Erasmus van Denemarken tot Orléans

AFGIFTEKANTOOR: 3500 HASSELT. AFZENDER: KHLIM, AGORALAAN GEBOUW B, BUS 1, 3590 DIEPENBEEK. P109348

september 2013

N° 73. 4 edities per jaar

Erasmus van Denemarken tot Orléans Flipping the classroom

LiZa of de Limburgse Zorgacademie

Kenny Lauwerijssen: fotografie is de plek van vrije meningsuiting van kunstenaars en fotografen. Pag. 19

09.2013 Colofon KHLimFocus aflevering 73 – sept. okt. nov. 2013

Industriële Wetenschappen en Technologie pakken uit

Redactie: Guido Cajot, Lieve Delahaye, Gerard Gielen, Joëlle Jordens, Brunhilde Keijers, Myriam Lynen, Katleen Costers, Kenny Stals, Sigrid Darquennes, Miche Broekmans Hoofdredactie: Erik De Winter Werkten ook mee aan dit nummer: Petra Van Gansen, Hendrikje Huysmans, Tobias Frenssen, Dirk Reynders, Martine Meers, Luc Van Gorp, Joke Lemiengre, Marleen Mesotten, Ria Bollen, Bart Jacobs, Paul Vanherwegen, Katrien Degrie en Kathleen Roosen. Met dank ook aan studenten Steffi Oosterbosch, Hanne van Eechaute, Karen Timmermans en Hanne Dreesen

Een laadstation voor zelfsturende robots, een algoritme om medische tests sneller te analyseren, een meettoestel om racefietsen te testen, biomedische spitstechnologie in het Aids-onderzoek, … Er zijn weinig onderwerpen waar KHLim-studenten zich niet aan wagen.

04

Flipping the classroom

Vormgeving: next issue, Hasselt, [email protected]

Studenten van de lerarenopleiding zetten de klas op z’n kop: ze zetten de leerstof op YouTube. Leerlingen bekijken thuis de filmpjes. Maar wat doe je dan in je les?

Bijdragen en tips zijn steeds welkom op de redactie: [email protected] KHLim-Focus is het magazine voor alle KHLimmers. Het wordt ook gestuurd naar abituriënten en alumni van de KHLim. U kan een gratis abonnement vragen: stuur een mail naar [email protected] Uw naam en adresgegevens zijn opgenomen in ons geautomatiseerd adressenbestand met het oog op informatieverspreiding over de activiteiten van de hogeschool. U kunt uw gegevens in het bestand raadplegen en u heeft altijd toegangs- en correctierecht overeenkomstig de wet van 8 dec. 1992. v.u. Erik De Winter, KHLim, Katholieke Hogeschool Limburg, Campus Diepenbeek, Agoralaan, gebouw B, bus 1, 3590 Diepenbeek. Foto cover: ©Kenny Lauwerijssen, student fotografie MAD-fac, C-mine. KHLim Centrale Diensten Campus Diepenbeek, Agoralaan Gebouw B, bus 1 3590 Diepenbeek T 011 180 000 of 0800 93 060 (gratis nummer) F 011 180 099, E [email protected]

16

“Het stijgende aantal studenten in de gezondheidszorg is alvast een opsteker.” Luc Van Gorp, departementshoofd Gezondheidszorg

21

12 Prentenboeken voor kleuters

Voorwoord

Studenten bachelor kleuteronderwijs schrijven en tekenen zelf prachtige prentenboeken voor hun kleuters. Nu nog een uitgeverij vinden.

KHLim, een huis vol engagement

Herstelbemiddeling

Enkele weken geleden haalde onze hogeschool de krant met een bericht over een huis naast onze campus Hemelrijk dat we ter beschikking stellen van leerlingen van BUSO-scholen. Tijdens hun Time-out krijgen deze jongeren er les van hun leraars of van onze stagiairs Buitengewoon Onderwijs. Een mooi verhaal, maar zeker en vast geen alleenstaand geval van ons engagement tegenover onze omgeving.

KHLim-onderzoekers gaan na in hoeverre herstelbemiddelaars hun methodieken kunnen verbeteren om slachtoffers en minderjarige daders nader tot elkaar te brengen.

07 INHOUD Voorwoord 

03

Met een Erasmusbeurs in Denemarken aan Autonomous Indoor Vehicles sleutelen

04

Passie voor techniek en sport

05

Snelle detectie van bacterien levert meteen job op

06

Studenten Financie- en Verzekeringswezen verkennen nieuwe KBC-toren

06

Vraag naar meer professionalisering in de herstelbemiddeling 

07

Het herkennen van talenten zit tussen de neuzen.

08

Ook docenten gaan op stage

09

Oud-KHLim-student verricht baanbrekend werk in aidsonderzoek

10

Brug tussen technologische en medische kennis

11

Studenten Bachelor Kleuteronderwijs maken prentenboeken voor hun kleuters 

12

Bree in staat van oorlog

14

Studeren met een extra

15

Flipping the classroom

16

Erasmus in Orléans

17

Zeker even waardevol zijn onze projecten rond ziekenhuisonderwijs en rond herstelbemiddeling. Vorig jaar realiseerden onze studenten en docenten industriële wetenschappen een bocciaschans zodat mindervaliden hun sport beter konden beoefenen. We ontwikkelden een nieuw concept voor een woonzorgcentrum waarin de gemeenschap zorg draagt voor de medemens. Vanuit de lerarenopleiding ontstond een game om jongeren uit de armoede te houden via financiële educatie. In Limburgse scholen hebben onze docenten allerlei taalprojecten opgezet voor kinderen uit kansengroepen. We helpen jonge afgestudeerden met hun eerste stapjes als ondernemer. Overigens, het strategisch actieplan Limburg in het kwadraat (SALK) was ook voor de KHLim een oproep om ons nog meer in te zetten als dienstverlener in de regio. Deze en vele andere initiatieven op het vlak van onderzoek en dienstverlening geven goed weer hoe wij als KHLim ons engageren voor mensen rondom ons, in onze regio, en ver daarbuiten. Deze zomer waren enkele collega’s met waterzuiveringstechnieken bezig in Ghana, en binnenkort vertrekken een docent en enkele studenten psychiatrische verpleegkunde voor een nieuw initiatief naar Ethiopië. Via onderzoek- en dienstverleningsactiviteiten creëren we nieuwe kennis die doorstroomt naar de regio, maar uiteraard ook naar ons onderwijs. We bieden zo onderzoeksgebaseerd en relevant onderwijs aan waarin creativiteit, ondernemerschap en innovatie een centrale rol spelen. We mogen trots zijn op de inspanningen van alle collega’s die van onze hogeschool een warm nest maken: ze bieden kansen aan jongvolwassenen en maken het verschil in onze regio en in de wereld.

KriZoom verbindt Limburgse cultuureducatie 18 Student fotografie brengt de controverse rond mannelijkheid en mode in beeld

19

Kort nieuws

20

KHLim bouwt mee aan Limburgse Zorgacademie21 Doctoraat over obesitas bij zwangere vrouwen22

Ria Bollen, directeur onderzoek en dienstverlening

3

Met een Erasmusbeurs in Denemarken aan Autonomous Indoor Vehicles sleutelen 4

Manuel Serrao en Carlo Schalley, twee laatstejaarsstudenten professionele bachelor in de energietechnologie, wilden tijdens hun stage de kans grijpen om niet alleen praktijken bedrijfservaring, maar ook een verrijkende levenservaring op te doen. Daarom kozen ze via Erasmus voor een stage in het buitenland.

De MIR-100

Beide studenten kwamen terecht bij de University of Southern Denmark (SDU). In opdracht van het bedrijf MIR of Mobile Industrial Robots, werkt deze universiteit aan de ontwikkeling van een AIV-robot of Autonomous Indoor Vehicle met de naam MIR-100. Deze mobiele robot is uitgerust met sensoren die de omgeving in kaart brengen. Via een HMI of Human Machine Interface, wordt de MIR-100 geprogrammeerd om zelfstandig door een ruimte te navigeren. Deze robot kan bijvoorbeeld dienen om de interne logistiek in een ziekenhuis te ondersteunen. Hij kan verschillende modules dragen, zoals een wasgoedof maaltijdmodule, vuilbakken of een module voor medische instrumenten, en deze naar een gewenste bestemming brengen.

Het was Manuels en Carlo’s opdracht om een laadstation voor deze MIR-100 te ontwerpen en te realiseren, rekening houdend met de mogelijkheden van de robot. Het “laden” van het laadstation heeft in deze context een dubbele betekenis: enerzijds moet de robot zich zelfstandig in het station kunnen positioneren om elektrisch op te laden, anderzijds moet het station de verschillende modules fysisch kunnen “laden”. Voor het mechanisch ontwerp vertrokken ze vanuit 3D-sketches, getekend met GoogleSketchUp en Inventor. Vervolgens bouwden ze maquettes met Lego en houten en metalen prototypes. Na het testen en optimaliseren van deze prototypes, zijn ze tot een definitief ontwerp gekomen.

Lego- maquette van de robot en het laadstation met een module

Voor het elektronisch en softwarematige gedeelte gebruikten ze het opensourcecomputerplatform Arduino. Manuel en Carlo hebben veel tijd en moeite gestoken in dit project en zijn

trots op het resultaat: het totaalpakket van robot en laadstation is 40 procent goedkoper dan dit van concurrerende bedrijven en kan tot 120 procent meer gewicht dragen. Met het bedrijf MIR zijn ze naar de Hannover Messe gegaan, een beurs over mobiele robots. In 2014 zal de Mir100 op deze beurs zijn mogelijkheden illustreren. Het leidt geen twijfel dat AIV’s in de toekomst deel zullen uitmaken van ons dagelijks leven. Tijdens hun vrije tijd wilden beide studenten elke kans grijpen om “internationale” ervaringen op te doen. “We namen deel aan heel wat activiteiten georganiseerd door het Erasmus Student Network (ESN) zoals een cruise van Stockholm (Zweden) naar Talinn (Estland) en een trip naar Legoland en Kopenhagen. Op een “International Dinner” konden we proeven van de typische gerechten uit het thuisland van andere Erasmus-studenten.” Manuel en Carlo kijken met heimwee terug op hun verblijf in Denemarken en besluiten dat deze stage een enorme meerwaarde heeft geboden aan hun opleiding tot professionele bachelor. “Ik raad het elke student aan”, zegt Manuel. ‘Ik heb zoveel geleerd, niet alleen over mechanica, elektronica, robotica. Het is ook een uitgelezen kans om je talenkennis te verruimen. Het viel me zwaar om afscheid te moeten nemen van de vele vrienden die ik daar gemaakt heb!” n Petra Van Gansen

Passie

voor techniek en sport Tim Theunissen, een sportieve laatstejaarsstudent professionele bachelor in de elektromechanica (2013), ging bewust op zoek naar een stageproject waar hij zijn interesse in technologie kon combineren met zijn passie voor sport.

Die mogelijkheid kreeg hij bij Ridley Bikes (officieel “Race Productions NV”) in Paal-Beringen. Ridley is een Belgische fabrikant van fietsen met internationale faam. André Greipel, Jurgen Van Den Broeck en Klaas Vantornhout zijn slechts enkele van de vele bekende wielrenners en veldrijders die op een fiets van Ridley een overwinning wisten te behalen. Ridley heeft de ambitie de beste racefiets ter wereld te bouwen. Het bedrijf werkt voor de ontwikkeling van de fietsen samen met ingenieurs en renners uit professionele teams, zoals o.a. de Belgische Lotto-Ploeg. Tijdens zijn stage heeft Tim ondersteuning geboden aan de R&D-afdeling, waar hij meerdere projecten heeft uitgewerkt. Zo heeft hij o.a. een interne batterijhouder ontworpen. Een professionele moderne racefiets is uitgerust met een batterij die ervoor zorgt dat de fiets kan schakelen op elektronische wijze, wat het rijcomfort bevordert. Een nadeel van deze nieuwe technologie is echter dat de batterij als een “log blok” op het kader gemonteerd moet worden, wat noch de aerodynamica, noch het design ten goede komt. Om dit nadeel weg te werken heeft Tim twee concepten bedacht om een cilindervormige batterij te integreren in het zadel van de fiets. Ridley laat van beide ontwerpen een prototype maken. Afhankelijk van de resultaten van de testen die daarop volgen, zal het beste ontwerp in productie gaan. Een ander ontwerp dat Tim verwezenlijkt heeft, is dat van een toestel om de stijfheid van fietskaders te meten. Een

dergelijk toestel is een absolute must om fietsframes te controleren. Het is in staat om alle vervormingen van het frame, veroorzaakt door de externe krachten die de renner uitoefent, te meten. Hoewel deze tests door meerdere fietsenfabrikanten uitgevoerd worden, is het moeilijk om informatie te vinden over een dergelijk meettoestel. Omwille van de concurrentiedruk geven fabrikanten die over zo’n toestel beschikken, hun geheimen liever niet prijs. Tim heeft bijgevolg zelf een concept ontworpen van een toestel om diverse eigenschappen van een frame te meten. Dit toestel zal helpen de kwaliteit van een nieuw ontworpen fiets tot een hoger niveau te brengen. Tenslotte heeft Tim zijn ict-vaardigheden benut om de “framepaspoorten” van de fietsen van Ridley, te updaten. Deze framepaspoorten, te raadplegen op de website van Ridley, bevatten alle technische gegevens die van belang zijn om een fiets te “tunen”. De eerdere 2D-voorstellingen waren echter onoverzichtelijk. Met Adobe Reader is Tim erin geslaagd gebruiksvriendelijke en interactieve pdf-bestanden te maken in 3D-weergave. Tim kijkt met voldoening terug op een zeer leerrijke en verrijkende stage. Hij besluit vooral trots te zijn op het feit dat enkele ideeën die hij voorstelde, toegepast zullen worden bij de ontwikkeling van de “Dean”, één van de laatste nieuwe fietsen van Ridley, die dit jaar voor het eerst te zien was in de Tour de France. n Petra Van Gansen

5

6

Snelle detectie van bacterien levert meteen job op Luchtweginfecties, veroorzaakt door bacteriën en virussen, kunnen aanleiding geven tot pneumonie, bronchitis, bronchiolitis… Voor kinderen, ouderlingen of patiënten met een onderdrukt immuunsysteem kunnen deze aandoeningen fataal zijn. Tegen virussen kunnen wij ons preventief beschermen door vaccinatie. In de strijd tegen bacteriën worden nog te vaak en teveel antibiotica gebruikt. Deze overconsumptie creëert steeds meer resistente bacteriën. Om de verspreiding van resistente bacteriën tegen te gaan is een snelle detectie absoluut noodzakelijk. Arantxa Penninger, laatstejaarsstudente professionele bachelor in de biochemie, koos Pathofinder (Maastricht) als stageplaats. Dit bedrijf ontwikkelt innovatieve moleculaire testen voor het opsporen van ziekteverwekkers. Arantxa heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van een diagnostisch essay voor de detectie van bacteriën verantwoordelijk voor luchtweginfecties. Het onderzoek is gebaseerd op de Single tube Multiplex Amplification in Real Time, kortweg SMART. Deze techniek, ontwikkeld door PathoFinder zelf, maakt het mogelijk tot twaalf verschillende pathogenen snel te detecteren in één enkele test. Het was Arantxa’s verantwoordelijkheid om probes en primers te ontwikkelen voor deze test. Probes en primers zijn snuffelmoleculen (kleine stukjes DNA), die het mogelijk maken om bacteriën en hun resistentiemarkers te identificeren. Het onderzoek betekent een belangrijke stap voorwaarts in de ontwikkeling van deze test die tot twaalf verschillende bacteriën en hun resistenties detecteert in een tijdspanne van nauwelijks vier uur. Dit is een enorme tijdswinst vergeleken met de klassieke testen die al gauw een paar dagen in beslag nemen. Bij Pathofinder was men uiterst tevreden over Arantxa. Zij kreeg dan ook een job bij Pathofinder aangeboden en werd genomineerd voor de bachelorprijs. n

Paul Vanherwegen en Petra Van Gansen

Studenten Financie- en Verzekeringswezen verkennen nieuwe KBC-toren Wie via de autoweg voorbij Gent rijdt, heeft ongetwijfeld al de “Arteveldetoren” gezien, het opvallende, nieuwe KBC-gebouw, dat een echt landmark vormt. Op 16 mei gingen de studenten van het tweede jaar Financie- & Verzekeringswezen er op bezoek. Na de verwelkoming volgde een bedrijfspresentatie. De studenten maakten kennis met de bedrijfscultuur van KBC, samen te vatten in de slogan “9 to life” en leerden wat KBC allemaal te bieden heeft aan startende bachelors. Vervolgens kregen ze uitleg over de manier waarop ze er kunnen solliciteren en over het verloop van de selectieprocedure. Daarop volgde een levensechte getuigenis: Hilde Broekx, oud-studente van de KHLim en kantoordirecteur bij KBC Gruitrode, vertelde de studenten over haar KHLim-ervaringen en KBC-ervaringen. ’s Middags werden de studenten getrakteerd op een overheerlijke broodjeslunch. Niemand heeft honger geleden, integendeel! In de namiddag werd de groep in drie verdeeld en kregen de studenten een commerciële training. Op een plezierige manier werden de verschillende fases van een verkoopsgesprek toegelicht. Het bezoek werd afgesloten met een afscheidswoordje en een glaasje in zaal “Panorama”; zoals de naam al laat vermoeden: een zaal met een prachtig uitzicht! Tijdens de verschillende sessies hebben de studenten natuurlijk heel wat zalen en lokalen gezien. Ze waren erg onder de indruk van het gebouw en dan vooral van het auditorium: prachtige kleuren, mooi design, … ”Hier les volgen zien we wel zitten”, aldus de studenten van Financie- en Verzekeringswezen. n Martine Meers

Vraag naar meer professionalisering in de herstelbemiddeling De innovatiecel Jeugdhulpverlening van het departement Sociaal-Agogisch Werk (SAW) van de KHLim, voerde van september 2010 tot en met juni 2013 onderzoek naar herstelbemiddeling bij minderjarigen. Het onderzoek resulteerde in een grondige beschrijving van de methodieken, een profiel voor de herstelbemiddelaar en beleidsaanbevelingen.

Herstelbemiddeling is een aanbod aan slachtoffers en minderjarige verdachten of daders van een misdrijf. Het aanbod is vrijwillig, maar steeds in samenspraak met de gerechtelijke autoriteiten. Een neutrale bemiddelaar ondersteunt de partijen bij het zoeken naar een voor hen zo goed mogelijke manier van omgaan met de gevolgen of schade die de feiten met zich meebrachten. Er is de mogelijkheid om zowel rechtstreeks als onrechtstreeks met elkaar in gesprek te gaan. Met beide partijen wordt bekeken of een gezamenlijk gesprek wenselijk is. De partijen beslissen in overleg met de bemiddelaar welke stappen er kunnen gezet worden en welke informatie wordt uitgewisseld. Zo is het mogelijk dat het slachtoffer een antwoord krijgt op vragen, verwachtingen kan uiten ten aanzien van

een akkoord tussen de partijen. Dit akkoord wordt dan neergeschreven in een overeenkomst. Bemiddeling vervangt de gewone gerechtelijke afhandeling niet, maar kan wel van invloed zijn op de verdere beslissingen die genomen worden in het dossier. De gerechtelijke instanties kunnen m.a.w. rekening houden met het resultaat van de bemiddeling. De bemiddelaar is onpartijdig en is er zowel voor het slachtoffer als voor de dader. Elke partij is vrij om deel te nemen en kan op elk moment beslissen om de bemiddeling stop te zetten. De gesprekken zijn vertrouwelijk. Men kan op elk moment een advocaat raadplegen. Eerdere onderzoeksresultaten zeggen tot nu toe weinig over de onderliggende processen die spelen tijdens bemiddeling. Het werkveld signaleerde een nood aan verdere professionalisering

“ Met beide partijen wordt bekeken of een gezamenlijk gesprek wenselijk is.” de dader of herstel kan bekomen voor de materiële en morele schade. Schade wordt zo ruim mogelijk geïnterpreteerd. Voor de dader is het een mogelijkheid om verantwoordelijkheid op te nemen en een kans om iets goed te maken ten aanzien van het slachtoffer. Herstel kan verschillende vormen aannemen: rechtstreeks herstel in natura, plaatsvervangende arbeid, moreel herstel of financiële vereffening. De ouders van minderjarige daders en slachtoffers worden steeds betrokken in de bemiddeling. De gesprekken kunnen leiden tot

in de methodiek van herstelbemiddeling. Tevens zijn er belangrijke methodologische bemerkingen aangaande eerder onderzoek naar herstelgerichte praktijken. Het onderzoek dat de innovatiecel Jeugdhulpverlening voerde naar herstelbemiddeling bij minderjarigen liep in samenwerking met de teams herstelbemiddeling van de HCA diensten BAAL (Hasselt), CAFT (Turnhout) en BIC (Mechelen). Vanuit een uitgebreide literatuurstudie, documentanalyse en bevraging van de deelnemers aan herstelbemiddeling bij minderjarigen, komt het onderzoek tot

Projectleider Gr eet van der Wiel en (links) en on Stéphanie Léga derzoeksters t (rechts) en Ils e Smits presentee resultaten voor rden de een talrijk aanw ezig publiek.

een grondige beschrijving van de methodiek. Deze omschrijving is te zien als een good practice. Deze good practice is getoetst aan de praktijk via observatie en interviews met de herstelbemiddelaars. Via deze toets is de methodiek geëvalueerd en bijgestuurd tot een best practice. De resultaten zijn uiteindelijk vertaald naar een profiel voor de herstelbemiddelaar en naar beleidsaanbevelingen. n Gerard Gielen

Wie zich wil verdiepen in aangepaste methodieken voor herstelbemiddeling kan het rapport online opvragen via http://www.khlim.be/expertise/jeugdhulpverlening-0

7

Het herkennen van talenten zit tussen de neuzen 8

De KHLim telt heel wat volwassen studenten die werken en studeren combineren (KHLim NEXT). Belangrijk is dat kan uitgegaan worden van hun eigen talenten. Soms gaat het om mensen uit kansengroepen. Het verhogen van het zelfbeeld is dan een extra uitdaging. Het departement Sociaal-Agogisch Werk maakt deel uit van een internationaal partnerschap hierrond.

wassen student met als doel de rol van de Met een vierdaags verblijf in volwassen student in zijn eigen leerproParijs eind mei 2013 rondden ences te versterken. ICT speelde een voorkele medewerkers van het deparname rol in het proces van het verbeteren tement Sociaal-Agogisch Werk een van de mogelijkheden en talenten van de succesvol leerpartnerschap rond volwassenen. Het uiteindelijke doel was ‘eTalents’ af tussen zes verschileen betere adaptatie aan de verandelende Europese landen. Partners in rende samenleving en aan de eisen van dit Grundtvig leerpartnerschap kwade arbeidsmarkt. eTalents is een acromen allen uit opleidingen voor volniem dat verwijst naar “eTraining adults wassenen uit Roemenië, Italië, Turf “talent game” learn exploring native talents”. Op zoek naar educatie kije, Spanje, Frankrijk en België. Na een startmeeting in Galati, Roemenië eind 2011, een voorjaarsmeeting in 2012 in Perugia, Italië en een najaars­ Talentopoly meeting in 2012 in Konya, Turkije was dit de laatste coördinaBinnen het project werden zowel tijdens de meetings als torenmeeting waarbij de eindresultaten van de verschillende bij de respectievelijke doelgroepen diverse tools uitgeprobeerd. In functie van de verschillende ervaringen werden ze bijgesteld partners aan elkaar werden voorgesteld. In onze verschillende organisaties treffen we heel hetero- naar bruikbaarheid bij volwassen studenten. Vanuit KHLim gene doelgroepen aan: volwassen studenten, immigranten, presenteerden we verschillende tools en ontwikkelden we een laag opgeleide studenten, studenten met een handicap, man- educatief, communicatief ‘Talents game’, terwijl de Spanjaarden nen en vrouwen uit meer rurale gebieden, jongeren in risico- een adaptatie maakten van het Monopolyspel onder de naam situaties of sociale uitsluiting. Omwille van een gebrek aan Talento(poly). Elk land ontwikkelde ook een eigen personal talents vaardigheden en kwalificaties waren ze vaak niet succesvol in interview (PTI), om de verborgen talenten bij volwassen vorige training en onderwijs. Vanuit deze vaststellingen wilden we de persoonlijke eigen studenten via diverse opdrachten en vragen te ontdekken. talenten van volwassen studenten ontdekken en ontwikkelen De KHLim-versie van dit PTI werd ondertussen met succes bij i.p.v. enkel te focussen op te ontwikkelen competenties zoals de eigen Stuwer-studenten uitgeprobeerd. Stuwer staat voor volwassen studenten die studeren en werken combineren, een bij hen al zo vaak was gedaan. We wilden proberen om het zelfbeeld van achtergestelde onderdeel van KHLim NEXT. Naast educatieve workshops werden ook bezoeken volwassen studenten te verhogen en hen te helpen verborgen bronnen in zichzelf aan te boren met het doel nieuwe uitda- gebracht aan partnerscholen. En zoals een medewerker gingen in het leven en werk aan te gaan. Daarom gingen we schrander opmerkte zit het herkennen van talenten bij samen op zoek naar nieuwe wegen om de eigen persoonlijke volwassen studenten toch vooral tussen de neuzen. n talenten van volwassen lerenden te ontwikkelen en ze te integreren in hun leerproces. Gerard Gielen De nadruk lag bijgevolg niet alleen op het zoeken naar tekorten en leemtes in de kennis en vaardigheden maar vooral Alle tools, games, PTI’s, programma’s van de meetings, op het exploreren van de mogelijkheden en sterktes van de vol- verslagen, evaluaties enz. staan op http://etalents.mixxt.eu

Ook docenten gaan op stage Tijdens de voorbije maanden gingen zes jonge docenten uit de lerarenopleiding kleuter en lager onderwijs op docentenstage. Ze wilden vooral ervaringen opdoen, theorieën uittesten en meer voeling krijgen met de basisschool. Hiervoor trokken ze elk vijf dagen naar een kleuterklas of lagere schoolklas. Er werden contacten gelegd met twee scholengroepen die docenten graag een oefenkans wilden geven, de Speling uit Genk en de KT-scholengroep uit Hasselt. Cristina Dalli, Katrien Degrie, Tine Drijkoningen, Kathleen Hoebregts, Veerle Martens en Kathleen Roosen probeerden elk in hun eigen stageklas enkele didactieken uit hun eigen of andere vakdomeinen uit. Op die manier konden ze zelf ervaren waar de moeilijkheden zich kunnen situeren voor een student. Ze wilden ook graag onderzoeken of de kloof tussen theorie en praktijk werkelijk zo groot is als men wel eens beweert. Door docentenstage te doen konden zij in elk geval alweer

Doordat Katrien bijna een hele week in eenzelfde klas doorbracht, kon ze ook ervaren hoe snel er een sterke band met de kleuters kan ontstaan. Ook Kathleen R. bracht zowel vertrouwde als minder vertrouwde activiteiten aan in de klas. Als pedagoge werkte ze een waarneming uit rond spiegels die ze normaal tijdens haar lessen samen met de eerstejaarsstudenten Bachelor Kleuteronderwijs opbouwt. In een nieuwe klas met vijfjarigen moest ze

“Ook zij waren soms zenuwachtig, hadden handen tekort, waren doodop aan het einde van de dag, waren soms ontgoocheld en hebben fantastisch gefaald.”

Een docent is net als een student Doordat de docenten zelf wat tijd hebben mogen doorbrengen in een stageklas kunnen ze zich beter inleven in hoe het voor een student moet zijn om stage te doen. Ook zij waren soms zenuwachtig, hadden handen tekort, waren doodop aan het einde van de dag, waren soms ontgoocheld en hebben “fantastisch” gefaald. Daarnaast hebben ook zij de kans gekregen om geslaagde activiteiten te doen, om te leren uit hun fouten, om te ervaren hoe het is om mee te draaien in een basisschool en om steeds opnieuw verwonderd te zijn over de spontaneïteit van de kinderen. Kort samengevat: een unieke kans om te groeien in hun persoonlijke en professionele ontwikkeling. n Katrien Degrie en Kathleen Roosen

een brug slaan tussen de theorie en de praktijk.

Van wiskunde tot scheerschuim Katrien probeerde niet alleen eigen vakdidactieken uit, maar ging ook te rade bij collega’s en bracht zo ook wiskunde, wereldoriëntatie … in de klas. Het maken van roomijs om bij de pannenkoeken te serveren werd zeker gesmaakt. Daarnaast kon ze, als docent Nederlands, zelf ervaren wat het is om schrijven te introduceren bij 5-jarigen. Het was al indrukwekkend om te zien hoe snel de kleuters hiermee aan de slag gingen, maar dat moment waarop de kleuters plots voorstelden om zélf een mededeling te schrijven naar hun ouders zal haar toch steeds bijblijven.

wel al haar trucjes uit de kast halen om de kleuters actief betrokken te houden. Het experimenteren door de kleuters kwam immers spontaan minder goed op gang dan verwacht. Ging de interesse misschien meer uit naar de nieuwe ‘juf’ in de klas dan naar het spiegelend materiaal? Bij de 2,5-jarigen waar ze de meeste tijd doorbracht, probeerde ze ook om andere vakken aan bod te laten komen. Vooral het experimenteren met scheerschuim was voor de kleuters echt een topper!

Docenten en kleuters expe rimenteren m scheerschuim et

9

Oud-KHLim-student

10

verricht baanbrekend werk in aidsonderzoek Geoffrey Férir, oud-student professionele bachelor Biomedische Laboratoriumtechnologie van de KHLim, studeerde verder voor een master in de biomedische wetenschappen aan de KU Leuven. Nadien kon hij als doctoraatsstudent aan de slag aan het Rega-instituut. Daar deed hij onderzoek naar de antivirale activiteit en het werkingsmechanisme van enkele natuurlijke eiwitten uit algen en bacteriën. Hij verdedigde op 3 juni 2013 met succes zijn doctoraat over dit onderwerp.

Natuurlijke eiwitten blijken aidsvirus te remmen Het HIV-1-virus en het HSV-2-virus veroorzaken twee van de meest voorkomende seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA’s), namelijk aids en genitale herpes. Er blijkt bovendien een sterk verband te bestaan tussen het voorkomen van deze twee aandoeningen. Het aidsvirus infecteert bepaalde cellen van ons immuunsysteem door aan te grijpen op specifieke receptoren van deze cellen. Het aangrijpen op deze receptoren wordt mogelijk gemaakt door

Van professionele bachelor tot doctor

de aanwezigheid van een soort suikers op het virusomhulsel. Deze suikers vormen dus een interessant doelwit voor een nieuwe klasse van antivirale produc-

ten, de carbohydraatbindende agentia, of kortweg CBA’s genoemd. Wanneer deze CBA’s binden aan de suikers op het virusomhulsel, verliest het virus zijn vermogen om cellen te infecteren en vermindert de verdere verspreiding vanuit reeds geïnfecteerde cellen. Griffithsine (GRFT), één van de meest krachtige CBA’s, is een natuurlijk eiwit genoemd naar de rode alg waaruit het wordt geïsoleerd. Uit het eerste deel van het onderzoek van Geoffrey blijkt dat deze stof, afzonderlijk of in combinatie met andere virusremmers, een krachtige antivirale werking heeft. Deze ontdekking is een belangrijke stap in de ontwikkeling van een werkzaam microbicide. Dergelijk microbicide kan bijvoorbeeld gebruikt worden in een vaginale/rectale gel die vrouwen/mannen kunnen gebruiken (zonder medeweten van andere personen) om zich te beschermen tegen HIV en mogelijke andere SOA’s. In een tweede deel van zijn onderzoek onderzocht hij twee natuurlijke bacteriële eiwitten, namelijk enerzijds feglymycine (FGM) afkomstig uit de bacterie Streptomyces en anderzijds labyrinthopeptine A1 (LabyA1), geïsoleerd uit de actinomyceet Actinomadura. FGM bindt aan de suikermoleculen op het virusomhulsel en verstoort zo de interactie van het virus met de receptoren op de immunsysteemcellen, waardoor in-

fectie met HIV verhinderd wordt. LabyA1 interageert, net als FGM, met de suikermoleculen van het virus, maar op een nog ongekende plaats, met een breedspectrum anti-HIV en anti-HSV activiteit tot gevolg. Deze tweevoudige antivirale werking maakt van LabyA1 een zeer interessante microbicidekandidaat. In veiligheidsstudies werd bovendien aangetoond dat dit eiwit geen nadelige effecten heeft op de cellen uit de vagina, dat er geen ontstekingsreactie door optreedt en dat er geen toxisch effect is op de natuurlijke vaginale flora (o.a. Lactobacillen) die noodzakelijk is voor een optimaal vaginaal milieu. Ook kan LabyA1 samen gebruikt worden met andere antivirale middelen en versterkt het in sommige gevallen zelfs hun werking. Geoffrey onderzocht GRFT en LabyA1, als potentiële microbicidekandidaten voor de preventie van de meest voorkomende seksueel overdraagbare virale pathogenen HIV en HSV. B o v e n d i e n blijkt uit zijn onderzoek dat FGM een belangrijk nieuw eiwit is voor de ontwikkeling van eventueel krachtigere HIV-remmers (op receptorbindingsniveau). Wie weet vinden we binnen een aantal jaren deze eiwitten terug in de nieuwste antivirale middelen tegen HIV en HSV! n

Brunhilde Keijers en Marie-Anne Demeersseman

Brug tussen technologische en medische kennis In het nieuws horen we regelmatig berichten over nieuwe ziekteverwekkers en de daarmee gepaard gaande dreiging van epidemieën. Infectieziektes worden steeds vaker van dier op mens overgedragen. Denk maar aan het vogelgriepvirus, waarvan bijna jaarlijks een nieuwe variant de kop opsteekt, of de ziekte van Lyme, die via een tekenbeet veroorzaakt kan worden. Voor ziekenhuispatiënten is de tegen antibiotica resistent geworden ziekenhuisbacterie een bijkomend probleem. Het is een uitdaging voor de geneeskunde deze ziekteverwekkers zo snel mogelijk te detecteren en efficiënt te behandelen. Wouter Uten

“uitvinding” meteen gepresenteerd op C-mine Crib Op 11 september lanceerde de Stad Genk op de voormalige mijnterreinen van Winterslag C-mine Crib, het centrum voor creatieve innovatieve business. Eén van de jonge ondernemers die daar gevraagd werd om zijn project te presenteren, was Wouter Uten. Hij ontwikkelde tijdens zijn stage een algoritme dat toelaat dat laboratoriumanalyses veel systematischer en sneller kan doen verlopen. Wouter Uten is ondertussen gestart met Fastfinder om zijn software te commercialiseren. KHLim ondersteunt jonge ondernemers Na afloop van zijn stage en zijn studies besloot Wouter immers op zelfstandige basis te gaan werken, waarbij hij als eerste project het tijdens zijn stage geleverde werk verder uitwerkt en optimaliseert. KHLim-docent marketing Dirk Janssen begeleidt hem bij zijn eerste stappen als ondernemer. Innovatiecel Zorg en Techniek Aangezien dit IT-project gerelateerd is aan zorgtechnologie, kadert het ook mooi binnen de overkoepelende innovatiecel “Zorg en Techniek” van de KHLim – KHLeuven die alle departementen en expertisecellen groepeert met als hoofddoelstelling interdisciplinair onderzoek en dienstverlening voor de zorgsector te verlenen.

Wouter Uten, laatstejaarsstudent professionele bachelor in de elektronica en informatie- en communicatietechnologie, met een sterke interesse in de medische wereld, verkoos stage te lopen bij PathoFinder, een biotechnologisch bedrijf gespecialiseerd in moleculaire diagnostische testen. Om een patiënt optimaal te helpen, is een snelle en efficiënte identificatie van pathogenen of ziekteverwekkers een absolute must in de medische diagnostiek. PathoFinder heeft een eigen ontwikkelde technologie, SmartFinder genaamd, die het mogelijk maakt tot 22 pathogenen in één enkele test te detecteren. De analyse van deze testen gebeurt manueel: een biomedisch expert interpreteert de data van de diagnostische testen en beslist of het al dan niet om een infectie gaat. De identificatie en classificatie van pathogenen is echter een zeer gevoelig, complex en tijdrovend proces. Foutieve interpretaties zijn daarbij niet uit te sluiten. Daarom besloot PathoFinder zelf software te ontwikkelen die een gestandaardiseerde diagnose van de data levert. Bij de ontwikkeling van deze software heeft Wouter een belangrijke rol gespeeld. Hij heeft een algoritme ontworpen om een correcte analyse van de data te bekomen. De nieuw ontwikkelde software is gebruiksvriendelijk en biedt een enorme tijdswinst ten overstaan van de manuele analyse. Foutieve interpretaties zijn bovendien definitief verleden tijd. Wouters puike prestatie werd opgepikt door VOKA (Vlaams netwerk van ondernemingen), dat hem prompt nomineerde voor de Q-stage-award. Wouter presenteerde zijn know-how op C-mine Crib en kreeg heel wat belangstelling van verschillende bedrijven en organisaties, en tevens ook van investeringsmaatschappijen. n

Bart Jacobs en Petra Van Gansen

11

Studenten Bachelor Kleuteronderwijs maken prentenboeken voor hun kleuters 12

Lisa Dullers

Wietse Sarrau

‘Lila en Lola’

Lisa: n

Tijdens mijn opleiding raakte ik erg ge-

‘Kirans Ri Ra Rommel’

Wietse: n

Heel mijn leven schrijf ik al graag gedichten en verhalen. Ik heb al eerder geprobeerd

ze enorm veel kunnen betekenen voor kleu-

mijn verhaal. Ook heb ik de verschillende

om een prentenboek te maken, maar mijn

ters. Vooral de humor in prenten en tekst

culturen en huidskleuren in mijn stageklas

inspiratie liet me telkens in de steek. Ik zag

erin geïntegreerd.

dit opleidingsonderdeel dan ook als een

n

Aangezien ik niet zo’n tekenaar ben, heb

unieke kans.

In mijn klas zat een tweeling die ik nooit uit

ik al snel beslist om vooral te werken met

elkaar kon houden. Dit zorgde voor grap-

Fimo-klei, in combinatie met andere ma-

ouders gescheiden zijn. Zijzelf vond dit

pige taferelen. Zo kreeg ik het idee om zelf

terialen en technieken zoals lego, papier,

verschrikkelijk. Haar papa moest vaak laat

een prentenboek te maken over de avontu-

verf, ecoline.

werken en dan kwam er een nanny op haar

Mijn prentenboek had veel succes in mijn

en haar zusje passen. Ik zag aan haar hoe

De uitdaging voor mij was om een pren-

stageklas. Daarom heb ik een verteltafel

ze daaronder leed en besloot hierover een

tenboek te illustreren zonder al te veel te-

aangeboden zodat de kleuters met de klei-

verhaal te schrijven. Ik liet mijn prentenboek

kentalent. Ik maakte gebruik van verschil-

figuren het verhaal konden naspelen. We

lende technieken. De achtergronden gaf ik

hebben het verhaal ook samen gedramati-

weer met een combinatie van tekenen en

seerd.

verbondenheid tussen de kleuters onder-

ren van een tweeling.

opvullen met pastelkrijt. De personages

n

n

daarom koos ik dit als uitgangspunt voor

seren.

n

Mart:

boeid door prentenboeken. Ik merkte dat

sprak mij aan. Dit wou ik ook kunnen realin

Mijn kleuters houden niet van opruimen,

Mart Poelmans

‘Een tweede mama voor Max’

n

n

In mijn klas zat een kleuter waarvan de

wel op een positieve manier eindigen. n

Ik merkte dat dankzij dit prentenboek de

Ik heb hard gewerkt aan mijn prentenboek

ling enorm ging groeien. Ze begonnen

maakte ik uit knipsels van behangpapier

en vind dat ik er fier op mag zijn. Ik denk

spontaan over het verhaal te schilderen en

en stof. Om de figuren wat meer dimensie

erover om het boek uit te geven. Ik ben van

brachten de personages binnen in hun rol-

te geven, koos ik ervoor om armen, benen

plan nog eens een ander prentenboek te

en haren uit Fimo-klei te maken. Tijdens

maken met een heel andere verhaallijn en

mijn stage liet ik mijn kleuters ook creatief

een andere techniek.

n

lenspel. n

Als ik mijn boek nu in mijn handen hou, begin ik een beetje te blozen van trots! Ik

aan de slag gaan met deze materialen.

wil misschien nog een prentenboek maken,

Dat de kleuters nu van mijn eigen pren-

maar dan wil ik een andere techniek probe-

tenboek kunnen genieten, maakt mij erg

ren toe te passen. Ik weet dat er heel veel

trots. Het lijkt me geweldig om een vervolg

tijd in kruipt, dus ik wil hier dan ook 100%

te schrijven, maar eerst moet ik nog even

voor gaan.

bekomen van mijn eerste prentenboek. Het was een intensief proces!

Studenten Bachelor in het Kleuteronderwijs kunnen in hun derde opleidingsfase een deel van hun programma zelf samenstellen. Negentien studenten kozen voor het keuzeonderdeel ‘prentenboeken maken voor kleuters’, dat begeleid werd door Jo Huylebroeck (docent beeld) en Marleen Mesotten (docent Nederlands en muzische vorming). De studenten moesten heel wat kennis en vaardigheden inzetten die ze tijdens hun opleiding verworven hebben: kinderliteratuur, ontwikkelingspsychologie, beeldend representeren, ICT, creativiteit … Hun inspiratie vonden ze in hun stageklas. Dat leverde een mooie en originele collectie prentenboeken op.

Sally Hiemeleers

Anja Maris

‘Vogel vliegt het best’

Han Thoma

‘Voorzichtig graag’

‘Een meester voor Fleur’ 13

Sally: n

Ik liep dit jaar stage in een graadklas en

n

Mijn inspiratie putte ik uit de omgang tus-

Han: n

In een prentenboek kan je een heleboel

merkte dat de jongste kleuters niet al-

sen kinderen en dieren. Op de zorgboer-

creativiteit kwijt. Ik had al een verhaal in

tijd mochten meespelen met de oudsten

derij waar ik stage heb gelopen, merkte

gedachten en dit was de uitgelezen op-

omdat ze iets (nog) niet zo goed konden.

ik dat er een heel intense band bestaat

Daaruit putte ik mijn inspiratie om een ver-

tussen kinderen en dieren. Ik heb ervaren

haal te schrijven over een vogel die letterlijk

dat zelfs de meest verlegen kinderen hele-

en figuurlijk neerkijkt op de andere dieren,

maal openbloeien met dieren in de buurt.

maar achteraf inziet dat iedereen zijn eigen

n

Anja:

n

Ik heb met mijn prentenboek muzisch ge-

portuniteit om dit uit te werken. n

Het verhaal is gebaseerd op een situatie in mijn klas: een kleuter vond het vreemd dat hij een meester had in plaats van een juf.

n

Ik heb met collages gewerkt: ik zocht in

talenten heeft. Als ze die talenten samen in-

werkt in de kleuterklas. De kinderen heb-

tientallen tijdschriften naar de juiste kleur,

zetten, kunnen ze veel meer bereiken.

ben het verhaal nagespeeld en ze hebben

de juiste vorm en het juiste decor. Het was

Ik koos voor zelf getekende figuren, don-

een nieuw verhaal verzonnen met dezelf-

soms dagen zoeken naar de knipsels die

ker omlijnd en ingekleurd met aquarelleer-

de personages. Het prentenboek had een

ervoor zouden zorgen dat de sfeer van de

bare stiften, waardoor ik diepte-effect kon

enorme invloed op mijn zorgkleuter, een

creëren. Dit combineerde ik met aquarel

kleuter met sociaal-emotionele proble-

aangebracht met een plat penseel of met

men.

groeiproces overloop, geeft het me enorm

PlayMais. Ik gebruikte ook papier met ver-

prent goed zat. n

Als ik terugkijk naar het begin en het hele

Ik heb al een tweede verhaal geschreven,

veel voldoening om uiteindelijk een echt

schillende patronen. Ik tekende alle onder-

over de axenroos. Ik vind het zelf wel een

afgewerkt prentenboek in handen te heb-

delen apart en bracht dan alles samen in

mooi verhaal en ook de mensen aan wie ik

ben, iets wat helemaal van mezelf is. n

Photoshop. Deze techniek gaf me de kans

het verteld heb, waren heel enthousiast. Ik

om te werken met halve pagina’s die elkaar

denk dat dit verhaal wel eens mijn volgen-

aanvullen, waardoor ik een soort flapjes-

de prentenboek zou kunnen worden.

n

Marleen Mesotten

boek kon maken. n

Binnen het vak ‘zorgbreed werken’ gebruikte ik mijn prentenboek om het welbevinden van een zorgkleuter te verhogen. We zochten de talenten van ieder kind en knutselden medailles waarop stond waar iedere kleuter goed in was.

n

Ik ben supertrots op het eindresultaat en wil zeker enkele uitgeverijen aanschrijven met een dummy en enkele prenten. Wie weet ziet iemand iets in mijn boek en kan ik het op kleine schaal uitgeven. Heel wat vrienden willen al graag een exemplaar kopen. Ik heb de smaak te pakken en sluit een vervolgverhaal niet uit.

19 studenten Bachelor in het Kleuteronderwijs kozen voor het keuzeonderdeel ‘prentenboeken maken voor kleuters’.

Bree in staat van oorlog 14

Honderd jaar geleden, aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog, was het leven in Bree turbulent. In dit Limburgs stadje doen verhalen over deze woelige periode nog steeds de ronde. Een spionne en zelfs de toenmalige secretaris van de koning kwamen uit Bree. Ook de nabijheid van het neutrale Nederland maakte Bree een mogelijke halte in een ontsnappingsroute. Van 25 februari tot 1 maart brachten de leerlingen uit de 2 BVL-klassen van de middenschool Heilig Hart Bree de Eerste Wereldoorlog in een multimediale kunstweek tot leven. De derdejaarsstudenten Project Kunstvakken (PKV) van de lerarenopleiding secundair onderwijs begeleidden de projectweek.

De kunstweek was voor de studenten de kers op de taart van een intensief proces dat in september van start ging. In het eerste semester maakten de PKV’ers een artistiek filmpje over de Eerste Wereldoorlog in Bree. Zo konden ze zich verdiepen in de geschiedenis van Bree. Bij de aanvang van het academiejaar dompelde Rik Van de Konijnenburg, voorzitter van de Breese erfgoedraad, de studenten onder in die geschiedenis. Vooral de periode tussen 1910 en 1914 stond centraal. Tijdens een fietstocht in en rond Bree maakten de studenten kennis met dat rijk oorlogsverleden. Dikwijls komt de Westhoek aan bod als het over de Eerste Wereldoorlog gaat. Toch heeft het oosten van België ook intense oorlogsjaren gekend.

Geschiedenis komt met multimedia tot leven In het tweede semester stond de multimediale kunstweek in de middenschool centraal. Na een voorbereidingsproces van enkele weken gingen de studenten met de leerlingen aan de slag. Ook tijdens de kunstweek stonden media centraal. De middenschool was niet de enige partner van de KHLim. Ook het platform voor mediawijsheid (samenwerking CANON Cultuurcel en BAM) was betrokken partij. De multimediale ervaringen van de PKV’ers kunnen via dat platform met andere lerarenopleidingen gedeeld worden. Media kwamen in allerlei vormen aan bod. Sommige groepjes maakten een film, een groep trok naar een radiostudio, nog een andere groep heeft inter-

views over de grote oorlog in Bree afgenomen en verwerkt. Het was mooi om te zien hoe goed jongeren zich konden uitdrukken in een medium dat dicht bij hen staat. De geschiedenis werd op diverse manieren tot leven gebracht en met andere leerlingen gedeeld. Op het einde van de week toonden de tweedejaars enkele producten tijdens een interactief spel aan de leerlingen van het eerste jaar. Na afloop van het spel stonden de glazen met fruitsap klaar om te toosten op een leerrijke week. n

Tobias Frenssen

Enkele resultaten van de week staan op www.kunstweekbree-WO1.weebly.com

extra

met een 

Tom Briers: het leven van een “oudere” student ziet er nu eenmaal iets anders uit.

Een diploma halen lijkt voor vele 18-jarigen een goede keuze voor een betere toekomst. Het leven biedt veel mogelijkheden maar een diploma opent vele deuren. Soms gebeurt het al eens dat je deze inzichten pas op latere leeftijd krijgt of dat je gedurende een heel lange tijd andere doelen na te streven had. Tom heeft jarenlang in de horeca gewerkt. Samen met zijn vrouw heeft hij twee schattige zonen van vier en twee jaar. Mede door zijn kinderen heeft hij het besluit genomen om terug te gaan studeren. Zijn lange dagen in de horecawereld hebben hem er toe aangezet om een nieuwe uitdaging te zoeken in zijn leven, zodat hij meer tijd zou kunnen doorbren-

Op de campus van de Lerarenopleiding blijkt dat er toch heel wat studenten zijn die afwijken van het ‘algemene beeld’ van een student. Tom Briers (32 jaar), Lieve Steensels (31 jaar) en Ann Vanvuchelen (44 jaar) zijn allemaal studenten aan de Lerarenopleiding Secundair Onderwijs in Diepenbeek. Allen hadden ze een andere daginvulling, maar uiteindelijk zijn ze toch terug op de schoolbanken beland.

gen met zijn kleine rakkers. Lieve werkte in een zorginstelling. Zij heeft een diploma als kok, maar na het beëindigen van haar contract in de horeca zag ze het niet meer zitten om terug naar de restaurants en cafés te gaan. Ook omwille van haar drie kinderen die ze dan nog maar weinig zou zien heeft ze deze beslissing genomen. Haar grote droom was altijd al leerkracht worden. Ann heeft jarenlang in het onderwijs gestaan, maar zij heeft jammer genoeg nooit het vereiste diploma behaald. Om haar talenten niet verloren te laten gaan, heeft ze toch nog besloten om terug naar school te gaan. Het leven van deze studenten ziet er nu eenmaal anders uit dan dat van de

doorsnee studenten, die niet voor het huishouden of voor kleine kinderen moeten zorgen. Tom, Lieve en Ann geven dan ook grif toe dat de combinatie niet altijd even gemakkelijk is. De KHLim is op de hoogte van hun situatie. Toch verwachten ze geen extra steun of maatregelen van de school. Tom: “Ik heb zelf gekozen voor deze weg en ik wist op voorhand dat het zwaar zou zijn.” “Gelukkig zijn de docenten vaak heel erg meelevend en hebben ze wel respect voor de situatie”, zegt Lieve. n

Hanne Dreesen

Tom, Lieve en Ann volgen de bacheloropleiding in het dagonderwijs, via de reguliere trajecten. Tom Briers is ondertussen overgeschakeld naar het avondonderwijs. Hij had aanvankelijk gekozen voor Voeding-Verzorging omdat dit een knelpuntvak is. Daardoor had hij recht op een uitkering. Maar aangezien dit vak hem niet zo lag, gaat hij nu opnieuw werken en tijdens het avondonderwijs zijn studies verderzetten voor Nederlands en Geschiedenis. Naast deze volwassenen die tussen de “jonge” studenten zitten, zijn er ook heel wat “oudere” studenten die dankzij aangepaste trajecten een bachelordiploma halen. KHLim NEXT biedt al jaren heel wat mogelijkheden om via avondlessen en zelfstudie die nodige credits te behalen. In september 2013 schreven ongeveer 200 studenten zich hiervoor in: de lerarenopleidingen zijn erg populair, zowel kleuter, lager als secundair onderwijs. Elk jaar is er ook een grote groep volwassen studenten die via KHLim NEXT begint aan Verpleegkunde. Verder zijn er ook groepen voor de bachelor Orthopedagogie en voor de bachelor Bedrijfsmanagement (Accountancy-Fiscaliteit). n www.khlim.be/next

15

the classroom

Flipping

16

Hoe bereid je je voor op een stageles? Je neemt de lesstof door en hoopt dat de leerlingen geconcentreerd naar je luisteren? Helaas lukt dit niet altijd goed. Gooi het roer eens om: wat denk je ervan om de klassikale instructies om te zetten in een YouTube–college? Flip your classroom! Flipping the classroom is een organisatievorm in het onderwijs waarbij je klassikale kennisoverdracht vervangt door online video’s. Het idee is afkomstig van de Khan Academy, een online school die in de Verenigde Staten gratis lessen geeft aan leerlingen van het basis- en secundair onderwijs, maar wordt nu meer en meer toegepast in ons land. Leerlingen luisteren en kijken thuis naar de uitleg van de lesstof, waardoor er in de les tijd vrijkomt voor dingen die normaal als huiswerk worden opgegeven. Naar aanleiding van een e-mail van Erwin Meyers, een leraar wiskunde van de WICO-Campus uit Overpelt, hebben studenten Nederlands van de KHLim ervoor gekozen om een project uit te werken omtrent dit concept. Meyers is dan ook een voorstander van het idee flipping the classroom. “Vroeger ging bijna de volledige les op aan theorie en moesten we op het einde nog gauw oefeningen maken. Die werkten ze thuis af zonder dat ik nog feedback kon geven. Nu begeleid ik mijn leerlingen als een coach. Ik kan differentiëren. Vroeger stelde ik een probleem pas vast als ze een onvoldoende hadden voor een toets.”

De klas op z’n kop

Flipping the classroom heeft dan ook veel voordelen. Ten eerste kunnen leerlingen de lessen volgen in hun eigen tempo. Zo is er meer klassikale tijd beschikbaar voor het beantwoorden van vragen, individuele aandacht, verdieping en activerende didactiek. Het concept kan bijdragen aan gedifferentieerd onderwijs en maakt het voor leerlingen mogelijk om instructies te krijgen op hun eigen tempo. Ze kunnen het filmpje pauzeren wanneer ze willen of opnieuw afspelen totdat ze het snappen.

Ten tweede zijn leerlingen tegenwoordig zo digitaal onderlegd dat het voor hen heel natuurlijk is om op deze manier lesstof te leren. Meyers vindt het dan ook belangrijk dat leraars zich aanpassen aan de digitalisering. ‘Met de klas hebben we ook een Twitteraccount. Daarop discussiëren de leerlingen ’s avonds met elkaar over de leerstof. Als ze vragen hebben, krijgen ze vaak meteen een antwoord van klasgenoten. En ik twitter zelf ook mee.” Nochtans hebben sommige leerkrachten hun twijfels. Eerst en vooral stellen ze zich de vraag hoe ze in de gaten kunnen houden of leerlingen de leerstof hebben geleerd. Als leerlingen echter in een klaslokaal zitten en naar een uitleg luisteren, betekent dit ook niet automatisch dat er geleerd wordt. Misschien gaat de informatie wel het ene oor in en het andere oor uit. Erwin Meyers legt er ook de nadruk op dat flipping the classroom als een extra tool gehanteerd moet worden naast alle andere werkvormen. “Lesgeven is inspireren: dat lukt nooit met alleen maar onlinevideomateriaal.” Op de site www.khanacademy.org vind je duizenden video’s over zo goed als alle onderwerpen. Enkele filmpjes van flipped classroom-pionier Salman Khan zijn ondertussen ook al vertaald in het Nederlands. De site www.khanacademy.nl is dan ook zeker een bezoekje waard! n

Karen Timmermans

De studenten van het derde jaar Nederlands hebben hierover filmpjes gemaakt: https://sites.google.com/site/instructiefilmpjesnederlands/home

Erasmus in Orléans

17

Foto: Jessica Brummans trok samen met Lisa Beckers naar Orléans

Jessica Brummans, studente van de lerarenopleiding secundair onderwijs, combineert Frans en Economie. Het voorbije academiejaar trok ze met een Erasmusbeurs vijf maanden naar Orléans. “Ik wou mijn gesproken Frans nog bijwerken. Een taalbad zou de beste oplossing bieden. En als toekomstig leerkracht Frans lag Frankrijk natuurlijk het meest voor de hand. En ik had ook wel eens zin in een avontuur ver van huis!” Op uitwisseling gaan is ook voor een groot stuk leren je plan trekken. “Lessen volgen was in het begin zeker niet gemakkelijk. In Orléans kreeg niemand een cursus! De studenten moeten het doen met hun notities en af en toe powerpointpresentaties van de proffen.” Jessica moest ook stage lopen daar. “Onze stage was vooral een observatiestage omdat de leerkrachten in de secundaire scholen in Frankrijk een nog strakker tijdschema volgen dan hun collega’s bij ons in België. Hierdoor kunnen ze zich niet permitteren ons veel les te laten geven! De leerstof die zij zien is veel moeilijker en uitgebreider dan wij in België moeten geven aan onze leerlingen. Toch heeft de stage ons veel bijgebracht wat de verschillen in de schoolstructuur en het lesgeven tussen België en Frankrijk betreft.” Erasmus schrikt nogal wat studenten af omwille van het financiële plaatje. Maar Jessica vond het best doenbaar. “Zelfs

als niet-beursstudent kreeg ik een Erasmusbeurs in België. Hiervan kon ik gemakkelijk de huur van het kot betalen.” Jessica Brummans: “De voordelen van Erasmus zijn legio: een levenservaring erbij, nieuwe culturen leren kennen, de taal leren, nieuwe vrienden maken, kortom het is een ‘once-in-a-lifetime’ kans! Je leert er ook zelfstandig worden, wat een grote stap is naar de volwassenheid en het leven na je studies.” n Door Steffi Oosterbosch

Collega-studenten Frans brachten Jessica en Lisa een bezoekje.

KriZoom verbindt Limburgse cultuureducatie KriZoom 18

In Vlaanderen zagen vorig jaar zeven expertisenetwerken het levenslicht. Ieder netwerk vaart een koers die aansluit bij de kansen en de noden van de regio. Ook draagt ieder netwerk een eigen naam. KriZoom verwijst naar een rizoom, een wortelnetwerk. De initiatiefnemers hopen dat het expertisenetwerk zich als een ondergronds wortelsysteem over de provincie zal verspreiden en zich in de regio zal verankeren. De ‘K’ voor rizoom verwijst naar de beginletter van kunst, cultuur en creativiteit. De activiteiten, werkgroepen en vergaderingen van KriZoom staan open voor iedereen die betrokken is bij en/of geïnteresseerd is in cultuureducatie. n

KriZoom is een expertisenetwerk dat Limburgse cultuureducatoren samenbrengt. Dit netwerk realiseert de KHLim in opdracht van minister Smet en minister Schauvlieghe. De ambitie is om zoveel mogelijk educatoren uit de sectoren onderwijs, cultuur en jeugd te verbinden. Jeroen Vanesser en Tobias Frenssen zijn beiden initiatiefnemer van dit netwerk. Daarnaast zijn ze allebei lectoren binnen de lerarenopleiding van de KHLim. Het informele netwerk dat de KHLim, dankzij de kunsteducatieve opleidingen, reeds bezat, werd in de vorm van KriZoom geformaliseerd en uitgebreid. Het collectieve geheugen van de Limburgse cultuureducator zal de lancering van KriZoom op 21 februari wellicht niet snel vergeten. Het atelier van kunstenaar Koen Vanmechelen was de gedroomde locatie om het startschot voor het Limburgs cultuureducatieve netwerk te geven. Dat atelier ligt op de gelatinesite in de Hasseltse kanaalkom. Na een speeddate met meer dan honderd deelnemers kregen Soheila Najand, een Nederlandse filosofe/kunstenares, en Koen Vanmechelen het woord. Na de lezingen maakten de aanwezigen de vertaalslag naar de eigen beroepspraktijk in kleinere groepen. Iedere groep kreeg een plaats in speciaal ingerichte broedkamers.

Meer info: www.krizoom.be Een werktafel in C-Mine Cultuurcentrum stond op 18 april geprogrammeerd. Gerhard Jäger was de centrale gast van de avond. Hij is de grondlegger van het ABC-huis en de gelijknamige ABC-studio’s. Binnen dat huis en die studio’s speelt de leeromgeving een cruciale rol. ABC staat voor Art Basics for Children. Gerhard is ervan overtuigd dat de educator en de leermethode centrale schakels in het leerproces zijn. Toch vindt hij dat de derde schakel, de leeromgeving, dikwijls over het hoofd gezien wordt. De uitleg over de ABC-werking en de verkenning van de studio waren zonder twijfel inspirerend voor de aanwezigen.

21 februari: lancering Krizoom in atelier Koen Vanmechelen

In 2013-2014 starten een aantal werkgroepen op die projecten en acties uitwerken rond thema’s die relevant zijn voor Limburg. De volgende thema’s werden door een groep van 38 Limburgse cultuureducatoren naar voor geschoven: muzisch werken, lerarenopleiding, DKO, statuut cultuureducator, danseducatie, crack in het vak/jong talent, interdisciplinaire projecten, interregionale samenwerking, cultuur en onderwijs, communicatie, erfgoed en beleid. Een aantal concrete projecten staat al vast. Zo organiseert KriZoom volgend jaar in samenwerking met Z33 een studiedag over de cultuureducator in opleiding. Een vervolgtraject wordt in samenwerking met het Krokusfestival georganiseerd. n Tobias Frenssen

Student fotografie brengt de controverse rond mannelijkheid en mode in beeld Fotografie is de plek van vrije meningsuiting van kunstenaars en fotografen. Het is een fundamentele vrijheid en een grondwettelijk recht, voortdurend geconfronteerd met de openbare moraal en censuur. Dit heeft Kenny Lauwerijssen, student fotografie van de MAD-faculty goed begrepen. Controverses: een afbeelding, een tekst, een verhaal… ze hebben de aantrekkingskracht van de vertelling, het onverwachte en vaak het memorabele. Op een vertellende wijze prikkelen zijn modefoto’s onze intelligentie en maken taboes bespreekbaar. Ze brengen waarden, ideeën en herinneringen over homoseksualiteit in beeld. Vandaag de dag is er een toenemende intolerantie tegen holebi’s. Deze homofobie is de aanleiding voor zijn modereportage over en rond homoseksualiteit. De verhalen die hij in beeld brengt, echt beleefd of fictief, doen immers een beroep op de zintuigen, gaande van de emotie tot het verstand en ook de verbeelding. Ze hebben de bijzonderheid dat ze een verhaal, een controverse illustreren. Het gaat over een conflict, soms over een openbaar debat, maar steeds over de uitdrukking van meningen rond homoseksualiteit en het mannelijk lichaam in mode.

De toenemende beelden van mannen in de visuele cultuur is verbonden met de toenemende populariteit van narcisme en homo-erotiek. De exploratie en de vertegenwoordiging van het mannelijk lichaam is de focus binnen het werk van Kenny Lauwerijssen. Mode en reclame worden tegenwoordig overspoeld met fantastische foto’s van mannen. Maar wat is de macht van deze foto’s? De modefoto’s van Lauwerijssen zijn een ideaal voorbeeld: zijn foto’s roepen niet alleen de kwestie van realisme op, maar ook van het ‘echte’ voor vele kijkers. De presentatie van de man is alles behalve objectief. Het cliché van de sterke man blijft overeind, hij wordt machtig, fors en atletisch afgebeeld en indien naakt ligt de focus enkel op de lichaamsbouw: spiermassa, six-pack, … In mode is dit beeld al sterker vertegenwoordigd, al dan niet in een light-versie afhankelijk van het product. Het probleem met het manbeeld in de hedendaagse beeldcultuur ligt bij de mannen zelf. Een man stelt zich kwetsbaar op, hij neemt door zichzelf te tonen dezelfde positie in die tot heden aan de vrouw besteed was. Hij laat zich keuren en beoordelen. n dr. Dirk Reynders (MAD-faculty)

Foto van Kenny Lauwerijssen, zie ook cover

19

20

Orthopedagogie verhuisd naar Diepenbeek

Het departement Sociaal-Agogisch Werk is tijdens de zomervakantie verhuisd van de Oude Luikerbaan in Hasselt naar de campus in Diepenbeek. In Diepenbeek kwam veel ruimte vrij dankzij de nieuwbouw die het departement Handelswetenschappen en Bedrijfskunde onlangs betrok. Eind juni kwamen alle personeelsleden nog even samen op het grasveld voor hun oude campus om afscheid te nemen van hun vertrouwde omgeving. Op de campus in Diepenbeek heeft de KHLim nu de meeste opleidingen samen: Industriële Wetenschappen en Technologie was er al van oudsher. In 1997 kwam Handelswetenschappen en Bedrijfskunde van Genk over naar Diepenbeek. In 2002 kreeg de Lerarenopleiding secundair onderwijs er een groots gebouw en een sporthal (HealthCity). In 2010 concentreerde de KHLim alle trajecten voor werkstudenten (KHLim NEXT) in Diepenbeek. Met SAW erbij heeft de KHLim nu ongeveer 4000 studenten op de campus in Diepenbeek en is daarmee veruit de grootste “bewoner” van de universitaire campus.

Industrieel ingenieurs geïntegreerd in universiteit Tien jaar hebben de voorbereidingen geduurd, maar eindelijk is het zover. De academische bachelor en master industrieel ingenieur van de KHLim zijn vanaf 1 oktober officieel een deel van de universiteit KU Leuven. In heel Vlaanderen verhuisden op dat ogenblik alle academische opleidingen die nog aan hogescholen verbonden waren – naast de industrieel ingenieurs ging het ook om o.a. architectuur, handelswetenschappen en kinesitherapie – naar de universiteiten waarmee ze geassocieerd zijn. Omwille van de specificiteit in Limburg, richtten KU Leuven en UHasselt samen een faculteit voor de industrieel ingenieurs op, waar dus de opleidingen van Xios en KHLim terecht kwamen. KHLim en Xios werkten overigens al drie jaar samen in FI². Voor de studenten en docenten in Diepenbeek verandert er weinig: de lessen blijven grotendeels doorgaan in de labo’s en auditoria van de hogescholen. Maar het diploma zal er wel anders uitzien!

Ann Moons nieuwe directeur MAD-fac

De Media, Arts and Designfaculty (MAD-faculty) bundelt de kunstopleidingen van de KHLim en PXL, resp. in Genk (C-mine) en Hasselt (Elfde Linie). Om de MAD-faculty tot een Europese speler te maken, hebben beide hogescholen An Moons aangesteld als directeur. Van haar wordt verwacht dat de internationale uitstraling van de MAD-faculty in onderwijs en onderzoek zich ten volle ontwikkelt. Hieraan zullen ook de KU Leuven en de UHasselt die mee de MAD-faculty besturen, hun bijdrage leveren.

KHLim bouwt mee aan

Limburgse Zorgacademie Op 25 september legde minister Jo Vandeurzen de eerste steen van de Limburgse Zorgacademie (LiZa). Die komt op de zorgcampus Schiepse bos in Genk waar o.a. ook het Ziekenhuis Oost-Limburg gevestigd is. De KHLim en Kasog vzw (HBO Verpleegkunde Genk) trekken er samen een nieuwe campus op voor meer dan 1200 studenten verpleegkunde. 21

Luc Van Gorp, departementshoofd Gezondheidszorg van de KHLim: “Wij gaan samen in Genk bouwen, maar we duwen niet zomaar twee bestaande scholen bij elkaar. KHLim, Hoger Beroepsonderwijs Verpleegkunde Genk en ZOL zijn al jaren bezig met het uitwerken van een nieuwe visie over zorg en zorg­ opleidingen.” Dat nieuwe concept komt niet zomaar uit de lucht vallen. De KHLim heeft de laatste jaren heel wat middelen geïnvesteerd in onderzoek naar innovatief onderwijs. Luc Van Gorp: “We zijn toonaangevend geworden op dat vlak. Onze Leerzorgcentra, waar onderwijs en werkveld op een unieke manier samen ‘school’ maken, zijn een referentie in Vlaanderen.” Ook de digitale voortgangstoets die de KHLim samen met partners uit de Associatie KU Leuven ontwikkelde om alle studenten continu de kans te geven zelf hun kennis te toetsen, is een knap staaltje van innovatie binnen het onderwijs.

Leren doe je samen LiZa staat voor een doorgedreven samenwerkingsverband tussen diverse onderwijsniveaus enerzijds en tussen onderwijs en werkveld anderzijds vanuit het geloof dat op deze manier een kwalitatieve patiëntenzorg kan gereali-

seerd worden. De samenwerking tussen KHLim, HBO en ZOL in de Limburgse zorgacademie staat garant voor kwalitatieve opleiding, vorming en professionalisering van (kandidaat-)zorgverleners en medewerkers. Men wil een gedifferentieerd onderwijsaanbod bieden, afgestemd op de noden van de ruime regio. Verder zorgt dit voor een continue professionalisering van het beroep van verpleegkundige en vroedvrouw. Tot slot vormt de samenwerking een garantie voor zorginnovatie en voor praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek. Luc Van Gorp: “Werkveld en onderwijs gaan samen voor goede zorg. Met onze nieuwe campus opereren we vanuit één ankerpunt voor een regio met partners over de sectoren heen. Genk is een zorgstad bij uitstek met een welzijns- en zorgcampus, met hoofdkwartieren van Wit-Gele Kruis, Familiehulp, ZOL, ... Onze keuze voor Genk is een bewuste keuze. LiZa moet het gezicht worden van zorg(opleidingen) voor de regio.” Christien Vranken, directeur van HBO Verpleegkunde Genk: “Wij verwachten van onze studenten dat ze zorg kunnen verlenen die maximaal aansluit bij de hedendaagse inzichten. Dat vormt een topprioriteit. Door een doorgedreven samenwerking met ZOL en KHLim bren-

gen we werkveld, onderwijs en onderzoek dichter bij elkaar. De integratie van werkveldexpertise en evidence-based practice in de opleiding is dan een evidentie. Bovendien kunnen we vanuit het LiZa nog beter onze rol vervullen in het levenslang leren van studenten en professionals, maar ook van iedereen in de regio die een link heeft met zorg.” De uitdagingen voor de zorgsector zijn niet min: een vergrijzend Limburg en een toenemende diversiteit in de samenleving. Het stijgend aantal studenten in de gezondheidszorg, en zeker aan de KHLim en HBO Verpleegkunde Genk, is alvast een opsteker. Vlaanderen moet een arbeidsreserve opbouwen want over enkele jaren zal de uitstroom van gepensioneerde zorgverleners alleen maar toenemen. De campus, een investering van 14,7 miljoen euro, wordt opgetrokken aan de overkant van de hoofdingang van het ziekenhuis. In totaal zal het gebouw 8577 m² groot worden. KHLim neemt daarvan tweederde voor zijn rekening. In september 2015 trekken de leerlingen van HBO Verpleegkunde Genk van de Welzijnscampus (Weg naar As) naar hun nieuwe lokalen. Tegen dan zal ook het departement Gezondheidszorg van de KHLim verhuizen naar Genk. n

22

Doctoraat over obesitas bij zwangere vrouwen Annick Bogaerts, docente in de opleiding Vroedkunde, begon in 2007 met een onderzoeksproject rond zwangerschap en obesitas. In 2010 startte ze met steun van de KHLim daarrond een doctoraatsonderzoek aan de KU Leuven. In juni verdedigde ze dit met succes. Daarom

organiseerde KHLim-Quadri samen met de KU Leuven en het UZ Leuven een symposium rond de problematiek. Meer dan 150 vroedvrouwen, verpleegkundigen, artsen, psychologen en andere zorgverleners betrokken bij de zorg van de zwangere vrouw waren present. n

Eén vrouw op de drie start zwangerschap met overgewicht Uit het onderzoek onder leiding van prof. dr. Roland Devlieger van de dienst gynaecologie en verloskunde van UZ Leuven, blijkt dat obesitas voor, tijdens en na de zwangerschap een belangrijk en toenemend gezondheidsprobleem is. Het gewicht dat vrouwen behouden na de bevalling, bepaalt het risico op hoge bloeddruk, diabetes, keizersnede en het krijgen van een zware baby bij een volgende zwangerschap.

Jonge vrouwen die aan kinderen denken, starten hun zwangerschap dus beter met een gezond gewicht. Annick Bogaerts: “In Vlaanderen start bijna één vrouw op drie met overgewicht of obesitas aan de zwangerschap en dit percentage blijft stijgen. Alleenstaande vrouwen, vrouwen met kinderen, allochtone vrouwen en vrouwen met een lagere opleiding lopen het meeste risico. In Limburg en Vlaams-Brabant is

de gewichtstoename tijdens de zwangerschap gemiddeld zelfs het hoogst. Obese vrouwen vertonen ook meer angstgevoelens tijdens de zwangerschap.” Op basis van deze bevindingen pleiten de onderzoekers voor de implementatie van een zorgpad voor vrouwen met overgewicht en een kinderwens, zowel voor, tijdens, als na de zwangerschap. n

ie Word de beste vers van jezelf, in 75 versies Droom je van een studie in de informatica of KMOmanagement? Word je graag verpleegkundige of leraar, kies je voor een carrière als verzekeringsagent? Hoe dan ook, haal het maximale uit jezelf.

Je toekomst begint bij KHLim. We bieden een 20-tal professionele bachelors aan op de campussen van Hasselt en Diepenbeek. Het gaat om driejarige opleidingen in: • Accountancy - fiscaliteit • Bedrijfsmanagement • Bedrijfsvertaler en -Tolk • Biomedische Laboratoriumtechnologie • Chemie • Elektromechanica • Elektronica - ICT • Energietechnologie (Elektrotechnieken) • Financie- en verzekeringswezen (financiewezen / vastgoed) • KMO-management • Lerarenopleiding - Kleuteronderwijs • Lerarenopleiding - Lager onderwijs • Lerarenopleiding - Secundair onderwijs • Logistiek management • Management assistant (HRM, Media & Event) • Marketing (sales management / innovatief marketing management) • Milieuzorg • Office Management • Orthopedagogie • Rechtspraktijk (recht / milieu / vastgoed) • Verpleegkunde • Vroedkunde

Er zijn voor deze bacheloropleidingen ook een aantal specifieke trajecten voor volwassenen en werkstudenten. Zie www.khlim.be/next voor trajecten in Bedrijfsmanagement, Lerarenopleiding Kleuter- & Lager Onderwijs, Secundair Onderwijs, Orthopedagogie en Verpleegkunde.

De KHLim biedt ook een aantal academische opleidingen aan in de kunsten, in de MAD-faculty, i.s.m. PXL. Op Campus C-mine (Genk) en Elfde Linie (Hasselt) vind je onder meer Animatiefilm, Televisie-Film, Interaction Design & Game Design, Fotografie, Grafisch ontwerp, Juweelontwerp & Edelsmeedkunst, Vrije kunsten en Productdesign.

Jouw doel gaat misschien verder: na een bacheloropleiding kan je specialiseren via een bachelor-na-bachelor: Boekhoudkundige en Fiscale Expertise, Buitengewoon Onderwijs, Orthopedagogisch management, Schoolontwikkeling, Sociale Gezondheidszorg en Zorgverbreding en remediërend leren.

Verder zorgt de KHLim voor heel wat navormingstrajecten, onder meer door een 25-tal postgraduaten.

De academische opleiding industrieel ingenieur van de KHLim wordt vanaf 2013-2014 als gezamenlijke opleiding van de UHasselt en de KU Leuven aangeboden onder de vleugels van de nieuwe Faculteit Industriële Ingenieurswetenschappen (FIIW). De UHasselt werkt hiervoor nauw samen met de Faculteit Industriële Wetenschappen van de KU Leuven.

Op de website www.khlimquadri.be vind je het totaaloverzicht van de navormingen die de departementen en onderzoekscellen van de hogeschool jaarlijks aanbieden. Ook hier geldt jouw levenslange opdracht: Word de beste versie van jezelf.

Volg ons op Facebook facebook.com/khlim Volg ons op Twitter Twitter.com/khlim

ste e b e d n e d r e W versie van zichzelf

en Han ja Maris n A , rs e mele r aan Sally Hie atste jaa elmans, in hun la o P n t te r g. 12) a rk p e M au, ie ook a Zij w reltjes. (z ietse Sarr eid(st)er. a rl p W , te k u rs tu e le s ll k r ls voo Lisa Du n net af a rden stuk tudeerde . Het we rs te u Thoma s le k or oeken vo prentenb

www.snoekx.com [email protected]