expertisecentra in beeld

expertisecentra in beeld

uitgave 2011

Voorwoord Binnen de vereniging Samenwerkende Topklinische opleidingsZiekenhuizen (STZ) werken inmiddels gedurende 15 jaar 27 grote ziekenhuizen samen aan de invulling van een aantal bijzondere taken binnen de tweedelijnsgezondheidszorg: • de topklinische en topreferente patiëntenzorg • de medisch-(specialistische) en niet-medische ziekenhuisgebonden opleidingen • toegepast wetenschappelijk onderzoek en innovatie • organisatie van de ziekenhuiszorg

Dr. Anton A.M. Franken Bestuurslid STZ Portefeuillehouder topklinische en topreferente zorg

voorwoord

In dit jubileumboekje willen wij aandacht besteden aan een bijzonder type derdelijnsfunctie: de expertisecentra, de zogenaamde parels van het ziekenhuis. In deze expertisecentra werken professionals die beschikken over door het beroepsveld erkende unieke kennis en vaardigheden in een betreffend aandoeningsgebied en die sterk betrokken zijn in wetenschappelijk onderzoek. Het centrum trekt voor het betreffende specialisme patiënten aan uit een gebied dat veel groter is dan het gangbare verzorgingsgebied voor het ziekenhuis. ­Kennis en vaardigheden concentreren zich in Nederland, naast een of meerdere UMC’s in een beperkt aantal STZ-instellingen. De beoordelingscriteria van deze expertisecentra zijn beschreven op pagina 60. De uitgebreid beschreven expertise centra en de centra genoemd in het overzicht op pagina 56 zijn langs de lat van deze criteria gelegd. Zelfrapportage van de betreffende ziekenhuizen vormde daarvoor de basis. Dit boekje geeft een inkijk in wat de STZ-ziekenhuizen aan topklinische en topreferente zorg in de vorm van expertisecentra te bieden hebben en dat is best indrukwekkend en iets waar we trots op kunnen zijn.

1

Topklinische en topreferente patiëntenzorg is een belangrijk en onderscheidend onderdeel van het zorgaanbod van de STZ-ziekenhuizen. In 2007 heeft de vereniging STZ dan ook een product­ catalogus topklinische en topreferente zorg ontwikkeld. Hierin zijn de verschillende onderdelen van deze zorg beschreven en in kaart gebracht. Recentelijk heeft actualisatie van deze catalogus plaats gevonden aan de hand van een nieuwe set van definities en criteria van derdelijns functies. In de herziene STZ-visitatiecriteria is inmiddels een verplichte jaarlijkse actualisatie van de product­ catalogus opgenomen. Dit betekent dat de productcatalogus een plaats heeft gekregen in de beleidscyclus van het ziekenhuizen. De STZ-ziekenhuizen willen laten zien dat zij op het gebied van de topklinische zorg een belangrijke rol vervullen in de Nederlandse gezondheidszorg. Daarnaast streeft de STZ naar een adequate bekostiging en financiering van deze over het algemeen complexe (en dure) zorg. Uitgaande van de getelde omvang van de topklinische en topreferente zorg in STZ-ziekenhuizen in 2007 en een schatting van de omvang in de overige Nederlandse instellingen, verzorgen de STZ ziekenhuizen 27% van de totale topklinische zorg, de universitaire medische centra 64% en de overige ziekenhuizen circa 9%.

2

inhoud



voorwoord..................................................................................................................................................................................................................................................... 01 inhoud.................................................................................................................................................................................................................................................................... 03

Overzicht van alle expertise centra per ziekenhuis........................................ 56 Definitie en beoordelingscriteria expertisecentra........................................... 60 Definitie en beoordelingscriteria derdelijnsfuncties....................................... 62

inhoud



3

de expertisecentra van de STZ-ziekenhuizen................................................................................................................04 04 • Transcatheter hartklep interventie, Amphia Ziekenhuis • Minimaal invasieve longchirurgie, VATS, Atrium Medisch Centrum Parkstad 06 08 • Prostaatcentrum en cryochirurgie, Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis 10 • Interventiecardiologie, Catharina-Ziekenhuis 12 • Colorectaal carcinoom, Deventer Ziekenhuis 14 • Apeldoorns duizeligheidscentrum, Gelre Ziekenhuizen 16 • CF-centrum Den Haag, HagaZiekenhuis 18 • Perinatologisch centrum, Isala Klinieken • Robotondersteunde minimaal invasieve urologische chirurgie, 20 Jeroen Bosch Ziekenhuis 22 • Brandwondencentrum Groningen, Martini Ziekenhuis 24 • Perinatologisch centrum in een niet-academisch ziekenhuis, Máxima Medisch Centrum 26 • Minimaal invasieve colorectale- bekkenbodem- en refluxchirurgie, Meander Medisch Centrum 28 • Genderchirurgie, Medisch Centrum Alkmaar • Borstsparende operatie met eenmalige bestraling bij borstkanker, 30 Medisch Centrum Haaglanden 32 • Ernstig astma, Medisch Centrum Leeuwarden 34 • Maag-darm-ischemie, Medisch Spectrum Twente 36 • Cardiologie en cardiothoracale chirurgie, OLVG 38 • Centrum voor Allergie en Kind, Reinier de Graaf Groep 40 • Bariatrische chirurgie, Rijnstate 42 • Prostaatcentrum zuidwest Nederland, Sint Franciscus Gasthuis • Obstructief Slaap Apneu Syndroom (OSAS), Sint Lucas Andreas Ziekenhuis 44 46 • Specialisten in mensenwerk, Spaarne Ziekenhuis 48 • Interstitiële longziekten, St. Antonius Ziekenhuis 50 • Radiologie, St. Elisabeth Ziekenhuis 52 • Colpopromontoriopexie, VieCuri Medisch Centrum • Retroperitoneale fibrose, Albert Schweitzer ziekenhuis 54

4

Amphia Ziekenhuis

Expertisecentrum voor transcatheter hartklep interventie Amphia Ziekenhuis, Breda/Oosterhout

Om de klinische toepasbaarheid nauwkeurig te registreren, wordt een complicatie registratie en follow-up bijgehouden. Daartoe is in internationaal samenwerkings-verband een Registry opgezet. Alle patiënten worden gevraagd te participeren in deze multicenter registry met 5-jaars follow-up. Vertegenwoordiging in de wetenschappelijke vereniging op velerlei gebied. Bestuursfuncties en commissiewerkzaamheden o.a. in de commissie kwaliteit en accreditatie en de kwaliteitsvisitatiecommissie.

Amphia Ziekenhuis Breda/Oosterhout Postbus 90158 4800 RK Breda Tel. 076 595 50 00 www.amphia.nl

Amphia Ziekenhuis

In het Amphia Ziekenhuis werden in de onderzoekfase, in de Safety/Feasibility studies CoreValve I en II, in totaal 10 patiënten behandeld, die ofwel inoperabel waren, ofwel een verhoogd operatierisico hadden. In deze fase van het onderzoek

waren het deels chirurgische ingrepen die plaatsvonden met ondersteuning d.m.v. extracorporele circulatie. 5

Het Amphia Ziekenhuis heeft een sterke bovenregionale functie en krijgt zeer complexe patiënten doorverwezen met hart-, hartklep- en aorta-problemen. Een van de meest recente ontwikkelingen is de Transcatheter Hartklep Interventie (THI). Het Amphia Ziekenhuis heeft een zeer goede (inter)nationale reputatie op het gebied van de Transcatheter Hartklep Interventie. Het Amphia Ziekenhuis verricht al enige jaren behandelingen via de minimaal invasieve methode. Vanaf 2006 participeert het Amphia Ziekenhuis, als tweede ziekenhuis en als eerste algemeen Ziekenhuis in Nederland, in een internationaal onderzoek van percutaneous aortic valve replacement (PAVR) behandelingen. Een van onze interventiecardiologen leidt andere centra in binnen- en buitenland op voor deze nieuwe behandelingsmethode en is mede-auteur van het document “Consensus Kwaliteitseisen uitvoeren Transcatheter Hartklep Vervanging in Nederland”. Daarnaast is in 2009 gestart met de transapical aortic valve replacement (TAAVR) behandeling.

6

Atrium Medisch Centrum

Minimaal invasieve longchirurgie, VATS Atrium Medisch Centrum Parkstad

In 2006 zijn in het Atrium, als eerste kliniek in Nederland, de eerste VATS lobectomieën uitgevoerd door de chirurgen dr. Bollen en dr. Siebenga. Sinds de start hebben tientallen longkankerpatiënten in het Atrium een VATS lobectomie ondergaan en zijn de enorme voordelen van deze ingreep ten opzichte van de traditionele ingreep zichtbaar geworden: - minder weefselschade en bloedverlies, snel herstel en eerder starten met aanvullende chemotherapie; - inclusie van patiënten met slechte conditie;

In het Atrium center of excellence VATS lobectomieën wordt jaarlijks 49% van de landelijke VATS ingrepen uitgevoerd: Totaal aantal operatieve ingrepen bij longtumoren 2008

Totaal

Waarvan VATS

Nederland

2410

200

Atrium

149

98

Marktaandeel Atrium

6%

49%

In het center of excellence worden chirurgen van elders getraind. Om de kwaliteit te borgen en te verbeteren worden de patiënten nauwlettend gevolgd. Gelet op deze resultaten en de vele voordelen van de ingreep, heeft het Atrium de minimaal invasieve techniek als standaard verheven, tenzij het niet anders kan.

Atrium Medisch Centrum Parkstad Iedere dag Beter Postbus 4446 6401 CX Heerlen Tel. 045 576 66 66 www.atriummc.nl

Atrium Medisch Centrum

Het Atrium center of excellence biedt aanvullend aan de traditionele lobectomie, de videoassisted thorascopic surgery (VATS) lobectomie waarbij een tumor wordt verwijderd via een kijkoperatie. Via enkele sneetjes worden een buisvormige camera en verschillende operatie instrumenten in de borstholte gebracht. Via een beeldscherm, dat verbonden is met de camera, voert de chirurg de ingreep uit.

- minder complicaties:10 % endoscopisch versus tussen16% en 31% conservatief; - kortere ligduur (verlaging mediane ligduur van 12 tot 4 dagen); - 5 jaars overlevingskans is groter (open 71,4% en VATS 88,4%); - lage pijnscore patiënten; - beter behoud van de longfunctie.

7

In Nederland wordt bij circa 9.000 mensen per jaar longkanker vastgesteld; de meest voorkomende soort kanker met de hoogste mortaliteitscijfers. De chirurgische behandeling van longkankerpatiënten maakt onderdeel uit van het Multidisciplinair Pulmonaal Oncologisch Centrum. Een multidisciplinair team van longchirurgen, longarts, gespecialiseerd verpleegkundige en radiotherapeut detecteert binnen een week waarin alle diagnostiek plaatsvindt, of ze in aanmerking komen voor een operatieve ingreep.

Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis 8

Dr. H. Vergunst en zijn team doen cryochirurgie van de prostaat.

Dr. J.P.A. van Basten aan het werk met de Da Vinci robot.

Expertisecentrum voor prostaatkanker en cryochirurgie Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis, Nijmegen

Het PKCN heeft zeker niet alleen haar focus op medisch technisch innovaties. Er wordt gestreefd naar een zo persoonlijk mogelijke en op de individuele patiënt toegesneden zorg. Zo wordt psychosociale – en seksuele ondersteuning geboden. Elke patiënt krijgt een ‘case-manager’, die patiënten begeleidt en erop toeziet dat alle afspraken goed verlopen. Deze case-manager is het eerste aanspreekpunt voor de patiënten in het PKCN. Het Prostaat Kanker Centrum Nijmegen kent een nauwe samenwerking met specialisten in het UMCN St. Radboud op het gebied van MRI prostaat diagnostiek. Prostaatkankerpatiënten worden besproken binnen een uro-oncologiebespreking in bijzijn van een hoogleraar urologische oncologie, een radiotherapeut, een medisch oncoloog en een radioloog. De behandelvoorstellen vanuit het PKCN worden binnen deze commissie getoetst. Binnenkort beschikt het CWZ over twee eigen bestralingsbunkers waarbij CT- geleide prostaatbestraling kan worden toegepast. Kortom, het Prostaat Kanker Centrum Nijmegen is een modern behandelcentrum voor prostaatkanker, met focus op persoonlijke zorg.

Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis Postbus 9015 6500 GS Nijmegen Tel. 024 365 76 57 www.cwz.nl

Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis

Naast de cryochirurgie kent het PKCN ook een derdelijns functie als het gaat om de Da Vinci robot prostatectomie. Dr. J.P.A. van Basten voert deze ingreep uit. Van Basten heeft landelijke naamsbekendheid op het gebied van de minimaal invasieve chirurgie (laparoscopie en robotchirurgie). Met zo’n 150-175 robot prostatectomieën per jaar bevindt het CWZ zich in de Nederlandse top. Van Basten is een van de vier Nederlandse docenten op het gebied van robotprostaatoperaties. Kwaliteitsbewaking van deze chirurgie vindt binnen het PKCN prospectief plaats d.m.v. gestandaardi-

seerde (anonieme) vragenlijsten. Er is op het gebied van de robotchirurgie een intensief samenwerkingsverband met het Rivierenland Ziekenhuis in Tiel.

9

Het Prostaat Kanker Centrum Nijmegen (PKCN) is een initiatief van het Canisius Wilhelmina Ziekenhuis. Het PKCN biedt met de nieuwste diagnoseen behandeltechnieken complete zorg aan mannen met prostaatkanker. Het PKCN ontwikkelde de afgelopen jaren bijzondere expertise in de behandeling van gelokaliseerd prostaatcarcinoom d.m.v. de Da Vinci operatierobot en cryochirurgie (het bevriezen van tumor) van lokaal recidief na eerdere bestraling. Waar voorheen patiënten met een lokaal tumorrecidief slechts palliatief hormoon­ therapie kon worden aangeboden, biedt Dr. H. Vergunst, verbonden aan het PKCN, curatiekansen d.m.v. cryochirurgie. Vergunst introduceerde deze nieuwe techniek in Nederland en geniet inmiddels Europese bekendheid. Jaarlijks vinden zo’n 60 cryochirur­gische prostaatbehandelingen binnen het PKCN plaats. Momenteel wordt in samenwerking met het UMC St. Radboud onderzocht of cryochirurgie kan worden ingezet voor focale behandeling van prostaatkanker.

Catharina-ziekenhuis 10 Besparing gezond weefsel met IORT: patiënt onder de lineaire versneller nieuwe OK

Expertisecentrum interventiecardiologie Catharina-ziekenhuis, Eindhoven

Transfemorale benadering Door een katheter in te brengen via een kleine incisie in het been kan de nieuwe hartklep worden ingebracht. Deze hartkleppen moeten tot een diameter van ongeveer zes mm wor-

Transapicale benadering Het is binnen het Catharina Hartcentrum ook mogelijk om de hartklep via een transapicale benadering in te brengen. Hierbij wordt de toegang tot het hart verkregen via een kleine incisie in de borstkas. De klep wordt vervolgens op de juiste plaats ingebracht door een katheter in te brengen via de punt van het hart. Wetenschappelijk onderzoek en kennisoverdracht Via satellietverbinding hebben de Catharinacardiologen vorig jaar aan meer dan tienduizend internationale congresbezoekers vanuit de hele wereld ‘live’ de THI-techniek gedoceerd. Stafleden van het Catharina Hartcentrum verrichten veel wetenschappelijk- en innovatief onderzoek, zijn lid van visitatie commissie interventie radiologie en faculty member van internationale jaarlijkse congressen. Het Catharina Hartcentrum verzorgt jaarlijks diverse presentaties en live-uitzendingen naar de meest vooraanstaande internationale congressen.

Catharina-ziekenhuis Postbus 1350 5602 ZA Eindhoven Tel. 040 239 91 11 www.catharina-ziekenhuis.nl

Catharina-ziekenhuis

Multidisciplinair In het Catharina Hartcentrum worden patiënten die niet geopereerd kunnen worden, bijvoorbeeld vanwege een te slechte conditie, voor hun aandoeningen aan een hartklep (aortaklep of mitralisklep) geholpen door een multidisciplinair team. Dat bestaat uit: cardiologen, cardiothoracaal chirurgen, vaatchirurgen en anesthesisten. Na een uitvoerig en zorgvuldig voortraject waarin de patiënt door het team besproken wordt, kan de patiënt worden geholpen via verschillende toegangswegen tot het hart.

den opgevouwen, waardoor ze via de grote bloedvaten naar het hart kunnen worden gebracht. Op de juiste plaats wordt de hartklep ontvouwen, waardoor de levenskwaliteit van de patiënt vrijwel direct enorm verbetert. Op dezelfde wijze kan de hartklep ook via de schouder- of hals- bloedvaten worden ingebracht.

11

Het Catharina Hartcentrum, het grootste cardiologische interventie- en elektrofysiologisch en het op één na grootste cardiochirurgisch centrum van Nederland, heeft een sterke bovenregionale functie. Voor een aantal behandelingen, zoals elektrofysiologie en Transcatheter Hartklep Interventie (THI), worden door circa 15 ziekenhuizen in het zuiden van Nederland veel patiënten naar het Catharina Hartcentrum verwezen. Een van de meest recente ontwikkelingen is de THI. Het Catharina Hartcentrum heeft een zeer goede (inter)nationale reputatie op het gebied van de Transcatheter Hartklep Interventie (THI). Ze was een van de eerste centra in Nederland die deze techniek toepaste. Jaarlijks worden er in het CZE ongeveer 100 THI’s uitgevoerd, daarmee is het Catharina Hartcentrum op dit gebied een groot centrum in Nederland.

12

Deventer Ziekenhuis

Colorectaal carcinoom Deventer Ziekenhuis

In het Deventer Ziekenhuis werken de MDLartsen en de GE-chirurgen nauw samen bij de zorg voor patiënten met een coloncarcinoom. Er is een gezamenlijk klinische afdeling en de patiënten komen van ver buiten het eigen verzorgingsgebied. Vanaf het begin is veel aandacht besteed aan de (on)mogelijkheden van de enterale stent. Inmiddels heeft men niet alleen uitgebreide ervaring met het daadwerkelijk plaatsen van stents in de dikke darm

Naast de expertise op het gebied van stenting heeft de specialistengroep een landelijke en internationale rol bij de ontwikkeling, opzet, onderhoud en bestuurlijke verankering van de Dutch Surgical Colorectal Audit (DSCA). De DSCA vormt de kern van een van de eerste betrouwbare, inzichtgevende en reproduceerbare evaluaties van medisch handelen bij een veel voorkomende kwaadaardige aandoening. Evalueren van de eigen kwaliteit is een opdracht en een uitdaging voor professionals. De kunst is om de toetsing van het medisch handelen in te passen in het dagelijks werk en wel zó dat het enerzijds weinig tijd vraagt en anderzijds veel inzicht geeft in verbetermogelijkheden. De kunst is ook om te focussen op de uitkomsten van de zorg. Daar is de DSCA een voorbeeld van. De opgebouwde multidisciplinaire kennis en vaardigheid, de integrale patiëntenzorg, de opleiding van arts-assistenten bij de participerende specialismen, de ontwikkelattitude ten aanzien van behandelopties en kwaliteitsbewaking en het patiëntgebonden wetenschappelijk onderzoek vormen een solide basis voor een volwaardig expertisecentrum.

Deventer Ziekenhuis Postbus 5001 7400 GC Deventer Tel. 0570 53 53 53 www.dz.nl

Deventer Ziekenhuis

Een van de mogelijkheden is het plaatsen van een zelfexpanderende metalen stent in het lumen van de darm. Daardoor wordt de passage hersteld en kan de patiënt (vrijwel) normaal eten. Dergelijke stents zijn voor het eerst gebruikt in 1991 en worden sindsdien zowel toegepast voor de overbrugging naar de electieve ingreep als bij de palliatie indien een curatieve resectie niet mogelijk of niet zinvol is.

maar men exploreert ook andere indicaties voor deze behandeloptie. Een en ander vindt zijn weerslag in onderzoek, publicaties en voordrachten.

13

Nederland telt elk jaar meer dan 10.000 nieuwe patiënten met een colorectaal carcinoom. Een op de vijf presenteert zich met een afsluiting van de dikke darm; dat vraagt in principe om een spoedlaparotomie. Deze ingreep heeft echter niet alleen een hoge morbiditeit en mortaliteit maar heeft ook negatieve effecten voor de prognose op langere termijn. Reden genoeg om te zoeken naar mogelijkheden om een spoedoperatie te vermijden en tijd te winnen voor een electieve ingreep (bridging to surgery). In deze periode kan de diagnostiek worden verruimd, kunnen eventuele metastasen worden opgespoord en kan de patiënt in een betere conditie worden gebracht. Het kan er ook toe leiden dat afgezien wordt van een operatie.

14

Gelre ziekenhuizen

Apeldoorns Duizeligheidscentrum Gelre ziekenhuizen Apeldoorn

Naast het gebruikelijke vestibulair onderzoek (videonystagmografie) worden geavanceerde onderzoekstechnieken gebruikt zoals posturografie (balansmeting) en meting van de VEMP (vestibular evoked myogenic potentials). Het ADC is gespecialiseerd in de conservatieve en operatieve behandeling van verschillende vormen van BPPD (benigne paroxysmale positieduizeligheid), een van de meest voorkomende oorzaken van duizeligheid. Verder is er veel ervaring in de behandeling van M. Meniere met intratympanale gentamicinetherapie en behandeling van balansklachten (na

Het wetenschappelijk onderzoek in het ADC is klinisch georïënteerd en richt zich o.a. op de invloed van duizeligheid op de health-related quality of life, de prevalentie van BPPD bij ouderen en de effectiviteit van behandeling van BPPD, M. Meniere en neuritis vestibularis. Medewerkers van het ADC participeren in diverse landelijke cursussen en symposia over duizeligheid en evenwichtsstoornissen voor medisch specialisten en huisartsen. Op dit moment worden voorbereidingen getroffen voor het oprichten van een landelijk kenniscentrum voor duizeligheid.

Gelre ziekenhuizen Postbus 9014, 7300 DS Apeldoorn Tel. 055 581 81 81 www.gelreziekenhuizen.nl www.duizeligheidscentrum.nl

Gelre ziekenhuizen

Alle patiënten worden gezien in een multidisciplinaire setting door KNO-arts en neuroloog, zo mogelijk op dezelfde dag als waarop het aanvullend onderzoek plaats vindt.

bijv. vestibulaire uitval) met vestibulaire revalidatie.

15

Het Apeldoorns Duizeligheidscentrum (ADC) is in 2000 van start gegaan als eerste multidisciplinaire polikliniek voor duizeligheidsklachten in Nederland. In 10 jaar tijd is het ADC uitgegroeid tot een landelijk expertisecentrum voor duizeligheid, waar jaarlijks 700-800 nieuwe patiënten worden gezien. Ruim de helft van dit aantal is afkomstig van buiten de Apeldoornse regio.

HagaZiekenhuis 16

Longarts dr. Harry Heijerman is al ruim twintig jaar een toonaangevende specialist op het gebied van cystic fibrosis

CF-centrum Den Haag HagaZiekenhuis

Het CF-centrum Den Haag is toonaan­ gevend. Het centrum werkt mee aan internationale richtlijnen voor CF en er wordt veel wetenschappelijk onderzoek verricht, onder meer op het gebied van diabetes bij CF en farmacie. Vanuit het HagaZiekenhuis verschenen er inmiddels ruim tachtig

Het CF-centrum Den Haag heeft een goede samenwerkingsrelatie met het UMC Utrecht en het Erasmus MC in Rotterdam. Deze drie centra hebben samen de zorg voor 70% van alle CF-patiënten in Nederland.

HagaZiekenhuis Leyweg 275 2545 CH Den Haag Tel. (070) 210 0000 www.hagaziekenhuis.nl

HagaZiekenhuis

Longarts dr. Harry Heijerman richtte het centrum op in 1989. Heijerman: “Belangrijk in de zorg voor de CF-patiënt is het multidisciplinaire team, met daarin onder anderen een diëtist, een fysiotherapeut, CF-verpleegkundigen en een medisch microbioloog. We zien CF als één ziekte met uitingen in meerdere orgaansystemen. Zo heeft 30% van de CF-patiënten diabetes en 80% heeft maag-darmproblemen. Vanuit de longgeneeskunde proberen we de problemen in goede samenhang te behandelen.”

wetenschappelijke publicaties over CF. Er zijn in het HagaZiekenhuis altijd twee tot vier mensen bezig met promotieonderzoek op het gebied van CF. Zo ontwikkelden ziekenhuisapotheker Daan Touw en analist Richard van Rossen van de Apotheek Haagse Ziekenhuizen de bloedspotmethode. Dankzij deze methode hoeven CF-patiënten niet meer wekelijks naar het ziekenhuis te komen om hun bloed te laten controleren. Naar aanleiding van het promotieonderzoek van ziekenhuisapotheker Elsbeth Westerman is de inhalatietherapie voor CF-patiënten verbeterd.

17

Het HagaZiekenhuis in Den Haag heeft als enige STZ-ziekenhuis een centrumfunctie voor patiënten met cystic fibrosis (CF). Het CF-centrum Den Haag is het grootste centrum voor volwassen CF-patiënten in Nederland en heeft een landelijke functie. Ruim tweehonderd van de 650 volwassen CF-patiënten in Nederland komen hier naartoe. Het Juliana Kinderziekenhuis, onderdeel van het HagaZiekenhuis, heeft met de zorg voor vijftig kinderen met CF een regionale functie.

18

Isala klinieken

Perinatologisch centrum Isala klinieken, Zwolle

De afdeling Obstetrische High Care (OHC) en de Neonatologische Intensive Care Unit (NICU) vormen samen hét perinatologisch centrum van de Isala klinieken, een van onze expertisecentra.

De OHC en de NICU zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Op de OHC van de Isala klinieken worden jaarlijks ruim 400 vrouwen opgenomen in verband met een (ernstig)

Isala klinieken Postbus 10400 8000 GK Zwolle Tel. (038) 424 50 00 www.isala.nl

Isala klinieken

Binnen de NICU gebruiken we moderne behandelmethoden, waaronder de koeltherapie. Met deze preventieve methode voorkomen of verminderen we blijvende hersenbeschadiging bij pasgeboren kinderen die bij de geboorte een zuurstoftekort hebben gehad. De NICU van de Isala klinieken heeft een voortrekkersrol gespeeld in het ontwikkelen van de landelijke neonatale gehoorscreening, pijn­ herkenning en -bestrijding bij pasgeborenen en het veilig incident melden. De Zwolse NICU heeft als eerste centrum in Nederland geregistreerde nurse practitioners opgeleid.

De Isala klinieken in Zwolle zijn het grootste topklinisch ziekenhuis van Nederland. Met meer dan 5.000 medewerkers en 1.000 beschikbare bedden verzorgen we jaarlijks meer dan 500.000 polikliniekbezoeken en ruim 90.000 klinische opnames en dagbehandelingen. Maar bovenal zijn de Isala klinieken een betekenisvolle organisatie voor mensen op een cruciaal moment in hun leven. Wij willen er op dát moment zijn. Ten eerste door het aanbieden van uitstekende medische behandelingen maar ook door oprechte aandacht voor onze patiënten en hun naasten.

19

Op de NICU verzorgen we de intensive care aan te vroeg geboren baby’s vanaf een zwangerschapsduur van 24 weken en aan tijdig geboren zieke baby’s van wie één of meerdere vitale lichaamsfuncties bedreigd zijn. Deze hooggespecialiseerde zorg bieden wij aan onze jonge patiënten uit Zwolle en een groot deel van Oost-Nederland. De Isala klinieken zijn een van de tien perinatologische centra in Nederland.

bedreigde zwangerschap, omdat bijv. sprake is van pre-eclampsie of vroeggeboorte. De intensieve samenwerking tussen OHC en NICU maakt het mogelijk specifieke aandacht te schenken aan gecombineerde ‘moeder/kind’ zorg, zowel vóór, tijdens als na de geboorte. Wij vinden het belangrijk dat de zorg voor zwangeren alsmede vroeg- en pasgeborenen zich blijft ontwikkelen. Daarom verrichten wij wetenschappelijk onderzoek en participeren in (inter)nationale wetenschappelijke onderzoeken om onze zorg verder te verbeteren.

20

Jeroen Bosch Ziekenhuis

Expertisecentrum voor (robotondersteunde) minimaal invasieve urologische chirurgie Jeroen Bosch Ziekenhuis, ’s-Hertogenbosch

Dr. H.P. Beerlage, een van de grondleggers van de laparoscopie op urologisch gebied in ons land, heeft voor de komst van de operatierobot zijn collega dr. B.Ph. Schrier laparoscopische technieken bijgebracht. De expertise van beide urologen werkt binnen het JBZ dermate aanstekelijk dat de minimaal invasieve chirurgie binnen het ziekenhuis als speerpunt is uitgegroeid en ziekenhuisbreed erkend. De komst van de operatierobot in 2008 was een logische volgende stap.

De indicatie tot operatie wordt voor alle oncologische patiënten multidisciplinair besproken in de werkgroep oncologische urologie. Jaarlijks wordt in het JBZ door de urologen een laparoscopiecongres gehouden met internationale gasten. Tijdens dit congres worden resultaten gepresenteerd en de nieuwste technieken middels live chirurgie getoond. Tevens vindt jaarlijks de praktische workshop laparoscopie plaats voor AIOS en urologen.

De urologen hebben zich aanvankelijk voornamelijk bekwaamd in de robotgeassisteerde radicale prostatectomie. Internationale training en certificering werd verkregen. Deze procedure wordt voornamelijk verricht door Beerlage en Schrier ( >100 procedures per uroloog per jaar). Door andere urologen worden patiënten voor robotchirurgie naar het JBZ verwezen, vaak betreft dit complexe casus, er zijn echter ook urologen die alle patiënten verwijzen. De oncologische en functionele resultaten van de robotchirurgie worden middels prospectief wetenschappelijk onderzoek bijgehouden. De voordelen van het werken met de operatierobot bleken zo evident dat besloten werd het aantal behandelingen uit te breiden met de (robot) partiële nefrectomie en de (robot) radicale cystectomie. Om de kwaliteit en veiligheid

Ook buiten het JBZ zijn de urologen actief. Beerlage is op laparoscopisch gebied moderator bij (inter-)nationale urologische congressen en daarnaast voorzitter van de Stichting Werkgroep Endoscopie Nederland (SWEN). Hij is ook (mede)initiator van de nationale richtlijnen en aanbevelingen betreffende Laparoscopie in de Urologie. Schrier is proctor voor andere centra bij het aanleren van robotoperaties. Samen hebben Beerlage en Schrier zitting in de faculty voor AIOS urologie verplichte laparoscopie cursus te Elancourt (F).

Jeroen Bosch Ziekenhuis Postbus 90153 5200 ME ’s-Hertogenbosch Tel. 073 699 20 00 www.jeroenboschziekenhuis.nl www.centrumvoorurologie.nl

Jeroen Bosch Ziekenhuis

te verbeteren en complicaties te verminderen zijn er behandelteams gevormd. Dr. H.P. Beerlage en drs. P.N. van Migem vormen een team betreffende de (robot)partiële nefrectomie. Dr. B.Ph. Schrier en drs. J.R. Oddens verrichten gezamenlijk de (robot)radicale cystectomie.

21

De vakgroep urologie van het Jeroen Bosch Ziekenhuis (JBZ) heeft sinds de vorige eeuw een uitstekende naam op het gebied van de minimaal invasieve chirurgie. Patiënten en verwijzers vanuit geheel Nederland, vinden hierdoor de weg naar het JBZ.

22

Martini Ziekenhuis

Brandwondencentrum Groningen Martini Ziekenhuis, Groningen

Netwerken Het Brandwondencentrum van het Martini Ziekenhuis neemt deel aan nationale en internationale netwerken. Leden van het team zijn actief in de Nederlandse Vereniging voor Brandwondenzorg, the European Burn Association en de International Society of Burn Injuries.

Martini Ziekenhuis Postbus 30033 9700 RM Groningen Tel. 050 524 52 45 www.martiniziekenhuis.nl

Martini Ziekenhuis

State of the art zorg Het Brandwondencentrum in het Martini Ziekenhuis heeft zich ontwikkeld tot één van de modernste centra in de wereld. Acute opvang, gespecialiseerde verpleging, infectiepreventie, moderne chirurgische technieken, research en nationale en internationale netwerken zorgen voor een state of the art zorg. De ontwikkelingen staan niet stil. De moderne faciliteiten die wij hebben worden verder doorontwikkeld. Na het betrekken van de nieuwbouw in de loop van 2008 beschikken we over een geïntegreerde faciliteit voor de opvang van patiënten met

brandwonden. De gehele behandeling vindt plaats op de afdelingen 3A (IC / medium care) en 3E (low care / dagbehandeling / polikliniek / Kiwanis Huis). Multidisciplinaire behandeling van de patiënt met brandwonden is noodzakelijk en heeft uitdrukkelijk vorm gekregen in de behandeling binnen het Brandwondencentrum.

23

In het Martini Ziekenhuis is één van de drie Nederlandse brandwondencentra gevestigd: het Brandwondencentrum Groningen voor Noord- en Oost-Nederland. Het verzorgings­ gebied omvat de provincies Groningen, Friesland, Drenthe, Overijssel, Gelderland en Flevoland. Het Brandwondencentrum verzorgt de acute opvang van patiënten, 24 uur per dag, 7 dagen in de week. De patiëntenpopulatie bestaat uit patiënten met brandwonden en patiënten die in aanmerking komen voor reconstructieve chirurgie. Bij het Brandwondencentrum is een Kiwanis Huis gevestigd, waar ouders van kinderen die in het centrum zijn opgenomen tijdelijk kunnen verblijven en overnachten.

24

Máxima Medisch Centrum

Perinatologisch centrum in een niet-academisch ziekenhuis Máxima Medisch Centrum

Het complete Vrouw Moeder Kind-centrum wordt vanaf eind 2011 in een nieuwe vleugel van Máxima Medisch centrum gehuisvest. Hierin worden de principes van family centred care nóg verder geconcretiseerd: moeder en kind altijd samen behandelen, tenzij het écht niet anders kan. Alles weten over Máxima Medisch Centrum? Kijk dan op www.mmc.nl of volg ons op twitter: @mmcziekenhuis.

Máxima Medisch Centrum Postbus 7777 5500 MB Veldhoven Postbus 90052 5600 PD Eindhoven Tel. 040 888 8000 www.mmc.nl

Máxima Medisch Centrum

De NICU valt onder het Vrouw Moeder Kind-centrum van Máxima Medisch Centrum. Dit centrum herbergt nog een tweede erkende derdelijnsfunctie: de Obstetrische High Care (OHC) voor complexe zwangerschappen. In deze bovenregionale functie zijn uiteraard eveneens hooggespecialiseerde medewerkers en

medisch specialisten werkzaam. Ook vanuit de OHC werkt een deeltijdhoogleraar aan de Technische Universiteit Eindhoven. De perinatologische combinatie van NICU en OHC staat garant voor hoogwaardig medisch wetenschappelijk onderzoek: diverse academische promoties en toonaangevende publicaties op het gebied van foetale monitoring zijn terug te voeren op de derdelijnsfuncties van het Vrouw Moeder Kind-centrum.

25

De Neonatale Intensive Care Unit (NICU) van Máxima Medisch Centrum is al twintig jaar hét centrum voor te vroeg geboren baby’s in Brabant. De NICU behandelt uiteraard ook zuigelingen met een zuurstoftekort of een aangeboren afwijking. De erkende derdelijnsfunctie kent veertien couveusebedden: tien voor intensive care en vier voor high care. “We beademen, ondersteunen de bloeddruk en bewaken de hersenen, 24 uur per dag, zeven dagen in de week. Die eerste hulp functie in combinatie met gespecialiseerde artsen en verpleegkundigen en hoogwaardige apparatuur is de kracht van de NICU”, vertelt kinderarts-neonatoloog dr. Martin de Kleine. Zo werken er bijvoorbeeld naast kinderneonatologen ook kinderanesthesiologen, kindercardiologen, een kinderneuroloog en een hoogleraar met een aanstelling aan de Technische Universiteit Eindhoven; specialismen die normaliter louter in academische centra te vinden zijn.

26

Meander Medisch Centrum

Expertisecentrum voor minimaal invasieve colorectale-, bekkenbodem- en refluxchirurgie Meander Medisch Centrum

Opleiding Binnen de betrokken vakgroepen is sprake van differentiatie van specialisten met name t.a.v. de complexere laparoscopische ingrepen. Chirurgen in opleiding kunnen binnen Meander opgeleid worden in complexe endoscopische chirurgie. Tevens heeft Meander Medisch Centrum als eerste ziekenhuis in Nederland een fellowship minimaal invasieve chirurgie. De vakgroep urologie verzorgt proctoring in den lande en levert docenten voor nationale en internationale trainingen in laparoscopische urologie. In 2011 start een officieel fellowship onder auspiciën van de NVU. Wetenschappelijk onderzoek Medisch specialisten van Meander publiceren regelmatig op dit vakgebied. Eén van de specialisten is als hoogleraar medische robotica en minimaal invasieve interventies verbonden aan de Technische Universiteit Twente. Daarnaast zijn zij landelijk en internationaal actief op bestuurlijk niveau en actief betrokken bij richtlijnontwikkeling en organisatie van congressen op dit gebied.

Meander Medisch Centrum Postbus 1502 3800 BM Amersfoort Locaties: Amersfoort Elisabeth Amersfoort Lichtenberg, Baarn en Soest www.meandermedischcentrum.nl

Meander Medisch Centrum

Minimaal invasieve technieken en robot­ chirurgie In 2010 is gestart met nieuwe innovatieve technieken, zoals single incision en minimaal laparoscopische technieken en, sinds begin 2011, met robotchirurgie. In Meander Medisch Centrum kunnen met behulp van de robot oncologische ingrepen van prostaat, baarmoeder, endeldarm, nier en blaas uitgevoerd worden. Ook bij de eerder genoemde antireflux- en bekkenbodemoperaties zal robottechnologie ingezet worden. Robottechnologie is in 2000 door dr. Broeders in Nederland geïntroduceerd en wordt inmiddels in 12 ziekenhuizen toegepast. Meander Medisch Centrum onderscheidt zich met haar sterke multidisciplinair programma waaronder routinematige gezamenlijke operatieprogramma’s. Rondom de robotchirurgie zal uitgebreid wetenschappelijk onderzoek plaatsvinden, in directe samenwerking met de afdeling Technische geneeskunde van de Universiteit Twente.

Multidisciplinaire samenwerking De betrokken vakgroepen, chirurgie, urologie en gynaecologie werken intensief samen op gebied van minimaal invasieve chirurgie. Ondersteuning en borging van de kwaliteit van de zorg vinden plaats door middel van een multidisciplinaire commissie.

27

De minimaal invasieve chirurgie (MIC) is een speerpunt van de topklinische zorg van het Meander Medisch Centrum. De focus ligt op minimaal invasieve chirurgie van darmkanker, bekkenbodemverzakking en zure reflux als gevolg van middenrifafwijkingen. Deze focus is niet alleen zichtbaar in de realisatie en optimale benutting van drie zeer moderne MICoperatiekamers, maar vertaalt zich ook naar een intensieve multidisciplinaire samenwerking en diverse activiteiten op het gebied van opleiding en wetenschappelijk onderzoek. Met name voor bekkenbodemverzakking en zure reflux geldt het Meander Medisch Centrum als een landelijk verwijscentrum. Patiënten uit Midden, Oost en Noord-Oost Nederland worden hiervoor verwezen naar Meander Medisch Centrum.

28

Medisch Centrum Alkmaar

Genderchirurgie Medisch Centrum Alkmaar

Vaak veel operaties nodig Behalve voor het reconstrueren van de uitwendige genitaliën zijn - afhankelijk van de operatie - vaak aanvullende ingrepen nodig zoals borstamputatie of juist borstvergroting, het verwijderen van de baarmoeder en eierstokken en/of het corrigeren van een forse neus, kaak of adamsappel. Dr. Kanhai: “MCA

Hereditaire Multiple Exostosen (HME) Behalve een expertisecentrum voor genderchirurgie heeft het MCA in de persoon van dr. Kanhai bijzondere expertise op het gebied van behandeling van patiënten met Hereditaire Multiple Exostosen (HME). Dit is een erfelijke aandoening met meervoudige botwoekeringen die op volwassen leeftijd kwaadaardig kunnen worden. Dr. Kanhai werkt hierin samen met de plastisch chirurgen van het OLVG.

Medisch Centrum Alkmaar Wihelminalaan 12 1815 JD Alkmaar Tel. 072 548 44 44 www.mca.nl

Medisch Centrum Alkmaar

Expertisecentrum voor genderchirurgie In het expertisecentrum voor genderchirurgie begeleidt en behandelt plastisch chirurg Dr. R.C.J. Kanhai patiënten uit het hele land die de wens hebben om van geslacht te veranderen. Dr. Kanhai is gepromoveerd op genderchirurgie en werkt sinds 2009 in MCA. Hij verricht operaties van man naar vrouw en andersom, in totaal zo’n dertig per jaar.

is goed uitgerust voor deze gespecialiseerde ingrepen en heeft tevens het Familiehuis waar de partner kan verblijven. Het is bovendien een uitdaging en genoegen om deze patiëntengroep te kunnen en mogen begeleiden bij hun geslachtsaanpassende chirurgie” Dr. Kanhai heeft zitting in het Genderteam van VUmc waarmee het expertisecentrum van MCA een samenwerkingsverband heeft.

29

Bijzondere expertise in MCA Medisch Centrum Alkmaar (MCA) heeft twee expertisecentra voor de begeleiding en behandeling van patiënten met een bijzondere zorgvraag. Het gaat om patiënten die de wens hebben om van geslacht te veranderen (genderchirurgie) en patiënten de erfelijke aandoening HME hebben MCA verkeert in de gelukkige omstandigheden dat het alle expertise in huis heeft voor de beste behandeling van deze patiënten.

30

Medisch Centrum Haaglanden

Borstsparende operatie met eenmalige bestraling bij 60-plussers nieuw in Nederland Medisch Centrum Haaglanden (MCH) Bij elke ingreep en behandeling staat het effect op de aandoening en op het welzijn van de patiënt voorop. Borstkankerpatiënten kunnen soms kiezen voor een borstsparende operatie, maar alleen als er geen uitzaaiingen lijken te zijn en er maar één niet te grote en niet erg agressieve tumor in de borst zit. Bij de groep zestigplussers was de ingreep tot voor kort heel radicaal en werd de hele borst weggenomen.

Particuliere sponsors Chirurg van der Sijp en collega’s hebben zich sterk gemaakt voor de IORT-bestraling bij bepaalde operaties. Als dit project goed verloopt en de resultaten van de studie zijn goed, kan deze methode ook worden aangeboden aan jongere vrouwen met borstkanker. En in een later stadium komen ook patiënten met andere tumoren voor deze behandeling in aanmerking. Denk bijvoorbeeld aan longtoptumoren of werveltumoren.

Medisch Centrum Haaglanden Postbus 432 2501 CK Den Haag Tel. 070 330 20 00 www.mchaaglanden.nl

Medisch Centrum Haaglanden

MCH als eerste in Nederland Het MCH werkt sinds mei als eerste ziekenhuis in Nederland met een eenmalige bestraling tíjdens een borstsparende operatie. Nadat een deel van de borst is weggehaald, wordt een vriescoupe van de okselklier door de patholoog beoordeeld op uitzaaiing. Is de okselklier niet aangetast dan komen de radiotherapeuten voor de eenmalige bestraling. De patiënt wordt onder het bestralingstoestel gelegd en de borstklier wordt in één keer bestraald. Voor de bestraling wordt onder de borstklier een schijf geplaatst die ervoor zorgt dat de straling de achterliggende weefsels, ribben en organen niet treft. In Milaan is deze bestralingsmethode, de zogeheten intra-operatieve radiotherapie (IORT), al meer dan duizend maal uitgevoerd bij een borstsparende ingreep. En met succes,

O.l.v. radiotherapeut Koper is een studie gestart waarbij de verschillende bestralingsmethoden worden vergeleken met als doel de behandeling zo mild mogelijk te maken voor de patiënt. Eerst zal worden gepubliceerd over de mogelijke bijwerkingen en over de kwaliteit van leven voor de oudere patiënt, waarbij niet alleen vermoeidheid, pijn, slaapstoornis en depressieve gevoelens worden gemeten, maar ook het sociaal en emotioneel functioneren in kaart wordt gebracht. De eerste patiënten zijn al teruggezien op de poli. Zij zijn allen meer dan tevreden. Op korte termijn is het voor hen in ieder geval goed verlopen, ook cosmetisch. Bovendien hebben ze geen huidproblemen. Elke andere bestralingsbehandeling geeft schade aan de huid, zoals oedeem, roodheid, pijn en/of vervelling.

31

De reden om voor amputatie te kiezen is de wekenlange nabehandeling bij een borstspa­ rende ingreep met in de regel 16 tot 25 bestralingen, die erg belastend is voor de patiënt. Het wrange is echter dat juist bij oudere vrouwen de kans op terugkeer van de borsttumor afneemt met de leeftijd. Op grond daarvan lijken deze zestigplussers eerder in aanmerking te komen voor een borstsparende ingreep dan voor een amputatie.

al moeten de tienjaarsresultaten nog worden gepubliceerd.

32

Medisch Centrum Leeuwarden

Expertisecentrum Ernstig Astma Medisch Centrum Leeuwarden

Sputuminductie “We zien 50 tot 60 ernstig astma patiënten op jaarbasis. Uit heel Noord-Nederland worden patiënten naar het MCL verwezen. Binnen ernstig astma is sprake van diverse fenotypen die vragen om verschillende behandelingen. Om deze fenotypen te identificeren is het belangrijk om te weten welke soort inflammatie er in de luchtwegen speelt. Dat kunnen wij in het MCL nauwkeurig bepalen met behulp van sputuminductie, en in mindere mate door een NO-meting. Het MCL is een van de weinige ziekenhuizen die sputuminductie klinisch kan toepassen. Met deze informatie lukt het vaak de beste behandeling te kiezen, maar verdere ontwikkeling van diagnostiek en therapie voor deze geïnvalideerde groep patiënten is hard nodig.”

Medisch Centrum Leeuwarden Postbus 888 8901 BR Leeuwarden Henri Duantweg 2 8934 AD Leeuwarden Tel. (058) 286 66 66 www.mcl.nl www.mcl.nl/harlingen

Medisch Centrum Leeuwarden

“Een kleine groep patiënten met astma houdt veel klachten en exacerbaties, gaat achteruit in longfunctie en raakt soms zelfs aan de beademing ondanks uitgebreide medicatie. Om deze patiënten gaat het ons. We onderscheiden twee groepen: moeilijk behandelbaar astma en ernstig astma. Patiënten met moeilijk behandelbaar astma die bij hun eigen longarts niet klachtenvrij raken, komen bij ons terecht. Vaak blijken bijdragende factoren, zoals reflux of sinusitus, de oorzaken die astma onrustig maken. Wij lopen systematisch ongeveer 15 factoren na, en behandelen die. Blijken deze factoren niet (meer) mee te spelen en blijft het astma onrustig, dan is er pas sprake van ernstig astma. Onderscheid is van belang omdat

alleen deze laatste patiënten in aanmerking komen voor dure, nieuwe behandeling.”

33

Het Medisch Centrum Leeuwarden is een van de weinige ziekenhuizen in Nederland met het aandachtsgebied ernstig astma. Dr. Anneke ten Brinke (links op de foto) is in 2001 gepromoveerd op ernstig astma en wordt als landelijk expert regelmatig door collega-longartsen geraadpleegd en is internationaal spreker op congressen over dit onderwerp. Naast behandeling van patiënten met ernstig astma wordt in het MCL wetenschappelijk onderzoek uitgevoerd en vindt promotieonderzoek plaats op het gebied van ernstig astma. “Met recht is ernstig astma een van de expertisecentra van het Medisch Centrum Leeuwarden”, aldus Anneke ten Brinke.

34

Medisch Spectrum Twente

Expertisecentrum maag-darm-ischemie Medisch Spectrum Twente, Enschede

In de voor Nederlandse begrippen unieke Enschedese vaatregistratie, die sinds 1997 wordt bijgehouden, worden niet alleen de uitkomsten van alle vasculaire interventies gemeld maar ook de complicaties die zijn opgetreden tijdens de behandeling door vaatchirurg en/of interventieradioloog van alle vaatpatiënten. Vergeleken met landelijke en internationale cijfers scoort MST in alle vaattrajecten uitstekend en kan het vaatcentrum zich meten met de wereldtop. De ziekenhuissterfte én het aantal vermijdbare complicaties zijn aanzienlijk lager dan gemiddeld, niet alleen in Nederland maar ook wereldwijd gezien.

Medisch Spectrum Twente Postbus 50000 7500 KA Enschede Tel. 053 487 20 00 www.mst.nl www.medicalschooltwente.nl

Medisch Spectrum Twente

Patiënten met darmischemie hebben een probleem met de bloedtoevoer naar een deel van de darm, met zuurstoftekort als gevolg. Het is een sluipend ziektebeeld, waarbij de patiënt zijn of haar levenspatroon veelal sterk heeft aangepast. Hierdoor worden de symptomen vaak niet herkend, tenzij er actief naar gevraagd wordt. Hierbij is er groot verschil tussen mensen met één afwijkend darmvat of vernauwing van meerdere vaten. Van de eerste groep heeft een minderheid klachten. In Enschede is de expertise om te kijken wie met behandeling is geholpen en bij wie dat een lage succeskans heeft ontwikkeld en verfijnd. De patiënten met ver­ nauwingen in meerdere darmvaten hebben zonder behandeling een fors risico op krijgen van een darminfarct. Alleen bij een acute multidisciplinaire behandeling heeft een patiënt met een darminfarct nog een kans op overleven met een redelijke kwaliteit van de patiënt. Nauwgezette evaluatie van de waarde van de verschillende diagnostische tests en de uitkomst van medicamenteuze, endovasculaire en operatieve behandeling hebben een onschatbare bijdrage geleverd aan de grote

expertise die over dit bijzondere ziektebeeld in het MST is opgebouwd. De drie specialisten die het maag-darm-ischemie team MST leiden, dr. Kolkman, maag-darm-leverarts, dr. Geelkerken, vaatchirurg en dr. Huisman, interventie-radioloog zeggen hierover: “Het heeft ons jaren gekost om te komen waar we nu zijn. Werden er in de eerste jaren van onze samenwerking zo’n 30 patiënten per jaar met een verdenking op darmischemie verwezen, inmiddels is dat aantal opgelopen naar meer dan 200.“

35

Van heide en ver komen patiënten naar Enschede om vast te laten stellen of hun vaak zeer langdurige buikklachten komen door darmdoorbloedingsstoornissen en indien dit zo is welke behandeling de grootste kans op duurzaam verminderen van de buikklachten geeft. Uit onafhankelijk onderzoek in 2006, gehouden in opdracht van de Samenwerkende Topklinische Ziekenhuizen, wordt deze functie nadrukkelijk aan Medisch Spectrum Twente toegekend.

36

Onze Lieve Vrouwe Gasthuis

Expertisecentrum OLVG op gebied van cardiologie en cardiothoracale chirurgie Onze Lieve Vrouwe Gasthuis, Amsterdam

Onze Lieve Vrouwe Gasthuis Postbus 95500 1090 HM Amsterdam Tel. 020 599 91 11 [email protected] www.olvg.nl

Onze Lieve Vrouwe Gasthuis

De verwijzers voor het Hartcentrum OLVG bevinden zich in een grote straal rondom Amsterdam. Dat maakt het Hartcentrum OLVG tot een portaal voor alle cardiologische verwijzers in de regio. Op het gebied van hart- en vaatziekten heeft het OLVG een nauwe samenwerking met het Hartcentrum AMC, in het Hartcentrum Amsterdam

Het Hartcentrum OLVG participeert actief in zowel nationaal en internationaal weten­s chappelijk onderzoek. Er lopen diverse eigen onderzoekslijnen, veelal als promotietraject voor opleidings-assistenten. Het hartcentrum publiceert frequent in diverse wetenschappelijke vakbladen en is prominent aanwezig op nationale en internationale congressen. Momenteel lopen er meerdere trials op het gebied van magneet navigatie, de medicamenteuze en invasieve behandeling van het acuut coronair syndroom, invasieve behandeling van atrium fibrilleren en ICD therapie bij hartfalen.

37

De units Cardiologie en Cardio-thoracale Chirurgie zijn samengegaan tot het Hartcentrum OLVG. Hierdoor biedt het OLVG nu nog betere zorg aan patiënten met hartaandoeningen die invasief moeten worden behandeld. Het Hartcentrum OLVG geldt als één van de grootste en oudste hartcentra van Nederland. Het OLVG biedt hier hooggespecialiseerde zorg voor hartpatiënten, en tevens een aantal behandelingen die uniek zijn voor de STZ ziekenhuizen. Het expertisecentrum verricht: • ambulante dotterbehandelingen via de arteria radialis techniek (met een dotterlounge voor de patiënten en hun naasten) • magneetnavigatie voor robot-ablatie van atriumfibrilleren en robot-dotteren • t horaxchirurgische ingrepen zoals minimaal-invasieve ablatie van atriumfibrilleren.

38

Reinier de Graaf Groep

Centrum voor Allergie en Kind Reinier de Graaf Groep

Verfijnde diagnostiek In de praktijk blijkt dat kinderen met een voedselallergie vaak ten onrechte een dieet krijgen voorgeschreven. De voedselprovocatietest leidt tot meer verfijnde diagnostiek. Het Centrum voor Allergie en Kind is centre of excellence op het gebied van deze test. Daaruit kan bijvoorbeeld blijken dat iemands allergie voor eieren meevalt en dat het niet nodig is alle voedingsmiddelen te mijden waarin ei is verwerkt.

Immunotherapie De andere onderzoekslijn heeft betrekking op immunotherapie. Kinderen en volwassenen met hardnekkige hooikoortsklachten worden gedurende drie jaar behandeld met een oplopende hoeveelheid graspollen, boompollen en/of huisstofmijt. Dat heeft een preventieve werking en moet de weerstand langzaam opbouwen. Onderwijs Het Centrum voor Allergie en Kind verzorgt onderwijs aan coassistenten en arts-assistenten. Er is ook een verdiepingsstage allergologie voor aios kindergeneeskunde en geïnteresseerde kinderartsen. Verder zijn er nascholingen voor huisartsen en medisch specialisten, zoals de jaarlijkse Masterclass kinderallergologie voor kinderartsen.

Reinier de Graaf Groep Postbus 5011 2600 GA Delft Tel. 015 260 30 60 www.rdgg.nl

Reinier de Graaf Groep

Astma, hooikoorts en voedselallergie Allergologen, kinderartsen, dermatologen, longartsen, KNO-artsen en diëtisten werken samen in het Centrum voor Allergie en Kind. Het merendeel van de patiënten bestaat uit kinderen van nul tot tien jaar. De meeste jonge kinderen hebben een voedselallergie en de meeste oudere kinderen hooikoorts en/of astma. Volwassenen kampen bijvoorbeeld met hardnekkige hooikoortsklachten, geneesmiddelenreacties of allergie tegen insectengif.

Antistoffen Betere diagnostiek is ook het doel van een wetenschappelijk onderzoek. In het bloed van een patiënt wordt niet alleen gekeken naar bijvoorbeeld de aanwezigheid van antistoffen tegen een pinda, maar ook naar eiwitten gericht tegen delen van een pinda. De methode moet meer gedetailleerde informatie over de allergie bieden, vooral de klinische relevantie van een positieve test, en dus betere aanknopingspunten opleveren voor een behandeling, zoals een dieet.

39

Zes medisch specialismen gebundeld en jaarlijks 600 nieuwe patiënten op bezoek. Deze cijfers zijn van toepassing op het Centrum voor Allergie en Kind. Het is gevestigd op de locatie Voorburg/Diaconessenhuis van de Reinier de Graaf Groep. Het centrum is in 2008 opgezet door allergoloog Hans de Groot en kinderarts Leonieke van Veen. Het Centrum voor Allergie en Kind geldt als expertisecentrum op het vlak van allergologische patiëntenzorg en allergologisch onderzoek en onderwijs. Dat laatste wordt onderstreept door de in december 2010 verkregen status van opleidingscentrum voor kinderallergologen. Nederland kent er daar slechts vier van.

40

Rijnstate

Bariatrische chirurgie Rijnstate

Intensieve voor- en nazorg In samenwerking met de Nederlandse Obesitas Kliniek (NOK) begeleidt Vitalys obese mensen intensief, zowel voor, tijdens als na de ingreep. Ernstig overgewicht wordt vaak beïnvloed door psychische problemen, waardoor mensen te veel gaan eten. Er is daarom niet alleen aandacht voor de lichamelijke aanpassing, maar zeker ook voor de geestelijke toestand. Na een oriënterend gesprek en een intensieve intake met onder andere een zorgcoördinator, arts, diëtist en psycholoog start na een positief advies een voortraject van 6 tot 8 weken. In deze periode worden de patiënten

Ook na de ingreep worden patiënten nog 5 jaar intensief begeleid. Zij hebben 30 tot 40 groepsbijeenkomsten, begeleid door een diëtiste, psycholoog en bewegingsdeskundige. Ook blijven zij onder medische controle van Rijnstate om ervoor te zorgen dat patiënten geen ernstige tekorten aan vitamines en voedingsstoffen krijgen. Deze intensieve begeleiding, gevolgd door jaarlijkse terugkomdagen en e-coaching, zorgt ervoor dat patiënten vasthouden aan hun nieuwe levensstijl. Onze bariatrische chirurgen: Theo Aufenacker, Frits Berends, Ignace Janssen

Rijnstate

Bariatrische chirurgie bij Rijnstate Rijnstate is gespecialiseerd in bariatrische chirurgie. Dit is chirurgie, die als doel heeft het gewicht te verminderen. In Rijnstate worden mensen met overgewicht geholpen door verschillende ingrepen, zoals door de plaatsing van een maagband (waardoor de maag verkleind wordt), door een gastric sleeve (verwijdering van een deel van de maag) of door aanleg van een gastric bypass (waarbij de maag wordt verkleind en er een omleiding wordt gemaakt van de dunne darm). Rijnstate verricht jaarlijks achthonderd bariatrische ingrepen. Deze worden gecoördineerd vanuit het Vitalys Obesitas Centrum. Vitalys is het Zelfstandig Behandel Centrum (ZBC) van Rijnstate.

voorbereid op hun nieuwe leven. Zij leren een andere levensstijl aan te nemen met een ander eetgedrag, een andere dagroutine en ander sociaal gedrag.

41

Steeds meer mensen krijgen te maken met overgewicht. Waarschijnlijk is overgewicht in 2015 het grootste medische probleem in de wereld. In Nederland is ongeveer 10% van de volwassen veel te zwaar. Ernstig overgewicht (morbide obesitas) leidt tot gezondheidsproblemen en zelfs tot een verhoogde kans op overlijden.

In 2011 vinden in Rijnstate 20 wetenschappe­ lijke studies plaats naar de effecten van overgewichtsoperaties. Er promoveren twee onderzoekers op het gebied van bariatrische chirurgie. Rijnstate is een topklinische ziekenhuis­ organisatie met locaties in Arnhem, Zevenaar, Velp, Dieren en Arnhem-Zuid. Onze kwalitatief hoogwaardige en veilige ziekenhuiszorg is altijd dichtbij voor alle inwoners van de regio Arnhem, Rheden en De Liemers.

Rijnstate Postbus 9555 6800 TA Arnhem Tel. 088 005 8888 www.rijnstate.nl

42

Sint Franciscus Gasthuis

Prostaatcentrum zuidwest Nederland Sint Franciscus Gasthuis

Behandelingen Na de diagnose krijgt de patiënt de behandeling die het beste bij zijn situatie past. In samenspraak wordt gekozen voor één van de vele behandelingsvormen die het Prostaat-

Wetenschappelijk onderzoek Naast de multidisciplinaire zorg voor de patiënt lopen er ook diverse wetenschappelijke onderzoeken; de P.S.A. Erect study, de S.P.C.R.G.-14 study en de Horrad study. Dit zijn multicenter trials, waarvan de meeste onderzoeken worden uitgevoerd in samenwerking met het Erasmus Medisch Centrum. Er gaat ook een Europees onderzoek van start, onder de noemer The Prostate Cancer Molecular Medicine project (P.C.M.M.).

Sint Franciscus Gasthuis Kleiweg 500 3045 PM Rotterdam Tel. 010 461 6161 www.sfg.nl www.prostaatcentrumzwn.nl

Sint Franciscus Gasthuis

Multidisciplinaire zorg voor de patiënt Het Prostaatcentrum biedt een unieke werkwijze waarbij de patiënt centraal staat met een team van experts om zich heen, van urologen, radiotherapeuten en oncologen. De patiënt gaat naar één locatie binnen het Sint Franciscus Gasthuis, waar hij de verschillende specialisten allemaal in één dagdeel spreekt. De betrokken specialisten bespreken samen elke patiënt en worden ondersteund door radiologen, pathologen en klinisch chemici. De urologisch-oncologieverpleegkundigen en researchverpleegkundigen zorgen voor de begeleiding en coördinatie tussen de verschillende betrokken specialismen en de informatievoorziening.

centrum biedt, zoals Da Vinci Robotchirurgie, de bestralingsrobot (Cyberknife), minimaal invasieve chirurgie, inwendige bestraling (Brachytherapie) en chemo- of hormonale therapie. Patiënten die ergens anders worden behandeld, kunnen ook bij het Prostaatcentrum zuidwest Nederland terecht voor een second opinion.

43

Het Prostaatcentrum zuidwest Nederland is een samenwerking tussen het Sint Franciscus Gasthuis en het Erasmus Medisch Centrum. Door de realisatie van het centrum worden expertise, ervaring en kunde van beide ziekenhuizen gebundeld, waardoor de kwaliteit en snelheid van de geboden zorg wordt bevorderd. Bovendien wordt er gebruik gemaakt van de laatste technologieën bij de behandeling van prostaatkanker.

Sint Lucas Andreas Ziekenhuis 44 Het tongstimulatiesysteem van Inspire voorkomt dat de tong tijdens de slaap in de keelholte zakt en de luchtweg blokkeert. Als het systeem een ademhalingspoging waarneemt, geeft het een zachte prikkel aan de tongzenuw. Deze prikkel herstelt de spierspanning in de tong, de tong beweegt naar voren en de blokkade achterin de keel wordt opgeheven. Tekening: www.inspiresleep.com

Expertisecentrum Obstructief Slaap Apneu Syndroom (OSAS) Sint Lucas Andreas Ziekenhuis

Het ziekenhuis beschikt over de met afstand grootste kliniek in Nederland met meer dan 200 ingrepen per jaar. Hierbij gaat het veelal om complexe chirurgie. Daarom verwijzen klinieken in heel Nederland, inclusief de universitaire centra, patiënten door die bij hen zijn uitbehandeld. Naar verwachting zal het ziekenhuis ook op het gebied van slaapregistraties tot de grootste van Nederland horen. Het aantal slaapregistraties steeg in 2010 namelijk met 17 procent tot 1400. Tijdens slaapregistraties kijkt men onder andere naar het aantal ademstops, de hartslag en de diepte van de slaap. Het Sint Lucas Andreas Ziekenhuis neemt ook als enige Nederlandse ziekenhuis deel aan de wereldwijde INSPIRE-trial, waarbij de patiënt een tongstimulatiesysteem krijgt. Wetenschap Wetenschappers en specialisten werken intensief samen in het expertisecentrum. Zo staat er in

Expertise- en adviescentrum voor zwangerschap en psychiatrie De vakgroepen Psychiatrie, Obstetrie en Pediatrie van het ziekenhuis hebben samen het POP-expertisecentrum opgericht. Dit centrum is bedoeld ter ondersteuning van de eerstelijns en tweedelijns gezondheidszorg voor vrouwen die zwangerschap overwegen, zwangeren en kraamvrouwen met een psychiatrische aandoening, zoals een ernstig depressieve stoornis, een paniekstoornis, een postpartum psychose of een postpartum depressie. Voor verdere informatie: www.poppoli.nl.

Sint Lucas Andreas Ziekenhuis Postbus 9243 1006 AE Amsterdam Tel. 020 510 89 11 www.slaz.nl

Sint Lucas Andreas Ziekenhuis

OSAS is de blokkering van de ademweg door verslapping van de spieren. De symptomen zijn een zeer onrustige slaap, heftig snurken gevolgd door een ademhalingsstilstand, niet uitgerust wakker worden, overdag op onverwachte momenten in slaap vallen en extreme vermoeidheid.

2011 een groot aantal publicaties op stapel in wetenschappelijke en medische tijdschriften, zoals JLO en het Nederlands Tijdschrift voor KNO-Heelkunde. Speciale vermelding verdienen de artikelen ‘Reliable calculation of the efficacy of non-surgical and surgical treatment of obstructive sleep apnea revisited’ en ‘Quantitative effects of trunk and head position on the Apnea Hypopnea Index in Obstructive Sleep Apnea’, die worden gepubliceerd in het toonaangevende blad ‘Sleep’, waar zelden Nederlanders in publiceren. Daarnaast organiseert het ziekenhuis geregeld congressen en symposia over dit onderwerp, zoals het Sleep Surgery and Breathing Congres III in Amsterdam. Het expertisecentrum verzorgt verder de opleiding OSAS-chirurgie en heeft maandelijks een multidisciplinair overleg met de longafdeling en de kaakchirurgie van het AMC.

45

“Onbetwiste koploper in Nederland.” Zo noemt het rapport ‘De ideale slaapkliniek’ van de Nederlandse Apneu Vereniging het Expertisecentrum Obstructief Slaap Apneu Syndroom (OSAS) van het Sint Lucas Andreas Ziekenhuis. KNOartsen, longartsen en neurologen werken hier samen op het gebied van OSAS. Wetenschappelijk onderzoek, promoties op het gebied van diagnostiek en behandeling en samenwerking met internationale centra gaan hand in hand met een gedegen behandeling.

46

Spaarne Ziekenhuis

Spaarne Ziekenhuis Specialisten in mensenwerk

Enkele patienten per maand worden verwezen met een congenitale uterus-anomalie. Meestal betreft het een uterus septus gepaard gaande met subfertiliteit of herhaalde miskraam. De afdeling heeft een cruciale rol gespeeld bij het tot stand komen van een landelijke prospectief gerandomiseerde studie (de eerste ter

Tenslotte wordt, samen met de Faculteit Industrieel Ontwerpen van de TU Delft, gewerkt aan het verbeteren van echoscopische beoordeling van het cavum uteri en de eileiders door toepassing van nieuwe distensiemedia. Hierbij is het mogelijk om via 3D technieken virtuele hysteroscopie te bedrijven.

Spaarne Ziekenhuis Spaarnepoort 1 2134 TM Hoofddorp Tel. (023) 890 8900 www.spaarneziekenhuis.nl

Spaarne Ziekenhuis

De meest voorkomende reden voor verwijzing is de ziekte van Asherman of intra-uteriene verklevingen. Iedere week worden enkele patienten uit het hele land met deze complicatie na een zwangerschaps-gerelateerde intra-uteriene ingreep (meestal placenta- of trofoblastrest curettage) verwezen wegens het uitblijven of verminderen van de menstruatie bij een normale ovulatoire cyclus. In circa 95% van de gevallen is het mogelijk om de anatomie van het cavum uteri en de functie van het endometrium te herstellen. In circa de helft van de patienten kan dat poliklinisch met lokale of geen anaesthesie. De andere helft wordt in dagbehandeling op de OK geopereerd.

wereld in dit kader) naar het effect van het verwijderen van een septum op de kans op een doorgaande zwangerschap. Verder worden patienten verwezen met verworven afwijkingen in het cavum uteri die om verschillende redenen moeilijk te behandelen zijn. Hierbij moet gedacht worden aan grote myomen met diepe intramurale uitbreiding, multipele grote endometriumpoliepen of hardnekkige placentaresten. Om het hysteroscopisch verwijderen van weefsel uit het cavum te vergemakkelijken werd op de afdeling een geheel nieuwe techniek ontwikkeld, het hysteroscopisch morcelleren. Deze techniek wordt inmiddels wereldwijd toegepast, waarbij meer dan 30.000 procedures zijn verricht. Recent is deze techniek ook beschikbaar gekomen voor poliklinische toepassing.

47

De afdeling gynaecologie van het Spaarne Ziekenhuis heeft een nationale verwijsfunctie voor hysteroscopische chirurgie. Door jarenlange ervaring, innovatie en wetenschappelijke evaluatie heeft deze afdeling deze bijzondere positie verworven. Vele gynaecologen en huisartsen verwijzen, meestal na overleg, voor nadere diagnostiek en therapie indien er sprake is van bijzondere of moeilijk te behandelen afwijkingen.

48

St. Antonius Ziekenhuis

Expertisecentrum voor Interstitiële Longziekten St. Antonius Ziekenhuis, Utrecht/Nieuwegein

Multidisciplinair team Om topklinische en topreferente zorg te kunnen bieden, is intensieve en structurele

Wetenschappelijk onderzoek Het centrum voor Interstitiële Longziekten werkt voortdurend aan innovatie en doet veel wetenschappelijk onderzoek. Longarts prof. dr. J.C. Grutters bekleedt een leerstoel Interstitiële Longafwijkingen aan de Universiteit Utrecht en houdt zich bezig met onderzoek naar longtransplantaties. Hij vervult een nationale en internationale rol op wetenschappelijk gebied. Door op dit niveau kennis en onderzoeksgegevens uit te wisselen wordt de expertise steeds groter, waardoor de patiëntenzorg voortdurend op een hoger plan gebracht kan worden.

St. Antonius Ziekenhuis Postbus 2500 3430 EM Nieuwegein Tel. 088 - 320 30 00 www.antoniusziekenhuis.nl

St. Antonius Ziekenhuis

De grondlegger Interstitiële longziekten is een verzamelnaam voor aandoeningen die verspreid in beide longen tot uiting komen. Het betreft meer dan honderd verschillende ziektebeelden, waaronder sarcoïdose en longfibrose. Grondlegger van het verdiepingsgebied interstitiële longziekten en het expertisecentrum is wijlen prof. dr. J.M.M. van den Bosch. Hij ontwikkelde onder meer een belangrijke diagnostische techniek, bronchoalveolaire lavage. Met deze techniek wordt diepliggend celmateriaal uit de long naar boven gespoeld, hetgeen belangrijke informatie oplevert. Dit onderzoek speelt inmiddels al vele jaren een belangrijke rol bij de diagnostiek van interstitiële longziekten.

samenwerking tussen meerdere specialismen een basisvoorwaarde. In het centrum voor Interstitiële Longziekten werken longartsen, cardiologen, radiologen en pathologen daarom nauw samen bij de diagnosestelling en behandeling van de patiënt. Deze multi­ disciplinaire aanpak verbetert de kwaliteit van de diagnostiek aantoonbaar. De patiënt krijgt zo snel mogelijk duidelijkheid over zijn aandoening, plus een passend behandelplan.

49

Het expertisecentrum voor Interstitiële Longziekten is gevestigd in het St. Antonius Ziekenhuis Utrecht/NIeuwegein. Dit ziekenhuis is van oudsher een hart-long ziekenhuis, waar in 1942 als eerste in Nederland een multidisciplinair team op het gebied van longziekten van start ging. Inmiddels is er zoveel specifieke kennis en ervaring opgebouwd dat patiënten met complexe longaandoeningen vanuit het hele land hier naartoe komen voor een behandeling of second opinion. Het centrum voor Interstitiële Longziekten is een subspecialisatie binnen Longziekten en werkt nauw samen met het Universitair Medisch Centrum Utrecht.

50

St. Elisabeth Ziekenhuis

Radiologie St. Elisabeth Ziekenhuis, Tilburg

Het St. Elisabeth is landelijk referentiecentrum voor embolisatietechnieken. Patiënten worden uit heel Nederland doorverwezen voor uterusembolisaties (behandeling van vleesbomen). Hierbij wordt intensief samengewerkt met de gynaecologen. Ook voor de functie radiochirurgie komen patiënten uit binnen- en buitenland naar Tilburg, omdat het St. Elisabeth als enige ziekenhuis in Nederland een Gamma Knife heeft. Met dit apparaat worden tumoren in het hoofd en vaatafwijkingen in de hersenen

Binnen de afdeling Radiologie wordt opvallend veel wetenschappelijk onderzoek verricht. Dit heeft geresulteerd in meer dan honderd publicaties in gerenommeerde internationale medische tijdschriften. Meest recente voorbeeld is een artikel in The Lancet over een onderzoek naar vertebroplastiek, het injecteren van botcement in door botontkalking ingezakte en gebroken rugwervels. Onderzoek van het St. Elisabeth heeft bewezen dat dit een effectieve en veilige behandeling is om patiënten pijnvrij te maken. Jaarlijks bezoeken ongeveer 150.000 patiënten de afdeling Radiologie voor onderzoek en behandeling. De afdeling is medio 2010 heropend na een ingrijpende verbouwing en de ingebruikname van nieuwe, geavanceerde CT- en MRI-scanners. De hightech röntgenapparaten in de twee angiografiekamers kunnen letterlijk levensreddend zijn voor patiënten met een herseninfarct, bloeding of aneurysma. Zij gaan vanaf de spoedeisende hulp rechtstreeks naar deze kamers waar eventuele stolsels onmiddellijk worden verwijderd of andere noodzakelijke ingrepen worden verricht.

St. Elisabeth Ziekenhuis Postbus 90151 5000 LC Tilburg Tel. 013 539 13 13 www.elisabeth.nl

St. Elisabeth Ziekenhuis

Het St. Elisabeth onderscheidt zich door de multidisciplinaire samenwerking van de diverse specialismen. In 1994 is de Werkgroep Neurovasculaire Interventies Tilburg opgericht, een werkgroep waarin neurochirurgen, neurologen en neuroradiologen zijn vertegenwoordigd. Nog steeds stellen zij in goed onderling overleg voor iedere patiënt een behandelplan op, en bespreken zij de voortgang van de behandeling.

behandeld. De radiologen werken hierbij nauw samen met de neurochirurgen.

51

Radiologie heeft zich de afgelopen twee decennia spectaculair ontwikkeld in het St. Elisabeth Ziekenhuis Tilburg. Momenteel is het St. Elisabeth verreweg de grootste kliniek in Nederland op het gebied van radiologische neuro-interventies. Dit zijn behandelingen die voornamelijk endovasculair worden uitgevoerd. Met behulp van katheter technieken worden patiënten met onder meer vasculaire aandoeningen (aneurysma’s) en (vasculaire) tumoren behandeld in het centrale zenuwstelsel, wervelkolom en hoofd hals gebied.

VieCuri Medisch Centrum 52

Aswin Meier (l) en Paul Langen, urologen van VieCuri Medisch Centrum.

Expertisecentrum voor Colpopromontoriopexie VieCuri Medisch Centrum

Uniek in VieCuri is de behandeling van Urogenitale Prolaps middels de laparo­sco­ pische colpopromontiopexie (LCP), ook wel sacropexie genoemd. In Frankrijk en België wordt dit door meerdere centra uitgevoerd. In Nederland zijn de urologen van VieCuri de enigen die deze operatie regelmatig uitvoeren. Sinds de start, vijf jaar geleden, hebben inmiddels meer dan 130 patiënten deze ingreep ondergaan. Voor slechts drie patiënten was een re-operatie nodig. Patiënten komen uit heel Nederland naar VieCuri toe. Hiervoor is (nog niet) aan actieve marketing of werving

Het bijzondere van de LCP is het minimaal invasieve karakter van de operatie. Er is sprake van een duurzaam resultaat, weinig recidief operaties en geschikt voor alle vormen van Urogenitale Prolaps, zoals een Cystoele, Rectocele, Enterocele, Uterusprolaps, toperverzakking en zowel voor een primaire als een recidief prolaps. Het is een behandeling van de drie compartimenten: voorwand, achterwand en vaginatop. Op dit moment is wetenschappelijk onderzoek gaande naar de functionele resultaten van deze techniek. Hierbij ligt het accent op het seksueel functioneren. Wetenschappelijke voordrachten zijn er geweest voor de Nederlandse Vereniging voor Urologie en voor de Nederlands vereniging voor endoscopische chirurgie. Voor deze laatste voordracht is een eervolle vermelding verkregen.

VieCuri Medisch Centrum locatie Venlo Tegelseweg 210 5912 BL Venlo Tel. 077 - 320 55 55 locatie Venray Merseloseweg 130 5801 CE Venray Tel. 0478 - 52 22 22 www.viecuri.nl

VieCuri Medisch Centrum

Uroloog A.P.H. Meier, lid van de ICS, heeft ruime ervaring met urogenitale prolaps en beschikt over ervaring met echografisch onderzoek van de bekkenbodem. Hij heeft, na een stage in Chalon sur Saône in Frankrijk, als eerste Nederlandse uroloog de Trans Obturator Tape (TOT) geïntroduceerd en deze behandeling in Nederland gepopulariseerd. Zijn collega uroloog dr. P.H. Langen heeft meer dan 2000 urodynamica onderzoeken zelf uitgevoerd en heeft een zeer ruime ervaring met de analyse van traces.

gedaan. Met enige regelmaat komen collega’s voor opleiding/visitatie in LCP naar Viecuri.

53

Binnen VieCuri is een aparte incontinentiepoli voor urogenitale prolaps, incontinentie en pijnlijk blaassyndroom. Er zijn gespecialiseerde incontinentieverpleegkundigen aanwezig. Daarnaast is er voor complexere casuïstiek een multidisciplinaire bekkenbodembespreking. De urodynamica is state of the art en wordt gedaan volgens de standaard van de International Continence Society (ICS).

54

Albert Schweitzer ziekenhuis

Expertisecentrum voor retroperitoneale fibrose, Albert Schweitzer ziekenhuis

In het Albert Schweitzer ziekenhuis worden biopten in principe dan ook niet gedaan, mede doordat deze vaak onnodig invasief en te risicovol worden geacht. Dr. E.F.H. van Bommel heeft de afgelopen 22 jaar uitgebreide ervaring opgedaan met deze aandoening en is wereldwijd

Albert Schweitzer ziekenhuis Postbus 444 3300 AK Dordrecht Telefoon 078 654 11 11 www.asz.nl Werken in het ASz www.werkeninhetasz.nl

Albert Schweitzer ziekenhuis

Door onbekendheid met de diagnose en doordat vaak wordt gedacht dat het om kanker gaat, ondergaan patiënten elders nogal eens onnodig invasief onderzoek (met name CT-geleide of chirurgische biopten). Om een definitieve diagnose te stellen, kan veelal worden volstaan met een CT-scan. Deze diagnostische techniek is de afgelopen jaren enorm verbeterd en subtieler geworden waardoor zij veel meer informatie oplevert.

een van de experts op het gebied van RPF. Landelijk maar ook internationaal worden patiënten naar hem doorverwezen. Op de polikliniek ziet hij meer dan honderd patiënten en doet uitvoerig prospectief onderzoek. Meerdere therapeutische opties worden in het Albert Schweitzer ziekenhuis geboden, met name de niet- immunosuppressieve behandeling met Tamoxifen (een anti - oestrogeen), waarmee uitstekende resultaten worden geboekt. Deze behandeling heeft minder bijwerkingen, hetgeen van belang is voor een snellere resocialisatie van patiënten. Levenslange controle is noodzakelijk bij deze aandoening.

55

In het Albert Schweitzer ziekenhuis te Dordrecht heeft internist - nefroloog dr. E.F.H. van Bommel zich gespecialiseerd in de diagnostiek en behandeling van retro­peritoneale fibrose (RPF). Dit is een chronische ontsteking achter in de buik die tot vorming van bindweefselmassa leidt. Dit gaat gepaard met aspecifieke klachten als continue, vage maar vaak invaliderende pijn in rug, flank en buik, obstipatie, gewichtsverlies en stagnatie van de urine.

56

Overzicht expertisecentra

Overzicht van alle expertisecentra per ziekenhuis

Amphia Ziekenhuis • transcatheter hartklepinterventies • multiple sclerose • e lektroconvulsietherapie bij depressieve ouderen

Deventer Ziekenhuis • deformatieve plagiocephalie • colorectale tumoren • vitreoretinale pathologie en chirurgie • hidradenitis suppurativa

Atrium Medisch Centrum • ijzerstapelingsziekten • VATS lobectomie • obesitas en bariatrische chirurgie • plexus brachialis • hoofdpijn • endo-urologie

Gelre Ziekenhuizen • e rfelijke nieraandoeningen en nier­ insufficiëntie op de kinderleeftijd • lyme disease • duizeligheidsklachten

Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis • p rostaatkanker en cryoablatie •m  aligne hyperthermie Catharina-Ziekenhuis •H  IPEC bij buikvliesuitzaaiingen van dikke darm kanker • s lokdarmaandoeningen • interventiecardiologie • invasieve behandeling van hartritmestoornissen • transcatheter hartklepinterventies • o besitas en bariatrische chirurgie Catharina en Máxima • e ndo-urologie • h uidkanker en Mohs’ micrografische chirurgie • e xtracraniële radiochirurgie bij rectumcarcinomen, weke delen tumoren en mammacarcinomen

HagaZiekenhuis • hemoglobinopathieën • k inderobesitas, -endocrinologie en groeihormoonbehandeling • c ystic fibrosis • o ntwikkelingsstoornissen, kinderepilepsie en kinderhoofdpijn • s chouderchirurgie • b ehandeling van weke delen met CZE • c omplexe hand- en polsproblematiek • n euroseksuologie en seksuele psychofarmacologie Isala Klinieken • diabetes mellitus • n eonatale intensive care en perinatologie • interventiecardiologie • invasieve behandeling van hartritmestoornissen • fertiliteitscentrum

Jeroen Bosch ziekenhuis • kinderobesitas • aangeboren afweerstoornissen • multiple sclerose • (robotondersteunde) minimaal invasieve urologische chirurgie

Meander Medisch Centrum •m  inimaal invasieve colorectale-, bekkenbodem- en refluxchirurgie Medisch Centrum Alkmaar • h ereditaire multipele exostosen/enchondromen OLVG en MCA • genderchirurgie Medisch Centrum Haaglanden • slaap- en waakstoornissen • complexe wervelkolomchirurgie • b lessures en aandoeningen bij dansers en musici • e xtracraniële radiochirurgie bij werveltumoren en reïrridaties en mammatumoren

Onze Lieve Vrouwe Gasthuis • luchtwegallergie en beroepsgebonden longaandoeningen • interstitiële en vasculaire long­ aandoeningen •m  inimaal invasieve hart- en aortachirurgie • intensive care geneeskunde • s chouderchirurgie • ligamentair knieletsel,kruisbanden en knieprothesiologie en sporttrauma • h ereditaire multipele exostosen/enchondromen OLVG en MCA • e ndoscopische gynaecologische chirurgie Reinier de Graaf Groep • alcoholproblematiek bij jongeren • allergie bij kinderen

Overzicht expertisecentra

Máxima Medisch Centrum • n eonatale intensive care en perinatologie • b uikwandpijn en ACNES • staartbeenpijn • o besitas en bariatrische chirurgie Catharina en Máxima • b ijniertumoren • r etinopathie bij kinderen • s portgeneeskunde en topsport

Medisch Spectrum Twente • cardiale imaging • longfysiologie • h art- en aortachirurgie • h artritmestoornissen • d armischemie • n ervus vagus stimulatie

57

Martini Ziekenhuis • brandwondencentrum

Medisch Centrum Leeuwarden • ziekte van Bechterew • transcutheter hartklepinterventies • ernstig astma • obesitas en bariatrische chirurgie • congenitale handafwijkingen bij kinderen • klapvoetoperaties

Overzicht van alle expertisecentra per ziekenhuis

58

Overzicht expertisecentra

Rijnstate • vaatgeneeskunde • jicht • obesitas en bariatrische chirurgie • donorinseminatie • rug- en beenpijn • e lektroconvulsietherapie bij lethale catatonie en maligne neurolepticasyndroom Sint Franciscus Gasthuis • vaatgeneeskunde • respiratoire allergie en ernstig astma • prostaatkanker

• • • • • • • • •

o  besitas en bariatrische chirurgie m  ultiple sclerose s chouder-arthroscopie en -prothesiologie e ndoscopische gynaecologische chirurgie p  ré-implantologische kaakchirurgie e ndodontologie n  euromodulatie pijnbestrijding s portgeneeskunde en sporttraumatologie p  opulation pharmacokinetic and pharmacodynamic modelling technieken

Sint Lucas Andreas Ziekenhuis • z wangerschap en psychiatrie • o bstructief slaap apneu syndroom

St. Elisabeth Ziekenhuis • bijzondere neurochirurgie • complexe wervelkolomchirurgie • incontinentie en prolaps • Gamma Knife radio-neurochirurgie • embolisaties

Spaarne Ziekenhuis • intrauteriene afwijkingen en morbus Asherman in het bijzonder

VieCuri • laparascopische incontinentie en prolapsbehandeling

St. Antonius Ziekenhuis •H  IPEC bij buikvliesuitzaaiingen van dikke darm kanker • s lokdarmaandoeningen • interventiecardiologie • h artritmestoornissen • longkanker • R endu Osler Weber • interstitiële longziekten • p ulmonale arteriële hypertensie • c omplexe aortachirurgie • e xpertisecentrum voor longchirurgie • g rote borst-, buik-, bekken- en perifere vaatchirurgie

Albert Schweitzer ziekenhuis • r etroperitoneale fibrose • h ypertrofe obstructieve cardiomyopathieën • n europathische rugpijn

59

Definitie Expertisecentrum (EC, voorheen Centre of excellence and last resort): Het EC is een verbijzondering van een derdelijnsfunctie (DF). Het betreft een DF met voor Nederland unieke kennis en/of vaardigheden in het betreffende aandoeningsgebied.

a. K  ennis en vaardigheden in het betreffende aandoeningsgebied concentreren zich in Nederland, naast één of meerdere UMC’s, in maximaal drie STZ-instellingen. b. Het aantal verwijzingen van buiten het voor dat ziekenhuis gangbare verzorgingsgebied ligt hoger dan 30% .

Het centrum is landelijk of regionaal bekend onder collega specialisten als hét centrum of één van de weinige centra dat de meeste kennis heeft op het specifieke gebied en toegankelijk is voor patiënten van collega specialisten.

2. Medische staf a. D e dragende medisch specialisten van het centrum onderhouden, verdiepen en ontwikkelen hun unieke kennis en vaardigheden verder door wetenschappelijk onderzoek, kennisvergaring en/of experimentele evidence based productontwikkeling. b. Zij delen hun kennis door jaarlijks te publiceren over hun werk in peer-reviewed vaktijdschriften (Pubmed). c. Zij zijn vakinhoudelijk of bestuurlijk actief in hun vakgebied en/of in de gezondheidszorg.

Het centrum trekt voor het betreffende specialisme patiënten aan uit een gebied dat veel groter is dan het gangbare verzorgingsgebied voor het ziekenhuis. Het centrum krijgt verwijzingen van patiënten met bijzondere omstandigheden, complexe ziektebeelden en/of diagnosen waarover slechts weinig bekend is in Nederland.

60

Derdelijnsfunctie

Expertisecentra: definitie en beoordelingscriteria. Topklinische Zorg STZ-ziekenhuizen

De medische specialisten van het centrum dragen hun kennis uit via publicaties in peer-reviewed vaktijdschriften. Criteria voor beoordeling van een expertisecentrum. 1. Erkenning van het centrum Het centrum voldoet aan álle criteria voor een DF.

3. Positie binnen het ziekenhuis Het ziekenhuis erkent de functie als een expertisecentrum in haar strategische en/ of medische beleidsplannen, draagt dat uit en ziet toe op de continuïteit op langere termijn. Aan alle drie bovengenoemde criteria moet worden voldaan om een DF als EC aan te kunnen wijzen.

61

Derdelijnsfunctie: definitie en beoordelingscriteria. Topklinische Zorg STZ-ziekenhuizen

62

Derdelijnsfunctie

Definitie derdelijnsfunctie (DF): Onder een DF verstaan we patiëntenzorg­ producten die niet alleen aan eigen patiënten worden geleverd, maar ook aan patiënten van collega specialisten in andere zieken­ huizen in een groot verzorgingsgebied (ook buiten het reguliere verzorgingsgebied van het ziekenhuis). De concentratie komt tot stand: middels landelijke sectorbrede afspraken over de concentratie van bepaalde functies, afkomstig van de overheid (WBMV) en/of van het werkveld zelf, , bijvoorbeeld voor verschillende vormen van oncologie middels afspraken in afzonderlijke regio’s die voortvloeien uit regionale samenwerking. “door een in de praktijk gegroeide situatie” o.b.v. regionale marktcondities (bijvoorbeeld door schaarste van deskundigheid, investeringsvermogen, geringe bevolkingsdichtheid). De reden voor concentratie van bepaalde zorgproducten in regionale of landelijke DF’s is het kunnen leveren van hoog—complexe zorg op een goed kwaliteitsniveau . Deze zorg wordt geleverd door gespecialiseerde medisch specialisten (vaak in multidisciplinair verband) die schaars zijn, in een omgeving met gespecialiseerde ondersteunende zorg en voorzieningen die vaak grote investeringen vergen en waarvoor ook een regionale spreiding gewenst is.

Criteria voor beoordeling van de derdelijnsfunctie. 1. Erkenning van de derdelijnsfunctie a. De functie is reeds langere tijd aanwezig en wordt actief bekend gemaakt bij verwijzers. b. Andere ziekenhuizen in de omgeving bieden deze zorg niet of weinig aan. Medisch specialisten en/of andere verwijzers uit andere ziekenhuizen en huisartsen verwijzen hun patiënten door naar de betreffende derdelijnsfunctie op grond van de in de inleiding genoemde vormen van concentratie van dit type zorg. 2. Kwaliteit van de zorg a. De zorg voldoet aan kwaliteitseisen van WBMV-besluiten, IGZ en beroepsverenigingen indien en voor zover aanwezig. b. De zorg verloopt volgens getoetste protocollen. c. De zorg wordt geboden door op dat terrein ge(sub)specialiseerde specialisten (door verenigingen erkende (sub)specialisaties). d. Het ziekenhuis beschikt over alle nodige ondersteunende specialismen, afdelingen en (multidisciplinaire) infrastructuur. •w  elke belangrijke ondersteunende specialismen en afdelingen zijn aanwezig? •w  elke belangrijke (multidisciplinaire) infrastructuur is aanwezig?

3. Omvang van de zorg a. Het aantal patiënten per jaar is voldoende om kennis en kunde van de specialisten te garanderen, conform de voor de betreffende behandeling geldende (landelijke) criteria voor aantallen (basis IGZ, WV’en, etc) indien en voor zover beschikbaar. b. Welk volume is aanwezig en welke norm is gehanteerd?

Derdelijnsfunctie

5. Registratie en evaluatie a. De zorg wordt gestructureerd geregistreerd d.m.v.: • registratie kwaliteitsindicatoren en • c omplicatieregistratie volgens de landelijke richtlijn indien en voor zover dat gangbaar is. b. D  e resultaten van de zorg worden regelmatig geëvalueerd. •m  ultidisciplinaire patiëntbespreking m •  ultidisciplinaire casuïstiekbespreking • c omplicatiebespreking

63

4. Continuïteit van de zorg a. De omvang van de gespecialiseerde kennis, kunde en faciliteiten is zodanig dat continuïteit van de functie op langere termijn is gegarandeerd. b. Het ziekenhuis kan de zorg zelfstandig of in nauwe samenwerking met een UMC leveren en is voor kritische onderdelen niet afhankelijk van een ander ziekenhuis. c. Het ziekenhuis erkent het centrum als een speerpunt.

Aan alle vijf bovengenoemde criteria moet worden voldaan om een productgroep als DF aan te kunnen merken. Het kan voorkomen dat een DF onlangs aan het ziekenhuis is toegekend en dat aan alle criteria wordt voldaan, behalve dat ze “reeds langere tijd aanwezig is” (1.a) en de volumeeis (3.a). Als er sprake is van een officiële erkenning met een goedgekeurde productieafspraak, kan ze toch al als DF worden aangemerkt.

colofon STZ aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid uit welke hoofde dan ook voor het gebruik van de in de publicatie vermelde onderzoeksresultaten en het toepassen van de daarin beschreven gegevens, methodieken en constructies. Een ieder is en blijft hiervoor zelf aansprakelijk. Voor aanvullende informatie en brochures kunt u zich wenden tot: Bureau STZ Postbus 9696 3506 GR Utrecht Telefoon 030 – 273 94 14 e-mail: [email protected] Op de website www.stz-ziekenhuizen.nl kunt u deze brochure downloaden.

64

Vormgeving, realisatie en drukwerk: TerZake reclame communicatie internet Welbergweg 9 7556 PE Hengelo Telefoon 074 - 250 65 22 e-mail: [email protected] www.komTerZake.nl

TZ. Bij overname van teksten of cijfers uit deze uitgave is nadrukkelijke ©Sbronvermelding verplicht en toestemming vereist van de STZ.

TZ. Bij overname van teksten of cijfers uit deze uitgave is nadrukkelijke ©Sbronvermelding verplicht en toestemming vereist van de STZ.

(geassocieerd lid)

(geassocieerd lid)