Enkele gedachten over integratie en immigratie vanuit spiritueel georiënteerde politiek. Ad Rek, November 08

Enkele gedachten over integratie en immigratie vanuit spiritueel georiënteerde politiek. Ad Rek, November ’08. Misschien is het mogelijk om tot een progressieve politiek te komen vanuit een spirituele en holistische visie. Er zou vanuit ’spiritualiteit’ niet alleen maatschappijkritiek geleverd moeten worden maar ook godsdienstkritiek. Dit laatste gebeurd tot nu voornamelijk vanuit modernisme, atheïsme en materialisme. Nieuwe spiritualiteit en de secularisering. Onderzoeken zoals Godsdienstige veranderingen in Nederland en God in Nederland laten zien dat de ontkerkelijking steeds verder gaat. Sinds eind jaren zestig is het aantal mensen dat geloofd in een persoonlijke god gedaald van 47 naar 24 procent. De ‘ietsisten’ stegen van 31 naar 36 procent, de agnosten van 16 naar 26 procent en de atheïsten van 6 naar 14 procent. Over de ‘nieuwe spiritualiteit’ wordt gezegd dat ze individualistischer is, eclectischer oftewel samengestelder is, en ook diffuser of vager is. Ze is niet hecht georganiseerd, ze is niet zozeer maatschappelijk gericht maar meer onderdeel van een persoonlijke levensstijl. In een van de rapporten werd gemeld dat de ‘nieuwe spirituelen’ 26 procent van de Nederlandse bevolking uitmaakte. Als 26 procent van de bevolking inderdaad op dit onderwerp diffuus en ongeorganiseerd is kan gemakkelijk de vergissing gemaakt worden dat ze ‘eigenlijk nog steeds gelovigen’ zijn. Atheïsten op hun beurt trekken deze groep naar zich toe als een bewijs van verdere secularisering, d.w.z. verwetenschappelijking en rationalisering. Ietsisten en nieuwe spirituelen worden door hen nog steeds afgedaan als te verwaarlozen wollensokken zwevers die wel weer bij zullen trekken. Die nieuwe spiritualiteit die individualistischer is, ongeorganiseerder is en zelden een persoonlijk godsbeeld bevat is echter duidelijk een eigen beweging, onderscheiden van atheïstische secularisering enerzijds en van de traditionele georganiseerde godsdiensten anderzijds. Deze spirituele beweging kon ontstaan op grond van de cultuur van democratisering, individualisering en geestelijke vrijheid. Ze onderscheidt zich van de traditionele godsdiensten die in hun aard collectivistisch waren en eigenlijk nog steeds zijn. Deze beweging staat voor ‘uit de godsdienst bevrijde spiritualiteit’. Gaat ze daar ook politiek maatschappelijk voor staan? Nieuwe spiritualiteit en politiek. Deze beweging is vaag en ongeorganiseerd. Toch is er een maatschappelijke en politieke bewustwording op gang gekomen. Vanuit het S.P.I. het Spiritueeel Politiek Initiatief kwamen vanaf 2005 groepen mensen bijeen om hierover te vergaderen. Sinds 2007 zijn daaruit twee nieuwe politieke partijen voortgekomen. Mens en Spirit, (www.mensenspirit.nl) en Heel Nederland (www.heelnederland.org). De vraag is wat zal het karakter van deze partijen zal zijn. Zijn ze voornamelijk een religieus romantische reactie op het modernisme, rationalisme en materialisme of slaan ze een nieuwe weg in. Zullen ze

1

inderdaad een ‘nieuwe spiritualiteit’ gaan belichamen die zich rekenschap geeft van haar moderne, seculiere, democratische en individualistische wortels waardoor ze kon ontstaan. Ad Rek, Verhulstlaan 18, 5012 GB Tilburg. T:0134560300 Email:[email protected] www.firstheaven.nl

De oude gevestigde monotheïstische godsdiensten versterken zich. Dit komt mede doordat ze elkaar op seculiere, moderne grond tegenkomen en de handen ineen slaan tegen de seculiere atheïsten en materialisten. Bijvoorbeeld konden we eind November ’08 het volgende vernemen: “Moslims hebben ervoor gezorgd dat god terugkeert in het leven van de Europeanen. Kardinaal Tauran, werkzaam op het vaticaan heeft de Europese moslims daarvoor bedankt”. Een belangrijke overeenkomst tussen de monotheïstische godsdiensten is hun collectivisme en hun afkeer van individualisme. De Islam heeft nog sterk de dominante collectivistische gemeenschapscultuur die de christelijke cultuur ook had voordat zij in west europa werd gehumaniseerd, gedemocratiseerd en geïndividualiseerd. Nu spreek ik meer over de cultuur dan over de leer van de godsdienst zelf natuurlijk. Door de ontmoeting met de Islam zien we nu een neiging terug te keren naar dat collectivistische. Welke rol zullen de ‘nieuwe spirituelen’ op dit speelveld gaan vervullen. Wanneer men wil staan voor het belang van individuatie bij het persoonlijke leven en spirituele ontwikkeling, is men dan ook bereid dit door te vertalen in politieke en maatschappelijke standpunten. Hanteert men de leus wij zijn niet links, wij zijn niet rechts wij zijn spiritueel, wij willen niet in die links-rechts dualistische valkuil trappen. Daarmee het gevaar oproepend ‘er boven’ te blijven staan en de partij van de zwevende kiezer te worden. Of riskeert men vuile (dualistische) handen door ingedeeld te worden bij links en rechts. Kiest men er voor een sociaal liberaal (individualistische) koers of voor een sociaal collectivistische koers. Er is meer kans op spirituele vrijheid en vooruitgang door juist de invloeden van de gevestigde en georganiseerde godsdiensten op ons maatschappelijke leven te kritiseren en waar nodig de geestelijke en spirituele vrijheid te verdedigen. De huidige geestelijke en spirituele mogelijkheden en vrijheden zijn sinds ongeveer drie en een halve eeuw bevochten op de dominantie en het totalitarisme van het godsdienstige denken. De ontstane seculiere staat en cultuur zijn een waarborg voor onze huidige spirituele vrijheid. De zogenaamde ‘vrije spirituelen’ en ‘ietsisten’ moeten zich nodig realiseren dat zij hun bestaan te danken hebben aan deze strijd tegen die dominante macht van de godsdienst van toen. Die slag leek gewonnen. Echter er zijn voorbeelden van godsdienst georiënteerde instituties te over die geestelijke vrijheid en ontwikkeling beknotten. Gaan de nieuwe spirituelen op de bres voor individuele gewetensvrijheid? Er is bijvoorbeeld voor onze islamitische medelanders nog heel wat bevrijdingswerk te doen. Welke opstelling kiezen Mens&Spirit en Heel Nederland op dit punt? Enkele andere voorbeelden die genoemd kunnen worden zijn de G.P.V. die geen vrouwenkiesrecht en lidmaatschap wil toestaan. De katholieke kerk die vrouwen 2

discrimineert want ze mogen geen priesteres worden. Hoe is je spiritueel/politieke opstelling waar de vrijheid van godsdienst en het verbod op discriminatie met elkaar botsen? Het gebruik/misbruik van artikel 137 dat in feite het groepsrecht boven het individuele recht stelt. Bijvoorbeeld de uitwerking van artikel 23 over de vrijheid van onderwijs in de praktijk. Ad Rek, Verhulstlaan 18, 5012 GB Tilburg. T:0134560300 Email:[email protected] www.firstheaven.nl

Mogen scholen leerlingen en personeel blijven weigeren op grond van een ander geloof, etniciteit, of seksuele geaardheid? Er blijkt iets gaande wat we met een ongelukkige term religieus racisme of religie gerelateerde discriminatie zouden kunnen noemen. Artikel 23 werkt dat sterk in de hand! Islam is de laatste en tot voor kort alhier het meest afwezige lid van het drietal monotheïstische godsdiensten. Het lijkt er soms op dat een deel van de oude strijd opnieuw en op een nieuwe manier moet worden aangegaan. Hoe stellen de nieuwe spirituelen zich hierbij op? In September ’07 berichtte de BBC uit een onderzoek van University of East London dat de stad veel meer gesegregeerd is door godsdienst en religieuze zelfidentificatie dan door bijv. etniciteit. Joden, Hindoes en Sikhs gedijen w.b. integratie en participatie goed in wijken die gedomineerd worden door hun eigen godsdienst. Moslims gaat het dan echter steeds slechter. Bijvoorbeeld op het gebied van onderwijs zou er aan gewerkt kunnen worden om artikel 23 te herformuleren aan de hand van het door Nederland ondertekende verdrag voor de universele rechten van het kind. Spiritualiteit Vooraf een metafoor. Het bekende filosofietje van de regenboog. Waar komen de kleuren van de regenboog vandaan? Kort en eenvoudig: die komen voort uit het niets. We lopen buiten, het heeft geregend. Het is licht en er is in de lucht niets te zien, je kijkt er gewoon doorheen. Dan ineens zien we een kleurenspectrum, een regenboog. Het is een wonder. Na een tijd verdwijnen de kleuren weer. Dan zien we weer niets. We blijven achter in verwondering. Spiritualiteit wil ik hier definiëren als een verhouding tot dat niets waaruit de kleuren tevoorschijn komen en weer in oplossen. De kleuren kunnen we nemen als symbolen voor de verscheidenheid aan menselijke culturen, godsdienstige en niet godsdienstige. In de ruimste zin; voor opvattingen over het zijn, over het bestaan en over de begin en eindvragen. Het niets is een open ruimte, een onbekendheid die zich steeds verder verwijderd als je het benaderd, een mysterie waar alles en iedereen op een of andere manier tegenover staat. Bij het ontwikkelen van een spirituele politiek is het belangrijk te zeggen dat dit bedoeld is voor iedereen, ook voor de mystici en profeten die zeggen er niet tegenover te staan maar het te zijn, dan wel medium of boodschapper of een bekende van ‘het’ onbekende, of van ‘de’ onbekende te zijn.

3

Dat zgn. niets of dat waar alles uit voortkomt, die open ruimte, dat ene, dat niets wil ik hier nemen als grond (of ongrond) voor de gelijkheidwaardigheid van alle kleuren, godsdiensten, religies, culturen enz. Alleen het niets, het onbekende kan aanspraak maken op absoluutheid. Geen enkele kleur of cultuur kan dat doen ten opzichte van een andere. Dit is een spirituele houding en een spiritueel uitgangspunt. En dit zou een onderlinge afspraak moeten zijn.

Ad Rek, Verhulstlaan 18, 5012 GB Tilburg. T:0134560300 Email:[email protected] www.firstheaven.nl

Spiritualiteit, wetten en regelgeving. Het zou dus wenselijk zijn een wet en regelgeving te ontwerpen die openheid en ruimte als richtsnoer neemt, en het reeds bestaande in die richting te steunen. Mijns inziens komen we dan automatisch uit op de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens, de UVRM. Hierop is veel aan te merken, er wordt niet alleen gebruik maar ook misbruik van gemaakt. Gezien vanuit onze regenboog metafoor is het gekleurd mensenwerk maar waarschijnlijk toch het beste wat we hebben en het meest spiritueel georiënteerd. Die verklaringen en aanbevelingen zijn ook niet absoluut, ze zijn in ontwikkeling en aan verandering (van voortgang) onderhevig. Dat is ook goed. Kritiek op de UVRM komt vaak uit die hoek die de eigen kleur als het absolute licht claimt en wil behouden. Een van de lessen die we van Paul Scheffer (Het land van aankomst) hebben kunnen leren is dat een universeel denkende elite met wereldburgerschapidealen gemakkelijk voorbij kan gaan aan de ‘eigen kleur’ en identiteitsbehoeften van verschillende bevolkingsgroepen of milieus. Nemen we opnieuw het onderwijs als voorbeeld. Gekleurd onderwijs zou gegeven kunnen worden in het besef en bewustzijn van de eigen beperktheid. Het vereist een zekere nederigheid. Eigen kleur, eigen identiteitsonderwijs kan volgens deze redenering het gevaar van arrogantie inhouden. Het kan apartheid in de hand werken. Een spirituele politiek zou kritisch moeten volgen waar absoluutheid geclaimd en onderwezen wordt. Op openheid georiënteerd onderwijs buigt het hoofd, houdt contact met het onbekende en erkent de eigen identiteit en alle andere kleuren maar stelt de open ruimte, het onbekende primair. Idealiter zou dat inhouden dat het onderwijs dat in en vanuit een bepaalde identiteit (kleur) gegeven wordt georiënteerd is op kleurloosheid, oftewel op openheid, op dat wat alle kleuren mogelijk maakt. Iedere kleur of identiteit wordt daardoor gesteund en gedragen. Het motto, eenheid in verscheidenheid kan van hieruit vorm gegeven worden. Eenheid (UVRM) is de richting en de eigen identiteitskleur is de inrichting. Als de nieuwe spiritualiteit moderne en progressieve politiek wil bedrijven zal zij moeten breken met religieus romantische sentimenten die in feite een reactie waren op het eenzijdige rationalistische wetenschappelijke denken wil zij moderne rationele mensen aanspreken die op een nieuwe manier in verwondering en verbazing staan tegenover het 4

mysterie van het bestaan terwijl ze de grensgebieden van communicatie en wetenschap verkennen. De vraag moet gesteld worden of de holistische heelheid en eenheid nog steeds langs de oude weg van regressief heimwee naar god en naar de tijden van toen ‘we het (eenheid) nog niet verloren hadden’ en het collectivistisch denken dat daaruit voortvloeit, gezocht moet blijven worden. Vaak is deze houding gevoed door een symbiotische weigering naar persoonlijke vrijheid en verantwoordelijkheid. M.a.w. hoe geven we individualisme en individuatie een plaats in een spirituele visie en politiek. Individuatie is precies dat wat het verschil kan maken tussen totalitarisme en holisme. Doen we dat niet dan moeten we vrezen dat de ‘nieuwe spiritualiteit’ ontmaskerd wordt als oude wijn in nieuwe zakken en op een hoop gegooid wordt bij de oude georganiseerde godsdiensten. Ad Rek, Verhulstlaan 18, 5012 GB Tilburg. T:0134560300 Email:[email protected] www.firstheaven.nl

Integratie Integratie is het proces waarbij verschillende culturen, godsdiensten, identiteiten oftewel kleuren samensmelten tot een (nieuw) geheel. Naarmate de behoefte aan de eigen kleur, door welke rede of oorzaak dan ook, groter is zal er minder samensmelting of nieuwe kleur ontstaan. Men kan redenen aanvoeren om originele kleuren (eigen identiteit) zuiver te houden. Men kan ook een assimilatie-angst, ontwikkeld hebben met als grootste schrikbeeld te versmelten in de smeltpot en zo te verdwijnen. Het blijkt dat niet alleen immigranten, van wie dit logischerwijs verwacht kan worden deze angst vertonen maar ook autochtone bewoners in volkswijken die niet de witte vlucht naar uitwijksteden hebben kunnen maken. In sommige wijken kan gesproken worden van mozaïekstenen op een verfpalet. Dat schildert niet makkelijk. In andere gevallen kan je spreken van een verfpalet waarbij kleuren in elkaar overlopen en er nieuwe kleurschakeringen ontstaan. Identiteit In de integratie discussie worden enkele hoofdoorzaken van de problematiek aangewezen. Demografie is er een van, identiteit is een andere. Natuurlijk zijn er meer. Voor het ontwikkelen van een spiritueel georiënteerde politiek is het zinnig om je houding ten opzichte van het onderwerp ‘identiteit’ te bepalen. Identiteit is een psychologische basisbehoefte. Wanneer die niet vervuld wordt ontstaan er grote problemen, zowel individueel als collectief. Tegelijk moet erkend worden dat het hebben van een vaste onbeweegbare identiteit evenzeer voor grote problemen en conflicten zorgt. Botsende culturen zijn botsende identiteiten. In spirituele tradities, wordt gewezen op de mogelijkheid en zelfs het doel om de beperking van de eigen identiteit te overstijgen om te kunnen komen tot duurzame vrede, liefde en gerechtigheid. Erkend moet worden dat men alleen vanuit voldoende identiteitsbesef en volwassen zelfgevoel kan komen tot loslaten en oplossen van het eigen zelfbesef ten voordele van duurzame vrede. Dit is het

5

cultuurpsychologische gebied waar identiteit collectivistisch of individualistisch ervaren, doorgeworsteld en opgelost kan worden. Ook komen we hier aan bij het onderwerp van ‘de identiteit van de nieuwe spirituele beweging’ zelf. Kiest die nieuwe spiritueel georiënteerde politiek voor aansluiting bij de collectivistische cultuur van de oude godsdiensten of gaat zij uit van de nieuwe spiritualiteit die individuele gewetensvrijheid propageert om te komen tot een innerlijk te ontdekken maatstaf voor goed en kwaad in plaats van een definitief gegeven maatstaf van God, Jahweh, Allah of Christus enz., buiten de eigen persoon. Deze oude religieuze mensvisies eisen een vorm van overgave, dienen en onderwerping aan een van buitenaf gegeven maatstaf. Godsdiensten zijn hoofdleveranciers van collectieve zelfidentificaties. Zij leveren daarmee de belangrijkste bijdragen aan collectieve botsingen die men op dit moment in de hele wereld met alle macht in de hand probeert te houden. Hoe geeft een kosmopolitisch georiënteerde elite met wereldburgerschaps idealen ruimte aan de behoefte van bevolkingsgroepen met beperktere identiteitsbehoeften? Realiseren de ‘vrije spirituelen’ zich wel dat de meeste van hen in deze zin een elite zijn? Ad Rek, Verhulstlaan 18, 5012 GB Tilburg. T:0134560300 Email:[email protected] www.firstheaven.nl

Integratie en identiteit. Uit het op blz. 3 genoemde onderzoek komt het beeld naar voren van een mozaïek stad. Een stad met enclaves, apart van elkaar. Een toekomstbeeld voor de Randstad Holland misschien?. Werd hiervoor gekozen of moet men roeien met de riemen die men heeft door die door economische keuzes veroorzaakte situaties? Dit terwijl de bevolking daar spiritueel, cultureel en psychologisch niet aan toe is. Mag een land, regio of een stad zelf kiezen voor immigranten en de culturele sociale gevolgen die dat met zich meebrengt. Kiezen kosmopolitisch georiënteerden voor een wereldmozaiëk waar landen het recht behouden op een eigen identiteit en cultuur? Leggen ze hun kosmopolitische idealen op aan de burgers van hun land en ontstaat er dan een land-mozaiëk? Kan een regio, stad of wijk kiezen voor haar eigen identiteit en cultuur? Wat betekent het erkennen van die bepaalde en (relatief) beperkte culturele identiteit voor het kiezen van de samenstelling van de bevolking van een land, een stad of een wijk? Hoe kan hier het ideaal van; eenheid is de richting en de eigen identiteitskleur is de inrichting, gestalte gegeven worden? Kiest de nieuwe spirituele politiek er voor om bijvoorbeeld voor Nederland de UVRM als richtlijn voor de grondwet te nemen, en om de sociale en culturele inrichtingen van daaruit kritisch te controleren en daarop consequenties toe te passen? Het ideaal van eenheid in verscheidenheid vraagt, hoe mooi dat ideaal ook klinkt toch om moeilijke keuzes. Niets, geen enkele levensbeschouwing, religieus of seculier kan aanspraak maken op absoluutheid zeiden we hierboven. Dit is een houding en een uitgangspunt. Spirituele politiek zou ernaar kunnen streven dit algemeen geldend te maken. De moeilijkheid is echter dat een land nooit in zijn eentje kan besluiten om een universalistisch proefgebied te zijn. 6

Erkend ‘spiritueel georiënteerde politiek’ bijvoorbeeld het recht om een te universele en te hooggegrepen regelgeving af te wijzen ten voordele van ‘beperktere en plaatselijke identiteitsbehoeften’ als blijkt dat er geen psychocultureel draagvlak voor is? Gaat deze nieuwe politiek inderdaad naar geestelijk en culturele argumenten luisteren in plaats van alleen naar economische. Kiest deze nieuwe politiek ervoor een Nederlandse identiteit in Nederland te erkennen wil het die indien nodig bewaken en bevorderen en evt. maatregelen nemen. En de hamvraag; kiest deze nieuwe politiek voor individualistisch of voor collectivistisch. Immigratie. Hiervoor zei ik dat georganiseerde religies, en dan vooral als ze een persoonlijk godsbeeld verschaffen, de hoofdleveranciers zijn voor het vervullen van de behoefte aan zelfidentificatie en met name die van collectieve zelfidentificaties. Etniciteit en nationaliteit zijn andere leveranciers die een individu een grote illusie van zekerheid en eigenheid kunnen verschaffen. Wanneer deze drie met elkaar verweven zijn kan de innerlijke zekerheid tot een verblindende hoogte uitgroeien. Het is nog niet zo lang geleden dat voor westerlingen blank zijn en christen zijn als synoniem en als uitwisselbaar werden gezien met beschaafd zijn. Ras, geloof en nationaliteit vielen je automatisch bij geboorte toe en bleven deel uitmaken van je identiteit tot je dood. Een symbiotische eenheid eigenlijk. Ad Rek, Verhulstlaan 18, 5012 GB Tilburg. T:0134560300 Email:[email protected] www.firstheaven.nl

In de huidige Nederlandse cultuur zijn de meesten van ons hieraan ontgroeit en is er meer afstand van het geloof waar je in geboren bent. Van hun nationaliteit hebben de meeste Nederlanders meer het gevoel dat ze die hebben dan dat ze Nederlander zijn. En als dat niet zo is dan is dat hun eigen zaak en niet die van de Nederlandse overheid. Raskenmerken heb je van geboorte en kan je niet achter je laten, toch is steeds vaker de beleving dat je dat hebt dan dat je dat bent. Er wordt bijvoorbeeld erkend dat dit een conditionering is waar je aan vast zit en waar je net zo goed kritisch op kunt zijn dan dat je er automatisch ‘trots’ op bent. Dit valt zeker waar te nemen bij de 26 procent van de Nederlandse bevolking die in de onderzoeken als ‘nieuwe spirituelen’ worden betiteld. Er is dus innerlijke afstand en reflectie op wat als zelf wordt beleefd. Immigranten en integratie. Welke houding neemt de nieuwe spirituele politiek aan tegenover de problematiek van immigranten die uit een cultuur en thuisland komen waar geestverwantschap (op grond van geloof) en bloedverwantschap nog een vanzelfsprekende eenheid zijn? Welke houding neemt zij aan wanneer immigranten via dit identiteitspact (en hun thuisland-paspoort) in hun geestelijke en persoonlijke ontwikkeling gevangen worden gehouden? Welke maatregelen zouden spirituele politici willen voorstellen of steunen die immigranten kunnen helpen zich te bevrijden van nationale, religieuze en culturele druk die hun individuele vrije keuze beknot? Gaat zij dan op de universalistische en kosmopolitische toer, die dit als een 7

verworvenheid en openheid toestaat en het duiden als een kleur van de regenboog die zijn natuurlijk recht van bestaan heeft? Of wil zij ook bekijken of hier misschien een veel te vergaande absolutistische en collectivistische cultuur aan het werk is die het individu gevangen houdt en schaadt. Natuurlijk speelt ook hier weer de hamvraag; sluit deze nieuwe spirituele politiek aan bij de westerse individualistische cultuur of bij de collectivistische en totalitaire cultuur van de oude godsdienstige spiritualiteit. Identiteit en demografie. Er wordt vaak in of/of stijl gediscussieerd als het gaat over de hoogte van belangrijkheid bij deze twee oorzaken van het integratieprobleem. Degenen die menen dat het aan de demografie ligt, dwz. aan de groei in aantallen van collectivistische nieuwe Nederlanders krijgen gelijk als de tweede, de derde en latere generaties zich als zodanig blijven identificeren. Identiteit en loyaliteit kennen een grote overlap. De visie van meervoudige identiteiten van een individueel persoon gaat vaak over functionele en uiterlijke identiteit bijv. zakelijke, financiële, sport, beroeps en taal identiteit. Dat wat een spiritueel georiënteerde politiek zou moeten interesseren, nl. het innerlijk geestelijk leven valt daar buiten. Wanneer er onderscheid gaat komen en nationaliteit, religie, cultuur en etniciteit hun symbiotische eenheid verliezen gaan immigranten zich mogelijk meer individualistisch identificeren. Natuurlijk kan de westerse cultuur van individuele gewetensvrijheid, van democratie en vrije meningsuiting enz. voortgezet worden door derde en vierde en latere generaties immigranten. Natuurlijk zal dat op een manier gebeuren die wij nu niet kunnen voorspellen of bepalen. Ad Rek, Verhulstlaan 18, 5012 GB Tilburg. T:0134560300 Email:[email protected] www.firstheaven.nl

Maar doen wij daartoe nu wat wij nu moeten doen. Wanneer immigranten die innerlijke omslag maken kiest deze nieuwe spirituele politiek dan een positie die bevorderend en steunend is in dit proces. Soms hoor je dat immigranten niet weten waar ze in moeten integreren, niets zien om ja tegen te zeggen. Laten we onszelf wel zien, kun je je dan afvragen en kennen we onze eigen (spirituele en geestelijke) cultuur wel. Maar al te vaak is men, als het over integratie gaat tevreden met hip geklede, modern ogende (hoofddoekje af) immigranten en concludeert dan dat het goed gaat met de aanpassing en modernisering. Dat is echter heel kortzichtig, alsof de westerse cultuur gedefinieerd zou kunnen worden door het hebben van een auto, een computer, hightech speeltjes, een goede baan enz. enz. Vaak is er kritiek van niet westerse immigranten op het westerse materialisme. Meestal zijn ze zelf hiermee zo gepreoccupeerd (zowel met het vergaren van materiële welvaart als het hebben van kritiek er op) dat ze niet zien wat de westerse cultuur spiritueel en geestelijk inhoudt. We zien de nieuwe spirituelen vooral bezig om samen met hen ons westerse materialisme te veroordelen. De valkuil is om nu tegelijkertijd niet uit te komen voor onze geestelijke en spirituele waarden. Zullen zij de cultuur van individuele spirituele vrijheid en geestelijke vooruitgang door gaan geven aan 8

nieuwe Nederlanders. Daarmee opnieuw de vraag; nemen zij de taak op zich om spiritualiteit te bevrijden uit het collectivistische onderdrukkende systeem van de godsdiensten zoals alle spirituele, mystieke en esoterische scholen dat altijd gedaan hebben.

Ad Rek, Verhulstlaan 18, 5012 GB Tilburg. T:0134560300 Email:[email protected] www.firstheaven.nl

9