Erfgoedwording en herbestemming van kerken: een groeiende (monumenten)zorg
Thomas Coomans Faculteit Ingenieurswetenschappen, Departement Architectuur Raymond Lemaire InternaEonal Centre for ConservaEon
Copyright Thomas Coomans © THOC‐SOFAM 2013
Leuven, 2 december 2013 – Lessen voor de XXIste eeuw
1. Een groeiende (monumenten)zorg
2 december 2013 – Thomas Coomans Herbestemming van kerken: een groeiende (monumenten)zorg
1. Een groeiende (monumenten)zorg
Mont‐Saint‐ Michel Schaarbeek Genève
Mechelen (Hotel Patershof) Newton Mass. (2005) ‘s Hertogenbosch 2 december 2013 – Thomas Coomans Herbestemming van kerken: een groeiende (monumenten)zorg
1. Een groeiende (monumenten)zorg 10 juni 2009
CONCEPTNOTA Een toekomst voor de Vlaamse Parochiekerk 24 juni 2011 Stichting 2008 jaar van het Religieus Erfgoed 2 december 2013 – Thomas Coomans 2 december 2013 – Thomas Coomans Herbestemming van kerken: een groeiende (monumenten)zorg Herbestemming van kerken: een groeiende (monumenten)zorg
2. Erfgoed & gebruikswaarde
Memorïele waarden Waarde van ancienniteit /oudheid Historische waarde Herdenkingswaarde
Actuele waarden Kunstwaarde (spiritueel) Gebruikswaarde (prakEsch) Alois RIEGL (1858‐1905)
Der moderne Denkmalkultus, sein Wesen, seine Entstehung, Wenen 1903 Watermaal‐Bosvoorde (Christ the King) Brugge (Magdalenakerk, Yot) Brussel (Begijnhoderk) 2 december 2013 – Thomas Coomans Herbestemming van kerken: een groeiende (monumenten)zorg
2. Erfgoed & gebruikswaarde
Luik (St‐Lambertus), Koekelberg (St‐Anna), Eeerbeek (St‐Geertrui) 2 december 2013 – Thomas Coomans Herbestemming van kerken: een groeiende (monumenten)zorg
2. Erfgoed & gebruikswaarde
Walcheren (vuurtoren), Mont‐St‐Michel (gevangenis), Leiden (Academie‐ gebouw), Fontenay (papierfabriek), Villeneuve‐les‐Avignon (opslagplaats)
2 december 2013 – Thomas Coomans Herbestemming van kerken: een groeiende (monumenten)zorg
2. Erfgoed & gebruikswaarde
Saint‐Denis –– beschermings‐ wet 3 brumaire An II (1793)
Doornik (Sainte‐Catherine)
Anderlecht (St. Franciscus‐Xaverius)
2 december 2013 – Thomas Coomans Herbestemming van kerken: een groeiende (monumenten)zorg
3. AlternaPef gebruik & herbestemming Oorspronkelijke bestemming: eredienst (‘herinrichEng’) Voortbestaan van religieus gebruik, met andere focus: ‐ ‘herorientaEe’ ‐ ‘hergebruik’ ‐ ‘medegebruik’, ‘simultaankerk’ ‐ ‘gedeeld gebruik’ ‐ ‘polyvalent gebruik’
Parijs (Jezuïten), Brussel (St‐Katelijne), Utrecht (Turkse moskee vm. Noorderkerk), Aachen (Grabkirche St.‐Josef) 2 december 2013 – Thomas Coomans Herbestemming van kerken: een groeiende (monumenten)zorg
3. AlternaPef gebruik & herbestemming Oorspronkelijke bestemming: eredienst (‘herinrichEng’) Voortbestaan van religieus gebruik, met andere focus: ‐ ‘herorientaEe’ ‐ ‘hergebruik’ ‐ ‘medegebruik’, ‘simultaankerk’ ‐ ‘gedeeld gebruik’ ‐ ‘polyvalent gebruik’ Verdwijnen van religieus gebruik en ‘herbestemming’ ‐ privaEsering ‐ semipubliek gebruik ‐ publiek gebruik
(monofuncEoneel / mulEfuncEoneel)
Amsterdam (OLV Zeven Smarten, opvangcentrum) Maastricht (vm. Dominicanenkerk, boekhandel) 2 december 2013 – Thomas Coomans Herbestemming van kerken: een groeiende (monumenten)zorg
3. AlternaPef gebruik & herbestemming
PrivaPsering: Utrecht (MarEnushof), New York (Limelight Market Place), Brussel (EU pers), Montréal (St.‐Jean de la Croix) 2 december 2013 – Thomas Coomans Herbestemming van kerken: een groeiende (monumenten)zorg
3. AlternaPef gebruik & herbestemming
Semi‐publiek : Brugge (vm. Jesuïetenkerk), Amsterdam (De Duif), Trier (St Maximin), Québec (Circusschool), Québec (VerEge Escalade) 2 december 2013 – Thomas Coomans Herbestemming van kerken: een groeiende (monumenten)zorg
3. AlternaPef gebruik & herbestemming
Publiek: Parijs (Musée des Arts et MéEers), Byrr (vm. Klooster), Mont‐sur‐Marchienne (Musée de la Photogra‐ phie), Maastricht (UM universiteit), Basse‐ Wavre (kapel college) 2 december 2013 – Thomas Coomans Herbestemming van kerken: een groeiende (monumenten)zorg
4. Erfgoedwording, gemeenschap & algemeen belang
Tilburg (Hasseltse kerk), Schaarbeek (OLV Helmet), Amsterdam (Lutheraanse kerk / UA), Amsterdam (Vondelkerk), London (Lumen Church), Québec (ND CarEer) 2 december 2013 – Thomas Coomans Herbestemming van kerken: een groeiende (monumenten)zorg
4. Erfgoedwording, gemeenschap & algemeen belang
Het Engels model 2 december 2013 – Thomas Coomans Herbestemming van kerken: een groeiende (monumenten)zorg
4. Erfgoedwording, gemeenschap & algemeen belang
www.openkerken.be/
RELIWIKI 2006‐2007 2 december 2013 – Thomas Coomans Herbestemming van kerken: een groeiende (monumenten)zorg
4. Erfgoedwording, gemeenschap & algemeen belang
2 december 2013 – Thomas Coomans Herbestemming van kerken: een groeiende (monumenten)zorg
5. Kerken: een erfgoed met toekomst 1. De aoraak van een kerk ––gebouw met hoge symbolische en culturele waarden–– is alEjd een belangrijk en onomkeerbaar verlies van erfgoed en idenEteit voor de maatschappij. 2. Talrijke (voormalige) kerken waarvan de erfgoedwaarde vandaag door iedereen aangenomen is, hebben hun bestaan enkel aan herbestemmingen te danken. 3. Er bestaat een lange westerse tradiEe inzake alternaEef gebruik en herbestemming van kerkgebouwen. Vandaag wordt deze tradiEe opnieuw geacEveerd in het perspecEef van nieuwe uitdagingen zoals idenEteit en duurzaam beheer. Tilburg (Hasseltse kerk) Aachen (St. Alfons, ‘Bürobasilika’)
2 december 2013 – Thomas Coomans Herbestemming van kerken: een groeiende (monumenten)zorg
5. Kerken: een erfgoed met toekomst 4. Voor kerken is een publieke herbestemming met sociocultureel karakter alEjd wenselijker en meer geschikt dan privaEsering. Ruimtelijkheid en toegankelijkheid zijn voor monumentenzorgers doorslaggevende factoren. 5. MulEfuncEonele herbestemmingen en alternaEef medegebruik (‘nevenbestemmingen’), zijn de meest belovende formules voor de toekomst. Zij impliceren veranderingen van methode en van mentaliteit. Het gaat om een maatschappelijke uitdaging die de erfgoed‐ en de vastgoedsector oversEjgt. 2 december 2013 – Thomas Coomans Herbestemming van kerken: een groeiende (monumenten)zorg
