Verslag Werkbezoek Denemarken 8 tot en met 11 september 2015

Verslag Werkbezoek Denemarken 8 tot en met 11 september 2015

Verslag werkbezoek Denemarken, Marjan van den Hoek en Brigitte Theeuwen

0

Werkbezoek Denemarken 8 tot en met 11 september 2015 Inleiding Van 8 tot en met 11 september 2015 heeft JSO een werkbezoek aan Denemarken georganiseerd. Het gezelschap bestond uit vertegenwoordigers van gemeenten (bestuurlijk en ambtelijk) en organisaties voor (jeugd)zorg en welzijn. Met als gastvrouw in Denemarken Lone Leth Larsen, die als Deense met internationale werkervaring voortreffelijk de brug tussen Denemarken en Nederland wist te maken. Het centrale thema van het werkbezoek was: ‘De transities in het sociale domein’. Dit is een kort verslag van het bezoek, voorzien van enkele in het oog springende verschillen en lessen en met excuses voor de soms wat Engelse terminologie.

Algemene toelichting op de Deense bestuurlijke situatie Denemarken kent een wat andere bestuurlijke structuur dan Nederland. Men heeft er drie bestuurslagen, namelijk: - De staat - De regio’s - De gemeenten


1

In 2007 heeft er een ingrijpende stelselherziening plaatsgevonden (een (de)centralisatie). De veertien regio’s hebben taken overgedragen naar enerzijds de staat, anderzijds de gemeenten. Het aantal regio's is teruggebracht tot vijf regio’s. Daarnaast zijn de 270 gemeenten heringedeeld tot 98 nieuwe gemeenten (van minimaal 20.000 inwoners). Deze herindeling gaat nog steeds door; gemeenten fuseren nog steeds. Aanleiding voor deze stelselherziening was de noodzaak voor een ‘efficiëntere en beter werkende gezondheidszorgsector’. Het ging niet direct gepaard met bezuinigingen, maar met het oog op het groeiende aantal ouderen was kostenbeheersing wel element van de inzet. Anno 2015 hebben gemeenten de taak om 2% te bezuinigen op het sociaal domein. De staat en de gemeenten mogen belasting innen en de inkomsten daarvan besteden; tezamen circa 53% van het inkomen. Het systeem van gemeentelijke belastingen (circa 25%) wordt gereguleerd/gecontroleerd door de staat. De regio wordt gefinancierd met bijdragen van het rijk en de gemeenten. In Denemarken kent men geen ziektekostenverzekering. De regio’s en gemeenten zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van de zorg (gezondheidszorg, ouderenzorg, gehandicaptenzorg, et cetera). Inwoners betalen dus geen ziektekostenpremie of eigen bijdrage. De gehele zorg is gratis toegankelijk. Het recht op kennis en het recht op zelfbeschikking liggen aan het fundament van de Deense samenleving.

In de haarvaten van de Deense democratie is het recht op zelfbeschikking en ontwikkeling diep verankerd, geheel in lijn met het gedachtegoed van filosoof Grundtvig. Sinds 1844 bestaan daardoor in Denemarken Volkshogescholen en zijn onderwijs en bibliotheken, ook tegenwoordig, voor iedereen in elke levensfase gratis beschikbaar. De overheid, met de drie bestuurslagen, is dus dé dominante en bepalende partij in Denemarken. Opmerkelijke verschillen: - Gratis zorg, onderwijs, kinderopvang, et cetera - Gemeenten maken beleid en voeren zelf taken uit - Gemeenten heffen belasting voor de taken die zij zelf uitvoeren - Geen ziektekostenverzekering De gemeenten De gemeenteraad wordt gekozen door de bevolking. De burgemeester eveneens. Men kent geen wethouders zoals we ze in Nederland kennen. Er zijn een aantal vakraads-commissies (bijvoorbeeld sociale zaken, economie en werk) onder leiding van een commissievoorzitter, samengesteld uit de raad. De grootste partijen zijn in de meeste commissies vertegenwoordigd en leveren vaker een commissievoorzitter.


2

De commissies zijn erg invloedrijk en beschikken over grote budgetten. De commissievoorzitter is te vergelijken met een wethouder, zij het dat het uit principe parttime functies zijn. Het ambtelijk apparaat bestaat uit een aantal directies onder leiding van een CEO. Omdat de gemeente naast het formuleren van beleid ook zelf uitvoert (zie paragraaf De zorg), bestaan deze sectoren uit honderden medewerkers en gaan er vele miljoenen in om. De -

taken van de gemeenten liggen onder andere op de volgende terreinen: Gehandicaptenzorg en geestelijke gezondheidszorg Kinderopvang Onderwijs Ouderenzorg Gezondheidszorg (preventie) Werkgelegenheid

Opmerkelijke verschillen: Monistisch stelsel: de gemeenteraad bestuurt de gemeente Gekozen burgemeester Geen wethouders, maar parttime commissievoorzitters van raadscommissies Raadscommissies hebben budgetrecht Gemeente verantwoordelijk voor beleid en uitvoering op veel terreinen Nauwelijks keuzevrijheid van zorgaanbieder voor inwoners


3

De zorg De regio’s zijn verantwoordelijk voor de ziekenhuizen, huisartsen (ook vrij gevestigde) en psychiatrische zorg (behandeling). Voor hun financiering zijn ze aangewezen op bijdragen van de staat en de gemeenten. Een gemeente betaalt het ziekenhuis dus voor de ligdagen van haar inwoners. Een grote prikkel om dus én veel aan gezondheidspreventie te doen én te zorgen dat inwoners snel uit het ziekenhuis kunnen, met zorg thuis en flankerende voorzieningen. Gemeenten bepalen het beleid op bijvoorbeeld sociale zaken en ouderenzorg en voeren het ook uit. Er zijn nauwelijks private zorgaanbieders. Bijna het gehele voorzieningenaanbod is gemeentelijk; de medewerkers, zoals bijvoorbeeld fysiotherapeuten, zijn ambtenaren en zijn onderdeel van een sector. Er bestaan wel een aantal private zorgaanbieders. Zij zijn voor hun financiering afhankelijk van de instroom van inwoners. De gemeente betaalt alleen als de kosten niet hoger zijn dan van een gemeentelijke voorziening. Het voordeel voor inwoners kan zijn dat private zorgaanbieders extra zorg kunnen verlenen die niet door de overheid vergoed wordt, inwoners moeten dat dan wel zelf kunnen betalen. Viborg In Viborg (gemeente met circa 90.000 inwoners) werken bij de directie Job & Welfare 3.600 medewerkers en gaat er 360 miljoen om. Onder Job & Welfare vallen de afdelingen Health & Eldercare, Social services (18+) en Employment.

Onder social services in Viborg vallen: - Gehandicaptenzorg - GGZ - Zorg voor gemarginaliseerden (waaronder daklozen, verslaafden, huiselijk geweld) Het gaat zowel om ambulante zorg als om wonen met zorg. De helft van het budget wordt besteed bij de eigen gemeentelijke voorzieningen, de andere helft is bestemd voor het inkomen van zorg bij andere gemeenten, de regio of private partijen. Verslag werkbezoek Denemarken, Marjan van den Hoek en Brigitte Theeuwen

4

Motto voor zorg in Viborg: het is jouw leven, wij kunnen je ondersteunen, uitdagen en samen waarde creëren.

Gemeenten en regio bepalen in overleg de volumes van de zorg, waarbij de rol van de gemeente dominant is. De gemeente heeft wel eigen inkomsten, de regio niet. Viborg heeft afgelopen jaar een uitgebreid traject ingezet om burgers te betrekken bij de ontwikkeling van het sociale beleid. Doel was draagvlak voor de implementatie van het beleid. Politici zijn de straat opgegaan en naar de mensen toegegaan. Er zijn talloze bijeenkomsten georganiseerd en er werd ook samen gegeten. Het motto is: ‘It’s your life – we support, challenge and create value together’ met de vier uitgangspunten (en vrije vertaling): - Respect for differences (verschillen mogen er zijn) - Inclusion (geen uitsluiting) - Coping with your every day life (in staat zijn je dagelijkse leven te leiden) - ‘we leave no one behind’ (niemand wordt in de steek gelaten) GGZ in Viborg De regio is verantwoordelijk voor de diagnose en behandeling; de gemeenten voor de sociale activiteiten (waaronder activering en dagbesteding), de begeleiding (every day life) en de rehabilitatie. Het accent is door de tijd verschoven van isolatie naar zorg naar rehabilitatie. In die opvatting is zorg tijdelijk van aard, geen enkele zorgverlener beoogt onmisbaar te zijn in het leven van een inwoner, wel om er een tijdje te zijn als ondersteuning en dan weer een stap terug te doen. De focus ligt op het volledige leven van inwoners, niet op een diagnose of label alleen. De geboden zorg heeft een vrijwillig karakter, wanneer mensen die niet willen accepteren, wordt zorg niet opgedrongen. Wel wordt geïnvesteerd in motiveren en opbouwen van een goede relatie, tegelijkertijd respecteren professionals het recht op zelfbeschikking altijd. Gemeente Viborg: ”We zien iedereen op de eerste plaats als inwoner en willen elk mens zo aanspreken” Uitgangspunten voor GGZ zorg zijn: - Recovery and rehabilitation (genezen en herstel in leefomgeving) - Cooperation and coherence (samenwerkende en afgestemde zorg) - Early intervention (vroegtijdige interventies) - Overall view (holistische aanpak) - Relations (relaties) - Flexibility and flow (flexibel en energie door betrokkenheid) Het aanbod bestaat uit dagbesteding, ondersteuning thuis (ook digitaal) en groepswonen (met 24-uursbegeleiding of alleen overdag). Economische ontwikkeling Door de herindeling en de herstructurering heeft de gemeente meer kracht om op economisch vlak te handelen en beleidsterreinen met elkaar te verbinden. Een inzicht dat de medewerkers van de gemeente Viborg hebben, is dat een hoge werkloosheid leidt tot een grotere zorgvraag. Ondanks het recht op onderwijs en kansen voor bijscholing in elke levensfase, kent Viborg een hoge jeugdwerkloosheid.


5

Gemeente Viborg: Veel werkloosheid = veel zorg De huidige aanpak vindt plaats vanuit de Triple Helix gedachte: onderwijs, ondernemingen en overheid. Ook vanuit het lokale niveau onderneemt men internationale handelsmissies, naar bijvoorbeeld China en Jordanië. Een succes is dat Apple vlakbij Viborg een majeure investering zal doen, daarmee denkt men dat de lokale economie de broodnodige nieuwe economische impuls krijgt (vooral gericht op bouw en infrastructuur ten behoeve van het datawarenhuis). Opmerkelijke punten: - men spreekt niet over cliënten maar over inwoners (of burgers) - goede coördinatie is nog een puzzel: afspraak nu is dat de eerste contactpersoon (sociaal werker) verplicht is om met alle andere professionals af te stemmen - de gemeente wil zoveel mogelijk binnen de gemeente oplossen, zelf organiseren en in eigen hand houden in plaats van inkopen - in die context kunnen inwoners kiezen voor een bepaald soort zorg, maar de gemeente bepaalt wel hoeveel het mag kosten


6

Verpleegcentra in Denemarken Er zijn twee verpleegcentra bezocht, een ouder centrum en een gloednieuw centrum. Deze centra zijn bestemd voor ouderen die zorg behoeven in verband met somatische en/of psychogeriatrische aandoeningen. Mensen kunnen zich voor een appartement inschrijven bij de gemeente. Een gemeentelijke indicatiecommissie geeft de indicatie af en bespreekt wekelijks de wachtlijsten (urgentie). Er zijn ook woningen in de omgeving van het verpleegcentrum beschikbaar. Zorg en wonen zijn gescheiden: mensen huren hun woning en betalen hiervoor dus, net als een ieder, maandelijks huur, eventueel met een vorm van huursubsidie. De zorg wordt geboden door de gemeente en is gratis. De appartementen voldoen aan alle eisen die aan zelfstandige woningen worden gesteld. Mensen kiezen zelf voor het zelfstandig wonen in een appartement in een verpleegcentrum, daarmee blijft het hun vrijwillige keuze óf ze de geboden hulp aanvaarden. Het personeel gaat hier heel ver in: dagelijks wordt gevraagd aan welke hulp die dag behoefte is en ze betreden niet ongevraagd de woning of het appartement. Dit sluit een op een aan bij een cultuur van zelfbeschikking, hetgeen overigens ook een wettelijk recht is. En wil de bewoner niets, dan gebeurt er niets. Het zorgconcept is erop gericht uit te zoeken wat mensen zelf kunnen of weer zelf kunnen met gerichte fysio- of ergotherapie. Hierop wordt een behandeling afgesproken die de zorgprofessionals samen met de inwoners realiseren. Belangrijk is dat de professionals het juiste frame hiertoe creëren: zelf doen wat kan, beweging stimuleren, geen zorg uit handen nemen, maar zelfstandigheid creëren. Hoe probeert men in Viborg te voorkomen dat mensen in verpleegcentra komen? De gemeente zet stevig in op rehabilitatie en behoud van vitaliteit. Mensen boven de zeventig jaar krijgen in Viborg jaarlijks een “scan” aangeboden, als onderdeel van het beleid om ouderen langer zelfstandig mèt kwaliteit, thuis te laten wonen. Dit houdt in dat een professionele contactpersoon met een ergotherapeut en een fysiotherapeut bij iemand thuis observeren hoe iemand zich redt bij alledaagse zaken (aankleden, douchen, eten klaar maken, ontbijten, boodschappen doen, schoonmaken et cetera). Verslag werkbezoek Denemarken, Marjan van den Hoek en Brigitte Theeuwen

7

Daarbij wordt gekeken of er door middel van het trainen van sommige functies iets aan de conditie is te verbeteren. Dit verhoogt de levenskwaliteit en verlaagt de kosten. Deze therapie wordt óf bij mensen thuis geboden óf in een verpleeg- of gezondheidscentrum. Viborg heeft als gemeente tachtig fysio- en ergotherapeuten in dienst om met bewoners te werken aan hun (fysieke) zelfredzaamheid. Verpleegcentra werken in beperkte mate met vrijwilligers: alleen in de aanvullende sfeer (activiteiten, sport, godsdienst, zingen en dergelijke). De familie wordt betrokken zoveel als zij én de oudere willen. Er wordt (net als bij ons) gebruik gemaakt van nieuwe technologische ontwikkelingen en domotica in de centra/appartementen. Zowel ten behoeve van de arbeidsomstandigheden van het personeel (ingebouwde rails met tilliften, douchestoelen, touchscreenschermen in de woningen) als ten behoeve van de kwaliteit en efficiëntie van de zorg (digitale systemen, controle op medicatie van thuiswonende ouderen via webcam). De investeringen worden gedaan door de gemeente, soms in samenwerking binnen de regio. Het bespaart tijd en administratie en fouten en communicatiestoornissen komen minder voor. Denemarken kent geen gesloten afdelingen voor mensen met dementie. Ook op de afdelingen met dementerenden gaan de deuren, binnen en naar buiten, niet op slot. Het is wettelijk verboden mensen van hun vrijheid te beroven. Men werkt met slimme toepassingen als GPS in het alarmeringsmedaillon, bewegingssensoren in de vloer (zodat men merkt wanneer iemand valt of gaat dwalen), foto’s van bomen of een zee op deuren en een bewegingsmelder (soort ringleiding) rond het terrein. Daarbij is men van mening dat mensen een reden hebben om weg te lopen: pijn, overprikkeld of depressief. Er worden verschillende manieren ingezet om dit te beperken. In het nieuwe centrum wordt veel aandacht besteed aan het gebouw en de sfeer. De waarden zijn: huiselijk, presentie (mensen nabij) en flexibiliteit. Het gebouw mag niet op een instelling lijken. Er moet uitzicht zijn en rond de instelling lopen enkele wandelpaden waar de zintuigen worden geprikkeld (muziek, vogels, bloemen, bessentuin), maar niet te veel. De omgeving is zo ingericht dat het mensen blij maakt, zij zich wel inspannen en daardoor beter kunnen slapen. En de paden lopen rond, zodat mensen als vanzelfsprekend in de buurt van het gebouw blijven. Medicatie wordt alleen gegeven voor de behandeling van de ziekte. Niet om mensen rustig te houden of in slaap te brengen. Opmerkelijke punten: De vraag/behoefte van de bewoner staat écht centraal Scheiding van wonen-zorg volledig doorgevoerd Geen gesloten afdelingen Gebruik van technologie en domotica gefinancierd door de gemeente Verslag werkbezoek Denemarken, Marjan van den Hoek en Brigitte Theeuwen

8

MultiFunC, een instelling voor criminele jeugdigen MultiFunC is een regionale instelling voor criminele jongeren van vijftien tot achttien jaar. De gemeenten zijn de 'klant' en betalen deze bovenregionale voorziening (ten behoeve van gebruik door eigen inwoners). De manager noemt MultiFunC een ‘anti-instelling’: het is een instelling waar de deur (in principe) niet op slot zit en waar de jeugdigen wonen en behandeld worden. Voor onderwijs, werk, sport, et cetera gaan ze naar reguliere voorzieningen in de stad. De jongeren die in de instelling wonen, hebben serieuze gedragsproblemen en zijn meestal met justitie in aanraking geweest. Multifunc kan gezien worden als een open instelling, met een beperkt aantal behandelplaatsen met een halfopen karakter. Dit houdt in dat jongeren bij een overtreding van de gedragsregels in hun bewegingsvrijheid worden beperkt: ze kunnen dan niet meer naar buiten. Zo’n verbod duurt maximaal vijf dagen, maar kan wel opnieuw worden opgelegd wanneer er een nieuwe overtreding wordt begaan waarbij de jongere zichzelf of (mensen in) de samenleving in gevaar brengt (wettelijk maximum is 30 van 365 dagen). Dit worden “secured places” genoemd, waarvan 126 in heel Denemarken zijn.

De uitgangspunten: - Op basis van de Universele Verklaring van de Rechten van het Kind mogen jeugdigen (18-) die gearresteerd zijn, niet in een instelling verblijven met volwassen gedetineerden. - Detentie van kinderen moet zo kort mogelijk. - Motto: MultifunC zet zich in om voor de jongeren die bij hen wonen een leven zònder criminaliteit ín de samenleving mogelijk te maken. Daarom speelt een groot deel van het leven van de jongeren zich ook buiten de instellingsmuren af en is er veel begeleiding beschikbaar voor de mensen die daar met deze jongeren te maken hebben (24 uur per dag). - “It’s not your fault”: ingezet wordt op het begrijpen van het gedrag van de jongere. - Een family team ondersteunt de ouders, hoe na afloop van het verblijf om te gaan met de jongere zelf, school, peers et cetera. De nazorg duurt zes maanden. Criteria waarom jongeren in deze voorziening verblijven zijn onder andere: - Detentie (veroordeeld voor een serieuze misdaad) - Gevaar/schade voor zichzelf of anderen - Observatie - Behandeling in de thuissituatie is niet mogelijk - Of een combinatie van bovenstaande. Verslag werkbezoek Denemarken, Marjan van den Hoek en Brigitte Theeuwen

9

De beslissing voor plaatsing wordt niet door een rechter genomen, maar door de gemeente. Er wordt met verschillende therapieën en methodieken gewerkt (evidence based). Aanvullend is er een systeem van belonen: elke jongere kan bij goed gedrag punten verdienen, die kunnen worden ingewisseld voor bijvoorbeeld gamen, film kijken of snoep. De jongeren die veroordeeld zijn voor “kleinere criminele activiteiten” en de jongeren die veroordeeld zijn voor ernstige criminele activiteitein worden niet gezamenlijk behandeld. De gedragsproblematiek van de laatste groep wordt als dermate ernstig gezien dat men niet wil dat de andere groep dat gedrag als voorbeeld gedrag kan gaan gebruiken door er in een kwetsbare levensfase mee in aanraking te komen. Onderzoek wijst uit dat in West Europa en ook in Denemarken crimineel gedrag van jongeren afneemt. Met betrekking tot de recidivisten zijn cijfers voor Denemarken in 2006 dat 2 jaar na behandeling 82 % van de jongeren weer crimineel gedrag vertoont, en 56% ernstig crimineel gedrag. De cijfers van MultifunC liggen aanmerkelijk lager met respectievelijk 74% en 37,5%. Aan de oorsprong van met name ernstig crimineel gedrag ligt volgens MultifunC ernstige hechtingsproblematiek, ontstaan in de jongste jaren van iemands leven. Lars: “Wat hebben we eraan wanneer jongeren zonder criminaliteit binnen de muren van deze instelling kunnen leven: waar het omgaat is dat ze zonder criminaliteit buiten de instelling kunnen leven” Bij MultifunC is ook aandacht voor de familie, ouders komen vaak op bezoek en worden vanaf de eerste opnamedag ondersteund. Na de opnameperiode die vaak zes tot negen maanden duurt, geeft het “aftercare”-team van MultifunC nog zes maanden ondersteuning aan huis. In de eerste periode gaat dat om meerdere dagen per week en ouders kunnen 24 uur per dag bellen met het family team. Opmerkelijke punten: - It's not your fault: nadruk ligt niet op straf en repressie - Relatie instelling – reguliere voorzieningen (onderwijs, sport) - Ondanks intensieve aanpak toch hoge recidive, effecten kunnen pas na zeven jaren onderzoek goed bekeken worden


10

Gezondheidscentrum in Kolding Het gezondheidscentrum waar wij op bezoek zijn geweest, ziet er gloednieuw uit en is gebouwd naast een ziekenhuis, dat biedt unieke mogelijkheden voor samenwerking, verbeteren van hulp gericht op snelle rehabilitatie en kostenreductie. Een dag verzorging in het ziekenhuis kost 14.000 kronen (vergelijk € 2.000) en een ambulante behandeling in het gezondheidscentrum varieert tussen 300 en 1.400 kronen (vergelijk € 43 en € 200). Het ziekenhuis kent jaarlijks 17.000 opnames en het gezondheidscentrum 220.000 behandelingen. Daarnaast betaalt de gemeente nog wel aan de huisartsen die privaat gevestigd zijn.

De taken van het gezondheidscentrum zijn onder andere: - Preventie - Bevorderen van de algemene gezondheid van alle burgers en patiënten - Rehabilitatie na ziekenhuisopname Het gezondheidscentrum maakt deel uit van het gezondheidsbeleid dat gericht is op het realiseren van een gezonde omgeving. Daarin heeft de gemeente ook oog voor speelplaatsen bij scholen, mogelijkheden om te bewegen in de openbare ruimte, fietspaden, et cetera, want preventie hoort ook bij de stedenbouwkundige planning. De directeuren van de verschillende gezondheidscentra overleggen met de directeuren van de ziekenhuizen, hetgeen de samenwerking ten goede komt. Een voorbeeld daarvan is dat tegenwoordig steeds meer geboortes ambulant begeleid kunnen worden. Het gezondheidsbeleid richt zich op groepen die goed gezond zijn, op groepen die ziek zijn en op groepen die met gezondheidsrisico’s te maken hebben.


11

De eerste 1.000 dagen zijn de belangrijkste van een mens Het gezondheidscentrum biedt cursussen en behandelingen. De behandelingen zijn trainingen op het gebied van bewegen (jaarlijks 3.000 mensen in dit centrum), maar kunnen ook gaan over gewichtsbeheersing bij kinderen of over budgetteren. Ook hier wordt een vanzelfsprekend verband gelegd tussen inkomen en gezondheid. Een bijzonder programma is de “familieaanbieding” voor gezinsbeginners, die hun eerstgeborene verwachten. Een gezondheidsdeskundige biedt ondersteuning van voor de geboorte tot vijftien maanden na de geboorte. De ondersteuning bestaat uit veertien huisbezoeken: vier voor en tien na de geboorte, uit groepsgesprekken met andere gezinsbeginners en uit enkele trainingen (babyverzorging, budgetteren, et cetera). Het doel van dit programma is dat gezinsbeginners hun netwerk versterken, elkaar kunnen ondersteunen, maar ook dat scheidingen worden voorkomen (omdat ze een grote impact hebben op de volwassenen en de kinderen). Niet alle gezinsbeginners doen aan alle onderdelen mee, maar het komt zelden voor dat een gezin de huisbezoeken weigert, omdat het al een lange Deense traditie is dat gezondheidskundigen aan huis komen. Opmerkelijke punten: - Gezondheidsbeleid in samenhang met ruimtelijke ordening en economisch beleid - Samenwerking tussen gezondheidscentra en ziekenhuizen - Programma voor gezinsbeginners: dat tevens vroegtijdige inzichten oplevert die preventie kunnen versterken en die kunnen leiden tot het voorstellen van zwaardere vormen van zorgverlening

Tinghoj gezinsvervangend tehuis in Kolding Tinghoj behoort tot een organisatie die al in 1880 is opgericht en 365 dagen per jaar 24 uren per dag zorg biedt aan kinderen die door uiteenlopende omstandigheden niet meer thuis kunnen wonen. We worden door Krista Brandt, hoofd van de instelling, verwelkomt. In het huis waar we zijn, wonen acht kinderen onder de veertien jaar en vier tussen de veertien en achttien jaar. Ze begeleiden ook jongeren die zelfstandig elders in Kolding wonen. Ze vangen ook regelmatig vluchtelingen jongeren op, die zonder ouders in Denemarken terecht zijn gekomen. De kinderen en jongeren hebben vaak speciale behoeftes, komen meestal uit een situatie van (emotionele) verwaarlozing en zijn ofwel in Tinghoj geplaatst, omdat de ouders daar zelf om vroegen, ofwel op basis van een rechterlijke uitspraak.


12

In Tinghoj worden kinderen begeleid om een zo gewoon mogelijk leven te kunnen leiden, met naast aandacht voor ervaren van veiligheid en schoolontwikkeling, vooral veel aandacht voor vrijetijdsbesteding en het ontwikkelen van hobby’s. Plezier hebben, iets doen met elkaar en dat leuk vinden is steunpilaar van de aanpak. Tinghoj is gevestigd in een oude stadsvilla die zich kenmerkt door huiselijkheid. Krista: je hebt geen nieuw huis nodig om goede relaties op te bouwen.

Er is vrijwel altijd sprake van een behandelprogramma voor de ouders, deze worden gecoacht om thuis weer de volledig zorg op zich te kunnen nemen. Kinderen verblijven een tot twee jaren in Tinghoj en in de tussentijd helpt Tinghoj ook ouders om alles thuis weer op de rit te krijgen. Er wordt veel en graag met ouders samengewerkt, en ouders komen voor hun eigen behandeling naar hetzelfde huis als waar hun kinderen wonen. Ze kunnen daar zoveel als mogelijk met hun eigen kinderen doen, met zo min mogelijk interventie van de professionele hulpverleners. Dat varieert van samen koken en eten (er zijn vier eetkeukens omdat hiervan vaak gebruik wordt gemaakt) zelf je kind in Tinghoj naar bed brengen, maar soms slapen kinderen ook twee nachten per week thuis. Opmerkelijk: - De ondersteuning van de kinderen is gericht op weer genieten van het leven - Ouders worden in hetzelfde huis behandeld als waar hun kinderen wonen - Grote flexibiliteit en veel vormen van ondersteuning en betrokkenheid van de ouders tijdens het verblijf van de kinderen in Tinghoj.

Cultuurhuis In een achterstandswijk is een gloednieuw cultuurhuis gebouwd (soort combinatie van buurtcentrum, jongerencentrum en cultureel centrum). Het gebouw is van de gemeente, maar het beheer en de programmering gebeurt door de bewoners, hierbij ondersteund door een beroepskracht. Er worden allerlei activiteiten georganiseerd voor jong en oud (sport, kunst, muziek, games, eten). Er wordt gewerkt vanuit een bijzondere visie, namelijk: om een ontwikkeling in een achterstandswijk in gang te zetten, is de inzet niet gericht op die wijk, maar juist op de rest van de stad. Met activiteiten in het centrum (bijvoorbeeld een optreden van het filharmonisch orkest) worden mensen uit andere wijken naar de wijk gehaald voor een mooie ervaring. Daarna vervullen zij een ambassadeursfunctie voor de wijk. Er wordt samengewerkt met musea, bibliotheek en andere stedelijke culturele instellingen.


13

Wat viel op in Denemarken? Heldere visie De consequentie en consistentie in visie, beleid en uitvoering valt op. Deze is in het beleid en alle onderdelen van de structuur doorgevoerd en staat niet ter discussie, noch bij bewoners, noch bij hulpverleners. De zorgverleners, ambtenaren en politici die wij spraken zijn ook trots op die visie en de uitwerking ervan. Het leidt ook tot samenhang in aanpak tussen verschillende beleidsterreinen. Vertrouwen in de overheid en het door de overheid gebruikte systeem Men (bewoners, ambtenaren, politici, hulpverleners) heeft een groot vertrouwen in de overheid en lijkt mede daardoor systemen die de overheid gebruikt weinig te wantrouwen. Bijvoorbeeld waar het gaat om het vastleggen van gegevens en toegang daartoe door elke behandelende zorgverlener (landelijk patiëntendossier), bescherming van de privacy, ontbreken van keuzevrijheid tussen meerdere (private) zorgaanbieders en het aanbrengen van sensoren in woningen. De rechten van de bewoners zijn wettelijk geborgd (inclusie, zelfstandig wonen, zelfbeschikking, onderwijs). Veranderen kost tijd Voor complexe veranderprocessen wordt ruim de tijd uitgetrokken. De Deense decentralisatie is in 2007 in gang gezet en nog niet afgerond. Ter vergelijking: in Nederland menen velen dat we in twee tot drie jaar de decentralisaties ingevoerd en doorgevoerd hebben. Vraag centraal De vraag en behoefte van de bewoner staan centraal (wettelijk geborgd). Zelfbeschikking Als de bewoner niets wil, gebeurt er niets (tenzij er werkelijk een gevaar is voor de eigen veiligheid of de veiligheid voor anderen). Bemoeizorg kent men dus niet. Evenmin gaat men makkelijk bij mensen hun huis binnen, tenzij heel duidelijk is dat het gewenst is. En er zijn in de zorg geen gesloten afdelingen. Scheiden wonen-zorg In instellingen of groepswonen huurt de bewoner zelf zijn kamer/appartement tegen een normale huur op basis van een huurcontract. Dit kan (op indicatie) in een omgeving zijn waar veel zorg voor handen is. De benodigde zorg wordt (op indicatie) door de instelling geregeld en aangeboden (gratis). Eigen regie en empowerment Het streven is dat iedereen mee kan doen in de samenleving en dat inwoners zo lang mogelijk zelfstandig in de eigen woning kan blijven wonen. Tijdens een periode van intensieve zorg is er altijd focus op de mogelijkheden voor rehabilitatie en minder zorg. Daar zijn ook uiteenlopende trainingen (bijvoorbeeld fysiek) en programma’s (bijvoorbeeld ondersteuning van ouders en leerkrachten) voor. De gemeente is verantwoordelijk voor de noodzakelijke aanpassingen en (thuis-)ondersteuning en zorg.


14

Deense lessen Het Deense systeem is dusdanig anders dan het Nederlandse dat 1-op-1 kopiëren van beleid of een aanpak onmogelijk is. In het algemeen vonden de deelnemers van onze delegatie de studiereis heel inspirerend en trekken zij lessen van algemene aard:

-

Zorg voor een heldere, meerjarige en gedeelde visie, houd je vervolgens consequent bij die visie in beleid en uitvoering

-

Verbind verschillende decentralisaties met elkaar in consistent beleid

-

Zet de inwoner centraal en betrek inwoners, zowel bij beleidsontwikkeling, als in de uitvoering

-

Investeer in de opbouw van goede relaties en draagvlak

-

Neem de tijd voor grote veranderingsprocessen, transformatie is een continue proces

-

Investeren in preventie loont, zorg voor ondersteuning in de eerste levensfase

-

Verbind keuzevrijheid aan kwaliteit

-

Grote gemeenten (rond 90.000 inwoners) geven benodigde slagkracht


15

Verslag Werkbezoek Denemarken 8 tot en met 11 september 2015

Recommend Documents