Enquête mantelzorg in de gemeente Haren Inleiding Inwoners van Haren met fysieke of psychosociale beperkingen hebben vaak ondersteuning nodig om nog zo veel mogelijk volwaardig deel uit te kunnen maken van de samenleving waarin zij leven. Om hun zelfstandigheid en zelfredzaamheid te behouden, zijn goede collectieve voorzieningen van belang, maar soms ook individuele voorzieningen zoals zorg, begeleiding en hulpmiddelen. De overheid heeft hierbij een belangrijke verantwoordelijkheid. Echter, door de noodzakelijke bezuinigingen in de formele en geinstitutionaliseerde zorg, zal in toenemende mate een beroep moeten worden gedaan op de informele zorg door vrijwilligers en mantelzorgers. De voortschreidende vergrijzing, de stijging van de levensverwachting en de toegenomen mogelijkheden voor behandeling, doen de zorgconsumptie toenemen. Tot 2030 is een stijging van genoemde zorgconsumptie van ongeveer 30%, te verwachten. De WMO-adviesraad in de gemeente Haren meende onvoldoende inzicht te hebben in de situatie van de mantelzorg in deze gemeente. Door middel van een enquete onder de mantelzorgers, is getracht dit inzicht te vergroten. Via eigen netwerk en met behulp van diverse instellingen en organisaties (bijlage 1), zijn 151 enqueteformulieren verspreid. Hiervan zijn 54 formulieren retour ontvangen (ruim 30%). De gegevens zijn verwerkt (zie bijlage 2) en de resultaten geanalyseerd. Hoewel geen sprake was van een aselectie steekproef, waardoor geen conclusie mogen worden getrokken voor de gemeente als geheel, menen wij dat uit de genoemde resultaten wel een indruk kan worden gekregen over de mantelzorg in Haren.
Het begrip Mantelzorg Mantelzorg is onbetaalde zorg die niet in het kader van een hulpverlenend beroep wordt gegeven aan een hulpbehoevende, maar door één of meerdere leden van diens directe omgeving, waarbij de zorgverlening direct voortvloeit uit de sociale relatie. In tegenstelling tot de zorg door vrijwilligers, kiest een mantelzorger er meestal niet voor om te gaan zorgen. Het overkomt hem door de emotionele band die hij heeft met degene die zorg nodig heeft. In de praktijk wordt gesproken van mantelzorger, indien iemand meer dan 8 uur per week en langer dan 3 maanden zorgt voor een partner, famillielid of bekende.
Enkele Landelijke cijfers Naar verwachting stijgt de behoefte aan mantelzorgers meer dan het aantal dat zorg kan bieden. Het aantal ontvangers van mantelzorg stijgt tot 2030 met 8% en het aantal mantelzorgers neemt toe met slechts 5%, vooral in de groep oudere mantelzorgers. De stijging in deze groep is de laaste jaren ongeveer 20%, terwijl de daling in de groep jongeren (tussen 18 en 34 jr.) 14% bedraagt. De grootste groep mantelzorgers is nu nog jonger dan 65 jaar (60%). Ruim de helft van de Nederlanders is bereid een aantal maanden de zorg voor ouders op zich te nemen. Ruim 30%, wil dit zelfs wel voor langere tijd doen. Veel voorkomende vormen van mantelzorg zijn steun aan de ouder (40%), aan een ziek famillielid (17%), aan de partner (15%) of aan een kind (9%). Belangrijke vormen van hulp zijn emotionele steun (86%), huishoudelijke ondersteuning (81%) en begeleiding (85%). Van alle mantelzorgers wordt geschat dat landelijk ongeveer 46% matig tot ernstig belast is. Ondersteuning van de mantelzorger is voor 54% afkomstig van andere mantelzorgers, voor 40% van de thuiszorg, van 12% van instellingen, van 13% van vrijwilligers en voor 14% van particulieren.
De mantelzorg in Haren Bovenstaande cijfers geëxtrapoleerd naar het aantal inwoners van ruim 18.000, kan het aantal mantelzorgers in de gemeente Haren worden geschat op bijna 4000 (22%). Hiervan zijn er bijna 1250 (31%) voor de langdurige en intensieve zorg en ongeveer 500(12%), die zwaar- of overbelast zijn. De inwoners die zorg ontvangen, zijn redelijk verspreid over de gemeente m.u.v. de buitendorpen. Het hoogste percentage (38%) woont in het gedeelte tussen de Rijksstraatweg en de spoorlijn Groningen-Zwolle (postcode 9751). Opvalt dat in tegenstelling tot de landelijke cijfers het aantal oudere mantelzorgers (67%) het hoogst is. De mantelzorg betreft vooral de zorg voor de partner (57%) en voor een kind of famillielid (37%). Vergeleken met de landelijke cijfers, is het percentage zorg voor de partner, wel erg hoog. De oudere mantelzorger (60+) zorgt vooral voor de partner (ongeveer 80%), de jongere mantelzorger meer voor een kind of ander famillielid (ongeveer 70%). In Haren besteden de mantelzorgers in meerderheid meer dan 8 uur per week aan deze zorg, voor langer dan 3 maanden. De zorg bestaat vooral uit begeleiding (87%), psychosociale ondersteuning (58%) en huishoudelijke hulp (49%). Het percentage huishoudelijk hulp is relatief laag, het geen wellicht te verklaren is met de relatief hoge levenstandaard, waarin een hulp in de huishouding niet ongebruikelijk is. Het aantal dat de zorg als zwaar en belastend ervaart (28%) is duidelijk lager dan landelijk het geval is. Het zou kunnen zijn dat dit samenhangt met het hoge percentage (67%), dat bij zijn hulp steun krijgt van famillie, vrienden en kenissen. Het verschil tussen de oudere (60+) en jondere mantelzorger voor wat betreft de zwaarte van de zorg, lijkt verwaarloosbaar.
Het steunpunt mantelzorg is breed bekend (72%), evenals bekend is waar men terecht kan voor ondersteuning (79%). Een punt van zorg lijkt de vervanging (respijtzorg) van de mantelzorger. Slechts voor 25% van de mantelzorgers is vervanging bij ziekte of vakantie mogelijk. Hierbij is vooral belangrijk dat vervangende hulp op korte termijn (46%) beschikbaar is en dat deze hulp in de eigen woning gegeven kan worden (51%). Voor de ondersteuning van de mantelzorger wordt veel belang gehecht aan de zekerheid van vervanging(48%) en aan profesionele hulp (44%).Begrip en emotionele ondersteuning worden door 44% van de mantelzorgers als belangrijk ervaren.
Conclusies en aanbevelingen In de gemeente Haren zijn de mantelzorgers relatief ouder dan landelijk en betreft de hulp vooral de zorg voor de partner. De huishoudelijke hulp als zorgvorm, is beperkter. In Haren wordt de zorg minder als zwaar en belastend ervaren. Veel mantelzorgers krijgen hulp van famillie, vrienden en kennisen. De bekendheid met het steunpunt mantelzorg en de weg kennen naar eventuele ondersteuning, is goed. Zorgelijk is dat de mogelijkheden voor vervanging van de mantelzorger nog onvoldoende bekend zijn en de mogelijkheden hiertoe beperkt lijken. Overwogen moet worden om binnen het steunpunt mantelzorg, de respijtzorg meer aandacht te geven, de mogelijkheden hiervan in kaart te brengen en deze informatie breed te verspreiden. Bij de verdere vergrijzing kan in Haren een spanningsveld ontstaan tussen toenemende zorgbehoefte en de verminderde van de capaciteit van de eveneens vergrijzende mantelzorg. Versterking van de inzet van vrijwilligers kan mogelijk een oplossing bieden. Een uitbreiding van wervingscampagnes en een betere voorlichting over vrijwilligerswerk, verdient aanbeveling. Het belang dat de mantelzorger stelt aan begrip en emotionele ondersteuning, verdient aandacht. Van de zijde van de gemeente kan meer publiciteit gegeven worden aan het werk van de mantelzorger, is een beperkte financiele compensatie op zijn plaats en zou een kerstpakket als blijk van waardering welkom zijn.
Namens de WMO-adviesraad, februari 2012,
P.P.Taverne
N.B. Literatuur: Ouderenfonds: Feiten en cijfers Sociaal Cultureel Planbureau Provinciaal Coordinatiecentrum Vijwillge thuishulp en Mantelzorg Landelijke Vereniging voor Mantelzorgers en Vrijwilligers
Bijlage 1 In het totaal weren 151 enqueteformulieren verspreid via: Steunpuntmantelzorg (Torion) Icare Buurtzorg Diaconie Vluchtelingenwerk Humanitas Algemene hulpdienst Haren Zinn Westerholm Zonnehof Erasmusheem Kerkboerderij Eigen netwerken Er werden 54 ingevulde enqueteformulieren retour ontvangen
Bijlage 2 Vragenlijst voor mantelzorgers 1 1a 1b 1c 2 2a 2b 2c 2d 3 3a 3b 3c 3d 4 4a 4b 4c 4d 5 5a 5b 5c 5d 6 6a 6b 7 7a 7b 8 8a 8b 8c 9 9a 9b 9c 9d 10 10a 10b
Ik zorg voor (meerdere antwoorden mogelijk) O Partner O Zoon/dochter/ander familielid O Vriend(in)/kennis/buren Aantal personen die de vraag niet hebben beantwoord / percentage beantwoord De tijd die ik besteed aan deze zorg is (meerdere antwoorden mogelijk) O Minder dan 8 uur per week O Meer dan 8 uur per week O Korter dan 3 maanden O Langer dan 3 maanden Aantal personen die de vraag niet hebben beantwoord / percentage beantwoord De zorg betreft (meerdere antwoorden mogelijk) O Begeleiding (boodschappen, doktersbezoek e.d.) O Huishouden (schoonmaken, wassen, koken e.d.) O Persoonlijke verzorging (aankleden, wassen e.d.) O Psychische/sociale ondersteuning (opvang, bezoeken e.d.) Aantal personen die de vraag niet hebben beantwoord / percentage beantwoord Het geven van deze zorg beleef ik als (meerdere antwoorden mogelijk) O Erg zwaar en belastend O Goed te doen O Doe ik met plezier O Het moet nu eenmaal Aantal personen die de vraag niet hebben beantwoord / percentage beantwoord Ik wordt bij mijn taken als mantelzorger ondersteund door (meerdere antwoorden mogelijk) O Familie, vrienden en kennissen O Professionele hulpverleners O Vrijwilligers O De gemeente Aantal personen die de vraag niet hebben beantwoord / percentage beantwoord Ik ben bekend met het “Steunpunt Mantelzorgers” in Haren O Ja O Nee Aantal personen die de vraag niet hebben beantwoord of vraag niet van toepassing Als ik problemen heb met mijn rol als mantelzorger, weet ik waar ik terecht kan O Ja O Nee Aantal personen die de vraag niet hebben beantwoord of vraag niet van toepassing Wanneer ik op vakantie wil, ziek ben of rust nodig heb, bestaat er vervanging (respijtzorg) voor mij O Ja O Nee O Gedeeltelijk wel Aantal personen die de vraag niet hebben beantwoord / percentage beantwoord Bij de in vraag 8 bedoelde respijtzorg, is voor mij belangrijk (meerdere antwoorden mogelijk) O Hulp op korte termijn O Hulp in eigen woning O Hulp door deskundige professionals/vrijwilligers O Kortdurende opname in verpleeghuis/woonzorgcentrum Aantal personen die de vraag niet hebben beantwoord / percentage beantwoord Om mijn taken als mantelzorger goed te kunnen uitvoeren, is voor mij ondersteuning belangrijk d.m.v (meerdere antwoorden mogelijk) O Professionele ondersteuning/advies O De zekerheid van vervanging
31 20 8 0
% 57% 37% 15% 100%
18 33 0 41 1
34% 62% 0% 77% 98%
46 26 17 31 1
87% 49% 32% 58% 98%
15 26 25 19 0
28% 48% 46% 35% 100%
30 22 8 3 9
67% 49% 18% 7% 83%
38 15 1
72% 28% 98%
42 10 2
79% 19% 96%
13 21 20 2
25% 40% 38% 96%
19 21 10 8 13
46% 51% 24% 20% 76%
21 23
44% 48%
f
10c O Contact met andere mantelzorgers 10d O Begrip en emotionele ondersteuning 10e O Een financiele bijdrage Aantal personen die de vraag niet hebben beantwoord / percentage beantwoord 11 Mijn leeftijd is 11a O jonger dan 40 jaar 11b O 40 t/m 60 jaar 11c O 61 jaar of ouder Aantal personen die de vraag niet hebben beantwoord / percentage beantwoord 12 Degene waarvoor ik zorg, woont in 12a O het gedeelte tussen de Rijksstraatweg en de spoorlijn Groningen-Zwolle (postcode 9751) 12b O het gedeelte ten oosten van de spoorlijn Groningen-Zwolle (postcode 9753). 12c O het gedeelte ten westen van de Rijksstraatweg (postcode 9752) 12d O Noordlaren, Onnen en Glimmen (Postcode 9479, 9755 en 9756). Aantal personen die de vraag niet hebben beantwoord / percentage beantwoord
8 21 9 6
17% 44% 19% 89%
1 17 36 0
2% 31% 67% 100%
19 12 13 7 4
38% 24% 26% 14% 93%
