Onderzoek
Energie spa r
duwtje in de rug blijft n
De Belgen hebben de laatste jaren heel wat geïnvesteerd in energiebesparing, mede door de ondersteuning van de overheid. Nu vertellen ze over welke maatregelen ze het meest tevreden zijn, of die de verwachtingen hebben ingelost, en wat de plannen zijn voor de toekomst.
34 Test-Aankoop 578 • september 2013
igen haard, goud waard. Als deze oude zegswijze ergens ter wereld wordt in ere gehouden (ook al betekent het oorspronkelijk gewoon dat het goed is om thuis te zijn), dan is het wel in België. De baksteen in de maag zorgt ervoor dat de overgrote meerderheid een eigen huis heeft, en in onze steekproef zelfs 90 %. Maar een eigen (vaak vrijstaand en vaak nog te renoveren) huis, vraagt heel wat energie. En om daarop te besparen, worden tal van maatregelen genomen. Soms prijzig, soms goedkoop, maar ook: soms met resultaat, soms zonder …
E
Zonnepanelen bestormen de daken
In onze enquête vroegen we naar de maatregelen die de laatste 10 jaar werden genomen om op energie te besparen, en dan komen we natuurlijk vrij snel uit bij de plaatsing van fotovoltaïsche zonnepanelen. Deze werden genereus ondersteund, en daarom was er (recenter) ook veel rond te doen, maar het maakte ze
wel erg populair: in onze steekproef geeft maar liefst 20 % aan dat ze zonnepanelen hebben geplaatst, uiteraard gaat het hier vooral om huiseigenaars. Een systeem om water te verwarmen met behulp van de zon, een zonneboiler, heeft de laatste 10 jaar zijn weg gevonden naar bijna 4 % van de ondervraagden, waarbij een meerderheid koos voor een installatie voor enkel sanitair warm water boven de installatie die ook warm water voor de verwarming produceert. Maar zowel in het geval van de zonnepanelen die stroom opwekken als van de zonneboiler gaat het wel steeds om een zware investering, die niet voor iedereen is weggelegd.
Langs alle kanten isoleren
Een ingreep die minder kostelijk kan zijn, en die meestal als eerste wordt aangeraden om het verbruik voor verwarming echt te verlagen, is de isolatie van uw huis. De kosten voor verwarming kunnen immers het best worden gedrukt www.testaankoop.be
Paul Nies en Christophe Rossini
ONS ONDERZOEK Met deze enquête wilden we achterhalen welke maatregelen onze respondenten in de voorbije 10 jaar hebben genomen om energie te besparen, hoe ze die evalueren en welke maatregelen ze nog van plan zijn te nemen. We ondervroegen ruim 3 000 Belgische respondenten, waarvan het merendeel huiseigenaars. grote investeringen Isolatie plaatsen, een nieuwe verwarmingsketel laten installeren, overschakelen op een ander systeem voor warm water, investeren in zonnepanelen ... structureel besparen op uw energieverbruik kan op verschillende
a ren
ft nodig
door de warmte zo lang mogelijk binnen te houden. De sensibilisering hieromtrent heeft alleszins zijn vruchten afgeworpen: ruim 40 % van de ondervraagden die in een huis wonen, geeft aan dat ze hun dak of zolder in de voorbije 10 jaar hebben geïsoleerd. Ook ramen met enkele beglazing hebben bij veel mensen baan moeten ruimen voor nieuwe frames met dubbele beglazing (37 %) of alleen nieuwe beglazing (8 %), en enkelingen (4 %) gingen zelfs tot driedubbele beglazing. Ook heel wat mensen (telkens tussen 10 en 15 %) investeerden in vloerisolatie of isolatie van de muren, waarbij isolatie langs binnen en langs buiten zo goed als even populair bleken. Een kleine groep van ongeveer 5 % bouwde of verbouwde een passief– of lage–energiewoning. Bij de mensen die in een appartement wonen, was de plaatsing van nieuwe ramen met dubbele beglazing de populairste maatregel. Dakisolatie wordt begrijpelijkerwijze minder toegepast, één op de tien respondenten isoleerde wel (sommige) muren langs binnen. www.testaankoop.be
Ook vroegen we naar de installatie van luiken of zonnewering, wat nuttig kan zijn om de temperatuur in huis onder controle te houden. In totaal had 20 % één van die installaties geplaatst.
Belg loopt warm voor nieuwe verwarmingsketel
Nog een maatregel die op heel wat bijval kon rekenen, was de plaatsing van een nieuwe verwarmingsketel, wat ook aanzienlijk werd aangemoedigd door de overheid. Ruim een kwart van onze steekproef geeft aan in de voorbije 10 jaar de oude ketel te hebben buitengesmeten. Meestal kwam er een condensatieketel in de plaats. Hierdoor heeft momenteel bijna de helft van onze steekproef (45 %) een condensatieketel in huis, maar die kan dus ook al dateren van voor 10 jaar geleden. Nog eens ruim een kwart geeft aan thermostatische kranen te hebben geplaatst op radiatoren, en/of een nieuwe thermostaat of een buitensonde. 11 % heeft geïnvesteerd in isolatie van verwarmingsbuizen. 12 % schakelde voor de verwarming over op aardgas, waardoor
Het huis isoleren is steeds de eerste maatregel die wordt aangeraden om energie te besparen.
manieren. We vroegen aan onze respondenten wat ze precies hadden gedaan of laten doen en vroegen ook om aan te geven hoe tevreden ze zijn over de besparingen die ermee werden bereikt, over de installatie en of het een verbetering betekende voor het comfort. Kleine gedragsaanpassingen, zoals het licht uitdoen wanneer een ruimte niet wordt gebruikt, was niet het onderwerp van deze enquête. Verder wilden we weten of ze ondersteuning vanwege de overheid hadden genoten. Ten slotte peilden we nog naar de maatregelen die in de toekomst zouden worden genomen.
nu de helft van onze respondenten met deze brandstof verwarmt. Warmtepompen steken blijkbaar nog maar pas de neus aan het venster: slechts 2,50 % heeft er een in huis gehaald. Bij de respondenten die de laatste 10 jaar een extra verwarmingselement plaatsten, koos de grootste groep voor een systeem op hout. Dit kan naast een houtkachel ook een pelletkachel zijn. Daarmee is een bijverwarming op hout nu populairder dan een op elektriciteit. Voor warm water koos een kwart van de ondervraagden ervoor om het oude systeem te vervangen door een nieuw, efficiënter, maar gelijkaardig systeem. Respectievelijk 7 en 5 % isoleerde de warmwaterleidingen of de boiler, als die aanwezig was. En ook hier geeft slechts 2,50 % aan voor een boiler met warmtepomp te hebben gekozen. 16 % geeft wel aan een waterbesparend systeem, bv. een dubbele spoelknop op het toilet, te hebben geplaatst.
Vooral met het oog op lagere energierekening
We vroegen ook aan onze respondenten wat voor hen nu eigenlijk de belangrijkste reden was om te investeren in energiebesparende maatregelen: het feit dat een oud systeem moet worden vervangen, de besparing op financieel gebied die eraan is gekoppeld, het hogere comfort, veiligheid of bezorgdheid om het milieu? Wat blijkt? Onze respondenten worden het vaakst over de streep getrokken door het vooruitzicht op een lagere energierekening. Wie zonnepanelen liet plaatsen, deed dat in ruim 7 op de 10 gevallen met het oog op financiële besparingen. Bij de » september 2013 • 578 Test-Aankoop 35
Onderzoek Welke maatregelen overweegt u de volgende 5 jaren te nemen? 20 % » mensen die een nieuwe verwarmingsketel lieten installeren, was dit ongeveer 45 %. En ook de isolatie van dak en muren en de plaatsing van dubbele of driedubbele beglazing hadden voornamelijk het doel om minder uit te geven aan energie. Toch was dit zeker niet de enige reden. Heel wat mensen hoopten met de ingreep ook het comfort in hun huis te verhogen. Dit was vooral zo bij mensen die hun huis ombouwden tot een lage–energie– of passiefwoning (41 %) en bij wie vloerisolatie aanbracht (35 %). Maar ook ruim een kwart van de mensen die hun muren isoleerden of die kozen voor dubbele beglazing en/of nieuwe ramen, deed dit in de eerste plaats voor een hoger comfort. Soms zag men zich genoodzaakt om te investeren, omdat een bepaald aspect van het huis kapot of verouderd was. Dit was vooral zo in het geval van de verwarmingsketel en bij de beglazing. En het milieu? Dat vaart wel bij al deze investeringen, maar was slechts zelden de belangrijkste reden. Enkel wie
24 % van energieleverancier veranderen
11 % zonnepanelen plaatsen
9%
dak of zolder isoleren
14 %
zonnewering of luiken installeren
6%
muren isoleren
14 %
de vloer isoleren
6%
nieuwe beglazing en/of nieuwe ramen
een andere energiebron voor verwarming
13 %
6%
een condensatieketel installeren
een warmtepomp plaatsen
zonnepanelen of een warmtepomp liet plaatsen, dacht daarbij soms in de eerste plaats hieraan.
Tevredenheid ligt erg hoog
Dan rest er enkel nog de vraag: werden de verwachtingen ingelost? Zijn onze respondenten, die dus blijkbaar vooral wilden besparen, tevreden over het
rendement? Een eerste vaststelling is alleszins dat de tevredenheidsscores in het algemeen erg hoog liggen. De 15 maatregelen die het best scoren wat betreft tevredenheid over de besparingen, in de tabel op blz. 38, tonen dit aan: zelfs bij maatregelen die op het eerste gezicht minder scoren, zoals de installatie van elektrische bijverwarming of
Energiearmoede versterkt zichzelf Isolatie, een nieuwe verwarmingsketel, zonnepanelen … heel wat van de maatregelen om minder energie te gaan gebruiken, kosten een pak geld. Het matteüseffect, d.i. het feit dat rijken rijker worden en armen armer, lijkt hier dus volop te spelen. Energie wordt almaar duurder. Zowel elektriciteit als grondstoffen zoals stookolie en gas bereiken prijspieken, en dat zien we ook op onze factuur. Gemiddeld spendeert een Belgisch gezin per maand € 171 aan energie, of ongeveer € 135 per 100 m² oppervlakte die we moeten verwarmen. Wat we wel zien, is dat die rekening aardig verschilt, afhankelijk van de mate waarin uw huis is geïsoleerd. Zo kijken eigenaars van niet- of slecht geïsoleerde huizen of appartementen op tegen een rekening van gemiddeld € 177 per maand per 100 m², terwijl de mensen die aangeven in een lage-energie- of passiefhuis te wonen slechts € 87 per 100 m² zouden betalen. Van de gezinnen die financieel weinig zorgen hebben, geeft amper 3 % aan dat hun energierekening een flinke hap uit hun budget betekent. Bij de mensen die 36 Test-Aankoop 578 • september 2013
€ 177/100 m2 slecht geïsoleerd huis
€ 87/100 m
2
lage-energiewoning
Een slecht geïsoleerd huis kost u per maand gemiddeld dubbel zo veel aan energie dan een lage-energiewoning.
Mensen die het financieel niet te breed hebben, moeten soms tot 21 % van hun inkomen aan energie besteden. in minder goede financiële papieren zitten, is dit maar liefst 39 % of bijna 4 op de 10 huishoudens! Kortom, wie het geld heeft om te investeren in maatregelen die energie besparen, moet beduidend minder betalen voor die energie en kan zo ook meer geld opzijleggen om verder in energie-efficiëntie te investeren, terwijl wie geen geld heeft, veel moet betalen en er daardoor ook niet aan toe komt om te sparen om isolatie te plaatsen of een nieuwe verwarmingsketel te bestellen. www.testaankoop.be
We weten nu welke maatregelen onze lezers hebben genomen. Voor de mensen die ook willen (ver)bouwen, wat zouden zij eerst moeten doen? Zodra u de kans ziet, slaat u het best aan het isoleren. Dat is altijd de eerste stap. Idealiter krijgt het hele huis een extra warme mantel aan, en daarvoor moet u in feite beginnen met gevelisolatie. Als u die hebt aangebracht, en uw muren dikker zijn geworden, heeft dat immers ook een invloed op het dak, - er moeten misschien dakgoten worden verplaatst en op de ramen en de afmetingen van het chassis. Die kunt u dan daarna gaan aanpassen of vervangen. Wanneer u grote verbouwingen gaat uitvoeren in huis, is het dan weer een goed moment om de vloer te isoleren. Grijp die kans zeker, want achteraf is het veel moeilijker om nog vloerisolatie te plaatsen. Als het voor u absoluut niet mogelijk is om uw buitengevel te isoleren, kunt u binnenmuurisolatie overwegen. Maar informeer u eerst goed over mogelijke vochtproblemen. En als alles geïsoleerd is, wat dan? Dan kunt u bijvoorbeeld gaan kijken voor een nieuwe verwarming. De mate van isolatie heeft immers gevolgen voor de dimensionering van die verwarming: zijn dak en/of zoldervloer en de muren goed geïsoleerd, dan zal de verwarming een lager vermogen nodig hebben om het
22 % 16 %
12 %
Energiecertificaat voldoet niet
www.testaankoop.be
11 % 11 %
9%
Olivier Lesage onze specialist
huis te verwarmen. Voor wie denkt aan een warmtepomp: die zijn voornamelijk geschikt voor goed geïsoleerde huizen. Hoe meer isolatie, hoe liever, want elke kilowatt vermogen minder dat de warmtepomp moet hebben, maakt het systeem meteen enkele honderden euro's goedkoper. En zonnepanelen, waar passen die in het plaatje? Zonnepanelen moeten enigszins apart worden bekeken. Maar ze worden hoe dan ook het best geplaatst bij een dakrenovatie. Als u uw boiler met naverwarming moet vervangen, kunt u altijd een zonneboiler overwegen. Eventueel plaatst u de boiler met extra warmtewisselaar al, en legt u de panelen later. Het zijn wel allemaal dure ingrepen ... Klopt, maar vaak kunt u ook kleinere maatregelen nemen, die snel opbrengen. Wie bijvoorbeeld verwarmingsbuizen doorheen onverwarmde ruimtes heeft lopen, kan die eenvoudig isoleren. Na minder dan een jaar kan de prijs van die buisisolatie alweer zijn terugverdiend!
8%
6% 6%
De populairste maatregelen
5% 5% 4% 4% 3% spouwmuren isoleren
muren isoleren langs buiten
muren isoleren langs binnen
overschakelen op aardgas voor verwarming
warmwaterleidingen isoleren
vloerisolatie
houtkachel als extra verwarming
buizen van verwarming isoleren
warmwatersysteem vervangen
verwarmingsketel vervangen
waterbesparende aanpassingen
(met als hoofddoel energie besparen) dak‒/zolderisolatie
Wie een huis of een appartement verkoopt of verhuurt, is verplicht een energiecertificaat van de te verkopen of te verhuren woning te laten opstellen (in geval van verkoop is dit verplicht sinds 2008, voor verhuur sinds 2009). Daarin worden alle kenmerken van de woning i.v.m. het energieverbruik opgesomd, zodat het voor de toekomstige eigenaar eenvoudiger wordt om de sterke en »
15 %
thermostatische kranen / thermostaat
Heel wat mensen hebben hun huizen of appartementen al een flink stuk energiezuiniger gemaakt, of laten maken, maar vaak is er ook nog veel werk aan de winkel. Gevraagd naar de maatregelen die onze respondenten in de komende vijf jaar zouden willen doorvoeren, komt vrij verrassend "een nieuwe energieleverancier zoeken" als voornemen nummer één uit de bus. Van de volledige steekproef wil bijna een kwart van leverancier veranderen. Al gaat het hier dan vooral om een voornemen om geld te besparen, het energieverbruik op zich zal er niet mee dalen. Op de tweede plaats blijft het dak of de zoldervloer isoleren een ingreep die bij heel wat mensen (een op de vijf) op de "to do"-lijst staat. Ook firma's die zijn gespecialiseerd in muurisolatie en in de plaatsing van beglazing of ramen zullen, afgaand op de voornemens van onze steekproef, de komende jaren nog behoorlijk wat werk hebben.
"Eerst isoleren, dan de rest"
dubbele beglazing
En nu nog andere leverancier ...
interview
zonnepanelen voor elektriciteit
waterbesparende maatregelen, gaf nog steeds 63 % van de respondenten aan "zeer tevreden" te zijn. Over de besparingen via fotovoltaïsche zonnepanelen en een warmtepomp toont zelfs meer dan 80 % zich erg tevreden. Ook over het comfort (het gebruiksgemak of een verhoogd comfort in huis) dat de verschillende ingrepen met zich meebrengen, en dat vaak een belangrijke reden was om te investeren, is de tevredenheid groot. Zonnepanelen en een warmtepomp scoren opnieuw prima, maar ook driedubbele beglazing, een passief– of lage–energiewoning en een nieuwe verwarmingsketel (met thermo– staat) dragen volgens onze respondenten bij tot een verhoogd comfort. En dat men ten slotte ook erg tevreden blijkt te zijn over de installatie van de energiebesparende maatregelen, in het bijzonder voor de vijf hiervoor geciteerde maatregelen, aangevuld met een zonneboiler, kunnen we enkel maar erg positief onthalen, gezien de grote investeringen die er vaak mee gepaard gaan.
september 2013 • 578 Test-Aankoop 37
Onderzoek Maatregelen i.V.M. energie die volgens onze respondenten het best renderen
Tevredenheid over besparingen
Tevredenheid over comfort
tevredenheid over Installatie
Fotovoltaïsche zonnepanelen
84 %
94 %
87 %
Warmtepomp voor warm water
82 %
89 %
84 %
Driedubbele beglazing
77 %
90 %
84 %
Passief/lage-energiebouw of -renovatie
76 %
87 %
83 %
Warmtepomp voor verwarming
73 %
76 %
79 %
Overschakelen op aardgas voor verwarming
72 %
84 %
79 %
Spouwmuurisolatie
71 %
79 %
67 %
Warmwatersysteem vervangen
70 %
79 %
79 %
Verwarmingsketel vervangen
69 %
88 %
87 %
Boiler voor warm water isoleren
68 %
76 %
76 %
Dubbele beglazing
67 %
81 %
75 %
Zonneboiler
65 %
84 %
86 %
Bijverwarming op hout
65 %
59 %
75 %
Waterbesparende maatregelen
63 %
78 %
71 %
Elektrische bijverwarming
63 %
67 %
57 %
hoger dan gemiddeld
lager dan gemiddeld
» zwakke energiepunten te vinden. Toch blijkt dit in de praktijk nogal tegen te vallen. Een derde van onze respondenten die een EPC van hun woning hebben, vindt dat de informatie die erin staat nauwelijks bruikbaar is. Nog meer mensen, 38 %, vinden de prijs te hoog. In het algemeen is slechts iets meer dan een vijfde tevreden over dit document. Onafhankelijk van een verhuur of verkoop, kunt u ook een energieaudit
Welke ondersteuning blijft over? Dat de federale overheid moet besparen, en dat daarom het belastingvoordeel voor energiebesparende maatregelen zo goed als volledig werd geschrapt, dat weet u inmiddels. Toch staat u er voor heel wat ingrepen niet alleen voor. Voor heel wat maatregelen krijgt u immers nog een tegemoetkoming van uw netbeheerder, al is dat afhankelijk van waar u woont. Ook de gewestelijke overheid geeft een duwtje in de rug, al kadert dit veelal in een ruimere renovatiepremie. Soms doet uw gemeente ook nog een duit in het zakje voor bepaalde ingrepen. En bepaalde subsidies zijn afhankelijk van uw inkomen, waarbij mensen met een lager inkomen wel (of meer) ondersteuning krijgen. Voor meer informatie voor uw woonplaats: www.energiesparen.be
38 Test-Aankoop 578 • september 2013
20 % van onze respondenten heeft zonnepanelen geplaatst. De tevredenheid hierover ligt erg hoog
aanvragen van uw huis, als u zelf wilt weten welke punten u dringend moet aanpakken. Hierover lag de tevredenheid heel wat hoger: ruim 40 % van de respondenten die dit hadden laten doen was tevreden over de aanbevelingen, slechts 14 % vond het te duur. Bemerking daarbij is wel dat zo'n audit tot voor kort nog vaak gratis werd aangeboden of werd terugbetaald. ¬
Subsidies werken (te) goed We hebben het al herhaaldelijk aangegeven: de maatregelen die vanuit de (federale of gewestelijke) overheid sterk werden ondersteund, hebben de voorbije jaren erg veel succes gekend. Van de honderdduizenden daken die in België nog moesten worden geïsoleerd, hebben een heel aantal intussen al een warme dons gekregen, dankzij zowel het belastingvoordeel als de subsidies die van verschillende niveau's (gewestelijke en soms lokale overheid, intercommunale…) kwamen. Ook de substantiële bijdrage, vooral via belastingvoordeel, voor de plaatsing van een efficiëntere verwarmingsketel zette heel wat mensen ertoe aan om het oude exemplaar te bedanken voor bewezen diensten. Hoe belangrijk de ondersteuning wel was, blijkt uit het feit dat maar liefst de helft van de respondenten in deze enquête zegt dat ze de investering niet hadden gedaan als ze niet wisten dat ze achteraf een (groot)
deel kregen terugbetaald. Maar de gouden tijden zijn inmiddels voorbij. Door besparingen ten gevolge van de crisis worden de subsidies en het belastingvoordeel niet meer in het rond gesmeten. Soms was deze ondersteuning niet langer nodig, omdat de prijs van bepaalde ingrepen door de jaren heen (flink) is gezakt, maar in sommige gevallen zal de verminderde ondersteuning er onvermijdelijk toe leiden dat mensen bepaalde investeringen (noodgedwongen) uitstellen. En gezien de steeds stijgende prijs van energie en het feit dat dit voor veel mensen een flinke snap uit hun budget is, kan dit niet de bedoeling zijn. Zeker zonnepanelen worden niet langer sterk gesubsidieerd, en ook de netvergoeding betekende een flinke financiële domper voor de (toekomstige) eigenaars. Hierdoor is de terugverdientijd flink opgelopen, waardoor zonnepanelen niet meer de ideale investering zijn. In Vlaanderen staat zelfs de rendabiliteit onder druk.
www.testaankoop.be
