordele&van&wie&de&beschikking&gemaakt&is,&zelf&tot&die&erfgenamen&behoort;& &&(3°& de& beschikkingen& ten& voordele& van& de& echtgenoot,& de& wettelijk& samenwonende& of& de& persoon&met&de&wie&de&beschikker&een&feitelijk&gezin&vormt.!Dezelfde®els&worden&in&acht& genomen&ten&aanzien&van&de&bedienaren&van&de&erediensten&en&andere&geestelijken,&alsmede& ten&aanzien&van&de&afgevaardigden&van&de&Centrale&Vrijzinnige&Raad.)”& ! Een! legaat! kan! niet! ontvangen! worden! door! een! dokter! als! hij! de! behandelende! arts! was! tijdens! de! ziekte! waaraan! de! erflater! is! gestorven.! In! het! artikel! spreekt! men! ook! over! officieren. van. gezondheid.! Dit! zijn! personen! die! vroeger! werden! beschouwd! als! een! tweederangs! dokter.! Nu! wordt! onder! deze! term! verstaan:! alle! personen! met! een! medisch! beroep.!In!een!parlementaire!beslissing!werd!overeengekomen!dat!men!het!woord!zou!laten! staan! in! de! wet! en! werd! daarbij! beslist! wat! er! juist! onder! die! term! valt.! Het! verplegend! personeel!staat!niet!in!de!wet,!maar!volgens!de!rechtspraak!vallen!zij!ook!onder!dit!artikel.! Het! personeel! of! bestuurder! van! een! rusthuis! kan! ook! geen! legataris! zijn.! Daartegenover! staat!wel!dat!een!gift!aan!het!rusthuis!zelf!niet!uitgesloten!is.!Ook!geestelijken!of!dienaren! van! de! eredienst! moeten! zich! aan! het! artikel! houden,! net! als! de! afgevaardigde! van! de! Centrale!Vrijzinnige!Raad.!Het!derde!bolletje!bevat!dan!weer!een!uitzondering!op!het!artikel.! Het! artikel! wordt! heel! streng! geïnterpreteerd! en! bevat! een! onweerlegbaar! vermoeden! an! misbruik.!! & “Iedere&beschikking&ten&voordele&van&een&onbekwame&is&nietig,&hetzij&men&ze&vermomt&onder& de&vorm&van&een&overeenkomst&onder&bezwarende&titel,&hetzij&men&ze&maakt&op&naam&van& tussenpersonen.& Als& tussenpersonen& worden& beschouwd& de& ouders,& de& kinderen& en& afstammelingen&en&de&echtgenoot&van&de&onbekwame&(of&de&persoon&met&wie&deze&wettelijk& samenwoont).”& ! Onder! artikel! 911! BW! vallen! tussenpersonen! die! ook! niet! mogen! aanvaarden.! Dit! zijn! bijvoorbeeld! de! kinderen,! echtgenoot,! wettelijk! samenwonende! partner! of! ouders! van! de! 127!

!

arts.! De! feitelijk! samenwonende! partner! wordt! niet! vermeld! en! zou! dus! eventueel! als! legataris!kunnen!worden!aangesteld.!! ! Artikel!908!BW!treedt!in!werking!op!1!september!2014!en!heeft!te!maken!met!de!regels!met! voorlopig!bewind.!Ook!de!bewindvoerder!is!onbekwaam!om!legaten!te!ontvangen.! c.#Artikel#8#Organieke#Wet#Notariaat# “De¬arissen&mogen&geen&akten&verlijden&waarin&zij&zelf,&hun&(echtgenoot)&of&hun&bloedV&of& aanverwanten,&in&de&rechte&lijn&zonder&onderscheid&van&graad,&en&(in&de&zijlijn&tot&en&met&de& derde& graad),& partij& zijn& of& waarin& enige& bepaling& te& hunnen& voordele& voorkomt.& De& bovenstaande& bepaling& geldt& niet& voor& de& notulen& van& de& algemene& vergadering& van& aandeelV&of&obligatiehouders&van&een&kapitaalvennootschap,&van&een&besloten&vennootschap& met&beperkte&aansprakelijkheid&of&van&een&coöperatieve&vennootschap,&tenzij&de¬aris,&zijn& (echtgenoot),&zijn&bloedverwant&of&zijn&aanverwant&in&de&verboden&graad&lid&van&het&bureau,& bestuurder,&zaakvoerder,&commissaris&of&vereffenaar&van&de&vennootschap&is.”& ! Stelt!dat!geen!notaris!of!mensen!die!dicht!bij!de!notaris!staan!mogen!worden!aangesteld!als! legataris.!! d.#Artikel#51#§7,#lid#1#Organieke#Wet#Notariaat# “Geassocieerde¬arissen&mogen&geen&akte&verlijden&waarin&een&van&hen,&hun&echtgenoot&of& hun&bloedV&of&aanverwanten,&in&de&rechte&lijn&zonder&onderscheid&van&graad,&en&in&de&zijlijn& tot& en& met& de& derde& graad,& partij& zijn& of& waarin& enige& bepaling& ten& voordele& van& deze& personen&voorkomt.&Deze&bepaling&geldt&niet&voor&de¬ulen&van&de&algemene&vergadering& van&aandeelV&of&obligatiehouders&van&een&kapitaalvennootschap,&een&besloten&vennootschap& met& beperkte& aansprakelijkheid& of& een& coöperatieve& vennootschap,& tenzij& één& van& de& vennoten,& zijn& echtgenoot,& zijn& bloedV& of& aanverwant& in& de& verboden& graad,& lid& van& het& bureau,&bestuurder,&zaakvoerder,&commissaris&of&vereffenaar&van&de&vennootschap&is.”& e.#Artikel#10,#lid#5#Organieke#Wet#Notariaat# Een! notaris! kan! zichzelf! niet! als! legataris! in! een! notarieel! testament! vermelden! dat! hij! opstelt.!Hij!kan!evenmin!de!personen!die!dichtbij!de!notaris!staan!of!de!getuigen!of!mensen! dicht!bij!de!getuigen!in!het!testament!vermelden.! 4..Het.legaat.ten.gevolge.van.een.concubant. In! de! jaren! ’70! woedde! er! veel! discussie! of! dit! soort! legaat! wel! mogelijk! was.! Is! er! geen! ongeoorloofde!oorzaak?!De!discussie!stamt!uit!die!tijd!omdat!men!toen!niet!ongehuwd!kon! samenwonen! op! de! manier! alsof! men! gehuwd! was.! Vandaag! is! dit! echter! geen! probleem! meer.!Schenkingen!en!legaten!aan!een!samenwonende!partner!worden!vandaag!niet!meer! aanzien!als!ongeldig,!zelfs!niet!in!geval!van!overspel.!Er!bestaat!enkel!een!probleem!wanneer! men! betaalt! via! legaat! voor! seks! (zie! eerder! voorbeeld).! Men! vermeldt! meestal:! ongeldigheid!wegens!het!doen!ontstaan!of!vergoeden!van!ongeoorloofde!betrekkingen.!! 5..Het.beding.van.onvervreemdbaarheid?.. Dit!kan!in!een!testament!opgenomen!worden!onder!twee!voorwaarden:!het!moet!in!de!tijd! beperkt! zijn! en! er! moet! een! belang! zijn! om! die! clausule! op! te! nemen.! In! Belgisch! recht! is! zoals! eerder! gezegd! de! vrees! voor! de! dode! hand! opgenomen! en! daarom! legt! men! deze! voorwaarden!op.!Men!kan!dus!zeggen!dat!men!de!nalatenschap!overlaat!aan!de!kinderen,! waarmee! niets! kan! gebeuren! tot! zij! de! leeftijd! van! 23! jaar! bereikt! hebben.! Er! is! een! 128!

!

beperking!in!de!tijd!aanwezig!en!het!belang!kan!worden!teruggevonden!in!de!maturiteit!die! zij!tegen!dan!normaal!gezien!hebben!bereikt!om!over!het!vermogen!te!beschikken.!! 6..Moet.het.testament.ook.in.een.ander.land.uitvoering.krijgen?.. Er!zijn!hierbij!twee!zaken!van!belang:!vorm!en!inhoud.!Een!notarieel!testament!moet!naar! vorm!als!geldig!worden!aanvaard.!In!Dubai!zullen!ze!een!notarieel!testament!dus!als!geldig! aanzien,!maar!een!eigenhandig!geschreven!testament!niet.!Meer!problemen!treft!men!aan! bij!de!inhoud.!In!andere!landen!en!zeker!de!landen!die!worden!beheerst!door!de!common! law! hebben! bepaalde! juridische! begrippen! een! totaal! andere! betekenis.! Men! zal! dus! de! vorm! van! het! testament! wel! aanvaarden,! maar! niet! wat! erin! staat.! Wat! kan! men! hieraan! doen?!Men!zal!de!tekst!van!het!testament!vooraf!laten!bekijken!door!een!persoon!van!het! land!waar!men!wil!dat!het!testament!ook!uitwerking!krijgt!of!men!laat!een!apart!testament! opmaken! voor! hetgeen! wat! in! het! andere! land! moet! worden! geregeld.! Zo! heeft! men! een! testament!dat!zowel!coherent!is!qua!vorm!en!inhoud!voor!België!en!land!X.! 7..Het.beding.waarbij.afbreuk.wordt.gedaan.aan.de.herroepbaarheid.van.het.testament. Men! kan! niet! zeggen! dat! men! een! testament! heeft! opgesteld! dat! nooit! kan! worden! herroepen.! Deze! bepaling! gaat! in! tegen! een! van! de! vormvereisten! van! een! testament.! De! herroepbaarheid! is! een! van! de! essentiële! kenmerken! die! aanwezig! moeten! zijn! bij! een! testament.!! ! Volgens! Bael! vormt! de! clausule! op! zich! niet! echt! een! probleem,! want! een! testament! kan! toch!altijd!herroepen!worden,!of!men!het!nu!verbiedt!in!het!testament!of!niet.!Men!moet! kijken!het!echt.de!laatste!wil!is!van!de!testator.!Indien!het!de!wil!is!van!de!testator!om!niet! te!herroepen!zal!het!niet!nietig!worden!verklaard,!maar!wel!indien!de!testator!dacht!dat!hij! niet!kon!herroepen!ingevolge!de!clausule!en!dat!eigenlijk!wel!wou.!

I..FISCAAL.GEÏNSPIREERDE.TESTAMENTEN. Vaak!hebben!testamenten!(ook)!een!fiscaal!doel.!Men!moet!echter!rekening!houden!met!de! antimisbruikbepaling.!Rechtshandelingen!met!een!louter!fiscaal!doel!mogen!als!onbestaande! worden!beschouwd.!Volgens!de!letterlijke!interpretatie!van!de!wet!is!dit!niet!van!toepassing! op!testamenten.!Ook!Bael!en!de!laatste!circulaire!bevestigen!deze!stelling.!Dit!is!belangrijk! voor! de! praktijk! want! met! een! zet! worden! verschillende! handelingen! van! de! zwarte! lijst! geschrapt.! Men! bedoelt! hier! vooral:! het! testament! met! maximale! benutting! van! gunstregimes,!het!duoelegaat,!testament!met!generation!skipping!en!het!kinderloos!vrijgezel! testament.! Waarom! vallen! testamenten! niet! onder! de! wettekst?! Het! moet! volgens! de! letterlijke! interpretatie! gaan! om! rechtshandelingen! die! de! belastingplichtige! zelf. stelt.! Vermits! de! testator! zelf! niet! de! belastingplichtige! is! valt! zijn! handeling! niet! onder! de! antimisbruikbepaling.! 1..Testament.met.duollegaat. Een!duoelegaat!is!een!formule!waarbij!in!een!testament!de!ene!begunstigde!(meestal!vzw)! en! legaat! krijgt! op! voorwaarde! dat! hij! de! successierechten! van! de! andere! begunstigde! betaalt.!De!minst!belaste!betaalt!de!successierechten!van!de!hoger!belaste.!! ! Stel:!Er!is!een!legaat!van!250.000!euro!in!het!voordeel!van!een!neef.!! • De!successierechten!voor!een!begunstigde!in!zijn!graad!bedragen:! o 0e75.000!euro:!45%! 129!

!

o 75.000e125.000!euro:!55%! o >125.000!euro:!65%! ! "!In!totaal:!142.500!aan!successierechten,!er!blijft!nog!107.500.euro! netto!over.!! Men! zou! het! geld! reeds! op! voorhand! tegen! 7%! kunnen! schenken,! maar! gaat! niet! want! testator!zou!geld!tijdens!leven!wel!nog!nodig!kunnen!hebben.!!! ! Een!alternatieve!oplossing!is!dat!men!een!legaat!aan!een!VZW!geeft!van!125.000!euro!met! de!last!om!de!successierechten!te!betalen!verbonden!aan!het!legaat!van!125.000!euro!van! de! neef.! De! VZW! moet! 8,5%! betalen! op! haar! legaat! van! 125.000! euro,! wat! 10.625! euro! is! plus!de!successierechten!op!het!legaat!van!125.000!euro,!die!(33.750+27.500)!61.250!euro! bedragen.! De! VZW! houdt! 53.125! euro! en! de! neef! bekomt! een! nettobedrag! van! 125.000! euro.!Ondanks!het!kleinere!legaat!behoudt!hij!nu!meer!dan!bij!een!legaat!van!250.000!euro.!!! ! Deze!techniek!steunt!op!de!bepaling!van!artikel!64,!lid!2!W.!Succ:!De!last!opgelegd!aan!een! erfgenaam!of!legataris!om!de!rechten!(en!kosten)!te!betalen!verbonden!aan!het!legaat!van! een! ander! persoon,! kan! niet! worden! beschouwd! als! en! legaat! (=! dus! niet! beschouwen! als! legaat!in!het!voordeel!van!de!neef).!! ! Een! probleem! is! wel! dat! bij! evolutie! van! het! vermogen! een! aanpassing! nodig! is! van! het! testament.!Men!moet!dus!een!voldoende!ruim!bedrag!voorzien!voor!de!VZW.!! ! Het! kan! wel! zijn! dat! de! VZW! een! machtiging! zal! nodig! hebben.! Het! is! ook! mogelijk! dat! de! VZW!telkens!andere!mensen!aan!de!leiding!heeft!staan,!waarbij!het!vermogen!telkens!van! samenstelling!verandert!en!dus!steeds!weer!een!nieuw!testament!nodig!is.!! ! Een!omgekeerd!duoelegaat!bestaat!ook.!Men!belooft!aan!de!VZW!dat!het!netto!25.000!euro! zal! krijgen! en! alles! wat! nodig! is! om! alle! successierechten! te! betalen.! Bij! evolutie! van! het! vermogen!is!dus!geen!aanpassing!nodig!van!het!testament.!Bael!past!altijd!dit!principe!toe.! De! neef! wordt! dus! aangesteld! als! algemene! legataris! en! de! VZW! als! bijzondere.! De! VZW! krijgt!125.000!euro!om!de!successierechten!te!betalen.!Zo!zal!ze!nooit!worden!aangesproken! voor! schulden! van! de! legataris! of! successierechten! en! zijn! er! geen! problemen! met! de! persoonlijke!spullen!van!de!legataris.!! 2..Testament.in.het.voordeel.van.de.kleinkinderen. Niet!gezien,!wel!slides.! 3..Testament.in.het.voordeel.van.de.kinderen.onder.de.last.om.bepaald.bedrag.schuldig.te. erkennen.aan.de.kleinkinderen,.opeisbaar.bij.het.overlijden.van.het.kind?.. Niet!gezien,!wel!slides.! 4..Legaten.van.onroerende.goederen.om.het.verdelingsrecht.te.vermijden. Niet!gezien,!wel!slides.!

J..DE.HERROEPING.VAN.HET.TESTAMENT.DOOR.DE.TESTATOR. Een! testament! is! essentieel! eenzijdig! en! op! elk! herroepbaar.! Het! herroepen! kan! zowel! uitdrukkelijk!als!impliciet!gebeuren.!

130!

!

1..Uitdrukkelijke.herroeping. Men! kan! herroepen! door! bijvoorbeeld! een! nieuw! testament! te! maken! en! daarin! uitdrukkelijk! alle! oudere! of! andere! testamenten! te! herroepen.! Door! om! het! even! welke! notariële!akte!kan!men!een!testament!herroepen.!Zijn!daarvoor!ook!twee!getuigen!nodig?!In! principe! niet,! maar! omdat! veel! mensen! niet! meer! weten! of! ze! wel! al! ooit! een! testament! gemaakt!hebben,!laat!men!standaard!twee!getuigen!optreden!om!nietigheid!te!vermijden.! Men!kan!ook!een!notarieel!testament!herroepen!door!een!eigenhandig!testament,!maar!het! nadeel! hiervan! is! dat! een! eigenhandig! testament! minder! stevig! is! dan! een! notarieel.! Een! herroeping!kan!ook!op!haar!beurt!worden!herroepen.!! ! Wat!als!andere!bepalingen!van!het!testament!geen!uitvoering!krijgen?!Men!moet!rekening! houden! met! artikel! 1037! BW! dat! stelt! dat! de! in! een! later! testament! gedane! herroeping! al! haar!kracht!behoudt,!al!blijft!de!nieuwe!akte!onuitgevoerd!wegens!onbekwaamheid!van!de! benoemde!erfgenaam!of!van!de!legataris,!of!wegens!weigering!om!te!aanvaarden.!! ! Er!zijn!ook!twee!gevallen!uit!de!rechtspraak!die!op!zijn!minst!een!beetje!merkwaardig!zijn.! Een!eerste!Cassatiearrest!uit!1987!past!de!principes!die!hierboven!zijn!besproken!niet!echt! toe.!Een!vrouw!maakte!een!testament!ten!voordele!van!de!stad!Oostende!onder!de!last!dat! het!legaat!werd!gebruikt!voor!bejaardenzorg.!Na!dit!eerste!testament!herroept!ze!echt!en! kent! ze! in! het! nieuwe! testament! datzelfde! legaat! toe! aan! de! Kiwanis! van! Oostende! met! inbegrip!van!dezelfde!voorwaarde.!Dit!testament!herroept!ze!nog!eens!om!het!dan!daarna! weer! te! legateren! aan! de! Rotary! van! Oostende.! Ook! dit! testament! herroept! ze! nog! een! laatste!keer!om!in!haar!finale!testament!de!Lions!van!Oostende!als!legataris!te!vermelden.! Het! probleem! echter! met! deze! serviceclubs! is! dat! zij! (meestal)! geen! rechtspersoonlijkheid! hebben! en! dat! is! nu! juist! een! voorwaarde! waarover! een! legataris! wel! moet! beschikken.! D! erfgenamen!zijn!natuurlijk!blij!want!het!testament!kan!dus!geen!uitwerking!hebben!en!gaat! de! vrij! grote! erfenis! naar! hen.! Het! Hof! van! Beroep! zegt! echter! dat! de! herroepingen! geen! herroepingen!zijn!want!de!legatarissen!konden!nooit!erven.!Het!allereerste!testament!is!dus! nog! altijd! geldig.! De! stad! Oostende! kreeg! dus! het! testament! om! het! te! gebruiken! voor! bejaardenzorg,!aangezien!zij!wel!rechtspersoonlijkheid!had.!Het!was!ook!niet!de!wil!van!de! vrouw!om!deze!testamenten!geen!uitwerking!te!laten!krijgen!en!alles!aan!haar!erfgenamen! te!geven.!! "!Het!is!dus!perfect!mogelijk!dat!een!herroeping!vervalt!als!de!rest!van!het!testament!geen! uitwerking!krijgen!(onverbrekelijk!verbonden).! ! Een! tweede! geval! doet! zich! ook! voor! waarin! een! vrouw! haar! hele! nalatenschap! aan! haar! echtgenoot! geeft! met! het! loutere! doel! de! reserve! uit! te! schakelen! van! haar! ouders.! De! vrouw!wilde!eigenlijk!niet!alles!aan!haar!man!geven,!maar!onder!andere!ook!haar!neefjes!en! nichtjes! begiftigen! en! eventueel! zelfs! een! deel! aan! een! goed! doel! schenken.! Als! ze! zo’n! testament!zou!opmaken!met!daarin!deze!bijzondere!legaten!opgenomen,!zouden!de!ouders! echter! hun! reserve! op! die! bijzondere! legaten! kunnen! uitoefenen! en! dat! wilde! ze! ten! allen! koste! vermijden.! Wat! had! ze! dus! gedaan?! De! vrouw! maakt! bij! notariële! akte! op! dat! haar! man!bij!overlijden!zal!worden!aangesteld!als!algemene!legataris.!Daarnaast!schrijft!ze!echter! een! briefje! waarin! die! bijzondere! legaten! staan! vermeld! aan! haar! neefjes! en! nichtjes.! Dit! geeft!ze!ook!in!bewaring!bij!de!notaris!met!de!vraag!dit!briefje!niet!aan!de!ganse!familie!te! tonen!bij!voorlezing!van!het!testament!zodat!het!lijkt!dat!enkel!haar!echtgenoot!zal!erven!bij! testament.!Mag!de!notaris!dit!briefje!achterhouden?!Natuurlijk!niet!!Ten!eerste!is!het!fiscale! 131!

!

fraude,! aangezien! de! neefjes! en! nichtjes! successierechten! zouden! moeten! betalen! in! de! schaal! van! 65%! en! ten! tweede! bedriegt! men! de! reservataire! erfgenamen.! De! vrouw! komt! dus!met!haar!probleem!bij!Bael!en!Bael!raadt!haar!aan!om!bij!hem!een!nieuw!testament!op! te! maken! en! alle! vorige! testamenten! te! herroepen.! Toevallig! deed! zich! een! gelijkaardige! zaak!voor!die!voor!het!Hof!van!Beroep!is!gekomen.!De!vrouw!had!ook!haar!vorige!testament! herroepen!maar!niet. het!briefje!dat!eigenlijk!de!vorm!had!van!een!eigenhandig!testament.! Om! te! bepalen! of! een! testament! een! testament! is! moet! men! kijken! naar! de! wil! van! de! testator!en!het!was!inderdaad!de!wil!van!de!opsteller!om!die!bijzondere!legaten!uitwerking! te!doen!krijgen.!Hierdoor!werd!het!briefje!als!testament!aanvaard!en!konden!de!ouders!dus! wel!hun!reserve!uitoefenen.!Wat!gaat!Bael!nu!doen!bij!zijn!geval?!Hij!zal!in!het!testament! alle!andere!testamenten!herroepen!EN.alle!geschriften/beschikkingen!die!te!maken!hebben! met!de!nalatenschap!van!de!vrouw.!! ! Nog!een!andere!mogelijkheid!is!het!in!stukken!scheuren!van!een!testament!om!uitwerking!te! vermijden.!Dit!kan!echter!alleen!gedaan!worden!bij!een!eigenhandig!testament!en!lukt!niet! bij! een! notarieel! en! internationaal! testament.! Een! notaris! zal! dit! niet! willen! doen.! Hier! betreft!het!eigenlijk!een!natuurlijke!vernietiging!door!een!testator.!Doet!ieamand!ander!sidt! dan!is!dit!geen!geval!van!herroeping.! 2..Stilzwijgende.herroeping. Een!stilzwijgende!herroeping!kan!gebeuren!doordat!uit!de!inhoud!van!het!nieuwe!testament! blijkt! dat! men! het! voorgaande! heeft! herroepen.! (Dit! kan! ook! door! een! latere! contractuele! erfstelling.)! Er! moet! ook! een! onderscheid! worden! gemaakt! tussen! een! intentionele! en! materiële! onverenigbaarheid.! Indien! de! uitvoering! niet! overeenstemt! met! de! wil! van! de! erflater,! moet! men! interpreteren! volgens! zijn! wil.! Het! in! principe! is! dat! men! beide! testamenten! samen! uitvoert.! Er! is! dus! een! beperkende! interpretatie! van! de! impliciete! herroeping.! ! Als!een!persoon!zijn!vriendin!begiftigt!met!een!huis!in!een!testament,!maar!tijdens!zijn!leven! het!huis!nog!verkoopt!dan!is!dit!een!impliciete!herroeping!van!een!legaat.!Wat!als!het!huis! onteigend! wordt?! Een! onteigening! gaat! niet! uit! van! de! wil! van! de! eigenaar! van! het! huis.! Toch!kan!het!testament!geen!uitwerking!krijgen!wegens!gebrek!aan!voorwerp.!Er!is!namelijk! geen!uitdrukkelijke!zaakvervanging!voorzien.!!

K..DE.INTERPRETATIE.VAN.DE.TESTAMENTEN. Als! basisregel! past! men! de! interpretatieregels! toe! uit! het! verbintenissenrecht,! maar! er! is! evolutie! in! de! rechtspraak.! Bij! een! testament! is! er! qua! interpretatie! toch! een! verschil! aangezien! het! een! plechtige! akte! betreft.! Men! zal! zich! dus! sneller! opstellen! bij! de! interpretatie!ervan.!! ! De!traditionele!opvatting!is!dat!een!duidelijk!testament!niet!mag!worden!geïnterpreteerd!en! de! bedoeling! van! de! testator! steeds! een! grondslag! moet! vinden! in! de! tekst! van! het! testament.! Omdat! het! testametn! een! plechtige! akte! is,! zei! men! vroeger! dat! men! bij! interpretatie! moest! steunen! op! elementen! in! het! testament! en! niet! op! extrinsieke! elementen.! De! bedoeling! mag! in! elk! geval! niet! onverenigbaar! zijn! met! de! gebruikte! bewoording.! In! theorie! is! er! aldus! een! onderscheid! gemaakt.! Bij! de! interpretatie! van! een! gewone!overeenkomst!die!geen!plechtige!akte!is,!kan!je!wat!verder!gaan!in!je!interpretatie.! Bij! een! plechtige! akte! daarentegen! dien! je! echter! dichter! bij! de! bewoordingen! van! het! 132!

!

testament! te! blijven! bij! eigen! interpretatie.! In! de! praktijk! moet! men! dit! toch! nuanceren.! Volgens! Bael! is! het! zo! dat! het! feit! dat! een! testament! een! plechtige! akte! is,! men! dat! niet! meer! laat! doorwegen! bij! de! interpretatie.! Indien! men! arresten! hieromtrent! gaat! bekijken! lijkt! dezelfde! interpretatie! te! worden! gegeven! als! aan! gewone! overeenkomsten.! Toch! zijn! sommige! interpretatieregels! strijdig.! Cassatie! zegt! namelijk! dat! interpretatieregels! niet! louter!hulpmiddelen!zijn,!maar!wettelijke!bepalingen!waarvan!de!miskenning!kan!leiden!tot! vernietiging! van! het! testament.! De! rechter! zal! echter! meestal! ! op! grond! van! intuïtie! beslissen! en! zal! dan! kijken! naar! art.! 1156! BW! om! daar! een! juridische! omkadering! aan! te! geven!of!een!juist!interpretatieregeltje!zoeken.!(verschillende!regels,!zie!slides)!

L.. NIETIGHEID,. GERECHTELIJKE. HERROEPING. EN. VERVAL. VAN. TESTAMENT. OF. LEGAAT. 1..Nietigheid.(heel.snel.gezien,.zie.ook.slides). Wanneer?! Als! een! testator! bijvoorbeeld! niet! meer! gezond! van! geest! was,! of! men! een! testament! maakt! in! het! voordeel! van! een! prostituee,! als! vergoeding! voor! haar! prestaties.! (gaat!tegen!de!openbare!orde!in)! 2..Gerechtelijke.herroeping.(heel.snel.gezien,.zie.ook.slides). Een!testament!kan!herroepen!worden!voor!de!rechter.!Je!kan!bijvoorbeeld!een!testament,! als!wettelijk!erfgenaam,!laten!herroepen!op!grond!van!onwaardigheid.!(zie!artikels!in!slides)! 3..Verval.van.het.legaat.(heel.snel.gezien,.zie.ook.slides). Er!is!verval!in!vier!gevallen:!vooroverlijden!van!de!legataris,!tenietgaan!van!de!gelegateerde! zaak!(Bael!legateert!zijn!bibliotheek,!maar!die!is!afgebrand),!verwerping!door!de!legataris!en! verdwijning!van!oorzaak.!(zie!hierboven!evolutie)! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! 133!

!

! ! ! ! ! !

DEEL.VI:.DE.SCHENKING. Bij! rechtshandelingen! maakt! men! het! onderscheid! tussen! diegene! onder! bezwarende! titel! en!diegene!onder!kosteloze!titel.!Contracten!kunnen!ook!uit!vrijgevigheid!worden!opgesteld! of!het!kan!een!gift!behelzen.!Er!zijn!namelijk!drie!soorten!giften:!de!schenkingen,!de!legaten! en! de! contractuele! erfstellingen.! Twee! van! de! drie! werden! hierboven! reeds! besproken! en! om!het!geheel!af!te!sluiten!wordt!hier!de!schenking!ter!afsluiting!bekeken.!!

A..CONSTITUTIEVE.BESTANDDELEN. Artikel! 894! BW! stelt:! “& Een& schenking& onder& leven& is& een& akte& waarbij& de& schenker& zich& dadelijk3&en&onherroepelijk&van&de&geschonken&zaak&ontdoet,&ten&voordele&van&de&begiftigde,& die&ze&aanneemt.”!! ! Het!is!duidelijk!dat!een!schenking,!waarbij!de!schenker!zich!dadelijk!en!onherroepelijk!van! de!geschonken!zaak!ontdoet,!!steunt!op!twee!intrinsieke!elementen.!! Ten! eerste! is! er! het! materiële! element! dat! zegt! dat! er! een! verrijking! van! de! begiftigde! en! verarming! van! de! schenker! moet! zijn.! Dit! gebeurt! door! de! afstand! of! overdracht! van! een! vermogensbestanddeel! van! de! schenker,! met! als! gevolg! een! zakelijke! verarming! van! de! schenker!en!een!verrijking!van!de!begiftigde.!Het!betreft!om!het!even!welke!verarming,!hoe! gering! ze! ook! is.! Het! is! niet! noodzakelijk! dat! het! vermogen! van! de! begiftigde! wordt! vermeerderd.!De!verarming!moet!de!oorzaak!van!de!verrijking!zijn!en!de!schenker!moet!zich! dadelijk! en! onherroepelijk! van! de! geschonken! zaak! ontdoen! (zie! ook! potestatieve! voorwaarde).! Het!tweede!element!betreft!het!intentionele!element.!De!schenker!moet!de!intentie!hebben! om!te!begiftigen!(=!animus&donandi).!Men!verwacht!geen!economische!tegenprestatie!in!ruil! en!men!wil!niet!een!eerder!geleverde!prestatie!vergoeden.!! ! De!kwalificatie!gegeven!aan!de!handeling!door!de!partijen!is!niet!bepalend.!De!intentie!kan! blijken! uit! een! geschrift,! maar! rechter! kan! de! kwalificatie! die! partijen! er! aan! geven! opzij! schuiven.!Dit!maakt!het!er!dus!niet!makkelijker!op.! ! In!de!context!van!aanwas!ontstaat!nogal!eens!discussie!of!men!nu!wel!of!niet!te!maken!heeft! met! een! schenking! (man! zegt! dat! hij! bij! overlijden! van! zijn! vrouw,! haar! deel! krijgt.! Vrouw! zegt! net! hetzelfde).! Meerderheid! van! de! rechtsleer! zegt! dat! zelfs! bij! gelijkwaardigheid! van! prestaties! er! een! schenking! kan! zijn,! namelijk! als! er! intentie! is! om! te! begiftigen.! Het! sleutelcriterium!bij!aanwas!is:!is!er!animus!donandi!of!niet?!Dit!is!belangrijk!om!aan!te!tonen! voor! eventuele! reservataire! aanspraken,! alsook! de! fiscale! rechten! zijn! anders! dan! bij! overeenkomsten!onder!bezwarende!titel.!Bij!een!beding!van!aanwas!beweert!men!vaak!dat! het!wel!gesloten!is!onder!bezwarende!titel!want!men!sluit!een!overeenkomst!af!met!de!kans! !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 3 !Er!wordt!aangenomen!dat!men!rekening!houdt!met!een!termijn!van!twee!weken.! 134!

!

dat!men!een!deel!kan!verkrijgen!bij!overlijden!van!de!andere.!De!wederprestatie!is!dus!het! eventuele! eerder! overlijden.! Men! komt! aldus! een! kanscontract! overeen.! De! enige! voorwaarde!die!zal!gesteld!worden!is!dat!de!kansen!evenwichtig!zijn!verdeeld.!Wanneer!een! vader! van! 60! een! kanscontract! afsluit! met! zijn! dochter! van! 20! is! de! balans! niet! eerlijk! verdeeld.!De!kans!is!namelijk!veel!groter!dat!de!dochter!haar!vader!zal!overleven.! ! In! de! definitie! van! het! BW! staat! nog! iets! anders:! schenker! moet! zich! dadelijk. en! onherroepelijk! van! de! geschonken! zaak! ontdoen.! Als! een! schenking! niet! onherroepelijk! is,! dan!is!ze!dus!nietig.!In!de!traditionele!rechtsleer!zegt!men!dat!het!betekent!dat!de!schenker! op! geen! enkele! manier! kan! terugkomen! op! de! schenking! en! dat! de! schenking! onder! potestatieve!voorwaarde!nietig!is.!! ! Volgens! het! verbintenissenrecht! is! een! zuiver! potestatieve! voorwaarde! altijd! nietig.! Een! overeenkomst! onder! potestatieve! voorwaarde! komt! tot! stand! onder! een! ! voorwaarde! waarvan!de!vervulling!louter!afhangt!van!de!wil!van!één!van!de!partijen.!! ! Een! zuiver! potestatieve! voorwaarde! kan! zowel! opschortend! als! ontbindend! zijn.! Een! verbintenis! onder! ontbindende! voorwaarde! betekent! dat! bij! vervulling! van! de! voorwaarde! de! gesloten! overeenkomst! komt! te! vervallen! waarna! partijen! worden! hersteld! in! hun! oorspronkelijke!toestand.!Ze!is!op!schortend!wanneer!er!pas!totstandkoming!is!bij!vervulling! van!de!voorwaarde.!Een!verbintenis!onder!zuivere!potestatieve!opschortende!voorwaarde!is! in!het!verbintenissenrecht!altijd!nietig.!! ! De! gewone! potestatieve! voorwaarde! is! een! voorwaarde! waarbij! de! wil! afhangt! van! de! wil! van! diegene! die! zich! verbindt,! maar! ook! afhangt! van! de! wil! van! een! derde,! bepaalde! gebeurtenis!of!bepaalde!handeling.!(vb.!Ik!verkoop!mijn!huis!aan!jou,!als!ik!een!job!krijg!in! Antwerpen!en!naar!daar!verhuis).!! ! Een!gemengde!potestatieve!voorwaarde!hangt!niet!alleen!af!van!de!wil!van!diegene!die!het! recht!toekent,!maar!ook!van!de!wil!van!een!bepaalde.derde.!Volgens!het!HvB,!door!Cassatie! ook!bevestigd,!moest!een!schenking!niet!worden!verbroken!aangezien!het!niet!ging!om!een! zuiver! potestatieve! voorwaarde.! De! prof! is! echter! niet! zeker! of! het! hier! om! een! vergissing! van! een! raadsheer! van! het! HvC! gaat.! Hij! vindt! een! schenking! onder! een! ontbindende! gemengde!potestatieve!voorwaarde!dan!ook!geweldig.! • Je!kan!zeggen:!ik!schenk!u!mijn!huis,!onder!de!ontbindende!voorwaarde!dat!ik!trouw!met! Katrien.! Zo! kan! men! niet! alleen! door! de! eigen! wil! terugkomen! op! de! schenking.! Men! heeft!ook!nog!de!wil!nodig!van!de!bepaalde!derde,!Katrien.!!

B..VORMVEREISTEN. 1..De.notariële.akte. Een! schenking! moet! gebeuren! bij! notariële! akte! (=plechtige! akte).! Zo! niet,! dan! is! de! schenking! ongeldig! (931! BW).! Er! bestaan! op! de! vereiste! van! die! notariële! akte! drie! uitzonderingen:!de!vermomde!schenking,!de!onrechtstreekse!schenking!en!de!handgift.!(zie! verder).!!Hier!is!de!notariële!akte!niet!vereist.!De!notaris!maakt!het!onderscheid!tussen!de! minuute!en!originalie!akten.!De!minuutakte!is!het!origineel!van!de!notariële!akte!en!blijft!ook! bij! de! notaris! in! bewaring.! De! originalieakte! of! brevetakte! wordt! na! het! opmaken! daarvan! aan!de!partijen!uitgereikt.!! 135!

!

2..Aanvaarding. De! aanvaarding! van! de! schenking! dient! uitdrukkelijk. te! gebeuren.! Vergeet! men! dus! te! schrijven,!dat!men!de!schenking!aanvaardt,!dan!is!er!geen!geldige!schenking!gebeurd.!Indien! de! schenking! een! authentieke! akte! vereist,! moet! de! aanvaarding! in! die! akte! eveneens! (in! principe! dan! toch)! worden! vastgesteld.! Toch! kan! dit! ook! gebeuren! in! een! andere! authentieke!akte,!in!de!minuut!of!tijdens!het!leven!van!de!schenker!(moet!dan!wel!betekend! worden!aan!hem).!In!de!praktijk!wordt!dit!bijna!nooit!gedaan!(in!afzonderlijke!akte).!! ! Is! een! schenking! bij! volmacht! mogelijk?! Indien! de! schenking! een! authentieke! akte! vereist! moet! de! volmacht! tot! het! aanvaarden! van! de! schenking! een! authentieke! volmacht! zijn,! verleden!in!minuut.!Een!uitgifte!van!de!akte!volmacht!tot!aanvaarden!wordt!gehecht!aan!de! akte! schenking! of! aan! de! akte! aanneming! (als! de! aanneming! in! een! afzonderlijke! akte! gebeurt).!Aanvaarding!bij!sterkmaking!is!uitgesloten.!Hoe!aanvaardt!een!doofstomme!(936! BW)?!Indien!hij!kan!schrijven!kan!hij!zelf!of!door!een!gemachtigde!de!schenking!aanvaarden.! Hij! schrijft! de! aanvaarding! dan! onderaan! de! akte.! Indien! hij! niet! kan! schrijven,! wordt! een! curator!aangesteld.!! 3..Schenking.van.(lichamelijke.of.onlichamelijke).roerende.goederen.bij.notariële.akte.. Er! staat! op! straffe! van! nietigheid! voorgeschreven! dat! een! staat. van. beschrijving. en. een. schatting. moet! gebeuren! van! ieder! geschonken! goed! (948! BW).! Dit! moet! aan! de! minuut! worden! gehecht,! of! kan! onderhands,! ondertekend! door! schenker! en! begiftigde! (of! lasthebber!daarvan).!In!de!praktijk!wordt!dit!meestal!in!de!notariële!akte!zelf!opgenomen,! zowel!de!staat!als!de!waardering.!Bij!schenkingen!van!roerende!goederen!is!er!een!recent! Cassatiearrest! dat! stelt! dat! deze! vormvereisten! zijn! voorgeschreven! op! straffe! van! nietigheid.! Leeft! men! deze! vormvereisten! dus! niet! na,! dan! heeft! men! te! maken! met! een! nietige!schenking,!met!alle!gevolgen!van!dien.!De!staat!van!beschrijving!moet!ook!voldoende! nauwkeurig! gebeuren.! Men! kan! niet! zeggen:! ‘ik! schenk! je! alles! wat! in! mijn! appartement! staat.’!Indien!je!dit!wil!doen,!moet!je!ook!elk!stuk!aanwezig!in!het!appartement!beschrijven! en!de!waarde!erbij!vermelden.!

C..UITZONDERINGEN.OP.DE.VEREISTE.VAN.DE.NOTARIËLE.AKTE. 1..De.handgift. a.#Algemeen# Wanneer! is! het! mogelijk! een! handgift! te! doen?! Men! kan! enkel! lichamelijke! roerende! goederen! en! onlichamelijke! roerende! goederen! waarvan! het! recht! in! de! titel! is! geïncorporeerd! van! hand! tot! hand! schenken.! Dit! zijn! bijvoorbeeld! bankbiljetten,! titels! aan! toonder! (kasbons,! obligaties,! aandelen! aan! toonder).! Aandelen! op! naam,! gehele! spaarboekjes!of!cheques!op!naam!kan!men!niet!door!middel!van!een!handgift!wegschenken.! Zolang! men! het! aan! iemand! kan! doorgeven! kan! een! handgift! gebeuren! (al& komt& er& een& hijskraan&aan&te&pas).!! ! b.#Geldigheidsvereisten# Ten! eerste! is! er! de! traditio! en! dit! is! de! materiële! overdracht.! Er! moet! daadwerkelijk,! onmiddellijk! en! onherroepelijk! een! overdracht! van! roerend! goed! zijn.! Er! kan! dus! geen! schenking!via!handgift!gebeuren!van!een!schilderij,!terwijl!je!het!in!je!living!laat!hangen!en! het! niet! aan! de! begunstigde! overhandigt.! Ten! tweede! moet! er! ook! weer! een! animus. 136!

!

donandi.aanwezig!zijn.!Het!moet!dus!de!bedoeling!van!de!schenker!zijn!om!een!gift!te!doen! aan! de! begiftigde.! Die! animus! donandi! wordt! niet! vermoed! en! moet! aanwezig! zijn! op! moment!dat!de!traditio!plaatsvindt.! ! Het!gevolg!van!deze!vereisten!is!dat!men!enkel!een!gift!van!hand!tot!hand!kan!hebben!mits! naleving! van! deze! voorwaarden.! Daarom! zijn! bepaalde! giften! niet! mogelijk.! Men! kan! geen! handgift! doen! met! voorbehoud! van! vruchtgebruik.! Er! is! namelijk! geen! onmiddellijke,! onherroepelijke! en! daadwerkelijke! overdracht.! Ook! een! handgift! onder! opschortende! tijdsbepaling! is! niet! mogelijk! (vloeit! ook! voort! uit! de! voorwaarden).! Er! is! ook! een! buitengerechtelijke! bekentenis! nodig.! Hier! moet! men! wel! opletten! dat! die! bekentenis! op! zich,!de!schenking!niet!vormt.!(er!mag!niet!instaan:!ik!geef!X!aan!persoon!A).!Men!schrijft!dit! dus!best!in!verleden!tijd!of!toekomstgericht,!waarna!de!begiftigde!zal!bevestigen!dat!hij!het! goed!gekregen!heeft.!! ! Die!bevestiging!duidt!er!ook!op!dat!er!aanvaarding!moet!zijn.!Deze!aanvaarding!kan!echter! stilzwijgend! gebeuren.! De! overdracht! en! aanvaarding! moeten! wel! gebeuren! terwijl! zowel! schenker,!als!begiftigde!nog!in!leven!zijn.!! c.#Het#bewijs#van#de#handgift# Stel:!een!vrouw!woont!in!een!huis!en!naast!haar!woont!meneer!X!(de!buurman).!De!vrouw! heeft!haar!kinderen!al!20!jaar!niet!meer!gezien!en!sterft.!Binnen!de!twee!weken!staan!haar! kinderen!bij!de!notaris!voor!de!regeling!van!de!nalatenschap,!maar!wat!is!er!nu!gebeurd.!De! vrouw!heeft!haar!kasbons!(waarde!van!400.000!euro)!aan!haar!buurman!gegeven.!De!notaris! vraagt!dit!aan!de!buurman,!maar!die!ontkent!eerst.!Dit!was!geen!slimme!zet,!want!zal!later! veroordeeld!worden!voor!diefstal.!Hij!moest!de!400.000!euro!aan!kasbons!terugbetalen!aan! de! wettelijke! erfgenamen! met! daarbovenop! een! pak! interesten.! Hij! had! het! geld! echter! al! opgedaan!en!moest!hierdoor!zijn!huis!verkopen.!Toch!klinkt!het!niet!onlogisch!dat!de!vrouw! haar!kasbons!aan!haar!buurman!gegeven!heeft.!Ze!had!immers!haar!kinderen!al!twintig!jaar! niet! meer! gezien.! De! buurman! kon! de! gift! gewoon! niet! bewijzen! en! kon! zich! niet! meer! beroepen! op! het! bezit! te! goeder! trouw! aangezien! hij! eerst! ontkend! heeft! de! kasbons! te! hebben!gekregen.!! ! Hoe!bewijst!men!dus!best!een!handgift?!Men!stelt!voor!alle!zekerheid!beter!een!schriftelijk! document!achteraf!op.!De!schenker!bevestigt!eenzijdig!in!dit!geschrift!dat!hij!een!schenking! heeft! gedaan! op! bepaalde! datum.! Op! dat! document! moet! ook! eenzijdig! verklaard! worden! door!de!begiftigde!dat!hij!de!schenking!aanvaardt.!Dit!is!een!buitengerechtelijke!bekentenis! en!het!was!zo!eenvoudig!geweest!voor!de!buurman!om!de!handgift!te!bewijzen.!! ! Bij! de! bank! werken! ze! met! een! semievaste! datum.! Artikel! 7! W.! Succ.! zegt! namelijk! dat! als! iemand!een!schenking!heeft!gedaan!in!de!drie!jaar!voor!overlijden!van!de!schenker,!er!geen! registratierechten,! maar! successierechten! op! moeten! betaald! worden.! Vandaar! dat! men! gebruikt!maakt!van!een!aangetekend!schrijven!om!de!semievaste!datum!te!bekomen!en!te! kunnen!bewijzen!dat!de!schenking!langer!dan!drie!jaar!geleden!gebeurd!is.!! ! In! de! praktijk! is! deze! brief! niet! echt! nodig.! Indien! een! persoon! die! geschonken! heeft! overlijdt,!zal!de!fiscale!administratie!een!bankonderzoek!doen!van!de!laatste!drie!jaar.!Art.! 108!W.!Reg.!houdt!namelijk!een!vermoeden!in!voor!de!fiscus:!‘dat&wat&de&overledene&in&de& laatste& drie& jaar& voor& overlijden& bezat,& is& er& ook& nog& bij& overlijden.’! Dit! artikel! is! dus! een! 137!

!

machtig! wapen! voor! de! fiscus.! Wil! men! aantonen! dat! het! vermogensbestanddeel! na! meer! dan!drie!jaar!ook!nog!aanwezig!is!bij!het!overlijden,!dan!zal!de!fiscus!dit!moeten!bewijzen! (bijna!onmogelijk).!Het!is!daarom!dat!de!fiscale!administratie!bij!het!bankonderzoek!drie!jaar! teruggaat.!Een!handgift!van!meer!dan!drie!jaar!geleden,!zal!niet!meer!zichtbaar!zijn!op!de! rekeningen.!! ! Wat!als!er!geen!geschrift!tot!bewijs!(geschrift!ad&probationem)!is!opgemaakt?!Wat!is!dan!de! positie!van!de!wettelijke!erfgenamen?!Diegene!die!in!dezelfde!situatie!zitten!als!bij!de!het! voorbeeld!met!de!buurman!kunnen!persoonlijke!vordering!tot!teruggave!instellen!gebaseerd! op!een!overeenkomst.!Dit!kan!gebaseerd!zijn!op!een!misdrijf,!of!een!men!kan!een!zakelijke! vordering!tot!revindicatie!instellen.!! ! Wat!als!men!wordt!geconfronteerd!met!een!vordering!tot!revindicatie?!In!de!RL!en!RS!zegt! men! dat! de! begiftigde! zich! kan! beroepen! op! zijn! bezit! te! goeder! trouw.! Dus! als! de! erfgenamen!vragen!aan!de!buurman!of!hij!iets!gekregen!heeft,!dan!had!hij!ja!moeten!zeggen! en!vermelden!dat!hij!de!kasbons!heeft!gekregen!en!hij!zich!met!betrekking!tot!die!kasbons! beroept!op!het!bezit!te!goeder!trouw.!De!wettelijke!erfgenamen!zullen!dan!op!hun!beurt!de! kwader! trouw! moeten! bewijzen! of! dat! de! gift! door! gebreken! werd! aangetast.! Indien! de! begiftigde!wel!degelijk!een!bezitter!te!kwader!trouw!is!(de!buurman!heeft!gelogen)!kan!hij! zich! niet! meer! op! de! goeder! trouw! beroepen,! maar! zou! hij! zijn! gelijk! wel! nog! kunnen! aantonen!met!een!geschrift!(was!in!casu!niet!opgemaakt).!! ! Ook! derden! en! erfgenamen! van! de! begiftigde! of! schenker! zouden! bewijs! kunnen! leveren! wanneer!ze!in!eigen!naam!optreden!(vb.!bij!vordering!tot!inkorting).!Wat!als!het!bewijs!van! die!giften!moet!worden!geleverd!door!reservataire!erfgenamen!of!erfgenamen!die!een!eigen! recht! uitoefenen?! Zij! moeten! dus! niet! in! de! rechten! van! hun! voorganger! treden,! maar! oefenen! gewoon! hun! eigen! recht! uit.! Het! bewijs! kan! geleverd! worden! door! alle! middelen! van!recht.!Indien!men!dus!de!kwader!trouw!niet!kan!aanvechten,!kan!men!nog!altijd!met!alle! middelen!bewijzen!dat!het!een!schenking!betrof!en!men!inkorting!kan!vorderen.!! d.#Registratierechten# Er! is! geen! registratieverplichting! en! dus! zal! men! een! handgift! normaal! gezien! ook! niet! registreren.! Men! kan! dit! wel! doen! en! dan! zal! men! een! tarief! van! 3%! of! 7%! betalen! in! Vlaanderen.!Het!onderscheid!tussen!deze!tarieven!wordt!gemaakt!op!basis!van!het!feit!dat! het!geschrift!getekend!is!door!schenker!en!begiftigde!of!het!geschrift!uitgaat!van!begiftigde.! In! deze! twee! gevallen! is! er! sprake! van! evenredige! registratierechten.! Een! derde! geval! waarbij! het! geschrift! uitgaat! van! de! schenker! heeft! geen! evenredig! registratierecht! tot! gevolg,! tenzij! zowel! de! handtekening! van! de! schenker! als! die! van! de! begiftigde! op! het! geschrift!te!vinden!is.!! ! "! Een! schenking! van! een! roerend! goed! wordt! alleen! maar! aan! registratierechten! onderworpen!indien!die!schenking!ter!registratie!wordt!aangeboden.!! Een!eerste!mogelijkheid!is!dus!dat!men!een!schenking!doet!via!Belgische!notariële!akte.!Zo’n! akte!wordt!altijd!geregistreerd,!dus!hier!zal!men!sowieso!op!betalen.!! Een!tweede!mogelijkheid!is!dat!men!de!schenking!laat!doorgaan!bij!Nederlandse!notariële! akte.! Indien! men! die! akte! niet! aanbiedt! op! het! registratiekantoor,! zal! niemand! registratierechten! heffen.! Als! er! geen! schenkingsrechten! betaald! worden! en! de! schenker! overlijdt!binnen!de!drie!jaar,!dan!zal!men!overgaan!tot!het!betalen!van!successierechten.! 138!

!

! DUS!"!Schriftelijk!bewijs!wordt!opgemaakt!bij!een!handgift:!! • !Schenker!en!begiftigde!hebben!ondertekend!"!Registratierechten! • !Begiftigde!heeft!ondertekend!"!Registratierechten! • !Schenker!heeft!ondertekend!en!vestigt!hierbij!geen. titel!ten!voordele!van!de!begiftigde! omdat!bij!begiftigde!het!bezit!van!die!roerende!goederen!als!titel!geldt"!Geen.rechten.! 2..De.vermomde.schenking. a.#Algemeen# Een! tweede! uitzondering! op! het! principe! dat! een! schenking! moet! worden! gedaan! via! een! notariële! akte! betreft! de! schenking! die! vermomd! wordt! als! rechtshandeling! onder! bezwarende!titel.!! ! Een! typevoorbeeld! uit! de! praktijk! hiervan! is! dat! een! tante! een! huis! wil! schenken! aan! haar! nichtje.! Het! probleem! is! echter! dat! het! nichtje! (ook! al! betreft! het! een! schenking! en! geen! erfenis)! hier! nog! altijd! hele! hoge! schenkingsrechten! op! zal! betalen.! Als! de! tante! zou! schenken!spreekt!men!van!schenkingsrechten!tussen!de!30%!en!80%,!dus!men!zal!een!koope verkoop! voorstellen! met! als! enige! opmerking! dat! de! prijs! nooit! zal! worden! betaald.! Men! doet! dus! in! werkelijkheid! een! schenking,! maar! men! vermomt! het! als! verkoop.! Een! vermomde!schenking!is!een!geldige!schenking!volgens!het!burgerlijk!recht,!ook!als!ze!niet!is! opgenomen!in!een!notariële!akte.!Aan!de!andere!kant!is!het!el!zo!dat!dit!kan!gekwalificeerd! worden! als! valsheid! in! geschrifte.! Ten! tweede! pleegt! men! hier! eigenlijk! ook! fiscale! fraude,! want!men!zal!nu!10%!registratierechten!betalen!in!plaats!van!30%!tot!80%.!! ! De!vermomde!schenking!is!dus!eigenlijk!meer!theorie!dan!praktijk!want!notaris!zal!dit!niet! veel! toepassen! wegens! risico! op! fiscale! fraude.! Wanneer! het! gebeurt,! is! het! dus! wel! een! schenking.!! b.#Geldigheidsvereisten# Er!moet!veinzing!zijn.!Het!milddadig!karakter!mag!niet!blijken!uit!de!schijnbare!akte!onder! bezwarende!titel.!! • Verkoop!waarbij!de!koopprijs!niet!is!betaald.!! • Ondertekening!van!een!schuldbekentenis!als!men!niets!verschuldigd!is.!! • Huurcontract!waarbij!de!huurprijs!nooit!zal!worden!opgeëist.!! ! De!vorme!en!grondvereisten!van!de!rechtshandeling!onder!bezwarende!titel!moeten!worden! nageleefd.! De! vormvereisten! van! de! schenking! moeten! niet! worden! nageleefd,! maar! de! grondvereisten!wel.!! c.#Bewijs# Het!bewijs!kan!geleverd!worden!door!de!schenker,!de!begiftigde!en!de!erfgenamen!op!grond! van! artikel! 1341! BW.! Derden! kunnen! ook! bewijzen! indien! ze! opkomen! in! eigen! naam! en! door!alle!middelen!van!recht.!!

139!

!

3..De.onrechtstreekse.schenking. a.#Algemeen# De! derde! uitzondering! op! het! principe,! de! onrechtstreekse! schenking,! wordt! verwezenlijkt! door!een!akte!met!een!eigen!autonoom!en!neutraal!(abstract)!statuut!dat!definitief!is,!die! een!voordeel!toekent,!alhoewel!dit!niet!haar!specifieke!of!exclusieve!functie!is.!Voorbeelden! hiervan!zijn:!een!bankoverschrijving,!een!beding!ten!behoeve!van!een!derde!bij!bijvoorbeeld! een!levensverzekering.!! ! De!akte!is!onderworpen!aan!een!autonoom!statuut!wat!wil!zeggen!dat!de!rechtshandeling! aan!een!eigen!set!van!regels!is!onderworpen.!Het!moet!ook!definitief!gebeuren!en!men!mag! er! dus! niet! op! terugkomen.! De! handeling! is! neutraal! omdat! er! niet! uit! blijkt! of! het! een! handeling!onder!bezwarende!titel!is!of!niet.!! b.#Geldigheid# De!vereisten!zijn!analoog!aan!de!vermomde!schenking.!! c.#Voorbeelden# • !Wanneer!ik!iemand!een!schuld!kwijtscheld!kan!dit!onder!kosteloze!titel!zijn!met!animus! donandi,!maar!het!kan!ook!als!tegenprestatie!zijn!voor!iets!wat!hij!voor!u!deed.!Aan!de! voorwaarden!is!voldaan!want!een!kwijtschelding!van!schuld!heeft!zijn!eigen!regels,!er!is! een!neutraal!karakter!aangezien!men!niet!kan!afleiden!of!het!ten!kosteloze!titel!was!of! niet!en!het!is!definitief!want!men!komt!er!niet!op!terug.!! • !Bedingen!ten!behoeve!van!een!derde,!waaronder!een!levensverzekering! • !Men! kan! een! overschrijving! doen! naar! andermans! rekening! bij! een! financiële! instelling! (dezelfde! of! een! andere).! Bankgiften! zijn! heel! belangrijk! in! de! praktijk! en! komen! vaak! voor.!Handgiften!komen!nu!veel!minder!voor,!aangezien!effecten!nooit!meer!aan!toonder! zijn! en! meestal! op! een! effectenrekening! staan! bij! de! bank.! Aangezien! de! effecten! geen! fysiek! roerend! goed! meer! zijn! kan! men! geen! handgift! doen.! Men! doet! dus! een! onrechtstreekse! schenking! via! bankgift.! Ook! hier! is! weer! aan! alle! voorwaarden! voldaan! aangezien! het! een! handeling! betreft! met! autonoom! statuut! (overschrijving),! het! is! neutraal!aangezien!men!niet!kan!afleiden!wat!de!aard!van!de!handeling!is!en!het!is!ook! definitief.!Er!zijn!auteurs!die!zeggen!dat!het!neutraal!karakter!niet!mag!verloren!gaan.!Dus! wanneer!men!op!de!bankoverschrijving!bij!de!bijzondere!mededeling!‘gift’!of!‘schenking’! vermeldt,! dan! verdwijnt! het! neutrale! karakter! en! is! er! geen! geldige! schenking! meer,! bijgevolg!nietig.!Bael!is!niet!zeker!of!het!klopt,!maar!past!zijn!eigen!mening!toch!ook!niet! toe!in!de!praktijk.! d.#Geschrift#tot#bewijs# Men!laat!bij!echtgenoten!meestal!beide!echtgenoten!tussenkomen!en!men!maakt!ook!weer! een!geschrift!ad!probationem!op.!!

D..ONHERROEPELIJK. 1..Schenking.moet.onherroepelijk.zijn. Men!mag!niet!kunnen!terugkomen!op!de!schenking.!Als!gisteren!een!vrouw!een!schenking! deed!aan!haar!drie!kinderen!van!een!perceel!grond,!staat!op!het!einde!van!het!document! wel!dat!ze!zich!er!van!bewust!moet!zijn!dat!dit!onherroepelijk!is.!! ! 140!

!

Men! mag! niet! het! recht! hebben! om! op! de! schenking! terug! te! komen! (juridisch! best! geformuleerd).!Stel!dat!men!een!schenking!doet!van!twee!schilderijen!bij!notariële!akte!met! voorbehoud! van! VG.! Na! de! dood! van! de! schenker! komt! de! begiftigde! de! schilderijen! dus! ophalen.! Deze! schenking! is! perfect! geldig.! De! schenker! zou! wel! perfect! naar! de! rommelmarkt! kunnen! gaan! en! daar! zijn! twee! schilderijen! verkopen,! want! hij! heeft! de! feitelijke. mogelijkheid! om! dit! te! doen.! Toch! maakt! dit! de! schenking! niet! herroepbaar.! Dit! zou!allen!het!geval!zijn!indien!de!schenker!ook!het!recht.heeft!dit!te!doen.!! ! Het! principe! van! de! onherroepelijkheid! bij! een! schenking,! heeft! een! andere! betekenis! dan! bij! de! onrechtstreekse! schenking! en! handgift,! want! daar! gaat! het! om! een! feitelijke! mogelijkheid!(894!BW).!Bij!een!schenking!bij!notariële!akte!kan!men!voorwaarden!verbinden! aan!de!schenking,!die!men!niet!kan!doen!bij!een!handgift!of!onrechtstreekse!schenking.!! ! Er!komt!een!tante!met!haar!nichtje!bij!Bael!en!het!nichtje!zegt!dat!de!tante!een!schenking! wil! doen! aan! al! haar! nichtjes! en! neefjes.! Ze! beschikt! over! vier! miljoen! euro,! maar! wil! dit! helemaal!niet!wegschenken.!Ze!is!begin!de!!80!maar!denkt!dat!ze!het!geld!nog!allemaal!zal! nodig! hebben! voor! eventuele! noodgevallen.! Ze! wil! haar! geld! dus! niet! wegschenken.! Het! nadeel!is!wel!dat!wanneer!ze!geen!schenkingen!doet,!de!successierechten!ongelooflijk!hoog! zullen! uitvallen.! Ze! beslist! dus! om! toch! een! schenking! van! 2,5! miljoen! euro! te! doen.! Haar! schrik! op! onverwachte! uitgaven! is! nog! altijd! groot! (medische! kosten,! kosten! aan! huis! en! tuin,…)!dus!Bael!verbindt!een!voorwaarde!aan!de!schenking.!Men!zou!de!schenking!kunnen! doen!onder!de!last!dat!de!begiftigden!instaan!voor!alle!zware!kosten!die!de!tante!eventueel! nog! zou! hebben.! Indien! men! dit! doet! is! er! echter! een! klein! nadeel! aan! de! schenking! verbonden.!Elke!keer!dat!de!tante!aanspraak!zou!willen!maken!op!haar!recht,!moet!ze!aan! alle!begiftigden!vragen!of!ze!willen!bijdragen.!Daarom!dat!het!beter!is!om!een!clausule!in!de! schenking! te! steken,! waarbij! de! tante! zelf! geld! kan! afhalen! en! niet! telkens! een! gegronde! reden! moet! geven! aan! de! bank! om! dat! te! doen.! Wordt! de! schenking! hierdoor! niet! herroepbaar?!Neen,!ze!kan!dit!wel!feitelijk!doen!maar!juridisch!mag!dit!niet.! ! ! 2..Uitzondering:.schenking.tussen.echtgenoten. a.#Algemeen# Schenkingen! tussen! echtgenoten! zijn! op! elk! ogenblik! herroepbaar.! Dit! standpunt! stamt! uit! 1804!en!verdedigt!het!idee!dat!het!vermogen!in!de!familie!moest!blijven.!Men!vond!het!dus! geen!goed!idee!dat!door!een!schenking!het!vermogen!van!de!man!definitief!in!de!familie!van! de!vrouw!zou!terechtkomen.!Men!aanvaardde!dus!dat!men!bepaalde!bedingen!opstelde!bij! een! huwelijk.! De! herroepbaarheid! van! de! schenking! is! wel! strikt! persoonlijk,! dus! enkel! de! schenker!kan!dit!doen.!! • Een!man!had!de!helft!van!zijn!villa!geschonken!aan!zijn!vrouw.!Ze!waren!eventjes!gelukkig! getrouwd,!maar!het!komt!uiteindelijk!toch!op!een!scheiding!uit.!De!advocate!die!de!man! begeleidt! bij! zijn! scheiding! komt! bij! Bael! omdat! er! problemen! zijn! met! de! vereffeninge verdeling!en!vraagt!de!koopakte!van!het!huis.!De!aankoopakte!bevat!enkel!de!naam!van! de!man,!maar!daarop!volgt!de!schenkingsakte!die!de!helft!van!de!eigendom!toekent!aan! de! vrouw.! De! vrouw! wil! per! se! in! het! huis! blijven! wonen! en! indien! ze! dan! toch! zou! moeten! vertrekken,! vraagt! ze! een! onredelijk! hoge! prijs.! Ze! stropt! dus! de! gehele! echtscheidingsprocedure!op.!!Bael!zegt!dat!er!geen!enkel!probleem!is!want!dat!de!man! 141!

!

gewoon!de!schenkingsakte!moet!herroepen.!Hij!heeft!dit!dan!meteen!gedaan!bij!notariële! akte!en!de!vrouw!had!geen!enkele!aanspraak!meer!op!het!huis.!! b.#Gebruiken#bij#successieplanning## Er! komen! een! manen! vrouw! bij! Bael,! die! drie! kinderen! hebben.! De! man! heeft! een! aantal! patrimoniumvennootschappen! met! daarin! veel! onroerend! goed! en! ook! enkele! effectenportefeuilles.!De!vrouw!is!een!doodnormale!vrouw!en!bezit!eigenlijk!niet!veel.!Bael! zegt!dat!men!voor!een!voordelige!successieplanning!een!deel!zou!kunnen!schenken!aan!de! kinderen.!De!man!ziet!dit!echter!nog!niet!zitten!want!de!kinderen!zijn!nog!veel!te!jong!en!hij! is!daar!nog!niet!klaar!voor.!Bael!zegt!daarop!dat!de!man!wel!een!deel!kan!schenken!aan!zijn! echtgenote.!Nu!zijn!er!drie!mogelijkheden:!ofwel!betaalt!de!man!de!registratierechten,!ofwel! betaalt!hij!0%!in!de!hoop!dat!hij!nog!drie!jaar!leeft,!of!men!betaalt!0%!en!laat!het!risico!op! het! niet! overleven! van! die! drie! jaar! verzekeren.! De! men! schenkt! aan! zijn! vrouw! met! voorbehoud! van! VG! en! een! vervreemdingsverbod.! Zo! kan! hij! controle! behouden! over! zijn! vennootschappen! en! als! het! mis! zou! gaan! tussen! hem! en! zijn! vrouw! herroept! hij! de! schenking! gewoon.! Fiscaal! gezien! zijn! de! goederen! wel! echt! uit! zijn! vermogen! verdwenen.! Men! zal! ook! een! conventioneel! recht! van! terugkeer! bedingen! zodat! alle! goederen,! zonder! enige!betaling!van!successierechten,!terugkeren!naar!de!man!wanneer!de!vrouw!eerst!zou! overlijden.! Het! wettelijke! recht! van! terugkeer! werkt! namelijk! alleen! als! er! geen! afstammelingen!zijn.!! ! De!man!overlijdt!na!langer!dan!drie!jaar!sinds!de!schenking.!De!schenking!zit!bij!de!vrouw.! Indien!de!vrouw!eerst!zou!overlijden,!keert!het!terug!naar!de!man!zonder!successierechten.! Het!feit!dat!de!schenking!op!alle!momenten!kan!worden!herroepen,!zorgt!ervoor!dat!deze! techniek!veel!wordt!gebruikt.!Moest!de!schenking!onherroepelijk!zijn!in!alle!gevallen,!zou!de! man!dit!waarschijnlijk!nooit!doen.!Wanneer!het!nu!misgaat!tussen!het!koppel!is!er!nog!altijd! geen! probleem.! Omwille! van! dit! stokoude! regeltje! kan! men! nu! aan! handige! successieplanning!doen.!Volgens!PuelinxeCoene!zou!deze!regel!moeten!worden!afgeschaft,! omdat!het!niet!eerlijk!is!ten!opzichte!van!de!samenwonenden,!maar!daar!zijn!er!velen!niet! mee!akkoord.! c.#Uitzonderlijk#toch#onherroepelijk#tussen#echtgenoten# Schenkingen! tussen! echtgenoten! zijn! wel! onherroepelijk! wanneer! ze! voorkomen! in! een! huwelijkscontract! en! de! rechtsleer! neemt! ook! aan! dat! een! schenking! gedaan! bij! akte! wijziging!huwelijksvermogensstelsel!ook!onherroepelijk!is.!!! d.#Verbod#van#wederkerige#schenkingen#in#eenzelfde#akte# De! schenking! mag! ook! niet! wederkerig! zijn,! tenzij! ze! ook! weer! voorkomt! in! huwelijkscontract! of! akte! wijziging! huwelijksvermogensstelsel.! Dit! is! een! beetje! een! ambetante! zaak! wanneer! het! gaat! om! bedingen! van! aanwas.! Als! zij! niet! gekwalificeerd! worden!als!een!kanscontract!onder!bezwarende!titel!en!men!dus!zegt!dat!de!overeenkomst! een! milddadigheid! inhoudt,! kan! de! overeenkomst! als! schenking! worden! aanschouwd.! Het! zou!dus!kunnen!dat!het!beding!nietig!wordt!verklaard!op!eventueel!verzoek!van!erfgenamen! van! een! van! de! echtgenoten! die! ze! niet! gemeenschappelijk! hebben! (kinderen! uit! vorig! huwelijk).!!

142!

!

E..SCHENKINGEN.AAN.RECHTSPERSONEN. Een!schenking!aan!een!rechtspersoon!komt!op!ongeveer!hetzelfde!neer!als!een!legaat!aan! een! rechtspersoon.! Wanneer! het! geen! handgift! betreft! en! het! bedrag! overtreft! 100.000! euro,!dan!heeft!men!machtiging!nodig!van!de!minister!van!justitie.!Met!betrekking!tot!VZW’s! geldt!artikel!16!VZW!wet!voor!alle!giften!(schenkingen!en.legaten).!!

G..GRONDVEREISTEN. 1..Toestemming:.Gezondheid.van.geest. Om!een!schenking!te!doen!moet!je!gezond!van!geest!zijn.!Niet!alleen!bij!testamenten!maar! ook! bij! schenkingen! wordt! deze! vereiste! strenger! beoordeeld! dan! in! het! algemeen! verbintenissenrecht.! Waarom?! Wanneer! je! iets! verkoopt! en! je! wist! niet! wat! je! deed! is! dit! niet!erg,!want!je!krijgt!prijs!terug!in!de!plaats.!Een!schenking!is!onherroepelijk!dus!je!krijgt! niets.! De! wil! van! de! schenker! moet! dus! nog! vrijer! en! nog! bewuster! zijn! dan! bij! een! rechtshandeling! gesteld! onder! bezwarende! titel.! Toch! zegt! Bael! dat! hij! daar! in! de! praktijk! niet!echt!veel!van!merkt.!Het!wordt!wel!steeds!herhaald!in!vonnissen!en!arresten,!maar!bij! werkelijke!beoordeling!zie!je!weinig!verschil.!! 2..Bekwaamheid. a.#Bekwaamheid#tot#beschikken#(902#BW)# De!vereiste!van!bekwaamheid!slaat!op!het!feit!dat!rechtshandelingen!moet!kunnen!stellen,! ongeacht!men!gezond!van!geest!is.!Je!moet!bekwaam!zijn!om!een!schenking!te!kunnen!doen! op!het!ogenblik!van!de!schenking.!Er!zijn!een!aantal!gevallen!waarin!er!geen!bekwaamheid! kan!zijn.!Het!is!perfect!mogelijk!dat!personen!die!onder!dat!statuut!vallen!goed!weten!wat!ze! doen,!maar!door!hun!statuut!wordt!hun!bekwaamheid!beperkt!of!uitgeschakeld.! ! Een! minderjarige! kan! niet! schenken! en! er! kan! ook! niet! namens! hem! geschonken! worden.! Een! eerste. uitzondering. hierop! is! dat! hij! een! schenking! onder! levenden! kan! doen! bij! huwelijkscontract! of! akte! wijziging! huwelijksvermogensstelsel.! Hier! moet! wel! bijstand! zijn! van!een!ouder!of!de!handeling!moet!gebeuren!met!machtiging!van!de!jeugdrechtbank.!Een! tweede. uitzondering. betreft! gebruikelijke! geschenken! en! aalmoezen.! Op! het! niet! naleven! van!de!voorwaarden!rust!een!relatieve!nietigheid.! ! Een! verlengd! minderjarige! (statuut! wordt! wel! afgeschaft)! kan! nooit! schenken! want! staat! gelijkgeschakeld! met! een! minderjarige! onder! de! 15! jaar.! Ook! hier! is! er! weer! relatieve! nietigheid.! Vanaf! september! 2014! kan! men! niet! meer! verlengd! minderjarig! verklaard! worden.!Het!regime!blijft!wel!nog!vijf!jaar!bestaan!voor!diegenen!die!het!in!september!2014! al!waren.!Ook!hier!komt!men!onder!het!statuut!van!bewind.! ! Een!gerechtelijk!onbekwaamverklaarde!(statuut!dooft!uit!twee!jaar!na!de!inwerkingtreding! van! de! nieuwe! wet,! waarna! ze! onder! regime! van! bewind! komen! =! het! strengste)! kan! niet! schenken.!De!twee!uitzonderingen!gelden!hier!wel!(huwelijkscontract/geschenken).!! ! Personen!met!een!gerechtelijk!raadsman!(o.a.!verkwisters,…)!kunnen!niet!schenken!zonder! bijstand.!Het!betreft!ook!weer!een!relatieve!nietigheid!en!artikel!901!BW!is!van!toepassing.! Dit! statuut! wordt! ook! afgeschaft! en! wanneer! de! personen! die! er! nu! onder! vallen! na! twee!

143!

!

jaar!niet!zijn!overgeheveld!naar!het!bewind,!vervalt!hun!statuut!gewoon!(en!kunnen!ze!weer! alles).!! ! Bij!schenkingen!door!een!echtgenoot!zijn!drie!meldingen!van!belang.!Ten!eerste!kan!hij!de! gezinswoning!met!de!daarin!aanwezige!huisraad!niet!wegschenken!zonder!toestemming!van! de! andere! echtgenoot,! ook! indien! het! huis! tot! het! eigen! vermogen! van! een! van! de! echtgenoten!behoort.!Ten!tweede!!moet!een!echtgenoot!bij!een!schenking!rekening!houden! met!het!feit!dat!hij!hiermee!de!belangen!van!het!gezin!niet!mag!schaden.!Indien!dit!toch!het! geval! zou! zijn,! kan! de! andere! echtgenoot! de! nietigverklaring! vorderen.! In! de! praktijk! laat! men! bij! een! schenking! van! 1! echtgenoot! aan! een! derde! meestal! de! andere! echtgenoot! tussenkomen,!die!dan!zal!bevestigen!dat!de!belangen!niet!worden!geschaad!en!hij!afstand! doet! van! zijn! recht! tot! vordering! van! nietigverklaring.! Ten! derde! is! voor! het! schenken! van! gemeenschappelijke!goederen!opkomst!van!beide!echtgenoten!vereist.!! ! Waar! echtgenoten! moeten! op! letten! bij! het! wegschenken! van! de! gezinswoning! geldt! ook! voor!wettelijke!samenwoners.!Hier!is!de!situatie!wel!makkelijk!op!te!lossen!omdat!men!de! wettelijke!samenwoning!makkelijk!eenzijdig!kan!beëindigen.! ! Geesteszieken! zijn! niet! onbekwaam,! dus! als! ze! gezond! van! geest! zijn! kunnen! ze! ook! een! schenking!doen.!! ! Een!gefailleerde!kan!niet!schenken!omdat!een!schenking!afbreuk!zou!doen!aan!de!rechten! van! de! schuldeisers.! Hetzelfde! geldt! voor! mensen! die! in! een! collectieve! schuldenregeling! zitten.!! ! Rechtspersonen!en!Vennootschappen!kunnen!normaal!gezien!ook!niet!schenken,!omdat!dit! indruist!tegen!hun!wettelijk!doel.!Het!doel!van!een!vennootschap!is!namelijk!winst!maken!en! dat! gaat! niet! goed! samen! met! het! wegschenken! van! goederen.! Toch! doen! zij! dit! in! de! praktijk!wel!en!mag!het!ook!wanneer!een!schenking!kan!bijdragen!tot!de!verwezenlijking!van! verhoging!van!winst.!(vb:!sponsoring)! ! Principes!die!van!kracht!zijn!sinds!de!wet!van!3!mei!2003:!zie!slides.!Een!bewindvoerder!kan! een! schenking! doen! wanneer! de! wil! om! te! schenken! blijkt! uit! vroegere! schriftelijke! of! mondelinge!verklaringen.! ! b.#Bekwaamheid#tot#ontvangen# Kan! een! verlengd! minderjarige! een! schenking! ontvangen?! Een! vader! en! moeder! doen! een! schenking! aan! hun! kinderen! A,! B! en! C! van! een! effectenportefeuille.! C! heeft! een! mentale! leeftijd! van! vijf! jaar,! maar! daar! houdt! de! notaris! geen! rekening! mee.! C! kan! eigenlijk! niet! aanvaarden,!maar!heeft!het!toch!gedaan.!Nu!willen!de!ouders!van!A,!B!en!C!iets!bedingen! omtrent!de!erfenis!voor!als!C!overlijdt.!Ze!willen!met!andere!woorden!een&fideïs&commis&de& residuo! invoeren.! Het! probleem! is! echter! dat! men! geen! clausule! kan! invoeren! in! verband! met! een! schenking! die! al! is! gebeurd.! Het! enige! wat! men! kan! doen! is! de! schenking! nietig! verklaren,!maar!aangezien!het!een!relatieve!nietigheid!betreft!en!de!schenking!wel!degelijk! is! gedaan! in! het! belang! van! C! zal! dit! niet! lukken.! Bael! heeft! in! realiteit! de! ontbinding! gevraagd!bij!de!vrederechter!en!heeft!een!nieuwe!schenkingsakte!opgesteld!bij!Nederlandse! akte.!! 144!

!

! Indien!het!om!een!gewone!minderjarige!gaat!kan!deze!wel!een!schenking!ontvangen,!maar! dan!moet!die!aanvaard!worden!door!een!ouder,!grootouder!(geen!machtiging!nodig!van!de! vrederechter),!voogd!of!voogd!ad!hoc!(wel!machtiging!nodig!"!410!BW).!! ! Indien!personen!met!een!voorlopig!bewindvoerder!een!schenking!krijgen!moet!de!voorlopig! bewindvoerder!aanvaarden!met!machtiging!door!de!vrederechter.!! Ook!artikels!907,!908!en!911!BW!zijn!heel!belangrijk.!! 3..Oorzaak. De!oorzaak!is!enkel!ongeoorloofd!wanneer!deze!indruist!tegen!de!openbare!orde!en!goede! zeden.! Zo! zal! een! schenking! aan! een! minnares! (buitenhuwelijkse! schenking)! de! dag! van! vandaag! wel! worden! toegestaan,! maar! wanneer! men! een! schenking! wil! doen! aan! een! prostituee!met!het!doel!een!seksuele!relatie!tegen!betaling!tot!stand!te!brengen,!in!stand!te! houden!of!te!vergoeden!mag!dit!niet.!! 4..Inhoud. Zie!slides!en!ook!voorbeeld!waarbij!men!lasten!verbindt!aan!de!schenking!(Tante!met!haar! neefjes!en!nichtjes).!!

H..OPMERKINGEN. Artikel!131!W.!Reg!! ! Schenkingen!tegen!0%!indien!schenking!van!familiale!onderneming!en!voorwaarden!vervuld.! Art.!140!bis!W.!Reg.!is!belangrijk!in!de!praktijk.!

EXAMEN. Er! staat! een! voorbeeldexamen! op! Minerva.! Normaal! krijg! je! twee! soorten! vragen:! simpele! vragen!over!wettelijk!erfrecht,!reserve,!fictieve!massa!met!een!gewone!berekening!zonder! motivering.! Andere! vragen! zijn! meestal! theorie! in! de! vorm! van! een! casus! "! Probleem! begrijpen!en!antwoord!formuleren.!Het!is!belangrijk!dat!je!het!snapt!en!logisch!nadenkt.!Er! kunnen! ook! bonuspunten! verdiend! worden! op! het! examen! wanneer! een! antwoord! uitzonderlijk!goed!is.!! ! Hoe!studeren?!In!theorie!moeten!de!randnummers!in!het!boek!gekend!zijn!en!alles!wat!in!de! les!gezegd!is.!Slides!die!niet!zijn!gezien!moeten!niet!gekend!zijn.!In!de!praktijk!volstaat!het! zeker!om!gewoon!nota’s!te!leren!en!de!randnummers!in!het!boek!eens!te!lezen.!! ! ! ! ! ! ! ! !

145!

!