Speciale uitgave van het N-H Kwartaalblad over demografie. Deze editie verschijnt in het kader van een rapport over de demografische ontwikkelingen in Noord-Holland.
2 Vergrijzing, ontgroening en verstedelijking: de grote trendbreuken
3 Onder professoren: ‘De oplossing zit in mensen, niet in stenen’
4 en 5 Demografische ontwikkelingen in één oogopslag
6 en 7 Nieuwe wegen inslaan: enkele sprekende praktijkvoorbeelden
kwartaalblad van de provincie noord-holland speciale editie
8 Link van geboortegolf naar de trendbreuken
Er wacht ons een stevige transformatieopdracht De bevolkingsopbouw in Noord-Holland zal de komende decennia sterk veranderen en dat heeft een groot effect op wonen, bedrijvigheid, zorg, onderwijs, voorzieningen en ruimte. Commissaris van de Koning Johan Remkes en gedeputeerde Wonen Joke Geldhof gaan in op de betekenis van deze ontwikkelingen, die een andere manier van denken, plannen en samenwerken vereisen.
transformatieopdracht.”
Demografische ontwikkeling in Noord-Holland
realiseren dat we met een nieuwe werkelijkheid te
Een verkenning ten behoeve
De provincie Noord-Holland heeft onderzocht hoe
hebben we te maken met ontwikkelingen in de
ontwikkelt. Geldhof: “Tot nu toe waren we gewend
Dat alles bij elkaar stelt ons voor een stevige
de bevolkingsopbouw van de provincie zich tot 2040 om te denken in termen van groei op alle terreinen: bevolking, werkgelegenheid, woningbouw, noem maar op.” Het onderzoeksrapport dat de provincie
onlangs publiceerde signaleert vier demografische
trendbreuken. Geldhof licht deze toe: “De bevolking zal veel langzamer groeien dan we tot nu toe
gewend waren en neemt in bepaalde regio’s zelfs af. Naast ontgroening zien we vooral een sterke
vergrijzing. Doordat mensen ouder worden zal de behoefte aan passende woningen in de hele
vastgoedmarkt, de zorg en ouderenhuisvesting.
Wat betekent dat in de praktijk? “We moeten ons
maken hebben”, aldus Geldhof, “dus laten we met nieuwe plannen komen voor woningbouw,
arbeidsmarkt, ruimtelijk beleid, onderwijs en
zorg. Veranderingen bieden de kans om kwaliteit
toe te voegen. We moeten nu uit onze comfortzone komen en niet denken in barrières.”
provincie toenemen. De beroepsbevolking groeit
Ter illustratie noemt Geldhof het voorbeeld van een
dalen. Ten slotte zien we dat de trek naar de regio’s
en de gemeente Heerhugowaard besloot ‘het’
door deze ontwikkelingen niet meer en zal gaan
is gestopt en dat de verhuisstromen nu de andere kant op gaan. Het rijke sociaal-culturele klimaat van de stad heeft een grote aantrekkingskracht, niet alleen op jongeren maar ook op gezinnen.”
Uit onze comfortzone “Deze demografische veranderingen zijn al bezig zich te voltrekken”, stelt Remkes onomwonden
vast. “En we hoeven niet te denken dat we daar een sturende invloed op hebben. Daarnaast
woningcorporatie die samen met een bouwbedrijf anders te doen. In korte tijd transformeerden zij een blok naoorlogse rijtjeshuizen in ‘nul-op-de-
meter’ woningen, waarbij de energielasten voor de
huurders zijn gereduceerd tot nul. Het gaat om een proef, maar andere huurders staan al in de rij voor zo’n renovatie. “Je kunt jarenlang blijven praten,
maar laten we vooral samen oplossingen bedenken en dingen gewoon doen.”
LEES VERDER OP PAGINA 2
van een mogelijke beleidsvisie
VERVOLG VAN PAGINA 1
Vraagstukken Geldhof benoemt een aantal vraagstukken die deel uitmaken van de
genoemde transformatieopdracht:
provincie flink groeien. Deze groep
denken. Deze vraagstukken worden
ruime kaders scheppen en nieuwe
jonge gezinnen.”
inkomenspolitiek, verhuurderheffing,
werken stimuleren. Ik zie nu al veel
heeft andere woningen nodig dan
“Daar waar de bevolking blijft groeien,
Bevolkingskrimp biedt volgens Geldhof
creatief gebruik worden gemaakt van
“We kunnen wijken transformeren door
in het zuiden van de provincie, moet de beperkte ruimte. In het noorden
van Noord-Holland neemt de beroepsbevolking af en vestigen zich minder
jonge gezinnen. Wat betekent dat voor de vestiging van bedrijven? En voor
scholen en voorzieningen? De behoefte aan kantoren neemt af, maar ze staan er wel. Wat doen we ermee? Slopen,
ombouwen tot woningen of iets anders? Het aantal oude ouderen zal in de hele
kansen om meerwaarde te creëren.
verouderde woningen te slopen in plaats van op te knappen en deze te vervangen door woningen voor ouderen. De vrij-
nog complexer door ontwikkelingen als duurzaamheideisen en het zorg- en
ouderenbeleid. Corporaties werken al
aan woon/zorg-concepten en verduur-
zaming en denken na over de vraag wat te doen met vrijkomende eengezins-
Loslaten en ruimte geven
de wens van bewoners. Daarmee voegen
gemeenten? Remkes: “De nieuwe
vervolgens beter inrichten, meer vanuit we kwaliteit toe aan de leefbaarheid.”
werkelijkheid stelt eisen aan ons acteren
volgens haar allang hierop voor. “Zij moeten altijd veertig jaar vooruit
waar de krimp al voelbaar is. Mensen
gaan zelf aan de slag en die moeten we
ruimte geven. Loslaten is het adagium, het is een illusie om te denken dat je minder traditioneel naar problemen
Wat betekenen deze vraagstukken voor
Woningcorporaties bereiden zich
creativiteit, juist in de kleine kernen
alles kunt controleren. Het is zaak om
woningen en verzorgingshuizen.”
komende openbare ruimte kunnen we
initiatieven en vormen van samen-
als overheid. Onze nieuwe rol wordt steeds meer die van makelaar, van
partijen bij elkaar brengen. We moeten
te kijken en out-of-the-box te denken.
De provincie zal hierin vooral optreden als aanjager. We gaan meer integraal kijken naar beleidsterreinen. De wil tot samenwerken is de kern voor toekomstig succes.”
21-ste eeuw in teken van vergrijzing, ontgroening en verstedelijking
Vier grote trendbreuken
1
2
Van extreme groei naar vergrijzing en ontgroening
De afgelopen honderd jaar groeide de bevolking
De beroepsbevolking zal gedurende een
explosief, als laatste tijdens de geboortegolf tussen
langere periode afnemen. De vergrijzing
1945 en 1970. Sinds 1970 daalt het aantal geboorten,
betekent dat veel mensen met pensioen gaan
de komende decennia blijft het aantal ongeveer
en dus uitstromen uit de arbeidsmarkt. Omdat
gelijk. Het aantal jongeren daalt in Noord-Holland
de instroom op de arbeidsmarkt op dit moment
Noord met bijna 1% per jaar. Mede door de
bepaald wordt door de mensen die 25 jaar
vergrijzing zullen meer mensen overlijden.
geleden zijn geboren, is het logisch dat de
Daardoor groeit de bevolking de komende jaren
beroepsbevolking in Nederland in de komende
veel minder dan voorheen. Omdat we weten dat
jaren zal gaan dalen. Pas rond 2035 zal het
gedurende een periode van 25 jaar het aantal
aantal mensen tussen 15 en 65 jaar niet meer
geboorten hoog was, weten we dus ook
verder afnemen. Er zijn duidelijke regionale
dat de groei van het aantal ouderen
verschillen. De daling vindt vooral plaats in het
(en dus de sterfte) de komende
noorden van de provincie; in het zuiden verwachten
decennia zal aanhouden, los van
we een lichte groei, vooral in de directe omgeving
de hogere levensverwachting.
3
Sinds kort stijgt het aantal huishoudens tussen 35 en 65 jaar niet meer. De toekomstige stijging van de woningbehoefte wordt bijna volledig bepaald door de groei van het aantal
Van suburbanisatie naar verstedelijking
In de jaren zestig en zeventig verlieten veel mensen de grote steden
in Nederland. De groei van het aantal jonge gezinnen bepaalde in
grote mate de voorkeur voor een groene, ruime woonomgeving en
voor de eengezinswoning. De woonkwaliteit in de grote steden was
deplorabel. Stadsvernieuwing heeft de woonomgeving in de grote
steden veel aantrekkelijker gemaakt, er is meer kans op gekwalificeerd
oudere huishoudens die al een woning hebben. Op termijn
werk in en nabij de steden en er zijn meer sociaal-culturele voor-
verband met een beperkte mobiliteit en een zorgvraag,
traditionele gezinshuishoudens versterkt de voorkeur voor gebieden
zal behoefte ontstaan aan woningen met aanpassingen in
hoewel ouderen die vraag zo lang mogelijk zullen proberen uit te stellen. Deze ontwikkeling doet zich in de hele provincie voor, zij het sterker in het noorden.
2
van Amsterdam.
4 Groeiende behoefte aan woningen voor ouderen
Daling van de beroepsbevolking
zieningen. Ook de toename van het aandeel tweeverdieners in de
waar de kans op werk en de mogelijkheid tot het combineren van werk en gezin groter zijn. Niet alleen het aantal jongeren groeit sterk, ook
gezinnen met kinderen blijven in de stad wonen, evenals de ouderen.
Krimp en vergrijzing vereisen mentale omschakeling bij bestuurders en bewoners
De oplossing zit in mensen, niet in stenen Aanbevelingen voor planning en beleid Hospers en Van Wissen geven desgevraagd aan waar bestuurders en andere plannenmakers rekening mee zouden moeten houden bij vergrijzing en krimp. • Werk samen met omliggende dorpen en denk regionaal; • Geef creativiteit de ruimte en perk initiatieven van burgers niet in met regels en kaders; • Laat de controle los en denk niet te bestuurlijk; • Verplaats je in de wensen en behoeften van bewoners, in plaats van op eigen houtje iets op te zetten. Kijk daarbij op ooghoogte en niet vanaf de tekentafel; • Redeneer niet vanuit maakbaarheid, maar haak aan bij bestaande ontwikkelingen.
Prof. dr. G.J. (Gert-Jan) Hospers
Prof. dr. L.J.G. (Leo) van Wissen
Professor Leo van Wissen en professor Gert-Jan Hospers houden zich dagelijks bezig met vraagstukken rond krimp, vergrijzing en leefbaarheid. In hun reactie op het onlangs verschenen rapport over de demografische ontwikkelingen in Noord-Holland bieden zij prikkelende denkrichtingen. Die vragen wel om een minder traditionele manier van kijken en besturen.
Het onderzoeksrapport van de provincie geeft een
“In 2030 is een kwart van de bevolking ouder dan 65.
snelle internetverbindingen zijn belangrijker dan een
discussie, vinden Van Wissen en Hospers. De
zijn. Met de jaren komen de gebreken en daar wordt bij
Van Wissen: “Krimp kun je niet keren. Je moet het
gedegen analyse en vormt een prima basis voor
conclusies verrassen hen niet, de gesignaleerde
trendbreuken doen zich, met variaties, ook elders voor. Noord-Holland neemt wel een bijzondere positie in,
vanwege de dynamiek van Amsterdam, de motor van
onze economie. De herwaardering van stedelijk wonen
doet zich daar in extreme vorm voor, veel sterker dan in steden als Den Haag en Rotterdam. Hospers signaleert
daarnaast een opmerkelijke ontwikkeling die vaak wordt veronachtzaamd: “De steden stromen vol met jonge vrouwen, terwijl veel mannen achterblijven in de
dorpen. Het zou interessant zijn te onderzoeken welke implicaties dat in Noord-Holland heeft.”
In die groep zullen veel mensen tachtig jaar of ouder
stadsplanning en inrichting van de openbare ruimte te weinig rekening mee gehouden.” Zorginstellingen,
detaillisten en corporaties moeten zich volgens hem meer in ouderen verplaatsen. “Organiseer eens een rollatortocht in de buurt, dan ontdek je vanzelf de mobiliteitsproblemen van ouderen.”
Om plannenmakers en ontwerpers te laten ervaren hoe het voelt om oud te zijn heeft Hospers in Duitsland een ‘ouderdomssimulatiepak’ aangeschaft, een uitrusting waarmee je de beperkingen van de ouderdom aan den
lijve ondervindt. “Je kruipt letterlijk in de huid van een tachtigjarige en dat is behoorlijk confronterend, het
bibliotheek, zwembad of supermarkt in elk dorp.”
langzame tempo waarin die zich voltrekt gebruiken om een transformatie te maken en praktische
oplossingen te bedenken. Alle heil komt daarbij niet van de overheid. Die moet vooral maatschappelijke innovatie versterken en burgerschap stimuleren.
Mensen kunnen zelf veel bijdragen aan hun woonen leefklimaat. Gebruik de potentie van mensen,
want dat is het verborgen kapitaal in krimpgebieden. Het stimuleren van burgerschap lost krimp niet op, maar maakt deze wel leefbaar. Er valt dus veel te winnen als je lokale initiatieven steunt.”
vergroot je begrip voor hun beperkingen.”
“Burgers zijn inderdaad een bron van vitaliteit in de
Van Wissen vindt dat we te somber zijn over de
Krimpangst onterecht
wonderen verwachten van burgerschap als de overheid
vergrijzing zelfs ‘een succesverhaal’. Immers, “nog
gesignaleerde trendbreuken, vraagt om een mentale
Vergrijzing is een succesverhaal toename van het aantal ouderen. Hij noemt
Bevolkingskrimp op het platteland, één van de vier
nooit in de geschiedenis van de mensheid konden wij
omschakeling bij bestuurders, ontwikkelaars,
na ons pensioen nog zo lang genieten van zinnige,
mooie jaren. We leven 25 jaar langer, elke week komt er een weekend bij en 90% van ons haalt de 65 jaar. Er komt veel pensioengeld vrij voor consumptie en dat is een enorme stimulans voor de economie.
Bovendien zijn vitale senioren perfecte mantelzorgers. We moeten gebruikmaken van hun potentieel.”
“We moeten ons echter wel zorgen maken over de oude ouderen, de tachtigplussers”, voegt Hospers toe.
corporaties, zorginstellingen, scholen en bewoners. “Veel dorpen hebben last van krimpangst”, stelt
Hospers vast. “Onterecht”, vindt hij, want “dorpen hebben ook toekomst als ze krimpen. Natuurlijk
neemt het aantal voorzieningen af, maar steeds meer dorpelingen vinden dat minder belangrijk dan een fijn woonklimaat en aansluiting bij de lokale
gemeenschap. Bij voorzieningen gaat het uiteindelijk niet om beschikbaarheid maar om bereikbaarheid.
Aansluiting van openbaar vervoer, veilige wegen en
samenleving”, vindt ook Hospers, “maar je kunt geen hiervoor niet de voorwaarden schept, ‘it takes two to
tango’. Dorpelingen en bestuurders zijn geneigd aan de toekomst te denken in termen van stenen, zoals
dorpshuizen en scholen. Maar de werkelijke oplossing zit in mensen.”
Prof. dr. L.J.G. (Leo) van Wissen is hoogleraar Economische Demografie aan de faculteit Ruimtelijke Wetenschappen van de Universiteit Groningen. Daarnaast is hij directeur van het Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut (NIDI) in Den Haag (en inwoner van Noord-Holland). Prof. dr. G.J. (Gert-Jan) Hospers is docent Economische Geografie aan de Universiteit Twente en bijzonder hoogleraar City- en regiomarketing bij de Radboud Universiteit Nijmegen.
3
Vier trendbreuken: groei en kr
rimp vragen om nieuw denken
Drie voorbeelden uit de praktijk
Nieuwe werkelijkheid vereist nieuwe denkrichtingen De demografische ontwikkelingen raken niet alleen burgers en bestuurders, maar ook partijen op het gebied van zorg, wonen, gezondheid, bouwen, onderwijs, infrastructuur, vervoer, ICT en technologie. De veranderingen grijpen in elkaar en vereisen meer onderlinge samenwerking tussen de sectoren. Netwerken als Seed Valley en Holland Health zijn daar voorbeelden van. Tegelijk is duidelijk dat overheden (gemeenten, provincie en Rijk) zich moeten openstellen voor nieuwe ontwikkelingen, dus meer faciliteren en voorwaarden scheppen dan reguleren en controleren. De provincie Noord-Holland ziet het als haar rol om partijen bij elkaar te brengen en op te treden als aanjager.
Scheiding van zorg en wonen stelt woningcorporaties voor nieuwe uitdaging
Meer individueel maatwerk oudere huurders De vraag naar woningen in krimpgebieden neemt langzaam af. Tegelijk groeit de behoefte aan geschikte woningen voor ouderen. Zij kunnen ervoor kiezen om te verhuizen naar zorgbestendige woningen in de grotere kernen of te blijven waar ze nu wonen, eventueel met wat aanpassingen, zegt directeur John Hendriks van Wooncompagnie. “Voor sloop en nieuwbouw hebben wij onvoldoende middelen.” “Zorgbestendige woningen bouwen we
ningen vrijkomen, die minder geschikt
zieningen zijn”, aldus Hendriks. “Wij
een deel kunnen deze verkocht worden
bij voorkeur in kernen waar ook de voorgeloven niet in het overal bouwen van levensloopbestendige woningen, wij
helpen liever individuele ouderen aan een geschikte woning in de eigen vertrouwde woonomgeving.” In de komende twintig jaar zullen veel bestaande eengezinswo6
zijn voor bewoning door ouderen. Voor
aan bijvoorbeeld starters op de woningmarkt. Hendriks: “Wij hopen daarmee
juist jongeren aan de eigen regio te kunnen binden door hun uit de oude voor-
raad woningen te koop aan te bieden met korting. Het gaat om woningen die niet
geschikt zijn voor ouderen en die soms
Hendriks vindt dat zijn corporatie ook
Jongeren zijn vaak handig met klussen
“Ik zoek naar mogelijkheden en initiatie-
ook een opknapbeurt nodig hebben.
en voegen op deze manier zelf waarde toe aan hun woning. Dat is een mooie eerste
opstap in hun wooncarrière. Met het geld dat hierdoor vrijkomt kunnen wij weer bouwen voor ouderen. Sinds vorig jaar
zien we deze beweging op gang komen.”
Mordicus tegen marktwerking Nu ouderen langer thuis blijven wonen en veel bestaande verzorgingshuizen
een maatschappelijke verplichting heeft. ven die helpen de leefbaarheid in de
buurten te vergroten. Ik wil graag zien
dat er ontmoetingsplaatsen blijven, want die zijn de Haarlemmerolie in een ge-
meenschap. Daar ligt ook een rol voor de overheid: die moet regels ter discussie
durven stellen, openstaan voor andere
oplossingen en zo kansen bieden die nu nog niet bekend zijn.”
gesloten worden, dringt de vraag zich
op wat er gebeurt met die vrijkomende
woningen. Hendriks werkt nauw samen
Wooncompagnie
komen. “De richting die we uitgaan is
Het werkgebied van Wooncompagnie
een bescheiden huurprijs voor de ouderen
dorpen rond Schagen en Purmerend. De
instelling zich committeert om voor een
van goede en betaalbare woningen.
zijn feitelijk tot elkaar veroordeeld. En
op het Noord-Hollandse platteland.
marktwerking. We moeten prijsaf
moeten zelfstandig kunnen blijven
maken, dat is de enige weg om zorg op
woonomgeving.
met zorgpartijen om tot oplossingen te dat wij die woningen extramuraal met
beslaat ruim zestig woonkernen en
behouden, op voorwaarde dat de zorg
missie van deze corporatie is het bieden
langdurige periode zorg te verlenen. We
Zij zet zich in voor aangenaam wonen
daarom ben ik ook mordicus tegen pure
Ook mensen met een zorgvraag
spraken voor de lange termijn kunnen
wonen, bij voorkeur in hun vertrouwde
het platteland in stand te houden.”
Groeiende zorgvraag vereist innovatieve oplossingen
Nadruk op preventie, e-health en domotica “In de ideale wereld zouden gemeenten gezamenlijk beleid ontwikkelen om ouderen te stimuleren tot een gezonde, actieve levensstijl. Dat zou enorm veel kosten besparen op gezondheidszorg, Wmo en AWBZ. Helaas is de politiek weerbarstig en spelen er vaak verschillende, soms tegenstrijdige belangen.” Dat zegt Frank Willenborg, programma
we onder meer door het organiseren
e-coaching, automatisch gordijnen sluiten
Het thema ‘Active ageing & overgewicht’
aan projectteams, symposia en health-
bestellen. Daarnaast zet het project in
manager van Holland Health (zie kader). is één van de speerpunten. Het actuele programma onderzoekt hoe mensen
langer gezond kunnen leven. Gezonde
voeding en beweging voorkomen overgewicht en houden mensen langer vitaal. “Iedereen doet nu iets, je ziet overal
initiatieven, maar die zijn versnipperd
en niemand meet de resultaten. Wij zien het als onze rol om lokale en regionale partners bij elkaar te brengen en te
van themabijeenkomsten, deelname cafés, waar relevante partijen met
elkaar in contact kunnen komen. Met drie grote gemeenten en de GGD NHN leiden wij momenteel een overleg
hoe we gebruik kunnen maken van
Europese investeringsprogramma’s om
op prettig langer zelfstandig thuis blijven wonen door het opzetten van een
digitaal platform waar gebruikers elkaar kunnen treffen.”
innovatieve technologie te financieren.
Holland Health
verbinding met clusters elders in
Holland Health is hét platform van
Daarnaast zoeken wij zeker ook de
Nederland om kennis uit te wisselen.”
publiek-private samenwerking
ontwikkelen voor de ouder wordende
De bevolking vergrijst in versneld tempo
ontwikkelen tot de innovatiemotor
instelling daarin zijn eigen oplossingen
professionals af. Dus om de zorg uitvoer-
voeding. Speerpunten zijn top
moet de nadruk volgens Willenborg
van nanotechnologie, nucleaire
preventie en ICT-oplossingen als e-health
voor mensgebonden onderzoek.
domotica-initiatief gestart. “Er komen
veranderen in een ‘Health Valley’
richte woningen waar je kunt ervaren
innovatieve zorg samen met het
stimuleren om samen een beleid te gaan mens. Als elke gemeente en iedere zorg
omnoordwest Noord-Holland te
en tegelijkertijd neemt het aantal zorg-
in gezondheidszorg, sport en
baar en financieel beheersbaar te maken
klinisch onderzoek op gebied
meer komen te liggen op communicatie,
geneeskunde en een trial center
zorgverzekeraars, gemeenten, kennis
en domotica. In Hoorn is onlangs een
Het uiteindelijke doel is de regio te
om innovatieve oplossingen te vinden
een experience center en een aantal inge-
waar hoogwaardig onderzoek en
wat er al mogelijk is op gebied van ICT en
bedrijfsleven worden gerealiseerd.
gaat zoeken wordt dat erg kostbaar.”
Financiering vinden Holland Health verbindt bedrijven,
instellingen en regionale zorgaanbieders die de groeiende vraag naar zorg moeten gaan opvangen en financiering daarvan
mogelijk maken. Willenborg: “Dat doen
Veel jongeren hebben geen idee wat de agribusiness te bieden heeft
Lastig om geschoolde mensen te vinden
technologie, zoals een digitale dokter,
“Tot nu toe lukt het nog net om de juiste
thema’s als groen, voedsel en gezond
Cardol, programmamanager bij Seed
aantrekkingskracht hebben. Ook is het
mensen aan te trekken”, vertelt Erwin
Valley (zie kader). “Een jaar of zeven geleden realiseerden we ons dat er iets moest
gebeuren en hebben we onze krachten gebundeld in Seed Valley. Het probleem is dat er jaarlijks maar weinig studenten
afstuderen in de veredeling. Mensen die
dit vak hebben gestudeerd, weten precies
In de zaadindustrie groeit het personeelsbestand jaarlijks met vijf tot tien procent. Daarmee neemt deze bedrijfstak een unieke plaats in op de lokale arbeidsmarkt, waar veel banen verdwijnen. Het blijkt steeds lastiger om (hoog-)geschoolde arbeidskrachten te vinden. Toekomstige afname van de beroepsbevolking zal de druk verder vergroten. Hoe pakt de sector dit knelpunt aan?
en openen en op afstand boodschappen
wat zij willen, die bereiken wij wel. Het gaat erom dat wij studenten in bredere relevante studierichtingen als biologie weten te interesseren voor de planten
wetenschappen. Wij investeren veel energie in contacten met deze studenten.”
Verkeerde beeldvorming “Vaak hebben jongeren een totaal
verkeerd beeld van onze sector, zij denken dat het gaat om simpel en laagbetaald handwerk. Het wegnemen van dat misverstand kost veel tijd. Zelfs in
Wageningen hebben studenten vaak
geen idee van de mogelijkheden. Bio
wetenschappen worden nog onvoldoende gezien als tak van innovatie waar we
heel goed in zijn. Wat wel helpt is dat
heid op jongeren tegenwoordig meer
veel waard als een minister of staats
secretaris als ambassadeur van de sector optreedt en jongeren adviseert een
opleiding met toekomst te kiezen en
daarbij de agribusiness te noemen als
sector van scherpe innovatie die leidend
is in de wereld.” Samen met de provincie Noord-Holland financiert Seed Valley een bijzondere leerstoel aan de Universiteit van Amsterdam.
Cardol: “De hoogleraar speelt een sleutel rol in het interesseren van biologie studenten voor wetenschappelijke
onderwerpen die spelen in onze bedrijfstak. Hij laat zien hoe kennis over zijn vakgebied wordt toegepast in het
bedrijfsleven. Seed Valley gaat samen
werkingsverbanden aan met universiteiten, niet alleen in Wageningen, maar ook in Amsterdam. Bijvoorbeeld om
stageopdrachten van bedrijven uit te laten voeren in het UvA Science Park
in Amsterdam. Zo overbruggen we de fysieke afstand tussen theoretische
kennis en de praktijk van de bedrijven.”
Seed Valley In het gebied tussen Enkhuizen en Warmenhuizen zijn tientallen bedrijven gevestigd die zijn gespecialiseerd in de veredeling, productie en verkoop van hoogwaardige groenteen bloemenzaden. In 2008 besloten zij hun krachten te bundelen om hun economische positie te versterken. Onder de vlag van Seed Valley investeren bedrijfsleven, onderwijs en overheid in het imago van de sector, de instroom van vakbekwame arbeidskrachten, innovatie en kennisdeling. Vijf van de tien grootste groentezaadbedrijven ter wereld zijn gevestigd in Seed Valley.
7
Link van geboortegolf naar de trendbreuken Prognose
1950
1970
1990
2010
Toename jongeren als gevolg
Hogere instroom van
Afname instroom van
Start groei vergrijzing en
van de geboortegolf (hoog
jongeren in woningmarkt
jongeren op arbeidsmarkt
daarmee uitstroom uit de
aantal
aantal geboorten in de
en arbeidsmarkt, daling van
en woningmarkt
arbeidsmarkt en veranderingen
ouderen 75+
periode vanaf 1945)
aantal geboorten
Leeftijdsopbouw Nederland 1950
Leeftijdsopbouw Nederland 1970
op de woningmarkt
Leeftijdsopbouw Nederland 1990
Bron: www.cbs.nl
COLOFON N-H is een uitgave van de provincie NoordHolland en verschijnt éénmaal per kwartaal. Alle foto’s © provincie Noord-Holland, tenzij anders vermeld. Deze speciale editie over demografie is tot stand gekomen door: REDACTIE John Stroetenga (eindredactie), Tim Duyff (eindredactie), Wim Konter, Anjo Reussink, Thijs Kolster INFOGRAPHIC (pagina 4 en 5): Paul van Elk TEKSTEN Maaike Brouwer (Funcke communications & design) PRODUCTIEBEGELEIDING Funcke communications & design DRUK MediaProductie provincie Noord-Holland SECRETARIAAT Provincie Noord-Holland, t.a.v. Redactie N-H, Postbus 3007, 2001 DA Haarlem www.noord-holland.nl
[email protected] ABONNEMENTEN N-H wordt kosteloos toegezonden aan relaties van de provincie Noord-Holland OPLAGE 5.100 exemplaren
Het volledige demografierapport en drie wetenschappelijke reflecties op dit rapport zijn na te lezen en te downloaden op www.noord-holland.nl. Ook zal een korte film (vier minuten) over demografie in Noord-Holland hier te bekijken zijn. Wilt u de infographic (pag. 4 & 5) uit deze krant los uitprinten of digitaal opslaan? Dan kunt u deze, net als deze krant, via de provinciale website downloaden.
Leeftijdsopbouw Nederland 2010
2030 Toename
