80 Days of Summer Internationaal fotofestival rond identiteit in de Gentse binnenstad
TEKST: JOKE EMBRECHTS / FOTO's: Gert Verbelen, Joakim Eskildsen, Anni Leppälä, Erwin Olaf, Bas Bogaerts, Stephan Vanfleteren
Deze zomer levert Historische Huizen Gent zich voor het eerst helemaal over aan de fotografie. In de mooiste monumenten van de Gentse binnenstad is werk van nationale en internationale fotografen te bewonderen in het fotofestival ’80 Days of Summer’.
Hita © Gert Verbelen h
42
© Joakim Eskildsen, courtesy Gallery Taik Persons h
Fotografie en erfgoed vinden elkaar op onverwachte en tot de verbeelding sprekende plekken, in te ontdekken tuinen en gebouwen. Het thema van de fotozomer is identiteit, in al haar gedaanten. Niet alle foto’s zijn portretten maar allemaal reflecteren ze over de notie identiteit, de constructie ervan of de zoektocht ernaar. Bepalen persoonlijke, sociale, genetische, seksuele, geografische of culturele componenten onze identiteit? Af en toe raspt het een beetje en mag het wat pijn doen. Zeker in de theaters van geschiedenis die de historische huizen zijn, laat de blik van fotografen, jonge wolven en gevestigde waarden, niemand onverschillig. Ze openen een venster en trekken hun toeschouwers mee in een verhaal waarbij ze tot nog toe niet betrokken waren. Maar het zomergevoel primeert. Wie tijdens die tachtig zomerdagen in de binnenstad wandelt met de fotografie als gids, begeeft zich op een pad naar verbeelding en nieuwsgierigheid. En meer dan ooit is fotografie van iedereen. Je kan je fotografische kennis uitwisselen tijdens workshops, kinderweken, artist talks, filmavonden en koffiebreaks. Lezingen, debatten, interviews en signeersessies maken het fotofeest compleet. Het bruisende hart van het festival is de Sint-Pietersabdij, maar het fotofestival telt in totaal tien locaties: Sint-Pietersabdij, Belfort/Lakenhalle, Sint-Baafsabdij, Hotel D'hane Steenhuyse, Museum Arnold Vander Haeghen, Kazematten, Bibliotheek Zuid, Amsab-ISG, het Museum Dr. Guislain en het STAM.
Sint-Pietersabdij Naast meetingpoint van het festival - waar er geregeld lezingen, workshops, signeersessies, debatten, … rond fotografie en identiteit zullen plaatsvinden – is de Sint-Pietersabdij ook de locatie van verschillende expo’s. De Belgische fotograaf Gert Verbelen (°1987) toont er ‘The inner circle of Europe’. Hij bezocht 18 eurolanden en ging op zoek naar de eenheid en verscheidenheid (in tradities, landschap, mensen en verhalen) van de landen. De Zweedse Maja Daniels (°1985) toont in haar reeks ‘Into Oblivion’ hoe het leven van dementerende bejaarden in een Frans bejaardenhuis eruit ziet. De eenzaamheid van de mensen - die de mogelijkheden om te herinneren, beslissen en redeneren verloren zijn - is schrijnend. ‘Self Portraits’ van de Amerikaanse Jen Davies (°1978) is een serie zelfportretten in haar strijd tegen obesitas. Schoonheid, identiteit en zelfbeeld komen uitgesproken aan bod komt. De groepstentoonstelling ‘Home’ toont foto’s over de zoektocht van vier fotografen naar zichzelf, hun wortels en hun plaats in de wereld. ‘Home’ is niet alleen een plek, het is ook een gevoel. De Letse Iveta Vaivode (°1980) ging voor de reeks ‘Somewhere on a disappearing path’ fotograferen in het geboortedorp van haar moeder en grootmoeder om de herinneringen uit het familiealbum te reconstrueren, herinneringen die niet de hare waren. Voor de reeks ‘Home works’ ging de Deense fotograaf Joakim Eskilden (°1971) op zoek naar zijn inspiratiebronnen uit de beginperiode van zijn carrière. In deze reeks herontdekt hij de onschuld van zijn kindertijd tijdens het fotograferen van zijn familie. Katharine MacDaid (°1979, Noord-Ierland) woont en werkt momenteel in Londen, maar bracht als expat haar jeugdjaren door in Oman. Ze keerde
êêê
KIJKEN & BEZOEKEN / Expo
43
44
voor haar reeks ‘Over the rainbow’ terug naar het land van haar jeugd om haar vroegere indrukken te bevestigen. De Brit Matt Wilson (°1969) tot slot maakt schilderachtige portretten van zijn vele trips die hij maakte, eerst in eigen land, daarna de wereld rond. Zijn reeks ‘This place called home’ leest als een reisverhaal. Een andere groepstentoonstelling is ‘Free from my Hapiness’ door drie jonge Zuid-Afrikaanse fotografen en gecureerd door de Belgische fotografen Bieke Depoorter en Tjorven Bruyneel.
Hand © Anni Leppälä h
Belfort/Lakenhalle
Hotel D'hane Steenhuyse
De Belg Jacques Sonck (°1949) toont zijn reeks ‘Portretten’. Hij legde zich toe op indringende straat- of studioportretten van excentrieke figuren uit alle lagen van de bevolking. Het afwijkende van de norm is datgene waarvoor Sonck oog heeft, zonder hiermee de spot te drijven. Vaak gaat het om uitgepuurde zwart-witportretten van individuen die opvallen door hun excentriek gedrag, uiterlijk of kledij.
De Deense fotograaf Niclas Jessen (°1975) brengt met zijn reeks ‘Pauze’ verstilde beelden van personen die een moment voor zichzelf nemen. Daarnaast toont de Nederlander Erwin Olaf (°1959) hier zijn reeks ‘Keyhole’. Het is een serie foto’s van mannen, vrouwen en kinderen, vrijwel allemaal met het hoofd van de kijker afgewend. Olaf fotografeerde ze in een sobere, tijdloos aandoende omgeving. Er is een sterke emotie van schaamte en vernedering voelbaar.
Sint-Baafsabdij De Finse Anni Leppälä (°1981) toont hier ‘Photographs’. In haar stillevens gebruikt ze objecten of plaatsen die verlaten zijn of bij een historisch museum behoren. Plaatsen veranderen in representaties van emoties, herinneringen en dromen. Daarnaast belicht de Belgische fotograaf Bas Bogaerts (°1979) in ‘I Hate Girls’ transgenders in Thailand.
Museum Arnold Vander Haeghen De Belg Arnold Vander Haeghen (°1869 - 1942) was naast uitgever en drukker ook een gepassioneerd amateurfotograaf. Hij fotografeerde tijdens zijn vele bezoeken aan de zee, maar ook de vele volksfeesten en betogingen in Gent legde hij vast op de gevoelige plaat. In zijn vroegere woning hangt nu een deel van de collectie tentoon.
Kazematten Elk jaar worden in Bangladesh mensen, voornamelijk jonge vrouwen en kinderen, onherkenbaar verminkt door zuuraanvallen van mensen uit hun omgeving. Typische redenen zijn vermoedens van ontrouw, het weigeren van een huwelijk, het vragen naar een bruidsschat of geschillen over land. De slachtoffers zijn letterlijk getekend voor het leven. Stigmatisering volgt, en de wederopbouw van hun leven en het zoeken van nieuwe toekomstdoelen vereisen zowel vastberadenheid als kracht. ‘Survivals’ is een verhaal over mensen, niet over slachtoffers. De Deen Ken Hermann (°1978) toont de moed van zijn ‘Survivors’ in een kazemat onder de wijngaard van de Sint-Pietersabdij.
êêê
Keyhole © Erwin Olaf h
KIJKEN & BEZOEKEN / Expo
45
46
Bibliotheek Zuid De Belgische fotograaf Thomas Sweertvaegher (°1986) is zelf een fanatieke skater en kent het milieu goed, waardoor hij de wereld van de skaters als insider kan fotograferen. De foto’s in de reeks ‘Skaters’ geven ons een beeld van deze aparte jongerencultuur.
Amsab-ISG De zogenaamde ‘Cartes de visites’ werden in de tweede helft van de 19de eeuw een bijzonder groot succes. Ze waren makkelijk reproduceerbaar, waardoor ze niet enkel aan familie en vrienden werden geschonken maar ook een verzamelitem werden. Geen voetballers zoals vandaag, maar koninklijke en adellijke families, schilders, schrijvers en politici. De opkomst van de visitekaart met portretfoto maakte fotografie minder elitair, populair en betaalbaarder. In de beginperiode zijn de portretten sober, zonder achtergronden en attributen. Maar dat veranderde geleidelijk. Het portret werd een middel om te tonen hoe belangrijk of rijk je was. In de kelder van Amsab-ISG tonen ze een deel van de visitekaartportretten of ‘cartes de visites’ uit hun omvangrijke fotocollectie. In 1854 kreeg de Franse fotograaf/uitvinder André-Adolphe Disdére hierop een patent. De oudste gedateerde foto uit de collectie dateert tussen 1857 en 1859.
Museum Dr. Guislain
© Bas Bogaerts h
Het Museum Dr. Guislain pakt tijdens ’80 Days of Summer’ uit met 4 expo’s. Kunst en wetenschap hebben soms veel gemeen. Zo zijn fotografie en psychiatrie in hun geschiedenis sterk met elkaar verbonden. Het portretteren van patiënten is zo oud als de fotografie zelf. Hugh Welsh Diamond, een Brits psychiater en gepassioneerd fotograaf, toont al in 1852 portretten van patiënten waarin hij verschillende “types of insanity” illustreert. Ook de Franse neuroloog JeanMartin Charcot zocht de waarheid van een ziektebeeld in de directe observatie, met de fotografie als medium. Tot diep in de twintigste eeuw werden in ziekenhuizen patiënten gefotografeerd, als vorm van inventarisatie, maar ook om de ziekte, veeleer dan de zieke, te documenteren. In de jaren zeventig van de vorige eeuw klaagden belangrijke fotografen de wantoestanden in de
êêê
KIJKEN & BEZOEKEN / Expo
47
48
psychiatrie aan: de evidentie van het gesticht werd met het beeld ontbloot. De patiënt werd mondiger en brengt nu meer en meer zichzelf en zijn eigen omgeving in beeld. ‘Lichtgevoelig. Psychiaters Patiënten Portretten 1865-2015’ (te zien tot 11 oktober) toont deze boeiende geschiedenis van fotografie en psychiatrie met onverwachte en verrassende lijnen: verkrampte handen, vreemde lichaamscurves, half verborgen medische instrumenten. Op vraag van het Flanders Center in Osaka reisden tien gerenommeerde Vlaamse fotografen naar Japan. Marleen Daniëls, Nick Hannes, Michiel Hendryckx, Jimmy Kets, Maroesjka Lavigne, Tony Leduc, Charlotte Lybeer, Stephan Vanfleteren, Sarah Van Marcke en Rob Walbers brachten elk op hun eigen manier Japan in beeld. Een land dat tot de verbeelding spreekt, maar tegelijkertijd zeer dwingend en confronterend kan zijn. Het brengt ons uit evenwicht en drukt ons op ons anders-zijn. ‘Facing Japan’ (te zien tot 13 september) toont de boeiende en verrassende beelden die in dit spanningsveld ontstaan. Sub-Sahara-Afrika doorstond de laatste vijftig jaar meer crisissen dan eender welke regio ter wereld, met als gevolg ontelbare geesteszieken en een groot gebrek aan middelen om het probleem aan te pakken. Voor dit zelf gefinancierde project ‘Condemned’ trok Robin Hammond, een Nieuw-Zeelandse fotograaf en de winnaar van de Dr. Guislain Award 2014, naar de Democratische Republiek Congo, Soedan, Kenia, Somalië en Oeganda. Hij bracht mensen in beeld die in de steek zijn gelaten door de overheid, hulporganisaties en de maatschappij: een stemloze minderheid verbannen naar vergeten hoeken in kerken, getraumatiseerde ex-kindsoldaten, vastgeketend aan roestige ziekenhuisbedden, gedoemd hun leven achter tralies in vuile gevangenissen door te brengen – tot ellende veroordeelde levens. Een brand vernielde op 13 maart 2012 het ouderlijk huis van fotografe Karin Borghouts. De plek vol herinneringen veranderde in een kleurloze doos. Het zwartgeblakerde interieur riep gevoelens van chaos, onherroepelijkheid en vernietiging op, maar tegelijkertijd raakt Borghouts gefascineerd door de schoonheid die de verwoesting had achtergelaten. Met veel aandacht begint ze deze bevreemdende omgeving vast te leggen: een verschroeid schilderijtje, een zwarte spiegel, door as gekleurde porseleinen figuurtjes. Zelden dringt een onderwerp zich zo onverwacht, zo verontrustend, maar tegelijkertijd zo vanzelfsprekend op als deze gebeurtenis. Borghouts’ intuïtieve beslissing om deze onverwachte gebeurtenis vast te leggen, resulteerde in een zeer bijzondere en persoonlijke reeks, ‘Het Huis’.
STAM In de oude Bijlokeabdij van STAM schitteren drie fotoreeksen van jong Belgisch talent Sanne De Wilde (°1987). ‘Samoa Kekea’ (2013) is een fotoreeks over albinobewoners van de eilanden Upolu en Savai’i. De Wilde won hiervoor in 2013 de Nikon Press Photo Award voor meest beloftevolle fotografe. ‘Samoa Kekea’ was volgens de jury “een eerlijke weergave van deze mensen op een mooie en kleurrijke manier die het gebrek aan kleur compenseert”. Sinds 2010 werkt De Wilde aan de reeks ‘Snow White’, die nog steeds aangroeit. Voor deze portretten van mensen met albinisme in België en Nederland improviseert ze een studio bij hen thuis. De vertrouwde omgeving zorgt ervoor dat ze zich volledig aan de camera overgeven en dat hun kwetsbare en unieke schoonheid kan worden belicht. Voor ‘Citybooks’, een project van deBuren waarin het STAM een rol had als partner, legde Sanne De Wilde in het najaar van 2014 Gent vast in een reeks nachtopnames. Dit portret van Gent is voor het eerst te zien in het STAM.
Facebook In navolging van ‘Humans of New York’ zal een fotograaf/fotografe de Gentse straten afschuimen op zoek naar opvallende identiteiten. Hij/zij spreekt ze aan, legt een moment vast op foto en vertelt ons een interessante anekdote uit het leven van de geportretteerde. Dagelijks, 80 dagen lang, trakteert hij/zij in ‘Humans of Gent’ op een beeld op website en FB-pagina. Je leest het goed, redenen genoeg om deze zomer naar Gent af te zakken. Het is sowieso een prachtige stad. En als je ook nog eens tachtig zomerdagen lang door de stad kan wandelen met de fotografie als gids, wat wil je dan nog meer? Duimen voor een prachtig zomerweer, misschien? •
Het festival loopt van 12 juni tot en met 30 augustus op 10 locaties in de Gentse binnenstad. Festivaltickets (€ 22) zijn geldig op alle locaties, 80 dagen lang. Alle info op www.80daysofsummer.be.
Facing Japan © Stephan Vanfleteren h
WIN !
Beeld Express geeft 10 festivaltickets weg. Mail voor 10 juni 2015 naar
[email protected] en maak kans om te winnen. Vermeld in je mail zeker je naam, lidnummer en adresgegevens. Je kan maar deelnemen aan 1 wedstrijd uit dit nummer van Beeld Express. Veel succes! •
KIJKEN & BEZOEKEN / Expo
49
