EVENEMENTEN BETALEN ZICH UIT Een onderzoek naar de rol van de provincie Gelderland en haar evenementenbeleid
M. van der Mooren
September 2014
Inhoudsopgave Samenvatting........................................................................................................................................... 3 Hoofdstuk 1 Inleiding .............................................................................................................................. 4 1.1 Aanleiding ...................................................................................................................................... 4 1.2 Doelstelling, vraagstelling en onderzoeksvragen .......................................................................... 4 1.3 Opbouw van het onderzoek .......................................................................................................... 4 Hoofdstuk 2 Theoretisch Kader ............................................................................................................... 5 2.1 Ontstaan van evenementen .......................................................................................................... 5 2.1.1 Vrijetijdseconomie.................................................................................................................. 5 2.2 Functies en doelen van evenementen .......................................................................................... 6 2.3 Actoren rondom evenementen ..................................................................................................... 6 2.4 Evenementen en samenleving ...................................................................................................... 7 2.5 Rol van de overheid ....................................................................................................................... 9 2.6 Conclusie ..................................................................................................................................... 10 Hoofdstuk 3 De rol van de provinciale overheid ................................................................................... 11 3.1 Rijksoverheid ............................................................................................................................... 11 3.1.1 Doelstelling ........................................................................................................................... 11 3.1.2 Maatschappelijke functies evenementenbeleid .................................................................. 12 3.1.3 Orde van grootte .................................................................................................................. 12 3.2 Gemeentelijke overheid .............................................................................................................. 12 3.2.1 Doelstellingen ....................................................................................................................... 12 3.2.2 Maatschappelijke functies evenementenbeleid .................................................................. 13 3.2.3 Orde van grootte .................................................................................................................. 13 3.3 provinciale overheid .................................................................................................................... 14 3.3.1 Doelstelling ........................................................................................................................... 14 3.3.2 Maatschappelijke functies.................................................................................................... 14 3.3.3 Orde van grootte .................................................................................................................. 15 3.4 Conclusie ..................................................................................................................................... 15 Hoofdstuk 4 Het Gelderse Evenementenbeleid .................................................................................... 16 4.1 Inleiding ....................................................................................................................................... 16 4.2 Economische spin-off .................................................................................................................. 16 4.3 Gelderse kaders ........................................................................................................................... 16 4.4 Orde van grootte ......................................................................................................................... 17 4.5 Ervaringen van Gelderse evenementen ...................................................................................... 17 Pagina | 1
4.6 Conclusie ..................................................................................................................................... 18 Hoofdstuk 5 Analyse en conclusie ......................................................................................................... 20 5.1 Evenementen en maatschappelijke effecten .............................................................................. 20 5.2 Gelderse strategie: focus op economie ....................................................................................... 20 5.3 Gelderse strategie: focus op de regio ......................................................................................... 21 5.4 De toekomst van het evenementenbeleid .................................................................................. 21 Literatuur ............................................................................................................................................... 23 Bijlage 1: Aanbevelingen & discussie voor ChristenUnie-fractie .......................................................... 26 Bijlage 2: Begrippenlijst ......................................................................................................................... 28
Pagina | 2
Samenvatting In 2013 heeft provincie Gelderland haar evenementenbeleid vastgesteld. Het evenementenbeleid van de provincie is erop gericht om evenementen in te zetten om de regionale economie te versterken. In dit onderzoek wordt antwoord gegeven op de vraag welke rol evenementen vervullen in de maatschappij en welke rol de provincie kan vervullen om deze maatschappelijke effecten te beïnvloeden. De uitkomst van dit onderzoek is dat evenementen bij kunnen dragen aan een breed scala aan maatschappelijke effecten. Het versterken van de regionale economie is daar slechts één onderdeel van. Doordat de Provincie zich in belangrijke mate richt op de economische functie van evenementen, bestaat de mogelijkheid dat ze kansen laat liggen ten aanzien van het versterken van onder andere sociale cohesie, participatie, identiteit versterking of gedragsverandering van bezoekers. De provincie Gelderland kiest er nadrukkelijk voor om het evenementenbeleid in dienst van de regionale economie te stellen. Waar de Rijksoverheid zich met name richt op evenementen met een (inter)nationale uitstraling en lokale overheden zich vooral op lokale evenementen richten, ligt er een natuurlijke ruimte voor de provincie om regionale evenementen aan te grijpen om maatschappelijke doelen te verwezenlijken, zowel op het economische als op het sociale terrein.
Pagina | 3
Hoofdstuk 1 Inleiding 1.1 Aanleiding In 2013 heeft de provincie Gelderland evenementenbeleid vastgesteld voor de periode 2013-2016. Volgens Gedeputeerde Staten (GS) hebben cultuur- en sportevenementen een grote impact op de Gelderse economie. Het doel van het evenementenbeleid van de provincie is dan ook om in samenwerking met evenementenorganisatoren en ondernemers de Gelderse economie te versterken. Het evenementenbeleid van de provincie is in de laatste maanden opnieuw onderwerp van gesprek geworden door onder andere het voornemen om de Giro d’Italia te laten starten in Gelderland. Is het verantwoord om miljoenen euro’s te investeren in de start van zo’n groot sportevenement, of dient men terughoudend te zijn met het uitgeven van gemeenschapsgeld aan evenementen? De uiteindelijke afweging hiervan ligt bij de politiek, maar met deze studie wordt getracht om informatie te verschaffen die het maken van deze politieke keuze vergemakkelijkt.
1.2 Doelstelling, vraagstelling en onderzoeksvragen Het doel van dit onderzoek is om een bijdrage te leveren aan de visie van de ChristenUnie Gelderland ten aanzien van evenementen en evenementenbeleid. Dit willen we bereiken door een studie te verrichten naar de effecten van evenementen in onze samenleving; een beschrijving te geven van de rol die de provinciale overheden daarin vervullen en deze rol te vergelijken met de manier waarop de provincie Gelderland invulling geeft die rol. De centrale vraag in dit onderzoek is dan ook: Hoe geeft de provincie Gelderland invulling aan haar rol ten aanzien van evenementen? Om deze vraag te kunnen beantwoorden, moeten drie deelvragen worden beantwoord: 1. Wat verstaat men onder evenementenbeleid? 2. Wat is de rol van de provinciale overheid ten aanzien van evenementen? 3. Hoe krijgt het huidige evenementenbeleid van provincie Gelderland vorm in de praktijk?
1.3 Opbouw van het onderzoek Om te begrijpen in welke context evenementenbeleid is opgesteld zal in hoofdstuk twee de positie en effecten van evenementen in onze maatschappij worden beschreven. Daarbij wordt niet alleen gekeken naar de economische effecten, maar ook naar de maatschappelijke effecten. Vervolgens zal in hoofdstuk drie worden beschreven welke rol de overheid heeft bij evenementen. Indien de overheid een actief beleid heeft ten aanzien van evenementen, spreken we van een evenementenbeleid. Met een vergelijkende studie wordt vervolgens in kaart gebracht welke rol de verschillende overheden (nationaal, provinciaal, lokaal) hebben of nemen ten aanzien van evenementen en evenementenbeleid. Hoofdstuk vier zal vervolgens nader ingaan op de wijze waarop de provincie Gelderland invulling heeft gegeven aan haar rol. Welke maatschappelijke doelen tracht de provincie hiermee te verwezenlijken en op welke manier? In het laatste hoofdstuk zal een analyse volgen van de wijze waarop Gelderland invulling geeft van haar overheidsrol ten aanzien van evenementen.
Pagina | 4
Hoofdstuk 2 Theoretisch Kader Om antwoord te kunnen geven op de vraag ‘wat verstaat met onder evenementenbeleid?’ moet een theoretisch kader worden opgesteld. In dit theoretisch kader schenken we aandacht aan het ontstaan van evenementen; de functies en doelen die evenementen hebben; wie daarbij betrokken zijn en hoe het komt dat de overheid zichzelf een rol heeft gegeven ten aanzien van evenementen.
2.1 Ontstaan van evenementen Om te begrijpen waarom overheden evenementenbeleid hebben opgesteld, is het van belang om eerst te weten hoe evenementen zijn ontstaan. We onderscheiden twee soorten evenementen: bedrijfsevenementen en publieksevenementen. Bedrijfsevenementen kenmerken zich doordat het commerciële belang voorop staat en het zich afspeelt in het businessdomein, veelal op basis van uitnodigingen. Publieksevenementen daarentegen dienen primair een publiek belang en spelen zich voornamelijk af in de vrije tijd en het toeristische domein (Verhaar, 2004:40). In dit onderzoek zullen wij ons richten op publieksevenementen. De definitie die hierbij wordt gehanteerd is opgesteld door Verhaar (2004:36): Een evenement is een speciale, tijd- en plaatsgebonden gebeurtenis, die door een initiatiefnemer (individu, groep of organisatie) bewust is gepland, en die gericht is op een bepaalde doelgroep, om met een bewust gekozen vorm, een bepaald doel te realiseren. Evenementen zijn niet nieuw. Zo vindt de kermis zijn oorsprong in de middeleeuwen. Dit evenement – vaak gecombineerd met een markt – had als doel om de wijdingsdag van de parochie te vieren (Haasnoot, 1998). Toch lijkt het alsof er tegenwoordig meer aandacht is voor publieksevenementen dan voorheen. Hoe valt dit te verklaren? J.T. Mommaas, professor leisure studies aan de universiteit van Tilburg zegt hierover dat het een gegeven is dat mensen behoefte hebben aan vrijetijdsbesteding. Door een toenemende mobiliteit is de reikwijdte en bereikbaarheid van de vrijetijdsmogelijkheden sterk vergroot. Dit zorgt voor concurrentie tussen plaatsen en producten. Als gevolg van de concurrentie gaat de identiteit of het imago van een stad, dorp of regio ook een rol spelen. In de loop der jaren heeft vrije tijd een andere betekenis gekregen. Het is verschoven van ‘burgerschap en participatie’ naar ‘consumptie en beleving (Mommaas in de Jong, 2006:27). Ter illustratie: in de loop van de geschiedenis hebben oogstfeesten een totaal ander karakter gekregen: het evenement was bedoeld om met de lokale gemeenschap te vieren dat de oogst van het land was. Tegenwoordig zijn oogstfeesten, zoals de Groesbeekse wijnfeesten, vooral bedoeld voor mensen uit de omstreken (lokale) producten te laten ervaren. De bezoekers van het wijnfeest hebben, in tegenstelling tot de vroegere oogstfeesten, zelf niet meegeholpen om de oogst van het land te krijgen. Voor hen draait het enkel om de consumptie van de wijn en de beleving van het feest. Deze transformatie naar consumptie en beleving is het begin van de opkomst van de vrijetijdseconomie.
2.1.1 Vrijetijdseconomie De vrijetijdseconomie, waar evenementen en festivals deel van uitmaken, heeft een volwaardige positie in de economie ingenomen. Er zijn drie economieën te benoemen die belangrijk zijn voor een Pagina | 5
stad of regio: de klassieke gedragseconomie (locatie en groeitheorie), kenniseconomie en vrijetijdseconomie. Allen overlappen elkaar en zijn vertegenwoordigd in de ruimtelijke-economische ontwikkeling van regio of stad (de Jong, 2006:25). De vrijetijdseconomie wordt als volgt gedefinieerd: De vrijetijdseconomie betreft de productie, distributie en consumptie van goederen en diensten ten behoeve van de vrijetijdsbesteding van mensen, zowel binnenshuis als buitenshuis, zowel binnen de eigen woonomgeving als daarbuiten, met inbegrip van verblijf, vervoer en toeleveranciers (Mommaas,2014). De vrijetijdssector heeft een aanzienlijke economische waarde. In 2008 werd er in Gelderland voor 2,5 miljard euro aan dagtochten of vrijetijdsactiviteiten uitgegeven en 9% hiervan werd uitgegeven aan evenementen (provincie Gelderland, 2011). Dit betekent echter niet dat de lokale of regionale economieën in de provincie hier per definitie van profiteren. Studies wijzen uit dat evenementen in ruraal gebied slechts in beperkte mate bijdragen aan de lokale economie. Dit heeft te maken met het weglekeffect (Chhabra et al., 2003). Zo heeft een toiletverhuurder uit Roosendaal bijvoorbeeld geld verdiend aan een evenement in Lichtenvoorde. Het verdiende geld draagt niet bij aan de lokale economie maar gaat mee naar Roosendaal.
2.2 Functies en doelen van evenementen Hoewel evenementen onderdeel zijn van de vrijetijdseconomie hebben de meeste organisatoren van een evenement niet als primaire doelstelling om bij te dragen aan deze economie. De meeste publieksevenementen komen voort vanuit een bepaalde passie en motivatie voor een inhoudelijke doelstelling van organisatoren. De organisatoren van het theaterfestival Oerol hebben bijvoorbeeld als missie om een plek te bieden aan locatietheater, zich te ontwikkelen als vakfestival en hoogwaardig theater te verbinden met nieuwsgierige niet-vakpubliek om het maatschappelijk draagvlak voor kunsten te versterken (Oerol, 2012). Er is dus een onderscheid tussen inhoudelijke doelstellingen van evenementenorganisatoren en de functie die evenementen in de samenleving kunnen hebben. Als het gaat om maatschappelijke effecten van evenementen beschrijft de Jong (2006:29) dat evenementen en festivals het imago en de aantrekkelijkheid van een stad of regio verhogen. Bedrijven zijn gebaat bij een aantrekkelijke stad, omdat dit een extra kans oplevert om producten en diensten te verkopen. Daarnaast verhogen evenementen ook de kwaliteit van de woonomgeving van burgers en verbetert het vestigingsklimaat voor bewoners en bedrijven (de Jong, 2006:29).
2.3 Actoren rondom evenementen Bij evenementen zijn meerdere partijen betrokken. Om het krachtenveld rond evenementen in kaart te brengen zullen de belangrijkste actoren en hun belangen worden besproken. De belangrijkste actor bij het verwezenlijken van een evenement zijn de organisatoren. Organisatoren van publieksevenementen proberen een inhoudelijk doel te verwezenlijken, afhankelijke van de aard van het evenement kan dit verschillen (cultuur, sport, etc). Daarnaast willen organisatoren voorzien in de behoefte van vrijetijdsbesteding (plezier).
Pagina | 6
Een evenement zonder bezoekers, is geen evenement. Het belang van bezoekers is om hoogwaardige vrijetijdsbesteding te genieten. Dit wordt versterkt wanneer er overlap is met de inhoudelijke doelstelling van het evenement. Bedrijven en ondernemers, al dan niet verenigd in een organisatie, zijn vaak een actor bij evenementen. Zij hebben belang bij een mogelijkheid om omzet te stimuleren, profilering van hun merk of naam en een aantrekkelijke of toeristische stad/regio. Hierbij hebben zij als doelstelling dat bezoekers weer terugkomen. Vaak wordt de samenwerking met ondernemers opgezocht rondom een evenement vanwege investeringen of medewerking. De inwoners van een stad of regio hebben belang bij een leefbare en aantrekkelijke woonomgeving en de mogelijkheid tot kwalitatief hoogwaardige vrijetijdsbesteding. Daarnaast bestaat de mogelijkheid dat evenementen (tijdelijk) lokale werkgelegenheid opleveren. Zoals in paragraaf 2.2 beschreven kunnen evenementen ook andere functies hebben dan de inhoudelijke doelstelling. Overheden zijn als vaak actor betrokken bij evenementen om het maatschappelijke functies te laten vervullen. In sommige gevallen kan de inhoudelijke functie van het evenement samenvallen met gemeentelijke beleid, denk hierbij aan cultureel beleid of sportparticipatie. In paragraaf 2.4 wordt uitgelegd welke maatschappelijke functies een evenement kan hebben.
Hoogwaardige vrijetijdsbesteding X X
Actoren
Organisatie Bezoekers Bedrijven Inwoners X Overheden Figuur 1 overzicht van belangen en actoren
Belangen Inhoudelijke Citymarketing doelstelling X X X (X)
X
Economische spin-off
Maatschappelijke spin-off
X X
X X
2.4 Evenementen en samenleving Tot nu toe is er inzicht gegeven in het ontstaan van evenementen, wie de belangrijkste actoren zijn en welke belangen zij hebben. De vraag die nog overeind staat is: welke functies hebben evenementen in de samenleving? Om dit vast te stellen is er gebruik gemaakt van verschillende wetenschappelijke bronnen waarmee een eigen model is gemaakt. Evenementen kunnen zich lenen om maatschappelijke doelen te dienen. Wanneer deze maatschappelijke doelen en thema’s in het verlengde van het hoofdevenement liggen, spreken we ook wel over ‘spin-off’. Maatschappelijke spin-off omvat alle effecten in de samenleving die het gevolg zijn van een cultuur of sportevenement (De Groot & Duijvestijn, 2013:13).
Pagina | 7
Figuur 2: Vliegwiel maatschappelijke spin-off (bewerking naar DSP-groep, 2012)
Evenementen hebben altijd al maatschappelijke spin-off gehad, alleen in de laatste jaren is getracht om deze spin-off inzichtelijk te maken. Het voordeel van het inzichtelijk maken van maatschappelijke spin-off is dat het bewustzijn van maatschappelijke effecten wordt vergroot en dat er ook gestuurd kan worden op deze effecten. Infrastructuur Een evenement kan de functie hebben om de fysieke infrastructuur van een plaats te wijzigen. Het laten plaatsvinden van een evenement kan dienen als stimulans om na te denken over transportmogelijkheden of fysieke voorzieningen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de Olympische Spelen of het WK voetbal. Over het algemeen hebben alleen mega-evenementen de functie om de fysieke infrastructuur aan te passen (Dickenson & Shipway, 2007). Economie & Werk Een andere belangrijke functie is de economische functie. Onder de economische functie worden alle transacties voorafgaand, tijdens en na het evenement bedoeld (Dickenson & Shipway, 2007). Evenementen kunnen een impuls geven aan de lokale of regionale economie en werkgelegenheid. Het horeca- en hotelbezoek kan toenemen, deelnemers en bezoekers kunnen meer geld uitgeven en er kunnen (tijdelijke) banen worden gecreëerd (de Groot, 2012). Dit wordt door mensen ook wel economische spin-off genoemd, hoewel de praktijk leert dat er verschillende definities op na worden gehouden. Imago & Citymarketing Dickenson & Shipway (2007) stellen dat evenementen een functie hebben om de toeristische waarde of het imago van een plaats te versterken. Wij kennen deze functie als citymarketing, nationmarketing of gebiedsmarketing. Het doel is om de stad of regio aantrekkelijker te maken voor toeristen en bedrijven (vestigingsklimaat).
Pagina | 8
Participatie & Sociale Cohesie Evenementen worden gezien als een middel dat aangewend kan worden om kwetsbare groepen te betrekken bij de maatschappij. Daarnaast kan het bijdragen aan de gemeenschapszin en het onderling begrip tussen mensen en culturen vergorten (de Groot, 2012). Prikkels & Gedragsverandering Evenementen kunnen mensen aanzetten tot bepaald gedrag en bijdragen aan gedragsverandering (Dickenson & Shipway, 2007). Zo kan er door middel van evenementen aandacht worden gevraagd voor duurzaamheid of het belang van een gezonde levensstijl (de Groot, 2013). Denk bijvoorbeeld aan de campagne ‘say no to racism’ die bij voetbalevenementen wordt gevoerd. Identiteit & Cultuur Wanneer een evenement een bijdrage levert aan een gevoel van trots en identificatie onder bewoners, wordt de identiteit en cultuur versterkt. Ter illustratie, een Friese gemeenschap organiseert een evenement heeft rondom fierljeppen. Met deze typisch Friese activiteit beleven en bevestigen de mensen (autochtone Friezen of bezoekers) op het evenement heel sterk de Friese identiteit. Met de culturele functie van evenementen wordt ook sense of place bedoelt. Het begrip sense of place is een geografisch begrip dat het best wordt uitgelegd als een combinatie tussen de speciale en unieke kenmerken van een plaats en de menselijke ervaring van lokale cultuur en folklore. Het heeft ook veel te maken met identiteit (art of geography). Een lokaal evenement dat de rijkdommen van een streek exposeert kan heel goed bij dragen aan sense of place bij de bezoekers van het evenement.
2.5 Rol van de overheid Aangezien evenementen een economische impact hebben, bijdragen aan de toeristische waarde van stad of regio, een aantrekkelijk vestigingsbeleid creëren voor mensen en bedrijven en de vrijetijdseconomie een belangrijk onderdeel is geworden van de ontwikkeling van steden en regio`s, hebben overheden besloten om actief evenementenbeleid te maken. Een voorbeeld van een gemeentelijke overheid die al in 1999 beleid maakt op evenementen is de gemeente Dordrecht. In 2003 werd zij uitgeroepen tot evenementenstad van het jaar en in 2004 zijn de effecten van het evenementenbeleid gemeten. De gemeente Dordrecht heeft evenementenbeleid ingezet als stimuleringsmiddel. In een periode van vier jaar voerde zij een beleid om evenementen te stimuleren en te subsidiëren. Zij streefde hiermee de volgende doelen na: a) Vergroten van sociale & maatschappelijke participatie van specifieke doelgroepen. b) Stimuleren van de culturele participatie van de bevolking. c) Versterken van het imago en de uitstraling van Dordrecht (m.n. bovenregionaal) d) Genereren van economische spin-off. e) Versterken van samenhang in het toeristisch-recreatieve aanbod (Leijs&Winterwerp, 2004). Over het algemeen is de rol van de overheid bij publieksevenementen die van facilitator en gever van subsidie. Doordat overheden belang hebben dat evenementen maatschappelijk functies vervullen hebben zij hier actief beleid op gemaakt. Dit wordt evenementenbeleid genoemd. In de middeleeuwen nam de kerk de rol aan van evenementenstimulator door middel van een kermis met jaarmarkt. Door de transformatie van de vrije tijd is de vrijetijdsbesteding meer in het teken komen te staan van beleving en consumptie. Hierdoor is het ‘evenement’ een product geworden en heeft een sterke economische betekenis gekregen. Naast het economische belang dat een overheid heeft Pagina | 9
in evenementen kan zij evenementen inzetten om andere doelen te behalen, zoals de gemeente Dordrecht dat doet. Vanzelfsprekend heeft een overheid ook de rol om middels beleid evenementen te reguleren of te handhaven.
2.6 Conclusie Dit hoofdstuk is begonnen met de vraag Wat verstaat men onder evenementenbeleid? Het doel van deze vraag is om een theoretisch kader te hebben voor de praktijkstudie die beschreven staat in de volgende hoofstukken. Uit dit theoretische kader zijn een aantal zaken vast te stellen die met name van belang zijn. Hieronder hebben we een opsomming gemaakt. a) Men heeft het over evenementenbeleid wanneer een overheid actief beleid maakt om evenementen maatschappelijke functies te laten vervullen. b) In dit onderzoek onderscheiden wij de volgende maatschappelijke functies van evenementen: Economie & Werk, Infrastructuur, Imago & Citymarketing, Prikkels & Gedragsverandering, Participatie & Cohesie en Identiteit & Cultuur. c) De doelstellingen uit een evenementenbeleid hoeven niet overeen te komen met de inhoudelijke doelstelling van het evenement. Het overheidsbelang en evenementenorganisatie belang kan overeen komen maar kan ook van elkaar verschillen.
Pagina | 10
Hoofdstuk 3 De rol van de provinciale overheid Hoofdstuk twee heeft laten zien dat evenementen positieve maatschappelijke effecten hebben. Door deze effecten inzichtelijk te maken krijgen evenementen voor de overheid een maatschappelijke functie. Overheden ontwikkelen beleid rondom evenementen zodat zij kunnen sturen op deze maatschappelijke functies. De hoofdvraag van dit hoofdstuk is Wat is de rol van de provinciale overheid ten aanzien van evenementen? Om antwoord te krijgen op deze vraag is het evenementenbeleid op nationaal, gemeentelijk en provinciaal niveau onderzocht. Ten eerste zijn de doelstellingen van evenementenbeleid onderzocht. Als tweede is door analyse inzichtelijk gemaakt welke maatschappelijke functies een evenementbeleid moet vervullen. Als toetsingskader gebruiken wij de vastgestelde functies uit hoofdstuk twee. Als laatste is inzichtelijk gemaakt op welke orde van grootte een evenementenbeleid zich richt. Hierbij is het relevant of het evenementenbeleid: 1) een lokale, (boven)regionale, provinciale of (inter)nationale uitstraling heeft 2) Op welke bezoekersaantallen het is gericht 3) welk bereik het heeft. Dit is vaak in de ambities of subsidiecriteria van een evenementenbeleid te vinden. Het staat buiten kijf dat een evenementbeleid, ongeacht welk bestuursniveau, een lokaal karakter heeft omdat een evenement een fysieke plek nodig heeft om plaats te kunnen vinden.
3.1 Rijksoverheid De rijksoverheid heeft geen overkoepelend evenementenbeleid voor alle ministeries. Er is een evenementenbeleid zoals valt op te maken uit de communicatie van ministerie van Economische Zaken (EZ) en het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Er wordt door deze ministeries actief evenementenbeleid gemaakt met als doel om deze evenementen maatschappelijk functies te laten vervullen. 3.1.1 Doelstelling Het ministerie van EZ heeft de doelstelling om Holland als merk te branden om zo te bewerkstelligen dat er meer internationale toeristen komen. Zij geeft het Nederlands Bureau voor Toerisme & Congressen (NBTC) hier een financiële bijdrage voor. Het NBTC is verantwoordelijk om een aantal evenementen met internationale uitstraling te ondersteunen die binnen de afgesproken thema`s passen (Kamp,2014). Voor een overzicht van de thema`s zie figuur 3. Op 1 januari heeft het ministerie van VWS een nieuw sportevenementenbeleid gemaakt. Dit is gebeurd naar aanleiding van het regeerakkoord. In het regeerakkoord wordt benoemd dat topsportevenementen waardevol 2014: Nederland Fietsland; 2015: Van Gogh 125 years of inspiration; 2016: Jheronimus Bosch 500; 2017: 100 jaar De Stijl – 100 jaar Dutch Design; 2018: Leeuwarden Culturele Hoofdstad.
“De gekozen thema’s sluiten aan bij de strategie om meer spreiding van toerisme over Nederland te bevorderen en worden in 2014 verder uitgewerkt met relevante stakeholders.”
Figuur 3 thema`s van NBTC (Kamp, 2014)
voor de Nederlandse economie kunnen zijn en een positieve uitstraling hebben naar breedtesport. De doelstelling van het evenementenbeleid van het ministerie VWS is het laten plaatsvinden van topsportevenementen met internationale uitstraling die maatschappelijk goed benut worden
Pagina | 11
(ministerie VWS,2013). Hiermee bedoelt het ministerie dat er sprake moet zijn van maatschappelijke spin-off. 3.1.2 Maatschappelijke functies evenementenbeleid Het evenementenbeleid heeft de economie & werk functie. Het is duidelijk dat het aantrekken van internationale toeristen omzet moet genereren ten bate van de Nederlandse economie. Het ministerie van VWS beschrijft dat sportevenementen ook waardevol kunnen zijn voor de economie. Beide ministeries benadrukken dat zij met het beleid willen bijdragen aan imago van plaatsen in Nederland en de natie als geheel. Hiermee draagt het beleid bij aan de imago & citymarketing functie. Het sportevenementenbeleid stelt verplicht dat er maatschappelijke spin-off, uitgezonderd economie & werk functie, wordt gecreëerd door middel van de organisatie van duurzame sideevents. Het ministerie bedoelt met side-events bijvoorbeeld een programma dat sport onder basisschoolleerlingen stimuleert. Deze side-events hebben vanuit het evenementenbeleid twee maatschappelijke functies: prikkels & gedragsverandering en participatie & sociale cohesie. De Rijksoverheid maakt geen keuze voor een specifiek thema of aspect van deze functies. 3.1.3 Orde van grootte Het evenementenbeleid richt zich zowel op (inter)nationaal, regionaal en lokaal publiek. Het evenementenbeleid van de rijksoverheid kan zich op elk niveau manifesteren. Zo ondersteunt het NBTC het bekend maken van alle lokale fietsevenementen. In een ander evenement brengt zij alle ondernemers uit provincie Noord-Brabant samen, om na te denken over de kansen die het van Gogh jaar kan bieden. Een sportevenement met bijvoorbeeld een side-event voor basisscholen kan uitwerking hebben in heel Nederland of alleen in de plaats waar het evenement wordt gehouden. Dit betekent dat dit evenementenbeleid in eerste instantie een (inter)nationale focus heeft.
3.2 Gemeentelijke overheid Voor het onderzoek naar gemeentelijk evenementenbeleid zijn de gemeenten Den Haag, Heerlen, Maastricht, Dordrecht, Deventer en Utrecht onderzocht. Er zijn geen bronvermeldingen opgenomen omdat dit een analyse is. In de literatuurlijst is een aparte sectie waar het bronmateriaal voor de analyse van de gemeentelijke overheid is te vinden. 3.2.1 Doelstellingen Over het algemeen zien gemeenten mogelijkheden om door middel van evenementen beleidsdoelen te realiseren. De doelstellingen van de verschillende beleidstukken zijn dienstbaar aan de economie en aan de inwoner van de gemeente. Zie hiervoor figuur 4. Dit sluit aan bij paragraaf 2.1.1 waar wordt gesteld dat de vrijetijdseconomie een van de drie belangrijke economieën is voor een stad of een regio. Daarom is het logisch dat de gemeentelijke overheid beleid maakt dat aansluit op de vrijetijdseconomie. Zij hebben hier immers een direct belang bij.
Pagina | 12
Den Haag: Het evenementenbeleid heeft de doelstelling om publieksevenementen economische spin-off te laten opleveren en/of bij te laten dragen aan de profilering van de stad. Dordrecht: De doelstelling van het evenementenbeleid uit 2004 was het subsidiëren en faciliteren van evenementen om inhoudelijke beleidsdoelstellingen te behalen. Dit was genereren van economische spin-off, stimuleren van participatie en versterken van marketing en toerisme. Deventer: Het faciliteren van vrij toegankelijke publieksevenementen die de sociale, culturele, sportieve en/of economische dynamiek in de stad en dorpskernen stimuleren. Maastricht: “Het evenementenbeleid moet voor evenwicht zorgen tussen de positieve effecten van evenementen (vertier, bestedingen, imago) en de leefbaarheid in de stad: het fijn kunnen wonen.” Utrecht: “Utrecht wil graag een gastvrije stad zijn voor evenementen en festivals. Uit het oogpunt van merkversterking, uit economisch belang en vanuit het belang van leefbaarheid en sociale cohesie.” Heerlen: “Het evenementenbeleid is zowel facetbeleid alsook instrumenteel beleid ten behoeve van het realiseren van doelstellingen op andere beleidsterreinen.” Het evenementenbeleid heeft specifiek de doelstelling om de promotie van de stad Heerlen te versterken, inwoners van Heerlen te laten participeren aan evenementen en de kwaliteit van evenementen te versterken. Figuur 4 doelstellingen gemeentelijke evenementenbeleid
3.2.2 Maatschappelijke functies evenementenbeleid Vanuit de doelstelling van het evenementenbeleid sturen gemeenten op bepaalde doelen die zij gerealiseerd willen zien worden door evenementen. Hierdoor krijgen evenementen met behulp van gemeentelijke evenementenbeleid bepaalde functies. Deze functies zijn te ontdekken in de subsidiecriteria of ambities van een evenementenbeleid. Alle onderzochte gemeenten vinden dat hun evenementenbeleid de functie van economie & werk heeft. De tweede functie die alle gemeenten benoemen in hun evenementenbeleid is de functie van imago & citymarketing. Benamingen voor deze functie bestaan vooral uit positieve profilering of imagoversterking. Sommigen benadrukken dat zij evenementen specifiek inzetten om een aantrekkelijke stad te zijn om te wonen, werken en recreëren. Vijf van de zes gemeenten hebben de functie van participatie & sociale cohesie op het oog met hun evenementenbeleid. Dit is voornamelijk het versterken van de sociale cohesie onder inwoners van de gemeente. Een ander veel genoemd aspect is participatie. Gemeenten vinden het belangrijk dat inwoners meedoen op verschillende terreinen in de samenleving. Evenementen kunnen dit stimuleren. De identiteit & cultuur functie van evenementen wordt door drie gemeenten in hun beleid genoemd. Evenementen moeten er vooral voor zorgen dat inwoners trots zijn om inwoner te zijn en trots te zijn op de identiteit van de woonplaats. Een enkele gemeente wil middels evenementen bijdragen aan sense of place. Een enkele andere gemeente benoemt specifiek dat evenementen de prikkels & gedragsverandering functie hebben. Zij verwoorden dat evenementen een stimulans kunnen zijn in de sociale, culturele, sportieve dynamiek van de stad. Als laatste wil de gemeente Utrecht vanuit haar evenementenbeleid een fysieke ingreep in de stedelijke infrastructuur doen. Dit valt onder de infrastructuur functie. 3.2.3 Orde van grootte Verhaar (2004) onderscheid een viertal grootheden van evenementen. Hij maakt deze verdeling aan de hand van het aantal bezoekers wat een evenement per dag heeft. Kleinschalig : tot 500 bezoekers. Pagina | 13
Middelgroot: circa 500-5000 bezoekers. Grootschalig: 5000> per dag. Megaevents: Meer dan miljoenbezoekers. Hieronder is inzichtelijk gemaakt, op basis van beschikbare gegevens, welke focus de betreffende gemeenten hebben in hun evenementenbeleid. Utrecht en Den Haag richten zich met hun evenementenbeleid heel duidelijk op grootschalige evenementen die internationale uitstraling hebben. Uit hun beleid is op te maken dat zij hiermee vooral de functies economie & werk en imago & citymarketing voor ogen hebben1. Zij leggen hiermee een verband tussen de schaalgrote en de vervulling van de maatschappelijke functie. De andere onderzochte gemeenten zijn vaak gericht op middelgrote tot grootschalige evenementen die een (boven)lokaal tot regionaal bereik hebben. Vaak is de ambitie om bovenregionaal bereik te hebben met nationale uitstraling. Alleen Maastricht heeft met haar evenementenbeleid -en evenementen als Amstel Goldrace- aantoonbaar (inter)nationale uitstraling. Het Heerlens evenementenbeleid valt op doordat het voornamelijk is gericht op de ondersteuning van lokale evenementen.
3.3 provinciale overheid De provinciale overheid komt als laatste aan bod in dit hoofdstuk. Hierdoor kan beter worden vastgesteld welke rol de provinciale overheid pakt en of deze verschilt ten opzichte van de andere overheden. De onderzochte provincies zijn Noord-Holland, Utrecht en Groningen. In dit onderzoek hebben we voor deze provincies gekozen om een goede verhouding te krijgen tussen provincies in ruraal gebied en sterk verstedelijkt gebied. 3.3.1 Doelstelling Uit het evenementenbeleid van de provincie Utrecht is de volgende doelstelling te destilleren: Het ondersteunen van culturele evenementen die de regio versterken om een aantrekkelijk woon en vestigingsklimaat te hebben en economische ontwikkeling te behouden (Prov.Utrecht,2012). De provincie Groningen wil met hun evenementenbeleid evenementen ondersteunen die door hun promotie of inhoudelijke waarde bijdragen aan een positief imago van de provincie Groningen (Prov.Groningen,2014). Het evenementenbeleid van provincie Noord-Holland is onderdeel van de totale corporate communicatie. Daardoor is de doelstelling: Gesponsorde evenementen dragen bij aan de zichtbaarheid van het provinciaal beleid en worden ingezet voor relatiemanagement (Prov. NHolland, 2011). 3.3.2 Maatschappelijke functies De provincie Noord-Holland laat in haar beleid blijken dat evenementen geen andere maatschappelijke functie hebben dan de economie & werk functie (Prov. N-Holland, 2011). Provincie Noord-Holland zet haar evenementenbeleid in voor haar eigen communicatie2 echter, dat hebben wij in dit onderzoek niet als een maatschappelijke functie benoemd. Provincie Groningen richt zich met hun evenementenbeleid voornamelijk op de imago & citymarketing functie. Het evenementenbeleid schrijft ook voor dat evenementen zich moeten richten op inwoners van Groningen en eventueel (inter)nationale bezoekers (Prov.Groningen,2014). Het samen beleven van een evenement als inwoners van Groningen is identiteitsbevestigend. Dit valt onder identiteit & cultuur functie. Het 1
Gem.Utrecht wil internationale bezoekers en bedrijven aan te trekken. Instrument hiervoor zijn merkversterkende en spraakmakende grote bekende evenementen in de stad. P.2 beleid Utrecht. Gem. Den Haag zegt dat internationaal onderscheidende topevenementen Den Haag internationaal profileert en een belangrijke economische spin-off geven. 2 Prov. N-H benoemt in haar sponsoring criteria dat er voor de provincie een mogelijkheid moet zijn op het evenement om aan relatiemanagement te kunnen doen.
Pagina | 14
evenementenbeleid van provincie Utrecht benoemt dezelfde functie. Evenementen kunnen bijdragen aan de identiteit & cultuur functie in de zin van cultuureducatie maar ook aan de trots van de regionale bevolking. Een andere overeenkomende functie met Groningen is imago & citymarketing functie. Zoals in de doelstelling naar voren kwam, wil de provincie Utrecht de regio graag profileren als aangenaam woon-en vestigingsklimaat. Daarnaast zijn er nog drie maatschappelijke functies waarop het beleid wil sturen, namelijk: economie & werk, participate & sociale cohesie en prikkels & gedragsveranderingen. Evenementen moeten een economie & werk functie hebben waardoor er economische spin-off of profijt voor de regio is. De sociale cohesie van de regionale gemeenschap kan door evenementen worden vergroot. De provincie Utrecht wil mensen prikkelen tot het bezichtigen van kunst via evenementen (Prov.Utrecht,2012). 3.3.3 Orde van grootte Provincie Utrecht laat in heel haar evenementenbeleid merken in te zetten op de regio. Zij zetten in op kleine en grootschalige evenementen met regionale worteling, ten minste regionaal bereik en (inter)nationale uitstraling (Prov.Utrecht,2012). Het evenementenbeleid van provincie Groningen is van toepassing op middelgrote evenementen, tenminste 3000 bezoekers, met een bovenregionale uitstraling (Prov.Groningen,2014). De provincie Noord Holland richt zich met haar evenementenbeleid alleen op grootschalige (meerdaagse) evenementen met bovenregionale uitstraling.
3.4 Conclusie De Rijksoverheid heeft en neemt de verantwoordelijkheid voor een nationaal belang door Nederland internationaal te profileren en economie te willen stimuleren in Nederland door het gebruik van evenementen. Gemeenten hebben de doelstelling om vanuit de lokale situatie inhoudelijke beleidsdoelen te willen realiseren via evenementen en economie te willen stimuleren. Hierdoor ontstaat ruimte voor de provinciale overheid om met evenementenbeleid op in te spelen. Opvallend is dat regio`s, onderdeel van een provincie, niet vaak in doelstellingen van evenementenbeleid worden genoemd. Het is duidelijk dat overheden verschillende keuzes maken ten aanzien van de maatschappelijke functies van evenementen. Dit heeft voornamelijk te maken met de verantwoordelijkheid van de overheid. De Rijksoverheid heeft een evenementenbeleid die zij inkleurt met nationale belangen. De gemeenten voorzien met hun evenementenbeleid in een veel groter aantal maatschappelijke functies. Dit is een gevolg van de lokaliteit van maatschappelijke functies. De provincie voorziet deels in dezelfde functies als de rijksoverheid en gemeentelijke overheid. Soms is dit op elkaar afgestemd zoals de situatie Utrecht. Wat betreft de orde van grootte van het evenementenbeleid heeft elke overheid haar eigen verantwoordelijkheid. Dit geldt ook voor provinciaal evenementenbeleid. Het heeft veel te maken met de inhoudelijke maatschappelijke functie die het evenementenbeleid wil vervullen. Als een beleid zich richt op economie & werk en imago & citymarketing zijn grote evenementen meer geschikt.
Pagina | 15
Hoofdstuk 4 Het Gelderse Evenementenbeleid 4.1 Inleiding In hoofdstuk drie hebben we gezien hoe verschillende overheidslagen – rijk, provincie en gemeenten – invulling geven aan evenementenbeleid. In dit hoofdstuk zal aan de hand van enkele praktijkvoorbeelden worden beschreven hoe de provincie Gelderland het evenementenbeleid vorm heeft gegeven. De provincie Gelderland verstrekt al sinds jaar en dag subsidies aan evenementen. Deze subsidies worden verstrekt omdat de evenementen bijdragen aan de culturele en sportdoelstellingen van de provincie. Met het evenementenbeleid 2013-2016 tracht de provincie een specifiek effect van evenementen te vergroten: ‘het versterken van de Gelderse economie c.q. het vergroten van spin-off van de bestedingen op en rond sport- en cultuurevenementen’ (Provincie Gelderland, PS2013-477). Voor de periode 2013-2016 heeft de Provincie jaarlijks 400.000 euro beschikbaar gesteld om dit doel te bereiken.
4.2 Economische spin-off Uit de doelstelling van het Gelders evenementenbeleid valt op te maken dat er bijzondere aandacht is voor ‘economische spin-off’. Wat wordt hier precies mee bedoeld? Een spin-off is een nieuwe entiteit die ontstaat uit een andere (grotere) entiteit (DSP groep, 2012). In hoofdstuk twee is beschreven dat evenementen diverse spin-off effecten kunnen hebben. Naast economische effecten, kunnen dit ook andere maatschappelijke effecten zijn, zoals participatie & sociale cohesie, imago & citymarketing etc. Opvallend aan het Gelderse evenementenbeleid is dat het is dat de provincie uitsluitend stuurt op de functie van het versterken van economie & werk.
4.3 Gelderse kaders In Gelderland worden sport- en cultuurevenementen gesubsidieerd. Echter, niet elke sport- of cultuurevenement komt in aanmerking voor subsidiëring vanuit het evenementenbeleid. Uit de subsidieregeling valt op te maken dat de provincie Gelderland zich richt op evenementen met een bezoekersaantal van meer dan 25.000 personen. De te organiseren evenementen moeten een (boven)regionale uitstraling hebben en/of aansluiten bij het profiel van de Gelderse regionale economie waarin ze plaatsvinden. Daarnaast moet het evenement een bijdrage leveren aan de economische spin-off van een evenement. De ervaring die is opgedaan met het vergroten van economische spin-off moet worden gedeeld met andere organisatoren van evenementen. Voor de uitvoering van het evenementenbeleid heeft de provincie diverse middelen ingezet. Allereerst heeft de provincie een handleiding opgesteld voor organisatoren van cultuur- en sportevenementen (Provincie Gelderland, Maak van je evenement een A-merk, 2013). In deze handleiding is beschreven hoe organisatoren de economische spin-off van hun evenement kunnen vergroten. Als tweede middel organiseert de provincie een evenementenplatform, waar organisatoren van evenementen worden gestimuleerd om partnerschappen aan te gaan, ervaringen met elkaar te delen ten aanzien van het generen van economische spin-off en verbindingen tot stand Pagina | 16
worden gebracht met onder meer het bedrijfsleven. Als derde middel organiseert de provincie een werkconferentie waar evenementenorganisatoren, overheden en het bedrijfsleven worden uitgenodigd en waar best practices worden geëtaleerd. Als laatste middel stelt de provincie een subsidiebedrag beschikbaar van 400.000 euro per jaar om evenementen te ondersteunen in het vergroten van hun economische spin-off.
4.4 Orde van grootte Het Gelderse evenementenbeleid lijkt zich in eerste instantie te richten op streekniveau. Dit blijkt onder meer uit de titel van het evenementenbeleid: ‘beleef de Gelderse streken’. Gesprekken die gevoerd zijn met organisatoren van evenementen op Papendal ondersteunen deze gedachte. De organisatoren geven aan dat een evenement het beste rendeert wanneer het aansluit bij het DNA van de regio en/of de stad: ‘De regio Achterhoek legt bijvoorbeeld andere accenten dan de regio Rivierenland. Van belang is ook om keuzes te maken, focus aan te brengen bij wat je als regio of stad wilt uitdragen en dus wat past bij je regio of stad (en daarmee dus niet alles willen doen)’ (Provincie Gelderland, PS2013-477). In het evenementenbeleid heeft de Provincie dit vertaald naar: ‘De te organiseren evenementen moeten een (boven)regionale uitstraling hebben en/of aansluiten bij het profiel van de Gelderse regionale economie waarin ze plaatsvinden’. Uit deze doelstelling valt op te maken dat de Provincie Gelderland het belangrijk vindt dat de evenementen identificeerbaar zijn met de regionale economie waarin ze plaatsvinden, maar niet zozeer gericht zijn op het samenbrengen van inwoners van die regio.
4.5 Ervaringen van Gelderse evenementen De provincie Gelderland heeft in de periode 2012-2013 een pilot uit laten voeren onder acht sport en cultuurevenementen3. Uit de contacten tussen de organisatoren onderling en met de provincie blijkt dat organisatoren van evenementen kansen zien voor een breed scala aan ‘spin-offs’. Organisatoren zien kansen om een bijdrage te leveren aan het versterken van het woon- en leefklimaat en aan het verhogen van de participatie en sociale cohesie. Ook blijkt dat evenementen een bijdrage leveren aan de versterking van de infrastructuur in hun regio (PS2013-477). Dit is een opvallend, omdat evenementenorganisatoren vinden dat evenementen meer functies kunnen dienen dan alleen economie en werk. De doelstellingen van evenementen ondersteunen de gedachte dat er meerdere maatschappelijke functies worden gediend, zoals het bewust omgaan met het milieu, een gezonde levensstijl of het verhogen van maatschappelijke participatie. Omdat de provincie Gelderland ervoor heeft gekozen om economische spin-off centraal te stellen in het evenementenbeleid zullen we aan de hand van een aantal praktijkvoorbeeld deze spin-off in beeld brengen. De Werkgroep Evaluatie Sportevenementen (WESP) heeft een aantal (sport)evenementen onderzocht. Het doel van deze studies is om de economische impact van evenementen in kaart te brengen. Onder economische impact verstaan we ‘de extra bestedingen die door dit evenement worden veroorzaakt in een bepaalde afgebakende omgeving rond het evenement’. In dit geval is de afgebakende omgeving de provincie Gelderland (de Boer, 2013).
3
Festival Amateurkunst Gevaarlijk Goed, Literatuurfestival De Wintertuin, Manifestatie Fort Asperen, NJO Muziekzomer, Arnhem ModeBiënnale, NK Indoor Atletiek, NK Baanwielrennen, World Cup BMX, EK Handbal dames 2011 (teruggegeven door organisatie aan internationale bond).
Pagina | 17
Evenement Zevenheuvelenloop 2010 NK Baanwielrennen 2012 ModeBiennale Arnhem 2013 World League Volleybal Apeldoorn 2013 WorldCup BMX supercross Papendal 2013 NJO Muziekzomer 2013
Bezoekers 54.450
Subsidie € 200.000**
Economische Impact Gld € 1.284.000
4.278
€ 41.400*
€ 77.400
28.000
€ 854.000***
€ 552.000
8.600
€ 104.000***
€ 44.000
4.400
€ 130.000***
€ 62.000
14.000
€ 188.600*
€ 308.000
Figuur 5 overzicht van de economische impact ten opzichte van aantal bezoekers en verleende subsidie door provincie Gelderland. * Subsidie Provincie ** Subsidie Gemeente ***Subsidie Gemeente & Provincie
De economische impact valt in de studie van WESP uiteen in extra bestedingen door de organisatie, bezoekers en media. Figuur 5 geeft aan dat de totale economische impact van de verschillende evenementen op de Gelderse economie sterk varieert. Wanneer de economische impact wordt afgezet tegen de subsidies die worden verstrekt, kan er in sommige gevallen worden gesteld dat het niet ‘rendabel’ is om evenement te subsidiëren wanneer er alleen naar de economische spin-off wordt gekeken. De evaluatie van de pilotprojecten geeft aan dat organisatoren van evenementen hun handen dikwijls vol hebben aan het organiseren van het evenement en de financiële dekking daarvan. Deze twee onderwerpen, inhoud en dekking, worden door organisatoren gezien als hun kernactiviteit. Organisatoren geven aan dat ze nauwelijks toekomen aan het leggen van dwarsverbanden met partners in de regio en het vergroten van de economische spin-off (Provincie Gelderland, PS2013-477). De inzet van de Provincie Gelderland om de economische spin-off te vergroten biedt derhalve een kans en een gevaar: Doordat organisatoren van evenementen zich niet of nauwelijks richten op economische spin-off liggen hier waarschijnlijk ook kansen. Met behulp van het in hoofdstuk 4.3 beschreven instrumentarium tracht de provincie deze kansen te benutten. Het gevaar is erin gelegen dat de uitvoering in handen is van de organisatoren: zij hebben aangegeven het niet tot hun kerntaak te rekenen om economische spin-off te genereren. Toekomstig onderzoek zal uit moeten wijzen of organisatoren van evenementen met behulp van de sturing vanuit de Provincie hier wel toe in staat zijn.
4.6 Conclusie Het evenementenbeleid van de Provincie Gelderland kenmerkt zich doordat het in belangrijke mate gericht is op het versterken van de regionale economie. Hiermee wordt een bewuste keuze gemaakt om evenementen niet te gebruiken om andere maatschappelijke functies, zoals participatie & cohesie, gedragsveranderingen, identiteit & cultuur, etc. te benutten. Organisatoren van evenementen geven echter aan dat deze maatschappelijke functie wel zou kunnen worden gediend door middel van evenementen. De Provincie vindt het belangrijk dat evenementen aansluiten bij het profiel van de regionale economie. Hiermee wordt bedoeld dat er een duidelijke verbinding is tussen het evenement en regionale bedrijven die kunnen profiteren van dit evenement. Voor de provincie is het minder Pagina | 18
belangrijk wie er op het evenement afkomen, dit mogen ook mensen van buiten Gelderland of zelfs Nederland zijn, zolang er maar een impuls wordt gegeven aan de regionale economie.
Pagina | 19
Hoofdstuk 5 Analyse en conclusie In de voorgaande hoofdstukken is beschreven welke maatschappelijke effecten er kunnen ontstaan bij evenementen en welke rol de overheid in kan nemen om deze maatschappelijke effecten te verwezenlijken. We hebben gekeken naar de wijze waarop evenementenbeleid op diverse overheidsniveaus vorm heeft gekregen en op welke manier de provincie Gelderland invulling geeft aan haar evenementenbeleid. Met deze informatie kunnen we antwoord geven op de hoofdvraag van het onderzoek: Hoe geeft de provincie Gelderland invulling aan haar rol ten aanzien van evenementen?
5.1 Evenementen en maatschappelijke effecten Evenementen kunnen worden ingezet als instrument om maatschappelijke effecten te bereiken. We spreken in dit geval over maatschappelijke spin-off. In dit onderzoek hebben we zes verschillende categorieën van maatschappelijke spin-off onderscheiden: Economie & Werk, Infrastructuur, Imago & Citymarketing, Prikkels & Gedragsverandering, Participatie & Cohesie en Identiteit & Cultuur. De overheid kan sturen op die maatschappelijke functies mits: 1) Inzichtelijk wordt gemaakt hoe de maatschappelijke functies kunnen worden gediend door een evenement; 2) De overheid zich verantwoordelijk voelt voor die maatschappelijke functie; 3) Evenementen een significante bijdrage leveren aan de maatschappelijke functie. Het opstellen van een evenementenbeleid kan helpen om de sturing vanuit de overheid vorm te geven. De keuze voor welke maatschappelijke effecten de overheid wil verwezenlijken door middel van evenementen is in essentie een politieke keuze.
5.2 Gelderse strategie: focus op economie De Provincie Gelderland heeft in haar evenementenbeleid een duidelijke keuze gemaakt om economische effecten van evenementen centraal te stellen in het evenementenbeleid. De provincie doet dit door middel van het aanbieden van een ‘gereedschapskist’ waarmee organisatoren van evenementen hun economische spin-off kunnen vergroten. Wanneer aan de voorwaarden van de provincie is voldaan, kan een subsidie ter beschikking worden gesteld. Deze strategie brengt kansen en gevaren met zich mee: Door te focussen op een specifiek effect – economische spin-off- word het voor organisatoren van evenementen heel duidelijk dat het van belang is om extra aandacht te besteden manieren om de regionale economie te versterken. Dit maakt de kans groter dat het gewenste effect ook daadwerkelijk zal worden verwezenlijkt. Een ander voordeel van deze strategie is dat er goede meetmethoden zijn om de economisch impact te meten. Dit zorgt ervoor dat de economische effecten van evenementen ook zichtbaar gemaakt kunnen worden en succes van de ingeslagen beleidslijn gemeten kan worden. Naast kansen bestaan er ook gevaren bij de Gelderse strategie. In de eerste plaats bestaat het gevaar dat de provincie mogelijkheden onbenut laat om door middel van evenementen andere Pagina | 20
maatschappelijk wenselijke effecten te bewerkstelligen. Zo kan het bij krimpproblematiek juist een grote uitdaging zijn om door middel van evenementen de identiteit & cultuur en participatie & sociale cohesie te versterken. Juist wanneer de overheid niet alle voorzieningen op peil kan houden is het van belang dat er een veerkrachtige maatschappij is die gericht is op elkaar en bereid is om verantwoordelijkheid te nemen voor elkaar. Organisatoren van evenementen zouden ook kunnen worden uitgedaagd om na te denken of ze een bijdrage kunnen leveren aan positieve gedragsverandering van de bezoekers. Dit kan bijvoorbeeld door te stimuleren om op een duurzame manier met afval om te gaan of om gezondheidsprojecten op scholen te organiseren. De provincie Gelderland kiest nadrukkelijk voor het versterken van de regionale economie in het evenementenbeleid en maakt enkele verstandige keuzes om dit te bereiken. Zo kiest de provincie er bijvoorbeeld voor om grootschalige4 evenementen te ondersteunen. Uit onze bevindingen is naar voren gekomen dat het vergroten van het bezoekersaantal en de duur van het evenement belangrijke factoren zijn om de economische impact van een evenement te vergroten. Er moet echter wel een inspanning worden gedaan om de economische spin-off te laten renderen. Hierbij is het de vraag of organisatoren van evenementen hiervoor de aangewezen personen zijn om dit te bewerkstelligen: zij geven aan dat ze het vergroten van economische spin-off niet tot hun kerntaken beschouwen. Op dit moment is het nog te vroeg om conclusies te trekken ten aanzien van de vraag of de instrumenten van de provincie werkelijk ervoor zorgen dat organisatoren zich meer gaan focussen op economische spin-off. Ook blijft het een voortdurende uitdaging om ervoor te zorgen dat het geld dat wordt uitgegeven tijdens evenementen ook daadwerkelijk ten goede komt aan de Gelderse economie en niet ‘weglekt’ naar andere provincies of regio’s.
5.3 Gelderse strategie: focus op de regio Het Gelderse evenementenbeleid richt zich op evenementen die effect hebben op de regio. Waar de Rijksoverheid juist voor een landelijke uitstraling kiest en lokale overheden ondersteuning bieden aan lokale evenementen, kiest de provincie voor een schaal die past bij haar rol en verantwoordelijkheid als provinciale overheid. De provincie Gelderland kiest nadrukkelijk voor de regio, maar dan wel voor de regionale economie. Cultuur en identiteit kunnen zich ook op niveau van regio manifesteren. Denk hierbij bijvoorbeeld aan krimpproblematiek in de Achterhoek. Evenementen kunnen een maatschappelijke spin-off genereren die de leefbaarheid en sociale cohesie in de regio ten goede komt. Hierin zou de provincie een rol kunnen spelen, omdat de rijksoverheid en lokale overheid hier ruimte laten.
5.4 De toekomst van het evenementenbeleid In de afgelopen jaren is er steeds meer duidelijk geworden over de relatie tussen evenementen en de maatschappelijke effecten die deze evenementen kunnen hebben. Zo is in kaart gebracht welke effecten in verband gebracht kunnen worden met evenementen en op welke manier dit het beste tot stand gebracht kan worden. Daarnaast zijn er meetinstrumenten ontwikkeld om economische en sociale effecten te meten. Dit alles leidt ertoe dat overheden steeds beter in staat worden gesteld om een effectief evenementenbeleid op te stellen. De Provincie Gelderland staat voor de uitdaging 4
Het betreft hier evenementen met een minimale omvang van 25.000 bezoekers.
Pagina | 21
om hier haar eigen invulling aan te geven. Evenementen betalen zich uit als ze gericht zijn op brede maatschappelijke effecten.
Pagina | 22
Literatuur Gedrukte literatuur Haasnoot, S. (1998). A. van Zoonen,'Stap op en laat je wegen'. De geschiedenis van 550 jaar Hoornse kermis. BMGN-Low Countries Historical Review, 113(3), 372-373. Jong, de J.(2006). Culturele Creatieve Verstedelijking, ‘Een onderzoek naar ruimtelijk-economische structuurversterking binnen de bebouwingscontouren van de stad Enschede’. Scriptie, Universiteit Twente Leijs, A.L.C. en Winterwerp, F.W. (2004). Effecten van evenementen effectief gemeten. Het EFFECT van de… VSO-presentatiedag 2004, 95-102. Provincie Gelderland (2013) Beleidsnota Gelders Evenementenbeleid; beleef de Gelderse streken, PS2013-477. Provincie Gelderland (2013) Maak van je evenement een A-evenement. Handreiking voor het vergroten van de economische spin-off van evenementen. Provincie Gelderland (2013) Koersnotitie Beleef de Gelderse streken; Gelders evenementenbeleid 2013-2016, PS2013-317. Verhaar, J. (2004). Projectmanagement 1. Een proffesionele aanpak van evenementen. Boom, Amsterdam Elecktronische bronnen Art of Geography, website: 12 juli 2014. http://www.artofgeography.com/info/the-sense-of-place Boer, de W. (2010) Zevenheuvelenloop Nijmegen – economische impact en bezoekersprofiel, http://www.evenementenevaluatie.nl/wp-content/uploads/2014/05/Economische-Impact-enBezoekersprofiel-Zevenheuvelenloop-2013-def.pdf. Boer, de W. (2012) NK Baanwielrennen Apeldoorn – economische impact, http://www.evenementenevaluatie.nl/wp-content/uploads/2013/05/NK-Baanwielrennen-2012Economische-Impact.pdf. Boer, de W. (2013) WC BMX Papendal – economische impact, http://www.evenementenevaluatie.nl/wp-content/uploads/2013/07/WC-BMX-2012-Supercross.pdf. Boer, de W. (2013) NJO Muziekzomer – economische impact, http://www.evenementenevaluatie.nl/wp-content/uploads/2013/12/Economische-impact-enbezoekersprofiel-NJO-Muziekzomer-2013.pdf. Boer, de W. (2013) MoBa – economische impact, http://www.evenementenevaluatie.nl/wpcontent/uploads/2013/12/Economische-Impact-MoBA-2013.pdf.
Pagina | 23
Boer, de W. (2013) World League Volleybal – economische impact, http://www.evenementenevaluatie.nl/wp-content/uploads/2014/01/Economische-Impact-WorldLeague-Volleyball-Apeldoorn-2013.pdf. Chhabra, D., Sills, E., & Cubbage, F. W. (2003). The significance of festivals to rural economies: estimating the economic impacts of Scottish Highland Games in North Carolina. Journal of travel research, 41(4), 421-427. Dickenson.J, Shipway.R,(2007) Resource guide to the impact of events. Hospitality, Leisure, Sport and Tourism Network. http://www.heacademy.ac.uk/assets/hlst/documents/resource_guides/the_impact_of_events.pdf Groot, de. M, Duijvestein, P.(2013) ‘Handboek meer halen uit sportevenementen, Achterliggend handboek bij checklist maatschappelijke spin-off sportevenementen’. DSP groep, Amsterdam. http://www.sportknowhowxl.nl/files/2014/HandboekMeerhalenuitSportevenementen.pdf Kamp, H.G.J. (2014) kamerbrief 23 juni 2014 ‘Voortgangsrapportage Gastvrijheidseconomie’ http://www.rijksoverheid.nl/bestanden/documenten-enpublicaties/kamerstukken/2014/06/24/kamerbrief-voortgangsrapportagegastvrijheidseconomie/kamerbrief-voortgangsrapportage-gastvrijheidseconomie.pdf
Mommaas, J.T. (2014) Rapportage Vrijetijdseconomie: Kansen voor Brabant. http://www.google.nl/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=5&ved=0CDcQFjAE&url=http%3 A%2F%2Fwww.telos.nl%2FPublicaties%2FPublicatiesRapporten%2Fdownloads_getfilem.aspx%3Fid% 3D390168&ei=dXiU4eIJeXI0AXytYHIDQ&usg=AFQjCNGwZ9EuMzErhvqwOy6FytGZ8LgBpQ&bvm=bv.7 0138588,d.d2k Ministerie Volksgezondheid, Welzijn en Sport (2013) ‘Beleidskader Sportevenementen’
http://www.rijksoverheid.nl/bestanden/documentenenpublicaties/kamerstukken/2013/11/12/kame rbrief-over-beleidskadersportevenementen/kamerbrief-over-beleidskader-sportevenementen.pdf Oerol(2012) Oerol 2013-2016, landschap, locatie, innovatie http://www.oerol.nl/content/uploads/2013/11/Oerol-Beleidsplan-2013-2016-tbv-FondsPodiumkunsten-def.pdf Provincie Gelderland (2011) Maak kennis met de vrijetijdseconomie http://www.gelderland.nl/4/Home/Maak-kennis-met-de-vrijetijdseconomie-in-Gelderland.html Provincie Groningen (2014) subsidiewijzer Cultuur en Evenementen http://www.provinciegroningen.nl/fileadmin/user_upload/Documenten/Downloads/Subsidiewijzer_ Cultuur_en_Evenementen.pdf Provincie Utrecht(2012) ‘Nota festivals 2013-2016’
https://www.provincieutrecht.nl/publish/library/681/690469_nota_festivals_2013-2016.pdf Provincie Noord-Holland(2011) ‘Uitvoering evenementensponsoring 2012-2015’ http://www.noordholland.nl/bestanden/jaarstukken2012/1.3.1.06_Uitvoering_Sponsoring_2012_2015.pdf
Pagina | 24
Literatuur gemeentelijk evenementenbeleid Leijs, A.L.C. en Winterwerp, F.W. (2004). Effecten van evenementen effectief gemeten. Het EFFECT van de… VSO-presentatiedag 2004, 95-102. Gemeente Heerlen(2014) evenementenbeleid 2014-2017 http://www.heerlen.nl/Evenementenbeleid-2014-2017.pdf Gemeente Utrecht(2009) ‘Bruis an alle kant’ evenmentennota 2009-2014 http://www.utrecht.nl/images/DSO/Economischezaken/economie_bedrijf/pdf/Evenementennota.pd f Evenementenvisie Den Haag http://www.denhaagmarketing.com/files/Evenementenvisie_DEF.pdf Doelstelling evenementenbeleid maastricht http://www.maastricht.nl/web/Beleid/Economie-enwerkgelegenheid/B_e_l_e_i_d_e_c_o_n_e_n_w_e_r_k_g_e_l-tonenop/Evenementenbeleid.htm Trots op dEVENEMENTEN (2009) Evenementenbeleid gemeente Deventer 2009-2014 http://www.google.nl/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&ved=0CCQQFjAA&url=http%3 A%2F%2Fwww.deventer.nl%2Fbesturen%2Fgemeenteraad%2Farchiefgemeenteraad%2Fvoorstellen%2F2011%2F2011-2e-kwartaal%2F520499-nota-trots-opdevenementen.pdf&ei=79rAU4u8JoavO6fHgOAN&usg=AFQjCNGMTCX_r2JgTnlDSoGNgqiTWzHYBQ& bvm=bv.70810081,d.ZWU
Pagina | 25
Bijlage 1: Aanbevelingen & discussie voor ChristenUnie-fractie
De doelstelling van dit onderzoek is een bijdrage te leveren aan de visievorming van de ChristenUnie Gelderland. Dit is gebeurd door antwoord te geven op de vraag hoe provincie Gelderland invulling geeft aan haar rol ten aanzien van evenementenbeleid. Niet elke bevinding leent zich om opgenomen te worden in het onderzoeksverslag, bijvoorbeeld omdat het om een politieke invulling gaat. Graag delen wij deze gedachten in de vorm van aanbevelingen.
Zoals in het onderzoek is te lezen hebben evenementen maatschappelijke effecten. Erken daarom het belang van evenementen voor de samenleving en de rol van de overheid hierin. Het is onze aanbeveling om de maatschappelijk wenselijke effecten van evenementen te inventariseren en deze op te nemen in het evenementenbeleid van de provincie.
Een overheid zou zich niet alleen moeten richten op economische spin-off, maar op totale maatschappelijke spin-off. Evenementen hebben de potentie om zoveel meer te kunnen betekenen in de samenleving. Wanneer er maatschappelijke spin-off in het geheel wordt nagestreefd is onze verwachting dat de maatschappelijke effecten elkaar gaan versterken.
Evenementen met een regionaal of provinciaal karakter passen het best bij het verwezenlijken van provinciale doelstellingen. De Rijksoverheid richt zich op grote (inter)nationale(sport)evenementen. De gemeentelijke overheid richt zich voornamelijk op het bereiken van doelstellingen voor de inwoners van een woonkern. Dit biedt operationele en beleidsruimte in de streken en regio`s. Provinciaal evenementenbeleid kan bijvoorbeeld bijdragen aan het versterken van de culturele identiteit van ‘de Liemers’ om zo de sociale cohesie te bestendigen wanneer de overheid meer zorgtaken in de samenleving neerlegt. Onze aanbeveling is dat de provincie zich meer richt op de bewoners van de regio`s en streken en niet alleen op de regionale economie.
In aanvulling daarop zou de provincie kleine (buur)gemeenten kunnen faciliteren om (samen) evenementen te kunnen laten plaats vinden die voor die streek of regio relevante maatschappelijke effecten sorteren. Op deze manier neemt de provincie de rol van facilitator wanneer streek of regiogemeenten alleen niet krachtig genoeg zijn.
De ondergrens van 25.000 bezoekers die de provincie Gelderland stelt in haar subsidiekader, kan een drempel vormen mocht de provincie andere maatschappelijke spin-off willen genereren. Onze aanbeveling is om goed te kijken naar de verhouding tussen maatschappelijke functies en bezoekersaantallen in subsidiecriteria.
De mogelijke maatschappelijk spin-off en de doelstelling van een organisator van een evenement hoeft niet altijd overeen te komen. Laat daarom de organisator bij de aanvraag
Pagina | 26
van subsidie voor het evenement aantonen op welke manier hij of zij maatschappelijke spinoff gaat genereren.
Wie moet er investeren in Gelderse evenementen als evenementenbeleid als enige doelstelling heeft om economische spin-off te genereren? Is dit de verantwoordelijkheid van de overheid of het bedrijfsleven? Het zou onze aanbeveling zijn om de rol van het bedrijfsleven bij evenementen beter in kaart te brengen en slimme samenwerkingsverbanden te onderzoeken.
Door de behoefte aan kwalitatieve vrijetijdsbesteding waarin men kan beleven en consumeren zijn er veel evenementen. Er lijkt een wildgroei aan evenementen te ontstaan. Het is onze aanbeveling om deze wildgroei niet te stimuleren met overheidsgeld. Kies evenementen in relatie met doelen die de provincie wil bereiken. Dit verhoogt de effectiviteit.
Pagina | 27
Bijlage 2: Begrippenlijst Evenementen: Een evenement is een tijd en plaatsgebonden gebeurtenis georganiseerd voor een doelgroep met de intentie om een doelstelling te bereiken. zie volledige definitie paragraaf 2.1. Evenementenbeleid: Beleid dat door overheden vanuit een bepaalde visie wordt gecreëerd om te sturen op de maatschappelijke effecten van evenementen. In het beleid wordt de doelstelling kenbaar gemaakt, de inzet van overheidsmiddelen ten behoeve van het bereiken van de doelstelling en vaak wordt in dit beleid de kaders benoemd voor subsidie aan evenementen. zie ook paragraaf 2.6 Maatschappelijke Spin-off: Alle effecten die een evenement kan hebben en een meerwaarde creëren voor de maatschappij. Zie ook paragraaf 2.4 Economische Spin-off: onderdeel van maatschappelijk spin-off. Vaak gebruikt begrip in evenementenbeleid van een overheid. Het wijst het economische effect van evenementen aan zoals extra omzet, werkgelegenheid, winst etc. en alle transacties voorafgaand, tijdens en na het evenement. zie ook paragraaf 2.4 en 4.2 Orde van grootte: Dit benoemt het bereik, uitstraling en omvang van het evenement. Het bereik doelt op de hoeveelheid bezoekers en waar deze vandaan komen. De uitstraling zegt iets over de naamsbekendheid van het evenement, welke media aandacht het krijgt en op welke doelgroep het evenement zich richt. De omvang gaat over fysieke omvang van het evenement en het aantal dagen. Dit bepaalt voor een deel de impact van het evenement en wordt in dit onderzoek de orde van grootte genoemd. Vrijetijdseconomie: De economie van de vrijetijdssector. Evenementen maken deel uit van de vrijetijdssector en daarmee van de vrijetijdseconomie. Zie ook paragraaf 2.1.1.
Pagina | 28
