EVERY PICTURE TELLS A STORY Armoede: een gedifferentieerd verschijnsel
Roeland van Geuns Low budget, High Service 4 oktober 2014 1
INHOUD • ARMOEDE: ACTUEEL, MAAR WAT IS HET? • RELEVANTIE VAN GEDRAG • OUDE EN NIEUWE KIJK OP ARMOEDE • GEVOLGEN
2
ACTUEEL
1,9 miljoen kijkers
> 250.000 verkocht Werkelijkheid, fictie of amusement?
1,5 miljoen kijkers
3
ARMOEDE IN NEDERLAND: HOEVEEL? Basisbehoeftenbudget in 2012 (SCP): € 952 p/m voor alleenstaande € 1.790 p/m voor gezin met twee kinderen 2013: 9,9% huishoudens op of onder sociaal minimum Percentage huishoudens met (langdurig) laag inkomen 15
%
10 5 0 4
Laag inkomen
Langdurig laag inkomen
SYSTEEM VERSUS BURGER • ARMOEDE EN SCHULDEN WORDEN DEELS VEROORZAAKT EN IN STAND GEHOUDEN DOOR HET SYSTEEM
• MAAR DIE ZIJN VOOR INDIVIDUELE PROFESSIONAL, VRIJWILLIGER EN BURGER EEN GEGEVEN
• DAARBINNEN BLIJKT GEDRAG ER VEEL TOE TE DOEN
• GEDRAG IS DUS RELEVANT VOOR OPLOSSING PROBLEMEN
5
ARMOEDE EN GEDRAG IN HET VERLEDEN
1e Congres van het Armwezen (1854) : 1. Gebrek aan matigheid 2. Onvoorzichtigheid bij het aangaan van huwelijken 3. Gebrek aan spaarzaamheid 4. Gebrek aan werk
Gedrag als oorzaak, maar heel andere oplossingen => Veenhuizen
6
RISICO OP ARMOEDE WORDT VOORAL BESCHREVEN IN TERMEN VAN:
• • • • • •
LEEFTIJD GESLACHT ETNICITEIT HUISHOUDSAMENSTELLING INKOMSTENBRON OPLEIDING
7
Door die bril gekeken blijken… BIJSTANDSGERECHTIGDEN
SCHULDENAREN
Alleenstaande, oudere mannen
Alleenstaande vrouwen met kinderen
Immigranten 8
KENMERK = OORZAAK? • Zijn geslacht, leeftijd, etniciteit, burgerlijke staat oorzaken voor armoede, schulden of werkloosheid? • Zijn deze kenmerken veranderbaar of beïnvloedbaar? • Alternatief is kijken naar: motivatie, vaardigheden, mogelijkheden en beperkingen • Let wel: gedrag ≠ eigen schuld! 9
GEDRAG KOMT VOOROP • Gedragsverandering vraagt intrinsieke motivatie maar…… • Gedrag is grotendeels onbewust, ook het onverstandige of onjuiste gedrag • Gedragsverandering vergt • bewustwording, • motivatie en • zelf doen voor zover mogelijk!
GEDRAG IN PROBLEEMSITUATIES?
Gebrek aan zelfvertrouwen
Zelfoverschatting
Niet mijn schuld
11
Gebrekkige basale vaardigheden
HEEL ANDERE GROEPEN Schulden •12% financieel zelfredzaam •37% onvoldoende vaardigheden •38% beperkt bereid bestedingsgedrag aan te passen •24% legt schuld buiten zichzelf •20% vindt schulden normaal •10-15% zwaarwegende belemmeringen (GGZ, LVB, verslaving, etc.) Bron: bestand Mesis© uit 7 gemeenten
12
ANDERE ONDERSTEUNING NODIG? • VEELAL IS GEDRAGSVERANDERING NODIG • GEDRAGSVERANDERING VERGT BEWUSTWORDING EN INTRINSIEKE MOTIVATIE • VAARDIGHEDEN LEREN VERGT BEWUSTWORDING • VERPLICHTEN OF ONGEVRAAGD ADVISEREN IS NIET EFFECTIEF
13
ANDERE ONDERSTEUNING NODIG? • MEER AANSLUITEN BIJ • leefwereld burger en • zijn/haar motivatie • MEER REKENING HOUDEN MET VERSCHILLEN • in leerstijlen • in taalniveau en vaardigheden • in doelstellingen van de burger i.p.v. van de hulpverlening • GEBRUIK MAKEN VAN WAT WERKT • effectieve gesprekstechnieken benutten • elders toegepaste methodieken en aanpakken • monitoren en evalueren of iets werkt en steeds verbeteren
14
ANDERE ROL VRIJWILLIGERS • zwaarder, want minder geld (voor professionals) • Omvangrijker: want “dat kunnen vrijwilligers ook wel” • van luisterend oor naar verlengstuk professional Mogelijke gevolgen • Overbelasting vrijwilligers • Onderschatting belang specialisten • Niet-optimale dienstverlening burger 15
TOT SLOT • Veel burgers doen beperkt beroep op overheid • Paspoort, rijbewijs, e.d. • Huwelijk, geboorte, sterfte, e.d. • Dakkapel, kapvergunning, e.d. • Sommigen doen tijdelijk beroep op overheid en dat kan (wellicht) minder • Uitkering • WMO • Schuldhulpverlening • Een kleine groep heeft op sommige leefgebieden een vangnet nodig
Alleen de overheid kan dat vangnet garanderen 16
DANK U VOOR UW AANDACHT!
Roeland van Geuns
[email protected] 0624607492 17
Interessante literatuur • Suzanna Jansen: Het pauperparadijs (diverse uitgaven) • Mullainathan, S & E. Shafir: Schaarste. Hoe gebrek aan tijd en geld ons gedrag bepalen. 2013 • Rutger Bregman: Waarom arme mensen domme dingen doen (zie: https://decorrespondent.nl/511/Waarom-arme-mensen-dommedingen-doen/33420745974-26c872cf) • Roeland van Geuns: Every picture tells a story. Armoede een gedifferentieerd verschijnsel. Amsterdam, 2013. • Diverse publicaties van de onderzoeksgroep Armoede & Participatie van de Hogeschool van Amsterdam via de website van de HvA: www.hva.nl en dan zoeken op Lectoraat Armoede en Participatie • Thaler, R. & C. Sunstein: Nudge. Naar betere beslissingen over gezondheid, geluk en welvaart.
18
