Factsheet Jazz in Italië

Factsheet Jazz in Italië

Nederlandse Ambassade Rome Afdeling Onderwijs en Culturele Zaken Via Michele Mercati 8 – 00197 Rome Italië T. +39 06 32286232 F. +39 06 32286261 [email protected] www.olanda.it

Factsheet Jazz - 2008

1

Factsheet jazzscene Italië Beschrijving Italiaanse jazzscene...........................................................................................................3 Jazz in Italië.......................................................................................................................................4 Podia en festivals...................................................................................................................................4 Opleidingen........................................................................................................................................5 CD-producties....................................................................................................................................5 Media.....................................................................................................................................................5 Radio/tv..............................................................................................................................................5 Tijdschriften.......................................................................................................................................6 Internet...............................................................................................................................................6 Nederlandse presentie in Italië...............................................................................................................6 Financiering...........................................................................................................................................7 IT steun...............................................................................................................................................7 Nederlandse steun..............................................................................................................................7 Praktische zaken....................................................................................................................................8 Muziekorganisaties................................................................................................................................9

Copyright © 2008 Nederlandse Ambassade, Rome Dit document mag geheel of gedeeltelijk worden gedistribueerd en gereproduceerd, via electronisch of fysiek medium onder vermelding van de bron.


2

Beschrijving Italiaanse jazzscene Over het Italiaanse culturele klimaat en de Italiaanse infrastructuur. Culturele betrekkingen De Nederlandse Ambassade in Rome en de jazzafdeling Muziek Centrum Nederland werken gezamenlijk aan de systematische promotie van de Nederlandse jazz en geïmproviseerde muziek in Italië. Uitgangspunt is de vraag die in Italië bestaat naar Nederlands groepen en musici. De ambassade en het MCN gaan niet met cd’s onder de arm het land door om concerten te verkopen, maar trachten goede speelmogelijkheden te identificeren. Vervolgens wordt Italiaanse programmeurs en festivalorganisatoren via het internationaal bezoekersprogramma de mogelijkheid geboden zich in Nederland een beeld te vormen van het aanbod (bijv. Dutch Jazz Meeting). Deze aanpak werpt zijn vruchten af. Zo hadden festivals als Villa Celimontana, Clusone en de jazzclub La Palma in hun programmering de Nederlandse jazz centraal gesteld. Momenteel wordt gewerkt aan presentaties van Nederlandse musici in regio’s Sicilië (2009) en Emilia Romagna (2010). Er is geen formele bilaterale culturele uitwisseling tussen Nederland en Italië, maar de Nederlandse overheid moedigt directe uitwisseling tussen Nederlandse en Italiaanse culturele organisaties wel aan door middel van bezoekersprogramma’s en subsidies. Moeilijk cultureel klimaat Wie Italië zegt, zegt cultuur. Italië is met zes procent van het werelderfgoed binnen de landsgrenzen aanvoerder op de ranglijst van Unesco. Het overweldigende culturele erfgoed is een belangrijke trekker voor de Italiaanse economie, met name voor het toerisme. Opvallend is echter dat cultuur feitelijk niet veel politieke aandacht krijgt. De Italiaanse overheid lijkt cultuur doorgaans als sluitpost op de begroting te behandelen. Binnen die begroting heeft onderhoud van het omvangrijke cultureel erfgoed voorrang op stimulering van de (hedendaagse) podiumkunsten. Cultuur betekent in Italië doorgaans het heropvoeren van successen uit dat verleden, aangevuld met lokale folklore, toerisme en gastronomie. Veel kleine jazzfestivals programmering een Amerikaanse ster en enkele lokale groepen. Veel wethouders en gedeputeerden programmeren festivals eigenhandig. In het veld wordt mede daarom vaak geklaagd over de willekeur in het cultureel beleid. Soms pakt het echter ook goed uit. Visionaire burgemeesters met een interesse in hedendaagse kunst, zoals voormalig burgemeester Walter Veltroni van Rome, kunnen van grote betekenis zijn: de enorme investeringen in de culturele infrastructuur in Rome hebben bijvoorbeeld geleid tot een toename van twintig procent van het theater- en concertbezoek in de Italiaanse hoofdstad. Belangrijk paradepaardje van de gemeente Roma is de gemeentelijk jazzorganisatie Casa del Jazz (www.casajazz.it). Weinig aandacht voor hedendaagse podiumkunsten Festivals die hedendaagse Europese jazz brengen hebben het niet gemakkelijk. Ondanks deze moeilijke omstandigheden zijn met name in Midden- en Noord-Italië enkele zeer professionele festivals actief die interessante groepen programmeren. Deze aanbieders bevinden zich zowel in grote steden (denk aan Villa Celimontana in Rome,


3

Umbria Jazz in Perugia, de muziekbiënnale van Venetië) als in kleinere provinciesteden (zoals Berchidda op Sardinië en het jaarlijkse festival in Clusone). Geografie en demografie Italië heeft een oppervlakte van ruim 300.000 km2 en is daarmee zeven en een half keer zo groot als Nederland. Italië telt circa achtenvijftig miljoen inwoners. Daarvan wonen er bijna drie miljoen in Rome, maar ook Milaan, Napels en Turijn zijn miljoenensteden. Het land strekt zich als een lang schiereiland ten zuiden van de Alpen uit in de Middellandse Zee en heeft twee grote eilanden: Sicilië en Sardinië. In Italië werkt volgens Europese cijfers 0,6% van de beroepsbevolking in een creatief beroep (schrijver, kunstenaar, acteur). Ter vergelijking: in Nederland ligt dit cijfer op 1%. Er zijn grote socio-economische verschillen in het land. Het noorden is geïndustrialiseerd en rijker; het zuiden is minder ontwikkeld en armer. Bestuurlijk is er een proces van federalisering ingezet, waarbij de regio’s – ook op cultureel gebied – meer autonomie hebben gekregen ten opzichte van de centrale regering in Rome. Naast Italiaans, de officiële taal, spreekt men bij de Oostenrijkse grens ook Duits en in het Noordwesten van het land ook Frans. Het Engels wordt ook in de culturele sector nog lang niet door iedereen beheerst. Jazz in Italië Wat betreft interesse van de Italianen voor muziek, staat de Italiaanse popmuziek bovenaan (63% van de ondervraagden), klassieke muziek wordt door 20% gewaardeerd en jazz door 11% van de Italianen. De meeste grote steden hebben een of verscheidene jazzpodia en in de zomerperiode zijn in het hele land jazzfestivals. De nationale cultuurzender Radio Tre zendt relatief veel jazzmuziek uit. Maar ook de commerciële zenders hebben jazzprogramma’s, zoals bijvoorbeeld Radio Montecarlo en het radio Popolare Network (voor een overzicht zie bijlage). Succesvolle Italiaanse musici zijn Enrico Rava, Paolo Fresu, Franco D’Andrea, Mario Biondi en het High Five Quintet. Toch geniet de Italiaanse jazz in het buitenland weinig bekendheid, al treden af en toe Italiaanse musici op in Nederland.

Podia en festivals Podia Voor zo ver ons bekend zijn er in Italië circa 70 jazzclubs. Deze bevinden zich met name in Noord en Midden Italië. In Milaan is de Europese vestiging van de Blue Note Jazzclub. In de bijlage is een overzicht opgenomen. Festivals Met name in de zomermaanden vinden in Italië veel jazzfestivals plaats. Het merendeel zijn kleine festivals met 4-6 concerten. Grote festivals zijn bijvoorbeeld Umbria Jazz in Perugia, dat deel uitmaakt van de International Jazz Festivals Organisation IJFO (www.ijfo.org), Villa Celimontana Jazz in Rome (eind juni – half september), Clusone Jazz, Berchidda op Sardinië, Crossroads in regio Emilia Romagna, Rocella Jazz in Calabria. In de bijlage is een groot aantal festivals opgenomen.


4

Ondanks dit grote aanbod van festivals is buiten het festivalseizoen de Italiaanse markt krap voor jazzmusuci. Er zijn veel Italiaanse musici (zie voor overzichten van musici, www.erjn.it en www.ijm.it/artisti) en relatief weinig speelplekken. Opleidingen Sinds enkele jaren is het in Italië mogelijk jazz te studeren aan een van de ruim 60 Italiaanse conservatoria. Het conservatorium van Frosinone heeft een uitwisseling met Codarts Rotterdam In de bijlage is een volledige lijst van Italiaanse conservatoria opgenonmen Er worden geregeld workshops en seminars georganiseerd in Italië, met name in de zomerperiode. Bekend voorbeeld is Siena Jazz Accademia Nazionale del Jazz (www.sienajazz.it), Tuscia in Jazz (www.tusciainjazz.it) en Seminario Internazionale Nuoro Jazz (www.entemusicalenuoro.it/Jazz.htm). Daarnaast zijn er private scholen die gespecialiseerde muziekopleidingen van hoog niveau aanbieden. Enkele voorbeelden: Saint Louis in Rome (www.simc.it), Università della Musica in Rome (www.universitadellamusica.it) en de Accademia Internazionale della Musica van de Scuole Civiche Milano (www.scuolecivichemilano.it). CD-producties Er zijn in Italië circa 20 gespecialiseerde jazzlabels. Het zijn veelal kleine bedrijfjes, die niet georganiseerd zijn in een specifieke brancheorganistie. Er zijn geen cijfers bekend van de CD-verkopen op het gebied van jazz- en geïmproviseerde muziek in Italië. Waarschijnlijk liggen verkoopaantallen niet hoog. Volgens cijfers van de Italiaanse platenbranche (www.fimi.it) toont de afgelopen jaren een sterke daling wat betreft de verkoop van muziekdragers, in 2007: 18 % omzet (ruim € 210 in 2007) , 11% wat betreft het aantal producten (26 mln stuks). Daarentegen is de digitale markt met 26% gestegen (2007: 5,5 mln euro). De vereniging van onafhankelijke platenmaatschijen PMI Italia (www.pmiitalia.org) signaleert daarentegen een steeds sterkere presentie van deze veelal kleinere labels ten opzichte van de grote. In hoeverre dit voor platenmaatschppijen gespecialiseerd in jazz en geïmproviseerde muziek geldt is niet duidelijk. Veel musici brengen tegenwoordig ook eigen CD-producties op de markt. Deze worden veelal rond concerten verkocht en verkopen zelfs beter dan via de platenhandel. Belangrijk probleem is de distributie. Doordat in Italië de platenhandel grotendeels bestaat uit kleine zelfstandige winkels, hangt de inkoop van een bepaalde jazz-CD af van de persoonlijke smaak en inschatting van de verkoper. Distributie op landelijke schaal is een probleem. Een belangrijk fijnmazig verkoopkanaal is de krantenkiosk in Italië. Zo trachten veel uitgeverijen de verkoop van hun tijdschriften te verhogen door (laag geprijsde) jazz -CD’s aan te bieden. Voorbeelden zijn de jazz-CD’s van Il Manifesto en live CD’s van Casa del Jazz in Rome die door de krant La Repubblica worden verkocht.

Media Radio/tv De Italiaanse TV besteedt nauwelijks aandacht aan jazz, hooguit een kort item in een journaaluitzending, bijvoorbeeld rond Umbria Jazz, of een concert dat in de nachtprogrammering wordt opgenomen. De situatie op de radio is iets beter: Rai RadioTre besteedt relatief veel aandacht aan jazzmuziek (Radio 3 Suite Jazz en Battiti). Ook enkele


5

commerciële stations hebben jazzprogramma’s evenals lokale zenders (bijvoorbeeld het netwerk van Radio Popolare). Tijdschriften De gespecialiseerde jazztijdschriften zijn Musica Jazz, Jazz Magazine en Jazz It. In de meeste kranten staan uitladders met een actueel overzicht van concerten. Met name in de regionale katernen worden concerten en festivals aangekondigd. Recensies daaremtegen zijn zelden in de kranten terug te vinden, met uitzondering van de krant Il Manifesto, die regelmatig aandacht besteedt aan de ontwikkelingen in de hedendaagse jazz en geïmproviseerde muziek. Inhoudelijke artikelen en recensies zijn terug te vinden in de eerder genoemde gespecialiseerde jazztijdschriften. Internet Er zijn verschillende sites gewijd aan jazzmuziek, waarvan een aantal ook internetradio bieden: www.ejn.it Site met informatie over podia, festivals, promotors verzorgd door het Europe Jazz Network www.allaboutjazz.com/italy Site met actuele informatie en recensies over concerten, nieuwe CD’s etc. www.jazzconvention.net Site bedoelt voor musici en geïnteresseerden, biedt artikelen, recensies, interviews. www.ijm.it Site wil forum zijn voor jazz musici, biedt ook artikelen en nieuws. www.radio3.rai.it Programmainformatie van nationale cultuurzender Radio Tre, waaronder veel aandacht voor jazzmuziek. www.blackinradio.it Jazznieuws en webradio www.jazzitalia.net Artikelen, recensies, musici

Nederlandse presentie in Italië Op basis van de gegevens uit de Sica-database “Buitengaats” blijkt het volgende aantal Nederlandse concerten in Italië te hebben plaatsgevonden: 2002: 2003: 2004: 2005: 2006: 2007:

5 7 25 19 22 18

Opvallend is de stijging van het aantal optredens sinds ambassade en DJC grotere jazzprojecten in Italië zijn gaan initiëren. Al met al doet de Nederlandse jazz het op zich niet slecht in Italië, maar groei zou mogelijk moeten zijn en qua stijlen is Nederland eenzijdig vertegenwoordigd. Zo gaat de belangstelling met name uit naar de Instant Composers Pool en Han Bennink in het bijzonder. Er blijkt vooral een sterke belangstelling voor Nederlandse geïmproviseerde muziek te bestaan. Voor meer mainstream jazz lijken de programmeurs vooral Italiaanse danwel Amerikaanse musici te prefereren. De Nederlandse presentatie in Italië weerspiegelt niet het veelzijdige aanbod van de Nederlandse jazz. Zo spelen hier nauwelijks groepen die zich laten inspireren door Surinaamse en Antilliaanse muziek. Met andere woorden, met name op het gebied van mainstream jazz en wereldmuziek is intensivering noodzakelijk.


6

Financiering IT steun

Er bestaat geen Italiaanse variant op de cultuurnota. Podia kunnen jaarlijkse subsidies aanvragen bij de centrale overheid, hetgeen via specifieke wetten en decreten is geregeld. Een commissie adviseert over de subsidiebijdragen. Uitbetaling vindt doorgaans plaats aan het einde van het boekjaar, hetgeen nogal eens leidt tot administratieve acrobatie bij culturele organisaties om financieel gezond het eind van het jaar te halen. Slechts een klein deel van het budget voor de podiumkunsten is bestemd voor hedendaagse producties. Subsidies voor groepen die uit het buitenland komen bestaan niet, wel voor Italiaanse festivals en podia die buitenlandse gasten programmeren. Italië besteedt ongeveer 0,2 % van het Bruto Nationaal Product aan cultuur (in Nederland is dat circa 0,66%). Voor de podiumkunsten bestaat een nationaal fonds, FUS, dat in 2007 bijna 440 miljoen subsidie verstrekte. Hiervan gaat circa 50% naar de twaalf Italiaanse operahuizen en 14,6 % gaat naar de muzieksector. Veel festivals ontvangen een subsidie van regionale en lokale overheden. Maar er zijn grote verschillen tussen Italiaanse regio’s en steden. Door de voortgaande federalisering van Italië zal deze ongelijkheid vermoedelijk alleen nog maar versterken. Steeds meer worden cultuurgelden namelijk via de regio’s verdeeld. Dit biedt echter ook kansen voor organisaties die doorgaans uitgesloten werden van overheidssubsidie. Op basis van ervaringen in MiddenItalië lijkt deze tendens kansen te creëren voor meer innovatieve podia en festivals. Het programmeren van buitenlandse musici kan bemoeilijkt worden door de beperkte financiële mogelijkheden en de relatieve onbekendheid van buitenlandse musici. Voor Italianen bedraagt de “ritenuta d’acconto” 20% en voor andere EU-onderdanen 30%! De dubbele afdracht voor de sociale zekeheid is middels een E101 te voorkomen. Italiaanse musici die in het buitenland toeren financieren deze concertreizen grotendeels zonder overheidssteun. Uitzonderingen hierop zijn de mogelijkheden die culturele uitwisselingen tussen Europese zustersteden met zich meebrengen. De Italiaanse overheid voert geen actief beleid ten aanzien van de promotie van jazz en geïmproviseerde muziek. Er bestaat geen algemene lijn wat betreft beleid van gemeenten, provincies en regio’s met betrekking tot jazz. In de regel gaan subsidies naar de lokale organisatoren en niet rechtstreeks naar de buitenlandse groepen. Ook bij het Italiaanse cultuurministerie komen Nederlandse groepen niet in aanmerking voor subsidies Nederlandse steun NFPK+ Het Nederlands Fonds voor de Podiumkunsten+ is het cultuurfonds voor muziek, dans en theater. Het fonds kan financiële steun bieden aan Nederlandse groepen en ensembles op tournee in Italië. Voorwaarden en aanvraagformulieren zijn te raadplegen via de website www.nfpk.nl. Muziek Centrum Nederland Muziek Centrum Nederland is het promotie- en kenniscentrum voor de Nederlandse muziekwereld. De afdeling Jazz realiseert een aantal jaarlijks terugkerende projecten als


7

collectieve promotie van de Nederlandse jazz. De Dutch Jazz Meeting is het belangrijkste instrument om de Nederlandse jazz eens in de twee jaar te positioneren. Meer info: www.muziekcentrumnederland.nl Nederlandse ambassade in Rome en consulaat-generaal Milaan De Nederlandse ambassade in Rome heeft de beschikking over een eigen budget waarmee culturele activiteiten van in Nederland werkzame organisaties en kunstenaars die in Italië plaatsvinden kunnen worden ondersteund. De bijdrage kan in beginsel alleen worden verstrekt aan de Italiaanse partnerorganisatie (bijvoorbeeld een programmerend podium of een coproducerend gezelschap). De ambassade werkt nauw samen met het consultaatgeneraal in Milaan. De subsidieregeling is te vinden op de website van de Nederlandse vertegenwoordigingen in Italië (www.olanda.it).

Praktische zaken Visa en werkvergunningen EU-burgers EU-burgers zijn aan geen enkele beperking onderworpen met betrekking tot de toegang tot de Italiaanse arbeidsmarkt. Een persoon die het burgerschap van een lidstaat heeft, heeft automatisch recht op een werkvergunning. Na een verblijf van drie maanden in het land is een verblijfsvergunning nodig. Deze vergunning kan worden aangevraagd bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken (Ufficio Stranieri) of het politiekantoor (Questura) en is geldig voor een periode van maximaal vijf jaar. Niet-EU-burgers Om in Italië te werken hebben niet-EU-burgers een toegangsvisum, een verblijfsvergunning en een werkvergunning nodig. Burgers van derde landen, die al een visum hebben voor een lidstaat van het Schengen-akkoord, hebben geen speciaal toegangsvisum nodig voor Italië. Een niet-EU-burger moet ten laatste na 8 dagen verblijf in Italië een aanvraag indienen voor een verblijfsvergunning in overeenstemming met het doel dat op zijn/haar visum is vermeld. Dit kan gebeuren via het politiekantoor in de Italiaanse verblijfplaats van de aanvrager. Verzekeringen Aansprakelijkheidsverzekering Het is voor kunstenaars en musici niet verplicht om een aansprakelijkheidsverzekering in Italië af te sluiten. Ziektekostenverzekering De verplichte Nederlandse basisverzekering geeft in Italië dekking van de medische kosten tot maximaal de prijs die in Nederland wordt vergoed voor een vergelijkbare behandeling. Afhankelijk van de afgesloten verzekering in Nederland kan een aanvullende verzekering of reisverzekering nodig zijn. Wie zich in Italië vestigt kan zich inschrijven voor het Italiaanse gezondsheidszorgsysteem (Servizio Sanitario Nazionale) via de bevoegde gezondheidsdienst (Unità Sanitaria Locale USL) van de Italiaanse verblijfplaats. Belastingen en sociale zekerheid BTW


8

Vermelding van het BTW-nummer is een vereiste bij factureren door een bedrijf of persoon die goederen of diensten levert. Het aanvragen van een Italiaans BTW-nummer ("partita IVA") is nodig bij inschrijving bij de KvK (Camera di Commercio) in Italië. De "partita IVA" kan worden aangevraagd bij het lokale "Ufficio delle Imposte sul Valore Aggiunto” (www.agenziaentrate.it). Inkomstenbelasting Nederland heeft een bilaterale overeenkomst met Italië gesloten om het betalen van dubbele belasting te voorkomen. (http://www.fisconelmondo.it/uploads/paesibassi-it.pdf) Voor Nederlandse kunstenaars en musici geldt dat zij van opbrengsten uit projecten in Italië belastingafdracht in Italië dienen te doen. De bepalingen gelden zowel voor individuele artiesten als rechtspersonen. Sociale zekerheid In Nederland gevestigde musici en artiesten die in Italië optreden kunnen door middel van een E101-formulier voorkomen dat ze in Italië ook afdrachten voor sociale zekerheid moeten doen. Een E101-formulier is verkrijgbaar bij de SVB (www.svb.nl). Kunstenaars die in Italië gevestigd zijn dienen zich in te schrijven bij de Italiaanse organisatie voor sociale zekerheid ENPALS (www.enpals.it). Het systeem van de sociale verzekering in Italië dekt alle belangrijke aspecten, zoals ziekte, zwangerschap, beroepsongevallen, pensioenvoorziening en voorzieningen voor bedienden.

Muziekorganisaties Europe Jazz Network is gericht op informatie-uitwisseling en samenwerking tussen Europese jazzfestivals en –promotors. www.ejn.it I-jazz is een samenwerkingsverband van enkele Italiaanse festivals. www.i-jazz.it Federazione Industria Musicale Italiana, is de Italiaanse federatie van muziekproducenten, aangesloten bij de werkgeversorganisatie Confindustria L.go Augusto 3 20122 Milano T: 02 795879 F: 02 799673 www.fimi.it PMI- Associazione dei Produttori Musicali Indipendenti Organisatie van Italiaanse onafhankelijke platenlabels www.pmiitalia.org Società Italiana di Musicologia Afroamericana richt zich op de verspreiding van kennis van de afro-amerikaanse mnuziek en organiseert bijeenkomsten en cursussen over jazzmuziek. Via G. Deledda 54 59100 Prato T & F: 0574 470719 [email protected] Contactpersoon Stefano Zenni


9

Enpals (administratiekantoor voor sociale zekerheid voor de culturele sector) Viale Regina Margherita 206 00198 Roma T: 06 854461 www.enpals.it SIAE (oganisatie voor o.a. auteursrechten) Viale della Letteratura 30 00144 Roma T: 06 59901 www.siae.it Assoartisti (belangorganisatie van organisatoren en promotors) Via Nazionale 60 00184 Roma T: 06 47251 F: 06 4746556 [email protected] ANEM (Belangenorganisatie van muziekuitgeverijen) C/o Expanded Music Via Romagnoli 3/B 40010 Bentivoglio (BO) T: 051 6643711 www.anem.it In de bijlage zijn overzichten opgenomen van Italiaanse jazzclubs, festivals, wereldmuziekfestivals en platenlabels.


10

Factsheet Jazz in Italië

Recommend Documents