EXPRESSIEF PERSPECTIEF IN AMSTERDAM ZUIDOOST STARTMEMO
Inhoud
DISCUSSIE OVER EXPRESSIEBELEID................................................................3 INLEIDING..............................................................................................................4 De rol van kunst, cultuur en design ...............................................................4 Huidige situatie................................................................................................4 Knelpunten.......................................................................................................5 Kansen .............................................................................................................5 Bouwstenen nieuw beleid...............................................................................6 Benutting uniciteit Amsterdam Zuidoost.......................................................6 Persoonlijke ontwikkeling...............................................................................6 Participatie .......................................................................................................7 Volkscultuur.....................................................................................................7 Cultureel erfgoed.............................................................................................7 Kunst in de buitenruimte ................................................................................7 Expressie met design......................................................................................7 Zichtbaarheid en profilering ...........................................................................8 Cultural industries...........................................................................................8 Innovatie...........................................................................................................8 De kunst van het imago ..................................................................................9 Ambitie nieuw beleid.......................................................................................9 BIJLAGE I - IDEEËN ............................................................................................ 10 Concrete ideeën............................................................................................. 10 Algemeen ....................................................................................................... 11 Aanpak ........................................................................................................... 11 Financiën........................................................................................................ 12 BIJLAGE II - BELANGRIJKE SPELERS ............................................................. 13 Spelers binnen het expressiedomein........................................................... 13 BIJLAGE III - VOORZIENINGEN.......................................................................... 14 Cultuureducatie en talentontwikkeling ........................................................ 14 Creatieve industrie ........................................................................................ 14
2
DISCUSSIE OVER EXPRESSIEBELEID Deze startmemo is bedoeld om tot een initiatief om te komen voor het vormen van een nieuw meerjarenbeleid voor kunst, cultuur en design voor Amsterdam Zuidoost. Daarbij wordt de huidige situatie geschetst en de knelpunten alsook de kansen in het algemeen, middels concrete ideeën om te komen tot een denkrichting daartoe. De uiteindelijk te formuleren ambities moeten een onlosmakelijk onderdeel gaan vormen van het kunstenplan, c.q. de cultuurnota 20132017 van de stad Amsterdam. Op dit moment worden reeds de voorbereidingen hiertoe getroffen. Het is dus zaak dat het stadsdeel zo spoedig mogelijk definieert hoe zij denkt om te gaan met haar unieke en ideale positie als cultureel palet. Welke kansen het ziet om cultuur met kunst en design te verbinden en welke maatschappelijke meerwaarde het op sociaal en economisch gebied ziet. Niet in de laatste plaats wat het aan budget en faciliteiten vergt. Om tot die input te komen dient vanuit de commissie Welzijn (Kunst en Cultuur), maar ook vanuit ROVB (vanwege raakvlakken met de openbare ruimte en de fysieke faciliteiten) een raadswerkgroep te worden ingesteld die inhoudelijke aanbevelingen opstelt. De werkgroep zal in het kader van research een expertmeeting organiseren waarvoor alle belanghebbenden in het kunst, cultuur en designveld worden uitgenodigd. Niet alleen exponenten uit het stadsdeel maar ook relevante expertise en partijen van 'buiten'. Deze expertmeeting dient uiterlijk in maart 2012 plaats te vinden. De gezamenlijke aanbevelingen worden betrokken in een eindnotitie het beleid met betrekking tot kunst, cultuur en design Amsterdam Zuidoost voor 2012 tot 2017. Deze notitie wordt voor verdere bespreking in april voorgelegd aan eerder genoemde gecombineerde commissies. Vooraf dient het te worden voorgelegd aan het DB ter pre-advisering. Bij de behandeling van de voorjaarsnota kan de definitieve besluitvorming plaatsvinden. Roy Ristie Raadslid in Amsterdam Zuidoost opgesteld juni 2011 - bijgewerkt februari 2012
3
INLEIDING De aanleiding voor het initiatief is om een visie te ontwikkelen voor het beleid met betrekking tot kunst, cultuur en design voor de middellange termijn. Dit om het relevante potentieel van de inwoners van Zuidoost zo goed mogelijk te benutten in het belang van henzelf en het stadsdeel. Goede benutting, facilitering, educatie, ontwikkeling en profilering van het cultureel en creatief kapitaal is van belang voor de versterking van de identiteit, alsook de sociaal-economische ontwikkeling van zowel deelnemende individuen als van Amsterdam Zuidoost als totaal.
De rol van kunst, cultuur en design Kunst en design worden ingegeven door cultuur. Culturele processen zijn geïnspireerd op kunstuitingen. Kunst en design daagt uit en inspireert. Zuidoost heeft inspiratie nodig om inspirerende kunst en prikkelend design te produceren. Cultuur dient te worden uitgedaagd te worden om kunst en design voort te brengen, die op hun beurt weer prikkelen tot (nieuwe) uitdagingen. Prikkels dagen uit of te wel uitdagingen prikkelen tot intensiever onderling contact, discussie, verbinding, participatie en inspireert economische vooruitgang. Het stadsdeel Amsterdam Zuidoost worstelt echter met diverse fundamentele maatschappelijke vraagstukken, zoals vraagstukken van armoede en sociale marginalisering en onveiligheid, waardoor onze culturele rijkdom niet tot haar recht komt en ambities op het gebied van kunst en cultuur overschaduwd worden. Als het om kunst, cultuur en design gaat, is Zuidoost een nogal in zichzelf gekeerd stadsdeel. Ondanks dat inwoners zich in de afgelopen 40 jaar hebben gevestigd uit een groot aantal verschillende culturen, hebben cultuur en creativiteit zich nog niet goed weten te ‘vermarkten’. Culturele kwaliteiten - van waaruit er inmiddels wel ook nieuwe kunst(vormen) en design-styles zijn ontstaan - worden nog te vaak als vanzelfsprekend ervaren. Kortom: artistieke oorspronkelijkheid, zeggingskracht en vakbekwaamheid die tot kunstvormen leiden, worden niet genoegzaam benut, laat staan afdoende geëxploiteerd. Gevolg is dat er niet structureel, laat staan voor de langere termijn nagedacht wordt over het faciliteren van cultuur, het borgen van erfgoed op dat gebied en het professionaliseren van kunst(vormen) en design. Wellicht zijn met name heersende cultuur- en kunstopvattingen de oorzaak van geringe ambities op dit gebied. Een nieuw beleid voor kunst, cultuur en design kan deze vicieuze cirkel doorbreken.
Huidige situatie Cultuurbeleid is autonoom beleid van de stadsdelen. Er wordt op het moment wel samengewerkt op stedelijk niveau. Zuidoost is zodoende betrokken bij het stedelijk cultuurbeleid om kunstenaars en organisaties in staat te stellen aan te laten haken bij het Amsterdamse Kunstenplan en het Amsterdams Fonds voor de Kunsten. In dit verband overlegt de beleidsadviseur Zuidoost met DMO en andere stadsdelen en vertegenwoordigt die het stadsdeel in allerlei stedelijke werkgroepen. Met name is er samenwerking op gebied van cultuureducatie (waarvoor ook een stedelijk Basispakket is geformuleerd) en op gebied van ‘Kunst in openbare ruimte’ zoals dat vooralsnog wordt gezien. Het lopende beleidskader is vastgelegd in de Cultuurnota ‘Tijd voor Talent 2008-2011’. Vervolgens zijn ook uitvoeringsnota’s op bepaalde gebieden vast4
gesteld voor Kunst in openbare ruimte, Cultuureducatie en Creatieve Industrie. De huidige beleidsdoelstellingen van Amsterdam Zuidoost op het gebied van kunst en cultuur zijn in deze beleidsnota’s en in de programmabegroting verwoord. Op basis van deze beleidsnota’s worden de lopende activiteiten, programma’s en projecten uitgevoerd en worden via hierop ontwikkelde criteria subsidieaanvragen behandeld en prestatieafspraken met culturele instellingen gemaakt. Het stadsdeel heeft zich de afgelopen jaren vooral gericht op het stabiliseren van de opgebouwde culturele infrastructuur en het optimaliseren van de kwaliteit van de gesubsidieerde instellingen. Deze instellingen vervullen een centrale rol in de culturele programmering en samenwerking binnen het cultureel klimaat in Zuidoost. Het (huidige) subsidiebudget cultuur wordt voornamelijk ingezet t.b.v. jaarprogramma’s van deze culturele instellingen. Deze worden geacht een belangrijke bijdrage te leveren aan het kunst en cultuuraanbod in Zuidoost. Dat allemaal binnen de huidige ambities van het kunst- en cultuurbeleid. Deze instellingen kunnen zonder een exploitatie-ondersteuning hun programma’s niet draaien. Een klein deel van het subsidiebudget wordt besteed aan waarderingssubsidies voor kleinschalige (incidentele) initiatieven. Op basis van criteria, gebaseerd op de ambities binnen het lopende beleid, worden jaarlijks subsidieaanvragen beoordeeld, verdeeld en prestatieafspraken gemaakt. De huidige situatie kent echter ook enkele knelpunten. Ook zien we dat kansen nog onvoldoende benut worden.
Knelpunten De huidige beleidskeuzes, kaders en criteria spreken zich niet uit over ambities voor kunst, cultuur en design voor de komende jaren. Doelstellingen van het beleid om bijvoorbeeld door middel van nadrukkelijke stimulering van samenwerking nieuwe ontwikkelingen mogelijk te maken, en om ondernemerschap te bevorderen zijn niet benoemd. Er wordt nu slechts ingezet op input - veelal ontstaan door op zichzelf staande en spontaan ontstane losse initiatieven - en niet op output. Een duidelijke rendementsverwachting ontbreekt. Hierdoor zijn de inspanningen niet meetbaar in hun onderlinge relatie. Een gevolg hiervan is dat gepaste facilitering die feilloos aansluit op behoeften is niet mogelijk is. Dit is slechts een van de condities die waaraan voldaan moet worden om het onderscheidend vermogen van Amsterdam Zuidoost optimaal te benutten. Dat is jammer want op het gebied van cultuureducatie, talentontwikkeling en stimuleren van creatief ondernemerschap zijn er reeds belangrijke stappen gezet. Deze basis voorzieningen zijn tot nu toe geconcentreerd in slechts de Bijlmermeer. De resultaten van deze inspanningen zijn echter onvoldoende bekend binnen Zuidoost, en daarbuiten. Een belangrijke oorzaak hiervan is dat deze inspanningen en resultaten nog niet goed en breed worden uitgedragen vanuit het stadsdeel. Daardoor loopt de waardering hiervoor zelfs ook op lokaal niveau ook achter. Vraag is of de huidige beleidskaders voldoende mogelijkheden bieden om nieuwe ontwikkelingen mogelijk te maken.
Kansen De ruimtelijk-fysieke vernieuwing van de Bijlmermeer is zo goed als voltooid. Naar verwachting zal het stadsdeel door positieve effecten van de vernieuwing een fase van grotere stabiliteit tegemoet gaan. Ook wordt er nu wat nadrukkelijker ingezet 5
op sociaal-economisch gebied, waardoor er een gunstiger klimaat ontstaat om doeltreffende aandacht te gaan besteden aan kunst, cultuur en design. Met dit vooruitzicht mag worden aangenomen dat er een gunstige tijd aanbreekt om nieuwe ambities t.a.v. ontwikkelingen van kunst, cultuur en design in kaart te brengen en verder reikende kaders daarvoor aan te leggen. Mogelijk wordt er ook ruimte vrij gemaakt voor de creativiteit die nodig is om nieuwe plannen financieel mogelijk te maken. In een tijd dat de overheid haar prioriteiten moet herdefiniëren ligt er een actuele uitdaging voor ons als beleidsmakers. Doelstellingen en criteria moeten een helder beeld verschaffen hoe het stadsdeel, gegeven deze actuele omstandigheden, de nodige profit halen uit inspanningen. Deze moeten met name voor het stadsdeel feilloos aansluiten op overkoepelende prioriteiten zoals: bevordering van sociale cohesie, sociale kracht, educatie, imagoverbetering, economische emancipatie (verbetering van o.a. werkgelegenheid), leefbaarheid en maatschappelijke participatie. Een van de bronnen voor het nieuwe beleid kan gevonden worden in de bestaande ‘best practices’. We moeten niet schromen om de ‘best practices’ van het huidige beleid daarbij in ogenschouw te nemen waar mogelijk als basis hanteren voor herdefiniëring van nieuw beleid. Sinds een klein jaar lopen er enkele (nieuwe) projecten die meegenomen kunnen worden in de beschouwingen. Nieuwe ambities kunnen vervolgens gefaseerd, maar wel in hun onderlinge samenhang in toekomstig beleid worden meegenomen in nieuw aan te leggen beleid.
Bouwstenen nieuw beleid Het stadsdeel Amsterdam Zuidoost laat op het moment kansen liggen die ook ontbrekende elementen voor het overkoepelende stadsbeleid zouden kunnen opvullen. Zo zijn de condities aanwezig om bijvoorbeeld de positie in te nemen van de plek van de stad waar vernieuwende ‘kunst in de openbare ruimte’ prominent te vinden is. Tevens beschikt het stadsdeel over natuurlijke omstandigheden die het tot hét podium van de niet strikt westerse kunst kan maken. Hieronder benoemen we bij wijze van eerste verkennende exercitie bouwstenen voor een visieontwikkeling.
Benutting uniciteit Amsterdam Zuidoost De etnisch-culturele uniciteit van Amsterdam Zuidoost met haar vele verschillende culturen wordt onvoldoende benut in termen van ontwikkelingskansen en marktkansen. Deze uitspraak is gebaseerd op een snelle verkenning van nog niet benutte potenties door het verzamelen van ‘insiders’ ervaringen van sleutelpersonen in het culturele veld en in de designwereld van Amsterdam Zuidoost. Omgekeerd bieden kunst, cultuur en design de bewoners de mogelijkheid aanwezige culturele, unieke kwaliteiten zichtbaar te maken en erkend te krijgen, verder te ontwikkelen.
Persoonlijke ontwikkeling Kunst, cultuur en design biedt de mensen de mogelijkheid iets te vertellen over zichzelf, hun eigen achtergrond. Deelname aan cultuur kan bijdragen aan de persoonlijke ontwikkeling van mensen, aan vergroting van culturele competenties. Deze competenties kunnen op hun beurt weer op andere levensgebieden worden ingezet.
6
Participatie Eén van de uitgangspunten van een nieuw beleid voor kunst, cultuur en design zou kunnen zijn dat bewoners van Zuidoost participeren in activiteiten op die gebieden. Dat vraagt om voorwaarden als laagdrempelige culturele activiteiten die aansluiten bij de interesse van de verschillende bewonersgroepen in de wijken. Het vraagt ook om specifieke kennis van de behoeften van de diverse bewonersgroepen en van kennis van de nodige faciliteiten. Dit zijn vereisten om een passend aanbod te ontwikkelen.
Volkscultuur Een duurzame visie op volkscultuur en de plaats van de volkscultuur in verhouding tot de cultuur in de stedelijke contexten is dringend geboden. Er wordt bij het beleid maken meer de nadruk gelegd op de cultuur in de stedelijke context dan op volksculturen in stadsdelen. Deze lokale volksculturen zijn in allerlei vormen en uitingen levendig aanwezig in Zuidoost. Uitingen van deze volksculturen vormen onderdeel van het sociale en culturele erfgoed van Zuidoost en van Amsterdam. Deze volksculturen kunnen worden gezien als onderdeel van de sociale, culturele, en cultuurhistorische identiteit van Zuidoost. Hun betekenis gaat de ruimtelijke lokaliteit van hun aanwezigheid te boven. Veelal zijn ze verbonden met transnationale gemeenschappen elders. Dragers van elementen uit deze volksculturen snakken naar ontwikkelplekken en situaties, erkenning, en borging van wat er aan culturele en artistieke waarde is gecreëerd. Borging van deze waarden creëert een duurzame bron voor educatie, sociale en culturele identiteitsvorming, eigenkracht van inwoners en het gebied. Ook is het een bron voor culturele erfgoedvorming.
Cultureel erfgoed Cultureel erfgoed is onderdeel van het verhaal van Zuidoost. Voor Zuidoost heeft culturele erfgoedvorming een speciaal belang. Culturele erfgoedvorming kan in Zuidoost staan voor het erkennen van de culturele en maatschappelijke betekenis en waarde van culturele tradities. Op het gebied van erkenning en borging is nog een wereld te winnen.
Kunst in de buitenruimte De zichtbare aanwezigheid van kunst in de buitenruimte biedt de mogelijkheid tot herkenning door bewoners, trots, en binding aan het gebied Zuidoost. Het kan ook een bron zijn van een grote aantrekkingskracht van het gebied voor toekomstige bewoners, bezoekers en andere belanghebbenden. Ook kunnen vormen van buitenkunst bijdragen aan de leefbaarheid en oriëntatie in buurten en wijken. De vraag is of er nieuwe ontwikkelingsrichtingen kunnen ontstaan, gevisualiseerd of bedacht kunnen worden met nieuwe spelers die de bovenstaande of andere kansen meer tot werkelijkheid kunnen maken.
Expressie met design Cultuur, creativiteit en expressie wordt steeds meer vertaald in design. Mede door de digitale media is design een dagelijkse expressievorm geworden. Design in Zuidoost manifesteert zich in webdesign, magazines, affiches, cd-covers, hairstyles, kledinglijnen, tassen, accessoires, sierraden, interieurs, geveldecoratie, etc. Design op commerciële basis neemt steeds meer de plaats in van kunst als expressievorm. Design is belangrijk voor de economische kracht van individuen en van het stadsdeel. Design leunt minder op subsidies dan kunst en cultuur. 7
Zichtbaarheid en profilering Voor veel potentiële consumenten van het aanbod van kunst, cultuur en design in Zuidoost is de gevarieerdheid, kwaliteit van het cultuuraanbod en van het potentieel aan talent onvoldoende zichtbaar. De ‘best practices’ die in Zuidoost zijn ontwikkeld zijn buiten Zuidoost vaak in een te kleine, beperkte kring bekend. Ook binnen Zuidoost zijn deze ‘best practices’ lang niet bij alle relevante belanghebbenden bekend. Verspreiden, delen en gericht gebruik maken van deze ‘best practices’ kan bijdragen aan versterking van de kracht van lokale initiatieven, organisaties en instellingen in het stedelijke, nationale en internationale culturele veld, en vergroting van de marktkansen.
Cultural industries Cultural industries kunnen voor postindustriële steden een bron van welvaart en werkgelegenheid zijn. Onder cultural industries vallen sectoren als uitgevers, reclamebureaus, film- en videoproductie, radio- en televisieprogrammaproductie, overig amusement, kunst en design. De cultural Industries zijn vooral te vinden in de vier grote steden van Nederland. De regio Amsterdam steekt boven de andere drie steden uit als we kijken naar de werkgelegenheid. Ook de relatieve positie van de cultural industries scoort Amsterdam hoger dan de andere drie grote steden. Bloei van de cultural industries veronderstelt een aantal voorwaarden. Amsterdam beschikt over deze voorwaarden met de gespecialiseerde onderwijsinstellingen, zelforganisaties, geëigende ontmoetingsplaatsen, de internationale oriëntatie, de podia en een ‘kundig’ publiek. De vraag is natuurlijk volgens welke dynamiek en wat is de rol van Zuidoost hierin. Zuidoost speelt een belangrijke rol bij de world music en dance stijlen, maar er is meer mogelijk. Cultural industries bieden kansen voor Zuidoost. Innovatieve cultural industries doen een beroep op diep gewortelde lokale productieculturen die moeilijk te kopiëren zijn. Cultural industries bieden in directe zin economische voordelen. Ze beiden ook indirecte voordelen doordat de ‘quality of place’ van Zuidoost kan worden bevorderd. Er ligt een kans in specialisatie in vormen die verbonden zijn met de voordelen van de ‘plaats’, en vormen die gemakkelijk de grenzen kunnen oversteken. Om deze kansen te benutten moeten initiatieven in Zuidoost zich ook posities kunnen verwerven in markten van de cultural industries. Markten kennen allerlei (informele) drempels, reguleringen en sociale conventies. Deze kunnen zowel bevorderend als belemmerend werken. Een serieuze rol spelen in de cultural industries vraagt om voorwaarden van het stadsdeelgebied inclusief het Arenagebied. Deze voorwaarden, zo leert de ervaring, komen niet altijd spontaan tot stand. Het gaat onder meer om kennis creatie, broedplaatsen, doorgroei, matching van vraag en aanbod. Een verdiepende verkenning die verder gaat dan tot nu toe is gedaan kan inzicht bieden in de aanwezige en nog te vervullen voorwaarden om inwoners van Zuidoost die over de potenties beschikken een rol te laten spelen in de huidige en toekomstige cultural industries.
Innovatie In Amsterdam voltrekken zich naast of soms tegen de dominante stroom in interessante ontwikkelingen op de grensvlakken van kunst, cultuur, design, mediatechnologie, creatieve industrie. Ook in Amsterdam Zuidoost zijn initiatieven aanwezig met een vernieuwend karakter waar durf en lef uit spreekt.
8
Jonge, kleine initiatieven moeten een plek kunnen krijgen in een lokaal kunstenplan of basisstructuur. Ze moeten deel kunnen gaan uitmaken van de culturele infrastructuur van Amsterdam Zuidoost. Zo krijgt deze ‘ontwikkelgroep’ meer perspectief en mogelijkheden voor ontwikkeling. Dat draagt bij aan de flexibiliteit van het culturele veld en van de culturele infrastructuur. Zo kan tijdig worden aangesloten bij nieuwe ontwikkelingen door de doorstroommogelijkheden te vergroten en te stimuleren van nieuwe bewegingen, initiatieven, in het bijzonder die met een innovatief karakter of potenties.
De kunst van het imago Het stadsdeel Zuidoost kampt nog steeds met een imago dat voor verbetering vatbaar is. Kunst en cultuur kan een bijdrage leveren aan verbetering van het imago van Zuidoost bij specifieke doelgroepen en het algemene publiek door vergroting van de aantrekkingskracht. Het kan aantrekkelijk zijn voor alle partijen als kunst, cultuur en design beter vermarkt worden. Te denken is aan Zuidoostproducten ('Made in Amsterdam Zuidoost'), souvenirs, evenementen, boeken, manifestaties en exposities. Urban marketing van het unieke Zuidoost op een eigen wijze.
Ambitie nieuw beleid De ambitie t.a.v. beleid voor kunst, cultuur en design in Amsterdam Zuidoost zou in algemene zin als volgt kunnen worden samengevat: bouwen aan een nieuw stukje Amsterdam dat zich - in aanzien en sfeer - ook sterk onderscheidt. De voorzieningen dienen om meerdere redenen te worden uitgebreid, waardoor het stadsdeel haar meerwaarde binnen een breder perspectief in het gehele Amsterdamse aanbod van kunst, cultuur en design kan bewijzen. Hierbij kan gedacht worden aan het inzetten op diversiteit per stadsdeel, maar ook qua kunsten designdisciplines.
9
BIJLAGE I - IDEEËN Concrete ideeën Het realiseren van broedplaatsen voor meerdere disciplines. Die kunnen worden gerealiseerd in beschikbare (betaalbare) ruimten die nu voor een deel nieuwe bestemming behoeven. Dus niet alleen investeren in de z.g. software van de creatieve industrie. Zuidoost als dé broedplaats van en voor nieuwe vormen van kunst, cultuur en design Het optimaal benutten van de fysieke ruimte in het openbare domein, door kunst in de openbare ruimte te bevorderen. Het publiek domein leent zich n.l. bijzonder goed voor het overbrengen van de prikkels waarvoor kunst bedoeld is. Er is bij de meeste mensen in het stadsdeel nog niet een ingeburgerde traditie om kunst te aanschouwen in binnenruimten. Zodoende kan Zuidoost zich ontwikkelen tot een walhalla van ‘kunst en design in de openbare ruimte’. Een volwaardige en professionele opleidingsfaciliteit. Er zijn nu tal van organisaties die talent een podium of anderszins een faciliteit biedt om zich te ontwikkelen. Dit lijkt nu nog wat te versnipperd en betreft het tot nu toe de beoefening van amateurkunst. Dat heeft natuurlijk ook een functie, maar met een meer centrale voorziening kan de doorstroming naar een professioneler platform beter gefaciliteerd worden. Dat voor een massievere doorgroei en het borgen van nieuwe ontwikkelingen op het gebied van kunst en cultuur. Niet in de laatste plaats ook media waarin Zuidoost een bijzondere traditie kent. Ten behoeve van deze discipline moeten we streven naar een volwaardige en professionele opleidingsfaciliteit. Een uitzendbureau/inzetbureau voor lokale krachten voor kunstevenementen. Met een vorige evenement is veel fout gegaan. Bouwers, bewakers, ontwerpers en cateraars kregen door een slechte financieringsconstructie achteraf niet of slechts deels betaald. Een faciliteringsbureau moet de inkomsten van lokale krachten garanderen. Het faciliteringsbureau kan ook bemiddelen bij het inschakelen van lokale ondernemers. Nu wordt soms veel werk uitbesteed ver buiten het stadsdeel. Realisatie van een kunstdorpje. Een soort agglomeraat van kleine kunstwerken, miniaturen, en ornamentjes die een relatie hebben met de Amsterdam(se) Zuidoost migratiegeschiedenis en een link naar de Tweede Oorlog. Een kunst(ig) object dat het verhaal van een Nederlandse geschiedenis die mensen uit Amsterdam Zuidoost met elkaar delen. Mensen die er uit verschillende windstreken zijn neergestreken. Zo’n miniatuurdorp kan ook worden beschouwd als een landelijke attractie. Bij voorkeur in het Bijlmerpark. Verdient nadere uitwerking. Jaarlijks terugkerend (Afro) Surinaams Muziekfestival. Amsterdam Zuidoost is de bakermat van de populaire (Afro) Surinaamse muziek. Muziekstromingen zoals de Kaseko, Kawina en Kaskawi mogen zich dan wel als een niche in de markt bevinden, maar het behoort tot een van de volwaardige genres van de Caribische en Zuid-Amerikaanse muziek zoals die uit ons voormalig gebiedsdeel Suriname hier wordt beoefend. Amsterdam Zuidoost kent sinds haar ontstaan een omvangrijke groep inwoners die afkomstig zijn uit dit voormalig gebiedsdeel van het Koninkrijk. Het is dan ook niet vreemd dat er in de afgelopen decennia hier diverse 10
muziekgroepen zijn ontstaan die deze muziek zelfs op internationaal niveau op de kaart hebben gehouden. Los van het argument dat het deel uitmaakt van een belangrijk stukje nationaal cultureel erfgoed, vormt het een economische activiteit waar talrijke kunstenaars een boterham aan kunnen verdienen. In navolging van legendarische groepen en artiesten, componisten en arrangeurs en muziekstudio’s zoals Lieve Hugo, Johnny de Miranda, George Scheermaker, Funmasters, Fra Fra Sound, La Caz, La Rouge, The Twinkle Stars, Becato Studio’s, Stan Lokhin, Trasfassi, Combinatie 16, Yakki Famiri en vele anderen zijn er tal van jonge talentvolle beoefenaars die Zuidoost verder op de kaart kunnen zetten als de bakermat van dit muziekgenre, zoals bijvoorbeeld London dat is voor de reggae, Parijs voor de Zouk en Cadance, Madrid voor de bijvoorbeeld de Salsa en Merenque, maar ook Volendam voor de Nederlandse palingsound.
Algemeen De functies van bestaande accommodaties moeten duidelijker worden gedefinieerd. Andere beschikbare ruimten kunnen worden toegevoegd aan het voorzieningenniveau. Voormalige buurthuizen en ander vastgoed van het stadsdeel moeten worden ingezet worden voor broedplaatsen (ook op het gebied van media), beeldende kunst activiteiten, kleine ateliers voor (oude) ambachten en zeker niet in de laatste plaats het realiseren van een museum (al dan niet met andere spelers/partners op dit gebied). Ook kunnen er tentoonstellingen worden samengesteld die tussen de stadsdelen of steden reizen.
Aanpak Voorwaarde om te komen tot een denkrichting t.b.v. nieuw beleid voor kunst, cultuur en design in Zuidoost is om eerst af te komen van vanzelfsprekendheid van de huidige (wildgegroeide) aanbod. De aanpak dient te worden ingegeven door de mogelijkheden en kansen die dit stadsdeel met haar culturele potentie op verschillende terreinen biedt. Bij het (her)definiëren van een nieuw ideaal kunsten(subsidie)beleid voor Amsterdam Zuidoost dient ook rekening gehouden te worden met veranderde omstandigheden en zeker ook ingegeven door de huidige fysieke infrastructuur. Alle belangrijke belanghebbenden dienen zorgvuldig in kaart gebracht te worden en er moeten regelmatig expertmeetings georganiseerd worden. Bij deze brainstorm moeten niet alleen de huidige spelers actief betrokken worden, maar ook andere expertise zoals relevante lokale ondernemers en nieuw aanstormend en tot nu toe buiten beeld gebleven talent. De raad moet een proactieve(re) rol gaan vervullen. Zij moet de strategische doelen op dit gebied ook zelf formuleren om nadrukkelijker betrokken te zijn bij de discussie over de nieuwe richting voor kunst, cultuur en design. Dit zou vast vorm kunnen krijgen door een informele raad brede discussiebijeenkomst en het instellen van een werkgroep kunst, cultuur en design. Zo kan er dan - aan de hand van wenselijkheid, haalbaarheid en doelmatigheid - op een constructieve manier met het ‘veld’ van gedachten worden gewisseld over (nieuwe) kansen voor kunst, cultuur, design in het stadsdeel. Deze interactie tussen spelers onderling moet wat structureler ingebed worden om zo minder van vrijblijvende aard te zijn. In een platform kunst, cultuur en design kunnen ideeën over en weer en op continue basis getoetst worden aan de hand van haalbare criteria binnen de nieuwe kaders. Nuttig voor de doorbloeding, vernieuwing en dynamiek. 11
Financiën Niet in de laatste plaats is het zaak om het budget voor het beleid voor kunst, cultuur en design tegen het licht te houden. Een vaste verdeelsleutel tussen de structurele zaken en nieuwe initiatieven, waarbij het laatste geen ondergeschikte positie inneemt; een navenante verdeling tussen talentontwikkeling, educatie, professionalisering en andere bijhorende voorzieningen. Om dit te bekostigen dient er optimaal ingezet te worden op het aantrekken van allerhande ‘externe’ middelen. De nieuwe ambities kosten immers geld dus zal er ook een duidelijk budget beschikbaar moeten zijn om aan de nieuwe ambities te kunnen werken.
12
BIJLAGE II - BELANGRIJKE SPELERS Spelers binnen het expressiedomein Belangrijke spelers binnen het kunst-, cultuur- en designdomein zijn: CBK Zuidoost, Bijlmer Parktheater, Krater Theater, Circus Elleboog, No Limit (in gevarenzone), 5 O’clock Class, Jeugdtheaterschool Zuidoost, Open Ateliers, Straat van Sculpturen (stopgezet), METRO54, Breathing, Bibliotheek, Muziekcentrum Zuidoost, Saraswati Art, ZO! Cultuur, Imagine IC, BijlmerStyle, MAFB, GAM. Daarnaast zijn er nog verschillende cultureel maatschappelijke organisaties en zelforganisaties actief die het kunst en cultuurdomein raken alsook tal van kunstenaars, designers en culturele/creatieve ondernemers, waar er contact mee is. Ook is er in het kader van cultuureducatie regelmatig contact met de scholen in Zuidoost. De diverse partijen worden ondersteund met subsidies, maar ook met samenwerkingsafspraken en bijvoorbeeld met projecten die hun zakelijke kant en professionalisering ondersteunen. Er is advies aan hen vanuit het stadsdeel over allerlei zaken: beleidsontwikkeling, subsidies vanuit centrale stad en andere fondsen, samenwerking. Met de beleidsadviseur kunst en cultuur wordt er overlegd over hun behoeften en hoe dat vertaald kan worden naar concrete acties. De acties worden binnen het huidige beleid ontwikkeld.
13
BIJLAGE III - VOORZIENINGEN Cultuureducatie en talentontwikkeling Amsterdam Zuidoost kent enkele opmerkelijke eigenschappen: 1. Als enig stadsdeel produceren het met alle culturele instellingen een boekje met het overzicht van het cultuureducatieaanbod voor scholen. 2. Als enige stadsdeel hebben het Brede School beleid en Cultuureducatie beleid geïntegreerd in een meerjarenplan. 3. Het heeft als stadsdeel / CBK een subsidie van het Amsterdam Fonds voor de Kunsten ontvangen voor cultuureducatie dat in een 2 jarig samenwerkingsconvenant is gegoten. 4. Op basis van het convenant realiseren het de Straat van Sculpturen Junior, een educatieproject op gebied van beeldende kunst waarbij alle culturele partijen een randprogramma omheen maken met dans, theater en muziek. 5. Het stadsdeel heeft een aanpak Cultuureducatie dat als voorbeeld wordt genoemd bij de andere stadsdelen (ook in het stedelijk Basispakket Cultuureducatie) Er is een samenwerking aangegaan met stedelijk expertisecentrum MOCCA en het projectenbureau primair onderwijs (voor ondersteuning in de Brede School). Vanaf schooljaar 2011-2012 wordt dit een netwerkorganisatie: Coördinatiepunt Cultuureducatie met onderwijs en culturele instellingen als belangrijke partners. Het coördinatiepunt gaat scholen en cultuuraanbieders in Zuidoost helpen bij afstemming, samenhang en kwaliteit van het aanbod, visieontwikkeling cultuureducatie, vertaling van de visie in het schooljaarplan en concrete(re) jaarprogramma’s, het opzetten van een organisatiestructuur en overlegstructuur en deskundigheidsbevordering en coaching. Dit is een door stadsdeel Zuidoost vanuit cultuurbeleid ontwikkeld concept waar stedelijk veel aandacht voor is. Hierbij wordt ook cultuureducatie binnen schools en brede schools gekoppeld, hiermee loopt Zuidoost ook voorop, naast Nieuw West.
Creatieve industrie Creatieve industrie, bevindt zich nog in de kinderschoenen. In Amsterdam Zuidoost richt het beleid zich hoofdzakelijk nu op de software (het begeleiden en professionaliseren van talent) en niet zoals in andere stadsdelen op de hardware (broedplaatsen, ruimten). Deze insteek is bedoeld om de eigenheid van het creatief talent van Zuidoost te vermarkten en wegen voor talent uit Zuidoost te ontsluiten; het talent de ‘ruimte’ te geven voor verdere ontwikkeling. In dit verband zijn er intussen wat programma’s vanuit het stadsdeel ontwikkeld. METRO54 METRO54 is het urban art and culture festival, dat door het stadsdeel is geïnitieerd. Het laat de nieuwste ontwikkelingen binnen Europese stedelijke (jongeren)cultuur zien op het gebied van muziek, dans, spoken word, beeld, lifestyle en kunst. Met verschillende organisaties en jong talent uit Zuidoost werden diverse cross-overs in kunstdisciplines in de stedelijke (jongeren)cultuur getoond op en rond de Arena Boulevard op 16 juli 2011. In aanloop naar het festival vonden er in Zuidoost, maar ook in andere stadsdelen, pop-up events plaats. METRO54, een concept dat bestaat uit diverse events en een jaarlijks festival ter stimulering van “urban art and culture”, is gericht op het
14
zichtbaar maken van het specifieke creatief potentieel van Zuidoost voor een breed publiek en het tonen van nieuwe (meng)vormen in urban art & culture. Met METRO54 wil Zuidoost een bruikbaar netwerk voor de aanwezige talenten creëren met onder andere podia, programmeurs en bedrijfsleven, nieuwe uitingen binnen de urban arts laten zien die voortkomen uit cross-overs van disciplines en culturen en Stadsdeel Zuidoost positioneren als hét centrum van ‘music & dance’. Met Metro54 wil Zuidoost de artistieke kwaliteit laten zien van de urbane cultuur, en door zoveel mogelijk facetten aan bod te laten komen, de reikwijdte en waarde voor het culturele veld zichtbaar maken en het beeld over urban verbreden. Project Even Zakelijk Even Zakelijk is een project ter ondersteuning van de zakelijke ontwikkeling van creatieve ondernemers in Amsterdam Zuidoost. In Amsterdam Zuidoost zijn heel wat jonge creatieve mensen actief die beginnend ondernemer zijn of van plan zijn om te starten als ondernemer. Het gaat om jonge professionals of talent dat zich tot professional aan het ontwikkelen is in een van de vele creatieve disciplines: mode, grafische vormgeving, beeldende kunst, gaming, webdesign, film, dans, theater, muziek, evenementenorganisatie, etc. Creatieven in Zuidoost ervaren heel vaak obstakels bij hun weg naar professionalisering en ondernemerschap. Het gaat dan met name om een behoefte aan zakelijke ondersteuning op gebied van belastingdienst zaken, administratie, juridische zaken en ondernemerschap in het algemeen. Deze startende ondernemers weten vaak nog niet waar ze terecht kunnen voor specifieke vragen of weten niet of de informatie ook op hen van toepassing is. Maar ook ontbreekt het creatief talent uit Zuidoost nog vaak aan de juiste belangrijke netwerken of presentatiemogelijkheden. Stadsdeel Zuidoost heeft naar aanleiding van deze signalen over behoefte aan ondersteuning aan (potentiële) creatief ondernemers recentelijk een inventarisatie gedaan onder de creatieven in Zuidoost van de vragen die er concreet leven en welke specifieke behoefte er aan ondersteuning is. Met het overzicht van de specifieke vragen, is toen een programma voor ondersteuning samengesteld en zijn externe partners en adviseurs darvoor benaderd. In 2011 is er de werkbijeenkomst “Even Zakelijk” gehouden. Deze werd bezocht door ca. 35 creatieven. Op de bijeenkomst kwamen 5 verschillende thema’s (fiscaal, administratief, commercieel, mentaal en juridisch) aan de orde. Er was advies van experts, uitwisseling tussen creatieven onderling en rolmodellen en voorbeelden. Partijen die ook bij deze bijeenkomst aanwezig waren deelden hun expertise door aan te schuiven bij de groepsdiscussies, speeddates en/of een informatiestand te bemannen. Deelnemende partijen waren Belastingdienst Amsterdam, CultuurOndernemen, Rabobank, de Kamer van Koophandel, onafhankelijke adviseurs op gebied van mental coaching, belastingadvies en auteursrecht en een aantal inspirerende rolmodellen. De creatieven kregen na afloop een op de doelgroep geschreven informatiepakket met daarin handige tools en voorbeelddocumentjes. Project Face2Face Het project Face2Face is erop gericht om het opdrachtgeverschap en opdrachtnemerschap ten behoeve van creatieven uit Zuidoost te bevorderen.
15
De (jonge) creatieven uit Zuidoost zijn nu vaak nog onvoldoende in staat hun aanbod in beeld te brengen bij het bedrijfsleven of andere mogelijke opdrachtgevers. Opdrachtgevers kennen anderzijds de mogelijkheid en meerwaarde van inzet van deze (jonge) creatieven onvoldoende. In het tot stand brengen van deze verbinding ligt de opdracht van Face2Face. Dit project is gericht op professionalisering, netwerkvorming en talentontwikkeling en bestaat uit 2 onderdelen: 1. Het stimuleren van opdrachtnemer/ opdrachtgeverschap van het bedrijfsleven en andere opdrachtgevers met creatieven uit Zuidoost, 2. Mentoring en begeleiding van startende en al meer gevorderde creatieven. De aanpak binnen het project Face2Face kent een aantal werkprocessen: 1. Aquireren en verkrijgen van opdrachten bij mogelijke opdrachtgevers 2. De (jonge) creatieven uit Zuidoost werven, selecteren en matchen 3. Professionalisering en begeleiding van de (jonge) creatieven De creatieven worden tijdens het werken aan hun opdrachten ondersteund met coaching en professionaliseringstrajecten op maat, met zowel professionele training als artistiek inhoudelijke mentoring, persoonlijke coaching en zakelijke advisering. Hierdoor worden zij in staat gesteld hun opdrachten op kwalitatief niveau af te ronden en instrumenten te ontwikkelen om een verdere stap in hun ondernemerschap te maken. Cultuur-Ondernemen is als opdrachtnemer aangetrokken. De Rabobank is door de beleidsafdeling kunst en cultuur inmiddels als partner en medefinancier betrokken. Productiebureau Evenementen Productiebureau Zuidoost richt zich in essentie op het dichter bij elkaar brengen van vraag en aanbod op de arbeidsmarkt van evenementen- en entertainmentindustrie in Zuidoost. Dit wordt gerealiseerd door een opleidingstraject op gebied van Public Event Management voor talent uit Zuidoost, in combinatie met een werk-leertraject waarbij de opgedane kennis in praktijk kan worden toegepast. Met het praktijkgericht opleiden van talent uit Zuidoost voor de entertainmentindustrie en het ontwikkelen van de hiervoor benodigde infrastructuur kan het Productiebureau Zuidoost zorg dragen voor een professioneel, direct inzetbaar productieteam, dat kan bijdragen aan een kwaliteitsimpuls aan de publieksevenementen in Zuidoost. Anderzijds biedt het Productiebureau Zuidoost de mogelijkheid om een kwaliteitsimpuls te geven aan de uitvoering en facilitering van diverse evenementen in Zuidoost. Met een professioneel werkend productiebureau kunnen de productie en daarmee kwaliteit, uitstraling en reikwijdte van evenementen in Zuidoost worden gefaciliteerd en verbeterd. Dit geeft mogelijkheden om het huidige aanbod van evenementen te versterken, uit te bouwen, professionaliseren en vernieuwen, evenementen organisatoren te ondersteunen en faciliteren en daarmee een kwaliteitsverbetering teweeg brengen. Daarnaast kunnen door het brengen van samenhang aan de producerende kant (financiële) schaalvoordelen plaats vinden, bijvoorbeeld voordelen van een gezamenlijke inkoop op het gebied van techniek, beveiliging en promotie van publieksevenementen. Dit project is onlangs als pilot van start gegaan. <
16
