Een verbond van protestantse kerken en geloofsgemeenschappen in Nederland

Een verbond van protestantse kerken en geloofsgemeenschappen in Nederland – juni 2015

Bijlage 1 bij de brief van de Stuurgroep van de Nationale Synode aan protestantse kerken en geloofsgemeenschappen d.d. 5 juni 2015

Een verbond van protestantse kerken en geloofsgemeenschappen in Nederland I. Voorbeelden uit het buitenland met de redenen om een federatie te vormen II. Schets hoe een federatie in Nederland er mogelijk uit zou kunnen zien

Inleiding De Nationale Synode, die in oktober 2013 is gehouden, werd aangekondigd als “een beweging die zich richt op het versterken van de onderlinge verbondenheid van christenen.” Ze heet een “protestants forum” te zijn. Naar binnen bedoelt ze het onderlinge gesprek en naar buiten een zichtbaar maken van de verbondenheid van kerken. Wanneer kerken hun onderlinge verbondenheid zichtbaar willen maken, komt het “hoe” vroeg of laat aan de orde. Wil er enige structuur zijn in het onderlinge gesprek en is er de wens van doorwerking en presentie in de samenleving, dan is het nodig om een coördinerend of enigszins sturend lichaam te hebben. De vraag naar het “hoe” is niet uniek in de wereld. Elders zijn al federatieve vormen van samenwerking tussen kerken. Zij kunnen ons helpen bij het maken van een keuze als een structuur moet worden opgezet. In belangrijkheid gaat daaraan vooraf de vraag welke redenen tot een federatie hebben geleid. Luisterend naar de bestaande federaties kunnen we onze eigen redenen scherper in beeld krijgen en zien hoeveel gewicht zij hebben. Wellicht kunnen de bestaande federaties ons ook nieuwe inzichten geven in het “waarom” van een federatief verbond. Het eerste deel van de notitie geeft een overzicht van een aantal federaties in verschillende landen. Zij vertonen een gemeenschappelijk grondpatroon in redenen en structuur, maar kennen ook hun onderlinge verschillen qua redenen, omvang en uitwerking. Uit de veelheid van federaties heb ik een selectie gemaakt. Er zijn twee verbanden, die elk functioneren binnen een denominatie. De overige overstijgen de denominale grens en sommige ook die van het protestantisme. Het gaat niet om verbanden in de zin van de Raad van Kerken in bijvoorbeeld ons land. Evenmin beschouwen we kerkkoepels zoals de EKD, want deze beantwoorden niet voldoende aan het criterium, dat vraagt om de bestaande kerkstructuren en hun verschillen te respecteren. Binnen de EKD is per Landeskirche een eigen structuur mogelijk, maar wel binnen de perken die de Ordnung van de EKD geeft. Het tweede deel gaat over hoe een verbond van protestantse kerken in Nederland in federatieve vorm er mogelijk uit zou kunnen zien.

1


Wanneer we spreken van een federatie, dan is het nodig om tot een definitie te komen, die duidelijk is en gemeenschappelijk gedragen wordt. In Van Dale’s Woordenboek vinden we: “Verbond van samenwerkende lichamen of staten die hun zelfstandigheid behouden”. In de kerkorde van de Protestantse Kerk in Nederland wordt “federatie” gebruikt om “nauwe samenwerking” tussen gemeenten aan te duiden, waarbij deze samenwerking het gehele of een deel van het leven van de gemeenten omvat. Het is duidelijk dat we niet deze vorm van federatie beogen. Het ligt immers niet in de lijn van de verwachting dat de samenwerking het gehele of een groot deel van het leven van de kerken omvat. Een bruikbaarder definitie biedt het Rapport Deputaten voor Kerkelijke Eenheid van de Gereformeerde Kerken in Nederland (vrijgemaakt) “Federatie van Kerkverbanden”, ca. 1995. “Zo’n federatie willen we definiëren als een verbinding van twee kerkverbanden, waarbij ze enerzijds een bepaalde (misschien wel grote) mate van zelfstandigheid en eigenheid behouden, maar anderzijds in verschillende opzichten als een nieuwe eenheid functioneren en optreden”. Een federatie van kerken vraagt deelnemers, die elkaar als gelijkwaardig zien voldoende gemeenschappelijk hebben elkaar aanvaarden in en ruimte geven aan ieders eigenheid die bovenal het besef hebben dat zij één zijn ook al kunnen zij vooralsnog organisatorisch niet één kerk zijn Een federatie van kerken vraagt inhoud Een visie en missie, een gezamenlijke geloofsuitspraak (credo) Helderheid over het doel en over de terreinen waarop de federatie gestalte krijgt Een federatie vraagt een organisatievorm. Daarbij moet het gevaar van over-organisatie of organisatie als doel in zichzelf worden vermeden. Een federatie heeft bevoegdheden nodig om te kunnen functioneren, maar zij dienen beperkt te blijven tot wat werkelijk nodig is.

2


I. Voorbeelden van bestaande federaties

We luisteren naar een negental federaties van kerken. In het schema worden zij weergegeven met de afkorting, die zij zelf gebruiken, de volledige naam en de website waar zij te vinden zijn. De twee verbanden binnen dezelfde denominaties zijn de BFEGD en de IFFEC. Zes federaties zijn nationaal, de IFFEC internationaal, en de CFGI (Indianapolis) en QFC (Queens) zijn grootstedelijk.

BFEGD = Bund Freier Evangelischen Gemeinden in Deutschland www.feg.de FCEI = Federatione delle Chiese Evangeliche in Italia www.fedevangelica.it CFGI = Church Federation of Greater Indianapolis (USA) www.Indyfaith.org FAIE = Federación Argentina de Iglesias Evangélicas www.faie.org.ar FedSyn = Federale Synode van Protestantse en Evangelische Kerken in België http://federalesynode.be/ FPF= Fédération Protestante de France www.protestants.org/ IFFEC = International Federation of Free Evangelical Churches www.iffec.org/ QFC = Queens Federation of Churches (NY, USA) www.queenschurches.org SEK = Schweizerischer Evangelischer Kirchenbund www.kirchenbund.ch/de of www.kirchenbund.ch/fr

Redenen om een federatie van kerken te vormen

Door alle federaties wordt de oecumenische gedachte genoemd als reden om tot een verband te komen, hoewel we verschillende bewoordingen met allerlei nuanceringen tegenkomen. We kunnen daarbij als rode draad zien, dat zij alle de eenheid in Christus willen zichtbaar maken. Vervolgens waaiert het uiteen in interngerichte -, missionaire, en - maatschappelijke motieven. Minder frequent worden genoemd: betrekkingen met of steun aan buitenlandse kerken, toerusting en onderwijs, en coördinatie.

1. De interngerichte motieven zijn gericht op de kerken zelf en hun toenadering tot elkaar: - alle federaties willen dat de kerken tot een beter onderling begrip zullen komen - alle federaties willen in het algemeen de onderlinge samenwerking bevorderen - IFFEC, SEK, CFGI, FAIE willen dat de kerken elkaar versterken en verrijken. - FCEI, FAIE willen vanuit de federatie hulp bieden aan de lidkerken - meerdere federaties richten zich nadrukkelijk op de jeugd en jongvolwassenen 2. Het missionaire motief benadrukt het belang om als samenwerkende kerken te getuigen van het evangelie en in die samenwerking het getuigenis te versterken. Zoals verwoord door SEK: “Die Wahrung, Stärkung und Ausbreitung des evangelisches Glaubens in der Schweiz”. Het missionaire motief wordt genoemd door SEK, IFFEC, CFGI, FCEI, BFEGD, QFC 3


3. In het maatschappelijke motief, waarin men gezamenlijk dienstbaar wil zijn aan de samenleving, maken we onderscheid in: - een praktische uitwerking in hulpbetoon, genoemd door CFGI, IFFEX, FCEI, FPF - CFGI wil ter bevordering van heling en gerechtigheid een christelijk antwoord geven op het kwaad en onrecht van “onze” cultuur - richting overheid: SEK, FCEI, FAIE, FPF, FedSyn. Voor de FedSyn in België is dit motief de belangrijkste reden van haar bestaan. 4. SEK, FCEI, BFEGD, QFC, FPF noemen de betrekkingen met of steun aan buitenlandse kerken en oecumenische organen. 5. CFGI, FCEI, BFEGD, QFC hebben gemeenschappelijke toerusting en onderwijs als doelstelling. 6. FCEI, FAIE noemen tevens een coördinerende taak ten opzichte van de lidkerken. Deze motieven zijn terug te vinden in de constituties of federatieregelingen. Ik geef de relevante artikelen over ontstaan en doelstelling van de genoemde federaties. Bund Freier Evangelischen Gemeinden in Deutschland (BFEGD) Verfassung Artikel 2 Aufgaben, Arbeitsweisen und Zweck (1) Die wesentlichen Aufgaben des Bundes sind: Pflege der Gemeinschaft der Gemeinden durch Konferenzen und Tagungen, Förderung und Beratung der Gemeinden, Mission im Inland und Ausland, Gründung neuer Gemeinden, Diakonie und gesellschaftliche Mitverantwortung, Aus- und Fortbildung von Verkündigern, Schulung von Mitarbeitern, Verlags- und Öffentlichkeitsarbeit, Förderung von Kinder-, Jugend- und Erwachsenenarbeit, Unterstützung Freier evangelischer Gemeinden im Ausland, Mitarbeit im Internationalen Bund Freier evangelischer Gemeinden, in der Vereinigung Evangelischer Freikirchen und der Deutschen Evangelischen Allianz sowie Kontaktpflege zu anderen Gemeindebünden, christlichen Gemeinschaften, Kirchen und Werken. (2) Die Organe des Bundes sind der Bundestag (Art. 4), der Bundesrat (Art. 5) und die Bundesleitung (Art. 6). Sie treffen ihre Entscheidungen in der Verantwortung vor Gott. (3) Der Bund nimmt seine Aufgaben wahr durch seine Organe, durch hauptberufliche undandere Mitarbeiter, durch Arbeitsbereiche und Bundeswerke. (4) Der Bund übt aufgrund seiner Rechtsform als Körperschaft des öffentlichen Rechts und seiner Anerkennung als Religionsgemeinschaft und dem damit verbundenen besonderen Auftrag hoheitliche Tätigkeiten aus. Zugleich dienen seine Tätigkeiten ausschließlich und unmittelbar kirchlichen und mildtätigen Zwecken im Sinne des Steuerrechts entsprechend §§ 51ff. der Abgabenordnung. Federatione delle Chiese Evangeliche in Italia (FCEI) Uit de statuten: Art. 2 De Federatie, met in achtneming van de autonomie, de belijdenis van het geloof en van de kerkelijke ordening van zijn leden, heeft als doel: a) het uitdragen van de eenheid van het geloof en het zoeken naar een gemeenschappelijk lijn van getuigenis in ons land, gebaseerd op bestudering van het Woord van God; b) het coördineren en versterken van de getuigenis en dienstbaarheid van de Kerken, Verenigingen van Kerken en Projecten, met wederzijdse erkenning voor hun bijzondere gaven; c) het controleren van de uitoefening van de regels van godsdienstvrijheid en zijn best doen opdat de aanwezigheid van de evangelische Kerken in de Italiaanse samenleving wordt opgemerkt met vaste regels voor vrijheid en gelijkheid in het veranderen van de juridische structuren; d) het zorgen voor contacten met andere interkerkelijke en oecumenische organisaties; e) het bieden van eigen diensten en hulp ook aan Kerken en evangelische projecten die geen deel uitmaken van de federatie; f) het verspreiden van informatie over de cultuur van de evangelische kerken en de religieuze minderheid; g) het bevorderen van onderwijsactiviteiten ook in samenwerking met overeenkomstige internationale organisaties; h) het ontwikkelen van hulpactiviteiten ten gunste van benadeelde personen, met name vluchtelingen en migranten. 4

Een verbond van protestantse kerken en geloofsgemeenschappen in Nederland – juni 2015 Church Federation of Greater Indianapolis (CFGI) In 1912 door 40 kerken opgericht. Eerste doel: tegengaan van gokken, prostitutie, drankmisbruik, corruptie en zondagsarbeid. Het huidige doel wordt weergegeven in de “vision”: Striving to make visible God’s gift (John 17:21) of unity in Jesus Christ and the quality of community God wills for the human family. (Mission Preamble in The Church Federation). It is the vision of The Church Federation of Greater Indianapolis to be a more inclusive and invitational catalyst of visible signs of Christian unity by creating and strengthening relationships among congregations of different denominational, intergenerational, racial/ethnic and geographic areas in Greater Indianapolis that Organizes – Energizes – Mobilizes •Joint prayer •A compelling Christian voice that is present and heard by the public •Churches and ministries that provide resources and services to meet foreseen and unforeseen human needs Federación Argentina de Iglesias Evangélicas (FAIE) 23 lidkerken. Doel: - Verdedigen van de religieuze vrijheid - Bevorderen van de eenheid, elkaar verrijken - Contacten met de overheid, met NGO’s en kerkelijke organisaties - Verbetering van de communicatie tussen de kerken - Steun en advies aan kerken m.b.t. diaconaal werk - Coördinatie bij nood en rampen

Federale Synode van Protestante en Evangelische Kerken in België (FedSyn) De website vermeldt: De Federale Synode werd begin 1998 opgericht als overkoepelende organisatie voor drie bestaande evangelische organisaties: de Franstalige Evangelische Federatie van België (FEFB), de Evangelische Alliantie Vlaanderen (EAV) en het Verbond van Vlaamse Pinkstergemeenten (VVP). Verschillende andere denominaties zijn later eveneens toegetreden tot de Federale Synode. Het voornaamste doel bij de oprichting van de Federale Synode was om voor de evangelische kerken een eigen vertegenwoordiging bij de Belgische overheid mogelijk te maken, en om de evangelische kerken in staat te stellen medezeggenschap te hebben in de verschillende sectoren die de overheid openstelt voor de erkende erediensten: uitzendingen op radio en tv, godsdienstonderwijs op de openbare scholen en de diverse aalmoezenierschappen (leger, gevangenissen, zorginstellingen). (De FedSyn en de VKPB werken van 2003 samen in de ‘Administratieve Raad voor de Protestants-Evangelische Eredienst’ (ARPEE) richting overheid.) De Federale Synode organiseert geen godsdienstige activiteiten, zoals kerkdiensten, gebedsbijeenkomsten of de uitgave van godsdienstige publicaties. Deze terreinen vallen onder de verantwoordelijkheid van de aangesloten kerken en denominaties. Als overkoepelende organisatie is haar enige taak de gelijkwaardige wettelijke vertegenwoordiging van de bij haar aangesloten leden bij de overheid via de ARPEE. Alle leden hebben de gelegenheid om hun standpunt kenbaar te maken over verschillende onderwerpen van het protestantse godsdienstige leven in de synodevergaderingen, die eenmaal of tweemaal per jaar gehouden worden. Hier hebben alle aangesloten plaatselijke kerken één stem. De Uitvoerende Raad van de Federale Synode bereidt de synodevergaderingen voor, voert de besluiten uit en communiceert ze aan externe betrokkenen (VPKB, ARPEE, overheden), en beheert de lopende zaken. Momenteel vertegenwoordigt de Federale Synode ruim 500 kerken in België, gegroepeerd in zeventien denominaties, met een geschat zielental van 100 000 personen, kinderen inbegrepen.

Fédération Protestante de France (FPF) 28 kerken/kerkverbanden en 80 communities, instituten, organisaties en bewegingen. Achtergrond: Baptisten, Charismatischen, Pinkster, Hervormd, Luthers (ca. 2/3 van de protestanten in Frankrijk = ca. 900.000 mensen) Gericht op: jeugd, ouderen, gezondheid, sociaal werk, recreatie, onderwijs, communicatie, kunst, internationale relaties, zending en vorming. Tevens contacten met de overheid en samenleving

5

Een verbond van protestantse kerken en geloofsgemeenschappen in Nederland – juni 2015 International Federation of Free Evangelical Churches (IFFEC) Uit de constitutie: Article 3 : Purpose (1) To further mutual understanding and cooperation of its member federations and to strengthen them, (2) To propagate the biblical truth concerning the church of believers in the sense of Article 2, (3) To take appropriate public and private steps in common causes and needs.

Queens Federation of Churches (USA, Staat New York) (QFC) Ontstaan in 1931 in een regio die men het meest etnisch diverse gebied in de USA noemt. Redenen/doel: - Belichaming van de oecumene - Gemeenschap vormen - Missionair en educatief - Kennis en hulpmiddelen bundelen - Samenwerken en samen getuigen - Verdieping - Geestelijke behoeften onderzoeken en plannen ontwikkelen om daaraan tegemoet te komen - Onderhouden van een band met oecumenische lichamen in het gebied, de staat en de wereld - Contact met de overheid

Schweizerischer Evangelischer Kirchenbund (SEK) Verfassung Art. 2 Der SEK hat die Aufgabe, die gemeinsamen Interessen seiner Mitglieder und des schweizerischen Protestantismus wahrzunehmen. Auf dieser Grundlage obliegen ihm: a) die Wahrung, Stärkung und Ausbreitung des evangelischen Glaubens in der Schweiz; b) die Zusammenfassung aller protestantischen Kräfte; c) die Pflege der geistlichen Verbundenheit seiner Mitglieder; d) die Gründung und Förderung evangelischer Werke in der Schweiz; e) die Unterstützung der schweizerischen Protestantinnen und Protestanten im Ausland; f) die Vertretung der Gesamtheit seiner Mitglieder gegenüber Dritten, insbesondere bei den Behörden der Schweizerischen Eidgenossenschaft; die Mitglieder informieren den Rat des SEK über Schritte, die sie bei den eidgenössischen Behörden unternehmen; g) die Vertretung der Gesamtheit seiner Mitglieder im Ökumenischen Rat der Kirchen; h) die Pflege von Beziehungen zu den Kirchen des Auslandes.

Lidmaatschap en structuur De Bund Freier Evangelischen Gemeinden in Deutschland en de International Federation of Free Evangelical Churches zijn verbanden binnen een bepaalde denominatie. De overige federaties zijn breder van opzet. Sommige maken onderscheid tussen leden en aspirant/kandidaat/aanhangende leden. De financiële bijdrage kan het aantal afgevaardigden in een algemene vergadering bepalen. In Indianapolis worden zelfs vijf categorieën genoemd aan de hand van de bijdrage. De structuur van de FAIE in Argentinië wordt niet helder aangegeven op de website. Er is in ieder geval een Junta Directiva, bestaande uit 14 leden. De CFGI in Indianapolis heeft een Board of Directors en een Staff.

6


De overige federaties kennen een algemene vergadering onder verschillende namen, zoals generale assemblee of synode. Vanuit de algemene vergadering wordt een kleiner orgaan gekozen, dat als (dagelijks) bestuur o.i.d. fungeert. -

IFFEC: een Executive Committee, 8 tot 11 leden, nl. president, secretaris-generaal, vertegenwoordigers van Jeugdwerk, Missionair Werk, Theologisch Werk. SEK (Zwitserland): Der Rat, preses + 6 tot 12 leden. (SEK kent ook een financieel toezichthouder, die Revisionsstelle). QFC (New York): een Board of Directors, die commissies aanstuurt, en een Executive Director. FPF (Frankrijk): een Conseil, 20 tot 25 leden.

Twee federaties kennen een extra laag. -

FCEI (Italië): de Raad met 5 tot 7 leden, maar ook een Algemeen Bestuur van 25 leden. De FCEI noemt ook expliciet het bestaan van regionale federaties, die bij landelijke federatie zijn aangesloten. BFEGD (Duitsland): vanuit gemeenten zijn zgn. Bundeskreise gevormd (vgl. classis), alle gemeenten komen samen in de Bundestag. Deze kiest als een algemeen bestuur de Bundesrat. En als dagelijks bestuur of moderamen de Bundesleitung.

FedSyn (België) kent een Synodevergadering met een Franstalige en een Vlaamse Kamer, en een Uitvoerende Raad (voorzitter en 2 vicevoorzitters). FedSyn enerzijds en de VPKB + partners anderzijds vormen de twee vleugels van de Administratieve Raad van de Protestants-Evangelische Eredienst. Via deze ARPEE onderhoudt de Belgische Overheid contact met de protestantse kerken.

Het grondpatroon is gelijk: de deelnemende kerken zijn in de regel vertegenwoordigd in een grote vergadering. Uitvoering en leiding wordt aan kleinere organen of aan personen toevertrouwd.

7


II. Schets hoe een federatie in Nederland er mogelijk uit zou kunnen zien Wanneer we spreken van een mogelijke vorm van federatie voor het Verbond van Protestantse Kerken en Geloofsgemeenschappen, dan staat de vraag naar de inhoud voorop. De vorm is er ten dienste van de inhoud. De keuze van de terreinen waarop ontmoeting en samenwerking plaatsvindt, bepaalt de structuur van een federatie. Dit herkennen we in de negen voorbeelden van federaties elders in de wereld. Door middel van een preambule kan aangegeven worden welke identiteit het samenwerkingsverband heeft: protestants, deel van de wereldwijde kerk van Christus. Eventueel wordt een credo opgenomen, bijvoorbeeld de Geloofsbelijdenis van Nicea-Constantinopel, die door de meeste kerken is aanvaard. In de eigenlijke regeling onderscheiden we artikelen die het grondpatroon aangegeven en artikelen die nadere uitwerking en invulling bieden. In de voorbeeldteksten heb ik als basis de regeling van de SEK gebruikt. De overige regelingen en de specifieke Nederlandse situatie zijn vervolgens in het concept verwerkt. De conceptteksten zijn voorbeelden en hebben zeker niet het laatste woord. Echter, om te voorkomen dat elk artikel een scala van meerkeuzemogelijkheid zou vertonen, wat eerder verwarrend dan verhelderend werkt, heb ik mij beperkt tot één voorbeeldtekst per artikel. Alternatieven zijn er dus wel. En zo moet dit ontwerp ook gelezen worden: op deze manier kan het, maar het kan ook anders. Een regeling vraagt artikelen die antwoord geven op de vragen: Met welke federatie hebben we te maken? Artikel 1. Verbond van Protestantse Kerken en Geloofsgemeenschappen in Nederland, een federatie 1.1. De Federatie “Het Verbond van Protestantse Kerken en Geloofsgemeenschappen in Nederland”, hierna genoemd de Federatie1, is een samenwerkingsverband van kerken, die elkaar herkennen in een gemeenschappelijk geloof en belijden en die elkaar erkennen in hun verscheidenheid en eigen identiteit. Onder “kerken” wordt in deze regeling ook verstaan - een verband van locale kerken of gemeenten of geloofsgemeenschappen, e.d. - een zelfstandige locale kerk, gemeente of geloofsgemeenschap. [Keuzetekst:] Zij zijn als “kerk” door de overheid erkend. 1.2. De in de Federatie samenwerkende kerken behouden hun zelfstandigheid met uitzondering van die taken en bevoegdheden, die zij aan het samenwerkingsverband hebben toevertrouwd. 1.3. De in de Federatie samenwerkende kerken belijden en geloven in de levende God: Vader, Zoon en Heilige Geest. Zij staan in de protestantse traditie. 1.4. De Federatie is aangegaan voor onbepaalde tijd. Toelichting: 1.1. Sleutelwoorden zijn herkenning en erkenning. Op dit punt kan in een federatie geen voorbehoud gemaakt worden. Dit betekent niet, dat eigen visie, belijden en gebruiken gerelativeerd moeten worden. De term “kerken” is in deze regeling een verzamelterm voor allerlei verbanden. Ze is dus inclusief bedoeld en wil geen geloofsgemeenschap vanwege haar kerkvorm uitsluiten.

1

De Federatie gebruik ik als voorlopige, neutrale aanduiding. Ook zou een afkorting gebruikt kunnen worden, de VPKG.

8

Een verbond van protestantse kerken en geloofsgemeenschappen in Nederland – juni 2015 1.2. Een federatie veronderstelt zelfstandige partners met eigen rechten en verplichtingen. Ze veronderstelt tevens dat de partners op onderdelen gezamenlijke verantwoordelijkheid dragen. Dit vraagt een passende bestuursvorm en een duidelijk overzicht van taken en bevoegdheden van het samenwerkingsverband. 1.3. De formulering is open, maar niet onbegrensd. 1.4. De federatie kan ook voor bepaalde tijd worden aangegaan. Wordt hiervoor gekozen, dan zal na afloop van een periode de gehele procedure opnieuw moeten doorlopen die nodig is om tot een federatie te komen, ook al kan er gebruik gemaakt worden van de bestaande regeling. Een federatie voor onbepaalde tijd kent echter wel bepalingen, die het recht geven om uit te treden of de federatie te ontbinden.

Een tweede artikel beantwoordt de vraag wie betrokken zijn bij de Federatie. Art. 2. Deelname aan de Federatie 2.1. Bij het samenwerkingsverband zijn kerken betrokken als lid, als kandidaat-lid, of als waarnemer. 2.2. Lidkerken van de Federatie - nemen volledige verantwoordelijkheid voor het samenwerkingsverband, - hebben in de organen één of meer concluderende stemmen, - verplichten zich tot samenwerking in de zaken die zij aan de Federatie hebben toevertrouwd, 2.3. Kandidaat-leden van de Federatie - nemen deel aan de vergaderingen van de Nationale Synode en eventueel andere organen, - hebben in de organen een adviserende stem, - kunnen deelnemen in de zaken waarin de lidkerken samenwerken Het kandidaat-lidmaatschap duurt maximaal … jaar. 2.4. Waarnemers zijn vertegenwoordigers van kerken, die (nog) niet tot het (kandidaat-)lidmaatschap hebben besloten, maar zich wel in meer of mindere mate verbonden weten met de Federatie en haar doelstelling. In de organen van de Federatie hebben zij een adviserende stem. Per geval kunnen zij deelnemen in de zaken waarin de lidkerken samenwerken. 2.5. De Federatie kan particulieren op hun verzoek op persoonlijke titel toelaten tot de vergaderingen van haar organen. Toelichting: Er zijn meerdere gradaties in betrokkenheid en deelname. Deze gradaties gaan wel samen met verschillen in bevoegdheden en verplichtingen. De kern wordt wel gevormd door de lid-kerken. Deze kern geeft continuïteit in de federatie.

Welke samenwerking er in de Federatie is wordt aangegeven in het derde artikel. Art. 3. De samenwerking 3.1. De in de Federatie samenwerkende kerken verplichten zich de onderlinge eenheid te bevorderen door het onderlinge gesprek en het wederzijds respect. 3.2. Het onderlinge gesprek wordt gevoerd in de organen van de Federatie en in kleinere locale of regionale verbanden van de deelnemende kerken. 3.3. De kerken zoeken in het onderlinge gesprek naar wat bindt. Zij bieden opening naar elkaar, om meer begrip voor elkaar te krijgen en te groeien in herkenning en erkenning. 3.4. De kerken zoeken naar missionaire samenwerking inclusief gemeentestichting. 3.5. De kerken bevorderen het gezamenlijk vieren, erkennen elkaars voorgangers en geven de kerkordelijke mogelijkheid de leiding van de diensten aan voorgangers van de deelnemende kerken toe te vertrouwen. 3.6. De kerken treden in die zaken, die zij aan de Federatie hebben toevertrouwd als eenheid naar buiten richting maatschappij en overheid en richting andere kerken.

9

Een verbond van protestantse kerken en geloofsgemeenschappen in Nederland – juni 2015 3.7. De kerken coördineren zoveel mogelijk hun diaconale en maatschappelijke arbeid. 3.8. a. De in de artikelen 1 t/m 7 genoemde zaken gelden voor alle lidkerken, tenzij een kerk uitdrukkelijk een voorbehoud heeft gemaakt op één of enkele onderdelen van zaken genoemd onder 4 t/m 7. b. Kandidaat-leden kunnen uitspreken zich aan genoemde zaken te houden, maar zijn hiertoe niet verplicht. c. De kerken die zich in vergaderingen laten vertegenwoordigen door waarnemers kunnen per geval verzoeken aan genoemde zaken te mogen deelnemen. 3.9. De zaken waarin de kerken samenwerken, de aan de Federatie toevertrouwde bevoegdheden en taken, worden, voor zover zij niet in deze regeling expliciet genoemd zijn, vermeld in een bijlage bij deze regeling. Toelichting 3.1-3. vloeien voort uit de enige jaren geleden gevormde Nationale Synode. In een federatie mag het woord “verplichten” gebruikt worden; het is wel degelijk een verband. De federatie kan op termijn leiden tot een intensievere samenwerking of zelfs een samengaan van twee of meer deelnemende kerken. Een samengaan (fusie) als gevolg van het onderlinge gesprek en wederzijds respect zou een positief gevolg van de federatie zijn, maar is niet haar doel. De federatie is geen tussenstation of groeimodel, dat na een bepaalde tijd zou moeten leiden tot samengaan. 3.4-7 geeft mogelijkheden, om de samenwerking gestalte te geven. De invulling kan ook anders, maar artikelleden als deze mogen in een federatie niet ontbreken. Federatie veronderstelt immers meer dan samen vergaderen en samen spreken. Er wordt ook iets samen gedaan. 3.8. Deze bepaling is bedoeld voor één of enkele uitzonderingen. Lidmaatschap veronderstelt dat een kerk voor het geheel of het overgrote deel participeert. Een uitzondering bij 3.4 zou bijvoorbeeld kunnen zijn, dat de kerk aan haar locale gemeenschap (locale kerk, gemeente of geloofsgemeenschap) de bevoegdheid laat met betrekking tot de voorgangers in haar erediensten. 3.9. De regeling noemt een aantal zaken waarin de kerken samenwerken. Deze opsomming geeft vooral de essentiële samenwerking aan, in hoofdlijnen. Zie voor alternatieven het overzicht van de federaties in deel I.

De voorbeeldregelingen reiken ons voor het Verbond van Protestantse Kerken en Geloofsgemeenschappen in Nederland als federatieve organisatie een grondpatroon aan: er is een algemene vergadering en er is een kleiner lichaam, dat coördineert, voor continuïteit, voorbereiding en uitwerking zorgt. Eventueel is dat kleinere lichaam een dagelijks bestuur wanneer er commissies op deelterreinen werkzaam worden. De huidige Nationale Synode zou zich in enigszins gewijzigde vorm kunnen voortzetten in zo’n algemene vergadering. Deze vergadering kiest een uitvoerend comité met voorgenoemde taken. Of een voorzitter of secretaris daarin een representatieve functie of meer dan dat krijgen, hangt geheel af van de invulling, maar bij een losse federatie hoort geen sterke leidinggevende functie. In de regeling zal ook worden aangegeven of en hoe locale en regionale verbanden een relatie hebben met de Federatie “Het Verbond van Protestantse Kerken en Geloofsgemeenschappen in Nederland”. Een van de doelstellingen van de Federatie kan zijn, dat zij de locale en regionale samenwerking gemakkelijker maakt door er te zijn als richtinggevend verband en door hen te helpen als overkoepelend verband. Dit geldt ook bewegingen en (inter)kerkelijke organisaties op bijvoorbeeld het terrein van jeugd- en missionair werk. Tenslotte zijn er een aantal “zakelijke” artikelen nodig, die gaan over de financiën, eigen secretariaat of ondersteuning vanuit de kerken, toetreding en uittreding, wijziging en ontbinding van de Federatie, de situaties waarin de regeling niet voorziet. 10


In deze notitie geef ik geen voorbeeldteksten van de artikelen 4 en volgende. Vooraf gaan immers de vragen: Willen we een Verbond in federatieve vorm? Zo ja, dan krijgt artikel 1 inhoud. Wie nemen deel in deze federatie? Artikel 2. Wat willen we met deze federatie? De invulling van artikel 3. 5 juni 2015, Dr Jaap van Beelen

11

Een verbond van protestantse kerken en geloofsgemeenschappen in Nederland

Recommend Documents