Evaluatie inkomensondersteuning en hulp bij financiële vragen/problemen
gemeente Haren december 2015
Inhoudsopgave
1. Inleiding 1.1. Aanleiding tot de evaluatie 1.2. Beleidskaders Individuele bijzondere bijstand Individuele inkomenstoeslag Participatiefonds Overige wettelijke kaders Aanvullende voorzieningen 1.3. Evaluatie Doelstellingen Evaluatievragen Afbakening Verantwoording
3 4 4 4 4 4 4
5 5 5 6 6
2. Inkomensondersteuningsregelingen van de gemeente Haren 2.1. Individuele bijzondere bijstand 2.2. Individuele inkomenstoeslag 2.3. Participatiefonds 2.4. Collectieve aanvullende zorgverzekering 2.5. Kwijtscheldingsregeling lokale heffingen 2.6. Verordening Voor en Vroegschoolse Educatie (VVE) 2.7. Stichting Leergeld 2.8. Stichting Jeugdsportfonds 2.9. Kledingbank Maxima
7 7 7 8 8 9 9 9 10 10
3. Hulp 3.1. 3.2. 3.3. 3.4.
11 11 11 12 12
bij financiële vragen/problemen GKB Assen Torion Humanitas Werkgroep Armoedesignalering
4. Uitvoeringskosten
12
5. Samenwerking 5.1 Samenwerking tussen gemeente en partners 5.2 Samenwerking tussen maatschappelijke organisaties
13 13 13
6. Informatievoorziening
14
7. Conclusies en actiepunten 7.1 Conclusies 7.2 Actiepunten
15 15 16
Bijlage 1: Aandachtspunten opgetekend door de werkgroep Armoedesignalering n.a.v. gesprek met twee uitkeringsgerechtigden
1. Inleiding 1.1 Aanleiding tot de evaluatie Op 29 september 2014 stelde de gemeenteraad van Haren het beleidsplan Schuldhulpverlening 2014 – 2018 vast en het college heeft daarbij de toezegging gedaan dat het beleid in het najaar van 2015 zou worden geëvalueerd. In het beleidsplan ligt de nadruk op het verbeteren van een integrale aanpak bij het uitvoe ren van de schuldhulpverlening. Daarnaast wordt ingezet op preventie. Met deze vorm van schuldhulpverlening dient een groot deel van de inwoners met financiële problemen vroegtijdig succesvol geholpen te worden. Dit is van belang omdat schulden een belemme rende werking hebben bij (arbeids)participatie. Ook voor inwoners met een inkomen op of onder het sociaal minimum geldt dat zij in staat gesteld worden om mee te doen aan de samenleving. Om te voorkomen dat een minimuminkomen belemmerend werkt voor maatsc happelijke participatie zijn er regelingen voor inkomensondersteuning. Om een ruimhartig gemeentelijk beleid te realiseren voor minimahuishoudens en om gericht armoede aan te pakken onder inwoners in de gemeente Haren, heeft Groen Links op 27 mei 2015 een initiatiefvoorstel ingediend om een Sociaal Platform op te zetten. Het voorstel is aangehouden, maar het college heeft toegezegd met maatschappelijke instanties in gesprek te gaan over een bredere samenwerking op het gebied van armoedebeleid/ minimabeleid . Op grond van bovengenoemde toezeggingen is een evaluatie uitgevoerd naar de samenwerking met en tussen maatschappelijke instanties als het gaat om schuldhulpverlening en de inkomensondersteuning. De centrale vraag daarbij luidt: Wat is het bereik en de toegankelijkheid van regelingen/voorzieningen ten behoeve van inkomensondersteuning en hulp bij financiële vragen/problemen . Door deze vraag te beantwoorden ontstaat inzicht in het gebruik van de diverse regelingen/ voorzieningen, de uitvoeringspraktijk en de omvang van de uitvoeringskosten. Dit inzicht helpt bij het benoemen van prioriteiten voor het komende jaar. Door daarbij beoogde effecten en meetbare doelen te formuleren, kan volgend jaar onderzocht worden in hoeverre het beleid doelmatig en doeltre ffend is. In het voorliggende rapport vindt u de verslaglegging van de evaluatie. In dit hoofdstuk gaan we achtereenvolgens in op de doelstelling en de evaluatievragen, bakenen we het onderwerp af en gaan we in op de gevolgde werkwijze.
3
1.2 Beleidskaders Het wettelijk kader voor het voeren van het gemeentelijke minimabeleid ligt besloten in de Participatiewet. Middels landelijke regelgeving wordt periodiek de hoogte van bijstandsuitkeringen vastgesteld. De gemeente heeft niet de mogelijkheid daarin wijzi gingen aan te brengen. Wel kan de gemeente op grond van artikel 35 en artikel 36 van de Participatiewet toeslagen verstrekken. Dit is niet uitsluitend voorbehouden aan inwoners die een uitkering krachtens de Participatiewet ontvangen. In het algemeen kan gesteld worden dat de gemeente Haren voor haar minimabeleid de volgende twee criteria hanteert; - een inkomensgrens tot 110% van het wettelijk sociaal minimum - geen in aanmerking te nemen vermogen Individuele bijzondere bijst and Er kunnen zich omstandigheden voordoen dat in individuele gevallen het inkomen niet toereikend is om in noodzakelijke kosten te voorzien. Als dergelijke kosten niet uit andere voorzieningen of eigen middelen kunnen worden gedekt, kan een beroep gedaan worden op de individuele bijzondere bijstand. In de beleidsregels heeft de gemeente Haren benoemd welke kosten tot welk bedrag voor verlening van bijzondere bijstand in aanmerking komen. Of de kosten daadwerkelijk noodzakelijk en gemaakt zijn, wordt getoetst. Een vorm van bijzondere categoriale bijstand die nog mogelijk is, is de collectieve aanvullende ziektekostenverzekering. De gemeente Haren heeft hiertoe een overeenkomst afgesloten met zorgverzekeraar Menzis. Individuele inkomenstoeslag (Langdurigheidstoeslag) Individuele inkomenstoeslag is bedoeld voor personen in de leeftijd van 21 jaar tot 65 jaar die langdurig op een minimuminkomen zijn aangewezen, geen vermogen hebben en geen arbeidsperspectief. De gemeente Haren heeft in een verordening regels gesteld waarin de hoogte van de toeslag is bepaald en waarin de begrippen “langdurig” en “geen arbeidsperspectief” zijn gedefinieerd. Participatiefonds Mensen met weinig inkomen en geen vermogen kunnen een tegemoetkoming krijgen in de kosten ten behoeve van sociale, culturele en sportieve activiteiten. Middels steekproeven wordt gecontroleerd of de verstrekte vergoedingen terecht zijn uitgekeerd. Overige wettelijke kaders a. kwijtscheldingsregeling De gemeente kan haar inwoners met een minimuminkomen en zonder vermogen de gemeentelijke belasting kwijtschelden. Welke bestanddelen tot het vermogen worden gerekend, zijn geregeld in de Uitvoeringsregeling Invorderingswet (1990). De gemeente Haren heeft in een verordening geregeld welke gemeentelijke belastingen onder het kwijtscheldingsbeleid vallen. b. schuldhulpverlening Krachtens de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening is de gemeente verantwoordelijk voor de integrale schuldhulpverlening. De gemeente Haren heeft hier-
4
toe een beleidsplan opgesteld met een globale programmaportefeuille. Om inwoners met zware schuldproblematiek op professionele wijze te kunnen helpen, heeft de gemeente Haren een overeenkomst gesloten met de Gemeentelijke Kredietbank (GKB) in Assen. Aanvullende voorzieningen Verder heeft de gemeente de mogelijkheid om in haar minimabeleid voorzieningen te bieden die gericht zijn op maatschappelijke participatie. De gemeente Haren heeft een overeenkomst gesloten met zowel Stichting Leergeld als met Stichting Jeugdsportfonds. Ook zijn er mogelijkheden v oor een bijdrage in voor- en vroegschoolse educatie (VVE) en in de studiekosten en ondersteunt de gemeente Haren kledingbank Maxima. Daarnaast financiert de gemeente Haren een budgetcursus, het project thuisadministratie en “budgetcoaches” (gecontracteerde freelancers; taakveld financiën).
1.3 Evaluatie Doelstellingen Met de evaluatie willen we graag zicht krijgen op/ inzicht krijgen in: - het gebruik van de diverse regelingen/voorzieningen ten behoeve van schuldhulpverlening en inkomensondersteuning; - de uitvoeringspraktijk tussen gemeente en externe organisaties en tussen organisaties onderling; - de omvang van de uitvoeringskosten. Evaluatievragen Voor de evaluatie zijn de volgende deelvragen geformuleerd: communicatie - welke middelen worden ingezet om inwoners te informeren over de diverse regelingen/voorzieningen inzake schuldhulpverlening en inkomensondersteuning waar een beroep op kan worden gedaan bereik - hoeveel huishoudens maken gebruik van de diverse regelingen/voorzieningen ten behoeve van schuldhulpverlening en inkomensondersteuning - welke typen huishoudens maken gebruik van deze regelingen/voorzieningen samenwerking - welke financiële (hulp)vragen komen binnen bij het lokaal loket - wat zijn de criteria om te bepalen of de hulpvrager geholpen wordt door de basisondersteuning of wordt doorgeleid naar wijkteam Haren 1 - hoeveel inwoners met financiële hulpvragen worden ondersteund vanuit de basisondersteuning
1
Wijkteam Haren is gewijzigd in het WIJZ team. Omdat ten tijde van de evaluatie er nog geen sprake was van het WIJZ team, wordt in dit rapport de term wijkteam Haren gebruikt.
5
- hoeveel inwoners met financiële hulpvragen zijn via basisondersteuning/wijkteam Haren doorverwezen naar de Gemeentelijke Kredietbank (GKB) in Assen en wordt er samengewerkt wat betreft cliënten met psychosociale problematiek en nazorg kosten - zijn de uitvoeringskosten van de schuldhulpverlening en de in komensondersteuning inzichtelijk en zo ja wat is de omvang ervan (begroot en daadwerkelijk) Afbakening De evaluatie betreft de periode januari 2015 tot november 2015 en beperkt zich tot het bereik van de inkomensondersteuningsregelingen en hulp bij financiële vragen/ problemen, de samenwerking tussen betrokken partijen en de uitvoeringskosten. Verantwoording De evaluatie bestond uit de volgende twee delen: a. deskresearch Dit betrof een analyse van jaarstukken, betalingsachterstanden, registraties van aanvragen voor inkomensondersteuning en verzoeken tot kwijtschelding van gemeentelijke belastingen. b. gesprekken met betrokken organisaties In dit deel van de evaluatie lag het accent op de informatievoorziening, de onderlinge samenwerking en waar verbeterin g mogelijk en wenselijk wordt geacht.
6
2. Inkomensondersteuningsregelingen van de gemeente Haren Uit gegevens van de site waarstaatjegemeente.nl (peildatum eerste kwartaal 2015) blijkt dat van het totaal aantal huishoudens (ongeveer 8 505 huishoudens) 240 huishoudens in de gemeente Haren een bijstandsuitkering hebben. Dit is 2,82% van het totaal aantal huishoudens. Het gaat in deze groep vaak om alleenstaanden (170 huishoudens). Een op de zes huishou dens is een eenoudergezin (40 huishoudens) en een op de acht betreft een echtpaar (30 huishoudens). Uit de gegevens van de afdeling Werk, Inkomen en Zorg (WIZ) blijkt dat er eind oktober 2015 273 uitkeringen werden verstrekt; 241 inwoners ontvingen een Ww b- uitkering, 14 inwoners een Bbz en 18 inwoners een IOAW. Daarnaast heeft de afdeling WIZ informatie verstrekt wat betreft het gebruik van voorzieningen. Deze worden hieronder beschreven. De cijfers hebben betrekking op de periode januari 2015 t/m oktob er 2015. Indien er een vergelijking wordt gemaakt met het voorgaande jaar, dan betreffen het de cijfers tot november 2014. De informatie over verzoeken tot kwijtschelding van lokale heffingen, is verkregen van de afdeling Interne Dienstverlening.
2.1 Individuele bijzondere bijstand De uitkering wordt op individuele basis verstrekt op grond van individuele, bijzondere omstandigheden. Kaders die bepalen of de aanvraag voor bijzondere bijstand wordt gehonoreerd zijn de hoogte van het inkomen en het vermoge n én of de kosten voor het levensonderhoud noodzakelijk en daadwerkelijk gemaakt zijn . Kosten die in aanmerking komen voor bijzondere bijstand zijn onder meer maaltijdvoorziening, aanschaf bril/lenzen, rechtsbijstand, inrichting en woonkosten, kosten uit maatschappelijke zorg (o.a. bewindvoeringskosten) en huishoudelijke hulp/ gezinshulp. In 2015 zijn er 221 aanvragen ingediend voor bijzondere bijstand. De meeste aanvragen betroffen de kostensoorten maatschappelijke zorg, inrichting en woonkosten en huishoudelijke hulp/gezinshulp. Ten opzicht van 2014 is er een lichte stijging wat betreft het aantal aanvragen voor individuele bijzondere bijstand (2014; 215 aanvragen) .
2.2 Individuele inkomenstoeslag De duur van het minimuminkomen, het eigen vermogen, de leeftijd en het arbeidsperspectief zijn de kaders die bepalen of een inwoners een individuele inkomenstoeslag ontvangt. De toeslag bedraagt op jaarbasis voor alleenstaanden € 380, voor alleenstaande ouders € 480 en voor echtparen € 544 . In 2015 ontvingen 65 huishoudens een individuele inkomenstoeslag. In 2014 ontvingen 64 huishoudens een individuele inkomenstoeslag .
7
2.3 Participatiefonds In 2015 zijn tot nog toe 270 aanvragen voor het Participatiefonds ingediend, tegenover 231 aanvragen in 2014. Ten opzichte van 2014 is dit een stijging van het aantal aanvragen met 16,89%. De vergoeding bedraagt op jaarbasis € 200 voor alleenstaanden, € 200 voor een alleenstaande ouder + € 100 per kind en € 300 voor een gezin + € 100 per kind. Aangaande de drie boven genoemde inkomensondersteuningsregelingen kan het volgende gezegd worden over niet toegekende verzoeken. Van het totaal aantal aanvragen voor individuele bijzondere bijstand en individuele inkomenstoeslag (286 aanvragen) zijn 25 aanvragen afgewezen, vier aanvragen zijn ingetrokken en één aanvraag is niet in behandeling genomen . Over dezelfde periode in 2014 zijn van de 279 ingediende aanvragen 17 aanvragen afgewezen, vijf aanvragen zijn ingetrokken en één aanvraag is niet in behandeling genomen. Dit betekent dat in 2015 10,49% van de aanvragen niet is gehonoreerd, tegenover 8,24% in 2014. In zowel 2014 als in 2015 heeft één aanvrager na afwijzing van een verzoek tot individuele bijzonder bijstand een bezwaar ingediend. Het ingediende bezwaar in 2014 is ongegrond verklaard. Het bezwaar in 2015 wordt nog behandeld door de bezwarencommissie. Van de 270 aanvragen voor het Participatiefonds zijn negen aanvragen afgewezen, twee aanvragen zijn ingetrokken en één aanvraag is niet in behandeling genomen (= 4,44% aanvragen niet gehonoreerd) . Over dezelfde periode in 2014 zijn van de 231 aanvragen vier afgewezen, twee aanvragen zijn ingetrokken en drie aanvragen zijn niet in behandeling genomen (=3,90% aanvragen niet gehonoreerd) . In 2014 is één keer een bezwaar ingediend na afwijzing van de aanvraag. Het bezwaar is ongegrond verklaard. Qua kosten kan gemeld worden dat t ot nog toe aan individuele bijzondere bijstand en het Participatiefonds € 146.900 is uitgekeerd. Over dezelfde periode in 2014 bedroegen de uitgaven € 119.240. Een stijging van de kosten met 23,20%. De kosten voor de individuele inkome nstoeslag bedragen € 27.012 tegenover € 27.404 in 2014. Een lichte daling van de kosten met 1,43%.
2.4 Collectieve aanvullen de zorgverzekering De gemeentelijke collectieve zorgverzekering ExtraVerzorgd bij Menzis is per 1 januari 2015 omgezet naar een uitgebreide collectieve zorgverzekering GarantVerzorgd bij Menzis. Hiermee is uitvoering gegeven aan de wettelijke opdracht om een maatwerk voorziening inkomensondersteuning te regelen, ter compensatie van onder meer de afschaffing van de Wet tegemoetkomin g chronisch zieken en gehandicapten (Wtcg) en de Compensatieregeling Eigen Risico (CER). De GarantVerzorgd kent drie pakketten, te weten GV1, GV2 en GV3. Voor alle 3 de pakketten geldt een compensatie voor de eigen bijdrage Wmo en de GV3 kent daarnaast vol ledige compensatie van het verplicht eigen risico. Totaal kent de gemeente Haren per 2015 190 inwoners die deelnemen aan de collectieve zorgverzekering GarantVerzorgd. Ten opzichte van 2014 betekent dit een stijging van het aantal deelnemers met 16,56% (2014 telde 163 verzekerden). Van de 190 verzekerden kozen 127 voor pakket GV1 of pakket GV2 en 63 voor pakket GV3. De kosten voor de gemeentelijke collectief bedragen voor het jaar 2015 ± € 50.000.
8
2.5 Kwijtscheldingsregeling lokale heffingen Kwijtschelding van gemeentelijke belastingen is uitsluitend mogelijk voor onroerend ezaakbelasting, rioolheffing en afvalstoffenheffing. Bij het berekenen van de betalingscapaciteit voor belastingschuldigen wordt het bedrag van de kosten van bestaan gesteld op 100% van de bijstandsnorm. In 2015 zijn 248 kwijtscheldingsverzoeken ingediend, waarvan 157 automatische kwijtschelding en 91 op aanvraag. Van de 91 verzoeken op aanvragen zijn 35 aanvragen toegekend en 56 afgewezen. Totaal zijn dus in 2015 192 kwijtscheldingen toegekend, waarvan 188 kwijtscheldingen voor de afvalstoffenheffing en 4 voor de onroerendezaakbelasting/ rioolheffing. In 2014 zijn 231 kwijtscheldingsverzoeken ingediend, waarvan 147 automatische kwijtschelding en 85 op aanvraag. Van de 85 verzoeken op aanvragen zijn vijf aanvragen toegekend en 80 afgewezen. Totaal zijn dus in 2014 152 kwijtscheldingen toegekend, waarvan 149 kwijtschelding en voor de afvalstoffenheffing en 3 voor de onroerendezaakbelasting/ rioolheffing . Ten opzichte van 2014 is er sprake van een stijging van het totaal aantal aanvragen met 6,9%. De automatische kwijtschelding is gestegen met 6,8 % en het aantal kwijtscheldingsverzoeken op aanvraag is gestegen met 7,06%. Het totaal aan toegekende kwijtscheldingen is gestegen met 26,32%. In 2015 werd van het aantal kwijtscheldingsverzoeken op aanvraag 38,46% toegekend, tegenover 5,88% in 2014.
2.6 Verordening Voor en Vroegschoolse Educatie (VVE) In 2015 ontvangen 12 ouders een bijdrage voor de voorschoolse educatie van hun kind(eren). Dit is vergelijkbaar met 2014. Toen ontvingen 13 ouders een bijdrage voor de voorschoolse educatie van hun kind(eren). De uitgaven voor VVE bedroegen in 2014 € 25.000. Ook in 2015 zullen de kosten ± € 25.000 bedragen. Vanaf 2015 worden de kosten voor de opvang van kinderen met een sociaal medische indicatie in het budget voor VVE meegenomen.
2.7 Stichting Leergeld In 2014 heeft Stichting Leergeld Groningen een eenmalige subsidie ontvangen van € 10.000, waarvan € 2.000 is gereserveerd voor overheadkosten . Deze subsidie wordt ingezet om kinderen van financieel niet -daadkrachtige ouders de mogelijkheid te bieden om deel te nemen aan binnen- en buitenschoolse activiteiten. De twee belangrijkste criteria ter beoordeling van de aanvragen zijn de volgende: - ouders hebben een inkomen tot 120% van de bijstandsnorm - er zijn geen voorliggende voorzieningen Aanvragen komen binnen via de website van de Stichting en de regel is dat de intermediair binnen twee weken een afspraak heeft met de aanvrager. De aanvragen zijn d ivers, bijvoorbeeld een bijdrage voor het lidmaatschap van een vereniging, voor de aanschaf van sportkleding en –schoeisel of om deel te nemen aan een schoolkamp. Vergoedingen kennen een maximum. Het maximum bedrag per kind per jaar voor contributie is € 225 en voor sportkleding en –schoeisel en deelname aan een schoolkamp is het maximum bedrag gesteld op € 90. Het geld gaat rechtstreeks naar de (sport)vereniging (contributie) of naar de school (schoolkamp). Voor de aanschaf van sportkleding en –schoeisel ontvangt de aanvrager een voucher welke in te leveren is bij bepaalde sportzaken.
9
Tot nog toe zijn 35 aanvragen ingediend, waarvan 2 3 zijn toegekend (=65,71%). Van het budget is € 7.400 uitgegeven en naar verwachting wordt het restbedrag van € 600 dit jaar ook nog besteed. Stichting Leergeld Groningen e.o. kent een betaalde kracht, te weten de coördinator. De coördinator wordt beschikbaar gesteld en betaald door de Maatschappelijke Juridische Dienstverlening. Vanaf 2016 moeten gemeenten de kosten betalen vo or de coördinator. Dit betekent voor de gemeente Haren dat de overheadkosten zullen stijgen van € 2.000 naar ± € 5.000.
2.8 Stichting Jeugdsportfonds In zowel 2014 als in 2015 heeft Stichting Jeugdsportfonds Groningen € 5.000 aan subsidie ontvangen. Deze subsidie wordt ingezet om kinderen tot 18 jaar van financieel niet-draagkrachtige ouders de mogelijkheid te bieden deel te nemen aan sportactiviteiten. De twee belangrijkste criteria ter beoordeling van de aanvragen zijn de volgende: - ouders hebben een inkomen tot 120% van de bijstandsnorm - de sportvereniging is aangesloten bij NOC/NSF De maximum bijdrage per kind is vastgesteld op € 225. In 2014 is per kind gemiddeld € 167 bijgedragen. Voor de gemeente Haren geldt dat in 2014 € 843 van het subsidiebedrag is uitgegeven en daarmee hebben vier kinderen kunnen deelnemen aan sportactiviteiten. Afgesproken is dat het resterende subsidiebedrag van € 4.157 in het fonds gereserveerd blijft voor kinderen in de gemeente Haren. Indien dit bedrag niet wordt gebruikt in 2015, dan wordt deze teruggevorderd. In 2015 is € 1.575 uitgegeven aan sportactiviteiten voor zeven kinderen van niet-draagkrachtige ouders. In zoverre bekend zijn er geen aanvragen afgewezen. De intermediair informeert bij de betreffende sportvereniging of het kind regelmatig aanwezig is.
2.9 Kledingbank Maxima Inwoners van de gemeenten Hoogezand-Sappemeer, Haren en Slochteren kunnen gratis winkelen bij kledingbank Maxima als zij voldoen aan een of meer van de volgende voorwaarden: - rond moeten komen van een bijstandsuitkering - in aanmerking komen voor een individuele inkomenstoeslag - een inkomen hebben tot 110% van de bijstandsnorm en daarbij een verwijsbrief kunnen tonen van een begeleidende instantie Naast het bieden van kleding, organiseert Maxima ook workshops (bv. “hoe ga je om met weinig geld”) en leuke uitjes voor kinderen en beantwoord t Maxima vragen over financiële regelingen. Bij Maxima werken ongeveer 22 vrijwilligers die allen een uitkering hebben. Maxima biedt ook re-integratieplaatsen. In 2014 volgden twee inwoners uit de gemeente Haren een re-integratietraject bij de kledingbank, in 2015 nog één. Per halfjaar komen er ruim 1.000 bezoekers, waarvan 82 uit de gemeente Haren (dit zijn ± 45 gezinnen). De gemeente Haren draagt jaarlijks bij aan de huur (€ 2.000) en betaalt de maandelijkse ritkosten met de bus van Torion naar Maxima in Hoogezand -Sappemeer.
10
3. Hulp bij financiële vragen Een belemmering bij arbeidsparticipatie zijn (problematische) schulden. Hiervoor zijn schuldenaren en schuldeisers in de eerste plaats zelf verantwoordelijk. Als inwoners toch hulp nodig hebben dan kunnen zij bij de gemeente terecht. Voor problematische schulden heeft de gemeente Haren een samenwerking met de Gemeentelijke Kredietbank in Assen (GKB). Wanneer inwoners vragen hebben over financiële zaken en/of geholpen willen worden bij lichte financiële problematiek, dan kunnen zij terecht bij Torion (Lokaal Loket) en wijkteam Haren.
3.1 GKB Assen Tot november 2015 heeft de GKB Assen 42 intakes gevoerd en zijn er 22 aanvragen voor budgetbeheer (BBR) geregistreerd. Het aantal actieve BBR is 48 en er stroomden 10 cliënten uit budgetbeheer . In het schuldhulptraject zitten 44 cliënten uit de gemeente Haren, waarvan 2 8 in fase A (stabilisatie) en 16 in fase B (schulden oplossen). Ten opzichte van de gegevens over dezelfde periode uit het voorgaande jaar is er sprake van een stijging van zowel de gehouden intakes (2014= 3 5 intakes), als van de aanvragen budgetbeheer (2014= 12 aanvragen) , als ook van het aantal actieve BBR (2014= 41). Dit geldt ook voor het aantal cliënten in een schuldhulptraject (2014= 31; 17 in fase A en 14 in fase B). De GKB kon geen gegevens aanleveren over het aantal inwoners dat via Torion en wijkteam Haren is doorverwezen. 3.2 Torion In de eerste helft van dit jaar zijn er 75 vra gen op het gebied van financiën binnen gekomen bij het Lokaal Loket. Ongeveer de helft van deze vragen is telefonisch afgehandeld. Van de overige vragen ging 2/3 naar de basisondersteuning en 1/3 naar het wijkteam. De vragen zijn divers van aard; van een aanvraag voor de voedselbank tot aan hulp bij het aantekenen van bezwaar tegen een terugvordering van de belastingdiens t en hulp bij een faillissement. Wat betreft de vragen die terechtkomen bij de basisondersteuning wordt het merendeel opgepakt d oor de medewerker die het sociaal raadsli edenwerk in het takenpakket heeft. Daarnaast is voor vier aanvragen de inzet van Humanitas Thuisadministratie gevraagd en v ier inwoners zijn doorverwezen naar een gecontracteerde freelancer met taakveld financiën. T ot nog toe is voor dit taakveld € 4.054 gefactureerd. Wat de criteria zijn om de hulpvrager door te verwijzen naar het wijkteam, is niet bekend. Ook is niet duidelijke welke type hulpvragen op financieel gebied worden doorgespeeld naar de gecontracteerde freelancers en wanneer de hulp van Humanitas wordt ingeschakeld. Tevens is er geen informatie beschikbaar over de gemiddelde duur van de hulp bij financiële vragen. In september is Torion gestart met het maandelijkse inloopspreekuur van de formulierenbrigade. Inwoners met een laag inkomen kunnen hulp krijgen bij het invullen van formulieren, zoals bijvoorbeeld voor het aanvragen van kwijtschelding gemeentelijke belasting. Omdat er weinig gebruik gemaakt wordt van dit inloopspreekuur is deze stopgezet. Inwoners die een beroep willen doen op de formulierenbrigade kunnen zich aanmelden via het Lokaal Loket.
11
3.3 Humanitas In de gemeente Haren worden op dit moment 25 inwoners geholpen bij de thuisadministratie, waarvan dit jaar 15 nieuwe inwoners zijn ingestroomd. Het percentage aan inwoners dat na hulp bij de thuisadministratie zelfstandig verder kan , is klein. Oorzaken zijn met name de hoge leeftijd, laag - en ongeletterdheid en vormen van dementie. In een aantal gevallen blijft Humanitas deze inwoners begeleiden, anderen worden doorverwezen naar team 290 (Lentis) of naar maatschappelijk werk. De uitstroom (in 2014 waren dit bij benadering 15 inwoners) kent dan ook verschillende redenen; de hulpvrager is geholpen met het op orde brengen en houden van de thuisadministratie, de hulpvrager is overleden of de hulpvrager is doorverwezen. Humanitas ontvangt voor het project Thuisadministratie een subsidie van € 4.400.
3.4 Werkgroep Armoedesignalering Ongeveer 35 gezinnen met weinig financieel armslag zijn in beeld bij de werkgroep Armoedesignalering. Uit een gesprek met de werkgroep en een mail waarin de ervaringen van twee uitkeringsgerechtigden zijn opgetekend (zie bijlage 1) blijkt dat er een grote afstand wordt ervaren als het gaat om het contact met de betrokken ambtenaren van de gemeente. De cliënten ervaren e en sterk gevoel van controle, begrip voor hun situatie is beperkt, de vele gesprekken leveren niets op en de informatie op de website over regelingen is minimaal.
4. Uitvoeringskosten (tot november 2015) Kostensoort 19040
Begroot 2015
Bijzondere bijstand
€ 192.000
Uitgave 2015 € 178.400
Individuel e bijzonder bijstand Individuel e inkomenstoeslag Maatwerkvoo rziening (collec tieve
± € 50.000
zorgverzekeri ng)
19120
19110
Participatiefonds
€ 79.500
€ 80.500
Stichting Leergeld
€ 10.000
Stichting Jeugdsportfonds
€ 1.575
Kledingbank Maxima
€ 2.000
Schuldhulpverlening GKB Gecontracteerde freelancer
€ 74.000
€ 73.035
Taakveld financiën
14320 14220
Subsidie Humanitas Thuisadministratie VVE
€ 4.054
€ 4.400 € 41.500
€ 4.400 € 25.000
12
5. Samenwerking Verschillende organisaties zijn werkzaam op het terrein van armoedebeleid/ minimabeleid. In hoeverre de diverse partijen daarbij samenwerken, wordt hieronder besproken.
5.1 Samenwerken tussen gemeente en partners De gemeentelijke beleidsafdeling heeft weinig contacten met de diverse partijen die zich inzetten voor inwoners met weinig financiële armslag. Er is contact bij tussentijdse monitoring en de gesubsid ieerde maatschappelijke organisaties sturen jaarlijks een jaarverslag. Ook zijn er geen afspraken met crediteuren als het gaat om betalingsachterstanden, terwijl bijvoorbeeld uit informatie van Menzis blijkt dat 1262 verzekerden uit de gemeente Haren een achterstand hebben in de betaling van de premie en/of het eigen risico. De uitvoerende afdeling van de gemeente (afdeling Werk Inkomen en Zorg) heeft meer contact met maatschappelijke organisaties en dan met name bij vragen die betrekking hebben op de inkomensondersteuningsregelingen. Torion geeft aan dat dit contact altijd vlot en plezierig verloopt. Kledingbank Maxima heeft met de afdeling WIZ de afspraak gemaakt dat regelmatig bij de post voor uitkeringsgerechtigden een nieuwsbrief van de kledingbank wordt gevoegd.
5.2 Samenwerking tussen maatschappelijke organisaties Torion verwijst inwoners met grote schulden door naar de GKB Assen. Daarnaast helpen de medewerkers van de basisondersteuning inwoners bij het verzamelen van de benodigde papieren waar de GKB om vraagt. Ook de vrijwilligers van het project Thuisadministratie van Humanitas worden ingeschakeld om hierin hulp te bieden. Uit de contacten die Torion heeft met de werkgroep Armoedesignalering, is het initiatief ontstaan om de formulierenbrigade (zie pagina 10) op te zetten. GKB Assen geeft aan dat er momenteel niet wordt samengewerkt met wijkteam Haren als het gaat om cliënten uit Haren met schulden in combinatie met psychosociale problematiek. Ook meldt de GKB dat er geen samenwerking is als het gaat om nazorg wat betreft cliënten die uitstromen. Maar samenwerking op dit punt is wel gewenst. Tevens geeft de GKB aan dat als bekend is dat een in woner is doorverwezen door Torion of het wijkteam er altijd een terugkoppeling plaatsvindt. De GKB ontvangt in de winterperiode van partijen als NUON en ESSENT meldingen van betalingsachterstanden van inwoners. De GKB stuurt hierop een aanmeldingsformulier naar de betreffende inwoners. Humanitas werkt goed samen met de ouderenadviseur van Torion. Gezien het gebrek aan communicatie over de overname van taken als gevolg van het vertrek van Noordermaat, wordt het afscheid van de ouderenadviseur (pensioengerechtigde leeftijd bereikt) gevreesd: wie wordt haar opvolger, hoe worden taken overgedragen, hoe verlopen doorverwijzingen. Daar komt bij dat de rol van wijkteam Haren voor Humanitas erg onduidelijk is. Vanuit wijkteam Haren/ Lokaal Loket wordt bij financiële problematiek wel doorverwezen naar Humanitas, maar niet in alle gevallen is de doorverwijzing terecht. De situatie is dan complexer (b.v. schulden in combinatie met dementie), maar uit zorg voor de medemens helpt Humanitas dan toch of zorgt dat de hulpvrager in een passend hulpcircuit terecht komt. Humanitas is betrokken bij het Kanskaartenproject en werkt in deze samen met de werkgroep Armoedesignalering.
13
Kledingbank Maxima krijgt doorverwijzingen vanuit partijen als de gemeente, Tori on en Stichting Leergeld. Aangegeven is dat zij graag met meer partijen zouden willen samenwerken, zoals bijvoorbeeld Humanitas en GKB Assen. Stichting Leergeld heeft direct bij de start contacten gelegd met de scholen en Torion om ze te informeren en te wijzen op de website voor aanmeldingen. Daarnaast is er een goede samenwerking met Stichting Jeugdsportfonds. Met elke aanvrager plant de intermediair een afspraak. Stichting Jeugdsportfonds heeft bij de start in de gemeente Haren geen contacten gelegd met lokale organisaties. Wel werkt de stichting nauw samen met Elker, Leger des Heils, Maatschappelijke Juridische Dienstverlening en Stichting Leergeld. Stichting Jeugdsportfonds geeft zelf aan dat lokaal de bekendheid met het fonds wat breder gecommuniceerd zou moeten worden. Zij krijgen de meeste aanvragen binnen via een doorverwijzing van Stichting Leergeld.
6. Informatievoorziening Vanuit alle partijen wordt gewezen op onvoldoende informatievoorziening. Er zijn geen folders en op de website van de gemeente Haren is de informatie over inkomensondersteuningsregelingen minimaal. Ook is de communicatie vanuit de gemeente Haren onvoldoende als het gaat om overname van taken bij vertrek van bijvoorbeeld een samenwerkingspartner, wijzigingen in de organisatiestructuur, de rollen van de partners en aanspreekpunten. Daarnaast wordt aangegeven dat steeds weer dezelfde informatie moet worden aangeleverd bij het aanvragen van een regeling of voorziening , terwijl dit niet nodig is als bestanden worden gekoppeld.
14
7. Conclusies en actiepunten In de inleiding is aangegeven dat met deze evaluatie onderzocht wordt wat het bereik en de toegankelijkheid is van regelingen/voorzieningen t en behoeve van inkomensondersteuning en hulp bij financiële vragen/problemen .
7.1 Conclusies Bereik Op basis van de verkregen informatie ontvangen 273 inwoners in de gemeente Haren een bijstandsuitkering, zijn er 221 aanvragen voor individuele bijzondere bijstand en 270 aanvragen voor het Participatiefonds ingediend, zijn 190 inwoners aangesloten bij de gemeentelijke collectief, zijn 248 kwijtscheldingsverzoeken voor lokale heffingen ingediend, ontvangen 12 ouders een bijdrage voor vroegschoolse educatie, zijn bij Stichting Leergeld 35 aanvragen binnengekomen , kunnen zeven kinderen sporten dankzij Stichting Jeugdsportfonds en shoppen 82 inwoners bij kledingbank Maxima . De vraag of met de regelingen/ voorzieningen voldoende huishoudens bereikt wor den, is echter niet te beantwoorden. Dit omdat niet bekend is hoeveel verschillende huishoudens een beroep hebben gedaan op de diverse regelingen/voorzieningen en ook is niet bekend hoeveel huishoudens in de gemeente Haren een inkomen hebben to t 110% van het sociaal minimum. De gesproken partijen zijn het er unaniem over eens dat lang niet alle inwoners in beeld zijn die op of onder het bijstandsniveau leven. Dit betreft ook zeker de mensen die een inkomen hebben boven de bijstandsnorm, maar hoge woonlaste n en schulden hebben. Aangegeven wordt dat het moeilijk is een schatting te maken van het aantal huishoudens dat in verborgen armoede leeft. Op de vraag waarom inwoners geen hulp vragen en/of geen beroep doen op inkomensondersteunende regelingen/ voorzieningen, geven de partners aan dat dit te maken heeft met schaamte, onwetendheid en bureaucratie. Toegankelijkheid Gezien de reacties van gesproken partijen kan gesteld worden dat d e informatie over inkomensondersteuningsregelingen en voorzieningen beter en uitgebreider kan en moet. Alle informatie zou onder één kopje op de website geplaatst moeten worden en daarnaast zouden ook folders g emaakt kunnen worden die vervolgens op plaatsen neergelegd worden waar de doelgroep komt. Als voorbeelden worden “het verstrekkingenboekje” van Hoogezand-Sappemeer en “het minimaloket” in Groningen genoemd. Daarnaast helpen projecten zoals bijvoorbeeld “de kanskaart” om inwoners te bereiken en te informeren over mogelijke inkomensondersteuningsregelingen/ voorzieningen. Daarbij geven een paar partners aan dat het de voorkeur heeft dit soort projecten onafhankelijk van de gemeente uit te voeren . Vrijwilligers van maatschappelijke organisaties weten met hun tact en geduld het vertrouwen van de doelgroep te winnen waardoor inwoners eerder genegen zijn hulp te vragen . In navolging van het advies van Kinderombudsman Marc Dullaert kan er ook voor gekozen worden regelingen/ voorzieningen speciaal voor kinderen te publiceren onder de noemer Kindpakket; alle regelingen/voorzieningen van gemeente en deelnemende stichtingen voor kinderen van financieel niet-draagkrachtige ouders bij elkaar én waarbij via één loket en op een eenvoudige manier een aanvraag voor een vergoeding kan worden ingediend. Daarbij is het
15
gewenst dat er meer gewerkt wordt vanui t de gedachte ‘van meervoud naar eenvoud’ waarbij gegevens over klanten onderling worden uitgewisseld. Dit voorkomt dat i nwoners bij iedere aanvraag weer dezelfde (financiële) papieren moeten bijvoegen. Een ander aspect van toegankelijkheid wat aandacht vraagt, is de bekendheid met de diverse maatschappelijke organisaties en hun werkzaamheden en expertise. Organisaties hebben wel van elkaar gehoord, maar weten elkaar lang niet altijd te vinden. Weet men elkaar wel te vinden dan wordt de toegankelijkheid als beperkt ervaren als gevolg van ‘de fenomenen’ front office en parttime medewerkers. Elkaar kennen en vinden zou gestimuleerd kunnen worden door eens per (half)jaar een netwerkbijeenkomst te organiseren met alle betrokken partijen. Vertegenwoordigers van organisaties die in contact staan met minima geven dan voorlichting over hun activiteiten en ervaringen, zoeken elkaar op om de krachten te bundelen, geven aan hoe zij aankijken tegen het minimabeleid en de gemeente heeft de mogelijkheid (nieuw) te voeren beleid toe te lichten.
7.2 Actiepunten Op basis van de conclusies worden in elk geval de volgende drie punten op de agenda van 2016 gezet: - alvorens de samenwerking te zoeken met crediteuren als zorgverzekeraars en wooncoöperaties, eerst intern vastleggen hoe om te gaan met informatie over inwoners die te kampen hebben met betalingsachterstanden ; - het verbeteren van de informatievoorziening op het gebied van de inkomensondersteuningsregelingen; - het verbeteren van de samenwerking tussen het WIJZ-team en de GKB Assen als het gaat om inwoners met schulden in combinatie met psychosociale problematiek en als het gaat om nazorg bij uitstroom uit het schuldhulpverleningstraject.
16
Bijlage 1
Goedemiddag Petronel, Ik heb een vervolggesprek gehad met 2 ervaringsdeskundigen. De een, die in de Zorg heeft gewerkt is SPW-er. De ander is ZZP-er en parttime werkzaam op maatschappelijk gebied. Ze melden het volgende:
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Het Participatiefonds vergoedt maximaal € 200,-- voor internet en aanverwante zaken. Maar als je ziet wat dat kost i s duidelijk dat het hele bedrag alleen al daaraan op gaat. Dan is die pot leeg en kun je er dus geen beroep meer op doen voor andere zaken. Alle uitkeringsgerechtigden krijgen het bedrag na aanvraag ineens uitgekeerd. ZZP-ers moeten eerst “kilo’s papier” inleveren om aan te tonen dat ze er recht op hebben, en dat geldt voor alles waar ZZP -ers een beroep op doen. Een ZZPer die niet fulltime werkt kan moeilijk een goede inschatting maken van het inkomen. Dat is een ernstige belemmering om voor een tegemoetko ming in aanmerking te komen. Is de toekenning dan toch gelukt, moet er achteraf precies verantwoording worden afgelegd over het werkelijke inkomen in die periode, wat weer onevenredig veel administratieve romplomp met zich mee brengt. En dan moet er een herberekening voor de toekenning worden uitgevoerd. ZZP -ers hebben het daardoor extra moeilijk. Maar dat geldt ook voor chronisch gehandicapten. Een mevrouw heeft MS, kan nog een beetje praten, maar verder eigenlijk niets meer, maar moet wel maandelijks haar bonnetjes (laten) inleveren. Voor die verantwoording moet ze iemand inhuren, wat betaald moet worden uit haar magere PGB. Je mag je niet inschrijven bij de KvK als ZZP -er; zo worden mogelijkheden om een bedrijfje op te starten bij voorbaat de kop in gedr ukt. Dus kun je geen gebruik maken van mogelijkheden een eigen (deel van een) inkomen te verwerven. Nu Noordermaat weg is als samenwerkingspartner van de gemeente, is het maatschappelijk werk sterk in mankracht en kwaliteit achteruit gegaan. Linda Roth wordt verschrikkelijk gemist! Er staat in regelingen: “er kan een tegemoetkoming worden gegeven ”, maar als je ‘m aanvraagt moet je ‘m voor de helsdeuren wegslepen. Het lijkt alsof je een aanslag doet op het persoonlijke inkomen van de ambtenaar. Als je op gesprek komt heeft de betr. ambtenaar je dossier niet eens gelezen, weet niet wat je zoal al doet en gedaan hebt en , als je al een baantje hebt of vrijwilligerswerk doet, kent men de inlenende organisatie niet. Feitelijk moet je dus de ambtenaar voorlichten! Heel vaak wordt er niet eens naar je welzijn gevraagd. Vaak kom je gedeprimeerd uit ’t gemeentehuis door alle regeltjes waaraan je moet voldoen en de controles. Je raakt zodoende uitgeblust en lethargisch. De gemeente blijkt geen idee te hebben van de wer kelijkheid van alle dag van veel cliënten. Alle initiatief wordt zo de grond in geboord. Soms komt de ambtenaar met een initiatief, maar blijkt die dan van een collega te hebben gekregen, die niet goed kijkt wat je competenties zijn. Zo wordt je een
17
-
-
-
vacature gemeld, waarvoor je bij voorbaat niet in aanmerking komt. Weer een teleurstelling dus! Ook wordt er onvoldoende rekening gehouden met je persoonlijke situatie, zoals kinderen thuis handicaps enz. Coaches hebben te weinig sociaal gevoel en inlevingsvermogen. De landelijke regeling dat je een deel van je bijverdiensten mag houden wordt niet gecommuniceerd omdat dat te lastig is voor de ambtenaar. Je moet dus zelf heel alert zijn en zelf zoeken. Niet iedereen is daartoe in staat. Die hebben dus goede hulp nodig in regeltjesland. Cliëntbegeleiders vragen soms door over medische situaties, wat ze niet mogen omdat dat is voorbehouden aan een arts. Maar de cli ëntbegeleider neemt wel
-
een beslissing op basis van zo ’n slecht gesprek! Helaas kunnen slechts de mondig en dingen voor elkaar krijgen.
-
Mensen in armoede krijgen vaak te horen: “jullie willen alleen maar geld ” en “wij
-
-
hebben geen zin om…”.(!) De bejegening is vaak niet correct. Gesprekken zouden moeten worden opgenomen en teruggekeken door de leidinggevende e n de medewerker om er van te leren. Zou je een betere bejegening krijgen, dan zou het leven van de uitkeringsgerechtigde een stuk makkelijker worden. Geef mensen mogelijkheden in plaats van belemmeringen.
Met vriendelijke groet, Douwe Werkman.
18
