Aqua
werken aan zuiver water
DRIEMAANDELIJKS INFORMATIEBLAD VAN AQUAFIN • 2009/1
2008 BRENGT BESTE ZUIVERINGSRESULTATEN OOIT
Gewest geeft de gemeenten een duwtje in de rug via Aquafin
5
Ecologische indicatoren houden vinger aan de pols
11
2
s
Minister van Leefmilieu Hilde Crevits gaf ook het officiële startsein voor de bouw
4
van de zuiveringsinstallatie in Tervuren. Foto: Jan Locus
Europese Investeringsbank leent Aquafin opnieuw 100 miljoen euro
LAATSTE GROTE ZUIVERINGSINSTALLATIE OFFICIEEL IN WERKING GESTELD
Het geleende bedrag wordt gebruikt voor de uitvoering van nieuwe projecten in Vlaanderen. Aquafin blijft zeer kredietwaardige partner Moody’s gaf Aquafin opnieuw een zeer goede beoordeling voor zijn kredietwaardigheid op lange termijn en zijn commercial paper programma op korte termijn.
Minister van Leefmilieu Hilde Crevits, die ook het officiële startsein gaf voor de bouw van de zuiveringsinstallatie in Tervuren, gaf in maart de druk op de knop die het eerste afvalwater op de installatie toeliet. Nu de installatie in werking is, wordt het afvalwater
5
Gewest geeft de gemeenten een
in alle grote Vlaamse agglomeraties gezuiverd. In de kleinere agglomeraties tussen
duwtje in de rug via Aquafin
de 2.000 en 10.000 inwoners moeten er wel nog inspanningen worden geleverd voor
De zuiveringsinfrastructuur van
de verdere uitbouw van de zuiveringsinfrastructuur. Het Vlaamse Gewest droeg de bouw
het Vlaamse Gewest zit in de
van RWZI Tervuren al in 1992 op aan Aquafin, maar de uitvoering van het project kon
optimalisatiefase, terwijl het
pas in 2008 beginnen, nadat verschillende gerechtelijke procedures omtrent de
gemeentelijke rioleringsnet nog
inplantingsplaats waren beëindigd.
stevig moet worden uitgebouwd.
l
3
VLAAMS GEWEST VERTROUWT AQUAFIN EEN GROTERE OPDRACHT TOE Het water dat Aquafin in 2008 gezuiverd heeft, was
gemeenten te investeren. Het optimalisatieprogramma
ronduit van uitstekende kwaliteit. Een prestatie
voor 2010 dat de regering recent aan Aquafin
waarop onze medewerkers terecht trots zijn. Om de
opgedragen heeft, bedraagt daardoor 250 miljoen euro.
kwaliteit van het oppervlaktewater te beschermen,
Dat is een toename met maar liefst 100 miljoen ten
moet echter ook het transport van het afvalwater
opzichte van 2009, ten voordele van de gemeenten.
optimaal verlopen. Het ecologisch indicatorenkader dat recent werd ontwikkeld door de VMM, in samenwerking
De projecten die het Vlaamse Gewest opdraagt, worden
met Aquafin en enkele proefgemeenten, moet de hele
ook geprefinancierd door Aquafin. Gelukkig heeft
weg die het vuile water aflegt monitoren en knel-
de financiële crisis nog maar weinig vat gehad op
punten opsporen. Meer daarover leest u op p. 8 en 11.
Aquafin. In deze moeilijke tijden kan het bedrijf nog steeds rekenen op het vertrouwen van de bankwereld.
In de eerste plaats moet natuurlijk alle huishoudelijke
Dat is uiteraard een goede zaak voor de studiebureaus
afvalwater op de zuiveringsinfrastructuur aangesloten
en aannemers in Vlaanderen, maar vooral voor onze
worden. Nu de bovengemeentelijke infrastructuur groten-
beken en rivieren.
deels uitgebouwd is, heeft het Vlaamse Gewest beslist
l
om via Aquafin, gespreid over zeven jaar, 700 miljoen
Luc Bossyns
euro extra in de uitbouw van het rioolnetwerk van de
Gedelegeerd bestuurder
11
Ecologische indicatoren houden vinger
het gewest via Aquafin bijkomend 700 miljoen
aan de pols
euro, gespreid over zeven jaar.
Het ecologische indicatorenkader dat de Vlaamse Milieumaatschappij samen met Aquafin
6
Drukriolen, het overwegen waard in dun bevolkte
ontwikkelde, neemt de werking van de hele
gebieden
bovengemeentelijke zuiveringsinfrastructuur
De belangrijkste rioleringsinspanningen in
onder de loep.
Vlaanderen moeten nog gebeuren in kleine agglomeraties en voor afgelegen woningen.
8
14
Het Zwin in een sneeuwbol
Daar is het minder evident om het huishoudelijke
Tijdens de koudste winterdagen was het Zwin
afvalwater gezamenlijk op te vangen en te
gehuld in een wit kleedje van ruige rijp, een eerder
transporteren naar een zuiveringsinstallatie.
zeldzaam fenomeen aan de kust. Fotograaf Misjel
Drukriolen kunnen daar een alternatief bieden.
Decleer ging deze witte wereld vastleggen.
2008 brengt beste zuiveringsresultaten ooit
16
Werken in heel Vlaanderen, maar toch dicht
Het huishoudelijke afvalwater dat Aquafin
bij huis
in 2008 zuiverde, was van uitstekende kwaliteit.
Om het fileleed van onze medewerkers te
Dat is vooral te danken aan een doorgedreven
verminderen, opent Aquafin in 2009 twee
procesopvolging, maar gedeeltelijk ook aan
satellietkantoren.
externe factoren.
INHOUD
Om de gemeenten te ondersteunen, investeert
l
4
Voor de EIB tekende Carlos Da Silva Costa,
u
vice-president en voor Aquafin Ivo Van Vaerenbergh, voorzitter van de raad van bestuur en Luc Bossyns, gedelegeerd bestuurder. Met in totaal zes leningen aan Aquafin zal de EIB 1 miljard euro besteed hebben aan de waterzuiveringssector in Vlaanderen.
AQUAFIN BLIJFT ZEER KREDIETWAARDIGE PARTNER Moody’s Investors Service, een internationaal onafhankelijk rating-kantoor, maakte in december zijn jaarlijkse beoordeling van de kredietwaardigheid van Aquafin bekend. Ondanks deze woelige financiële tijden, zag
EUROPESE INVESTERINGSBANK LEENT AQUAFIN OPNIEUW 100 MILJOEN EURO
het bedrijf zijn hoge kredietwaardigheid bevestigd. Moody’s beschouwt Aquafin
Voor de financiering van de projecten op lange termijn is de Europese Investerings-
als een stabiel bedrijf en gaf daarom voor
bank de belangrijkste partner van Aquafin. In februari ondertekenden de EIB en
leningen op lange termijn opnieuw een
Aquafin een akkoord voor de opname van de tweede schijf van 100 miljoen euro,
Aaa-rating. Dat is de hoogst mogelijke score,
van de lening van 200 miljoen euro die in 2006 goedgekeurd werd.
waarmee Aquafin even kredietwaardig is als het Vlaamse Gewest. Voor zijn
Vice-president Carlos Da Silva Costa bij de ondertekening: “Wij zijn tevreden dat met
Commercial Paper programma op korte
de financiële steun van de EIB Aquafin zijn investeringen in de watersector op
termijn kreeg Aquafin opnieuw een
middellange termijn verder kan zetten. Het gaat om enkele honderden projecten
P1-rating, wat eveneens de maximumscore
verspreid over gans Vlaanderen. Al deze uitgebouwde en gerenoveerde infrastructuur
is. Met de ratings die Moody’s toegekend
zal een gunstig effect hebben op de kwaliteit van het water, met een directe impact op
heeft, behoudt Aquafin het vertrouwen
de Schelde, op de Noordzee en op de kwaliteit van het zwemwater aan de Belgische
van buitenlandse banken. Bovendien heeft
en Nederlandse kust. Het gaat hier voor de EIB, maar zeker ook voor de burgers van
een hoge rating een effect op de rentevoet
de Europese Unie om één van de belangrijkste uitdagingen van de komende decennia.”
van de leningen die een bedrijf afsluit. Hoe hoger de rating, hoe minder rente een
De opdrachtenportefeuille van Aquafin voor de bovengemeentelijke uitbouw en de
bedrijf betaalt.
optimalisatie van de infrastructuur is nog nooit zo groot geweest als nu. Voor Aquafin
l
is de ondertekening van deze lening met de EIB dan ook van groot belang.
l
5
GEWEST GEEFT DE GEMEENTEN EEN DUWTJE IN DE RUG VIA AQUAFIN De zuiveringsinfrastructuur van het Vlaamse Gewest zit in de optimalisatiefase, terwijl het gemeentelijke rioleringsnet nog verder moet worden uitgebouwd. Om de gemeenten te ondersteunen, investeert het gewest via Aquafin bijkomend 700 miljoen euro, gespreid over zeven jaar. De eerste 100 miljoen euro is mee opgedragen met het optimalisatieprogramma 2010. s
Voor de optimalisatie van de boven-
Het Vlaamse Gewest neemt een deel van de rioleringsinvesteringen over van de gemeenten. Foto: Jan Locus
gemeentelijke zuiveringsinfrastructuur draagt de Vlaamse Regering elk jaar een
Projectenportefeuille verdubbeld
uitvoeringsprogramma op aan Aquafin. Net zoals de jongste jaren is hiervoor 150
De eerste schijf van 100 miljoen die de investeringen van de
miljoen euro voorzien, waarvan 50 miljoen
gemeenten in de waterzuiveringsinfrastructuur moet verminderen,
euro bestemd is om budgettaire tekorten op
werd mee opgedragen met het optimalisatieprogramma 2010,
te vangen voor projecten die in het verleden
wat het totale programma dus op 250 miljoen euro brengt.
werden opgedragen
Daarmee worden de optimalisatieprogramma’s met de nieuw uit te voeren projecten, de volgende zeven jaar bijna verdubbeld.
De inspanningen die de meeste gemeenten op korte tijd nog moeten leveren, gaat
In de grote gebieden waar er al riolering ligt, houden de projecten
de draagkracht van veel besturen te boven.
de sanering van overstorten, afkoppelingen van schoon water en
In het Lokaal Pact dat de Vlaamse
de renovatie of uitbreiding van oudere zuiveringsinstallaties in.
Regering begin 2008 met de gemeenten
In kleinere gebieden die nog niet gerioleerd zijn, gaat de aandacht
en provincies afsloot, werd dan ook
vooral naar de aansluiting van extra vuilvracht op de zuiverings-
overeengekomen dat het Vlaamse Gewest
infrastructuur. Bij de keuze van de projecten wordt prioriteit
een deel van de nog te leveren riolerings-
gegeven aan gebieden waarvoor ook de betrokken gemeenten
inspanningen van de gemeenten zou
bereid zijn om tegelijkertijd te investeren in de sanering van het
overnemen. Bijkomend werd ook de
gebied. De grootste investeringen zijn gepland in het bekken
subsidiëring voor gemeentelijke projecten
van de Demer en de Dijle & Zenne.
opgetrokken. Concreet draagt het Gewest voor 700 miljoen extra projecten op aan
De extra 100 miljoen die het gewest investeert ter ondersteuning
Aquafin, gespreid over zeven jaar.
van de gemeenten, wordt op het OP2010 vooral ingevuld met gecombineerde dossiers, waarvoor door de betrokken gemeenten al aanvragen tot subsidiëring waren ingediend. Projecten die nu ten laste komen van Aquafin, door een verschuiving van het scheidingspunt tussen de gemeentelijke en de bovengemeentelijke infrastructuur, vormen ook een belangrijk aandeel.
l
6
DRUKRIOLEN, HET OVERWEGEN WAARD IN DUN BEVOLKTE GEBIEDEN In Vlaanderen zijn de belangrijkste werken voor de uitbouw van
doet om het afvalwater apart in te
het collectorenstelsel achter de rug en doen alle grote zuiverings-
zamelen, en de afvoerweg die ze voor het
installaties hun werk. De meeste rioleringsinspanningen moeten
regenwater voorziet.
nu nog gebeuren in kleine agglomeraties en voor afgelegen woningen. Daar is het minder evident om het huishoudelijke afvalwater met een klassieke riolering op te vangen en te
Systeem in een notendop
transporteren naar een zuiveringsinstallatie. De kosten voor de aanleg zouden in veel gevallen onverantwoord hoog oplopen.
De zuivering van afvalwater in het nog niet-gerioleerde gebied, vraagt dus vaak
De jongste jaren wordt bij de uitvoering van een rioleringsproject
om innovatieve technieken. Klassieke riolen
regen- en afvalwater bovendien zoveel mogelijk gescheiden.
vormen er geen oplossing, en bovendien
Het Vlaamse Gewest heeft haar voorwaarden voor subsidiëring
moeten afval-en regenwater zo optimaal
van de gemeentelijke rioleringen ook zodanig aangepast, dat de
mogelijk gescheiden worden.
tegemoetkoming afhankelijk is van de inspanning die de gemeente
7
De zuivering van het huishoudelijk
Het systeem is wel alleen bestemd voor het transport van afvalwater. Het regenwater dat op het dak of de oprit van een woning valt, moet op een andere manier worden afgevoerd.
afvalwater in weinig bebouwde De werken voor de aanleg van een drukriolering kan je vergelijken met die voor een
gebieden vraagt om een eigen
gas- of waterleiding. Doordat de buizen alleen afvalwater moeten transporteren zijn ze redelijk smal. De breedte van de sleuf en dus ook de opbraakkosten blijven beperkt.
aanpak. In onze buurlanden
Smalle buizen kunnen bovendien makkelijker onder het wegdek worden geboord, zonder dat er bovengrondse opbraakwerken nodig zijn. In dit geval ligt
zijn drukrioleringen al redelijk
de uitvoeringskost natuurlijk hoger, maar blijft de maatschappelijke kost dan weer beperkt. Drukrioleringen zijn ook onderhoudsvriendelijk. In tegenstelling tot
ingeburgerd. In Vlaanderen moet
de klassieke rioleringen met hun grote pompstations, behoeven drukrioleringen enkel een jaarlijks preventief onderhoud. De energiekosten zijn ook beperkt, omdat enkel
deze techniek echter nog aan
afvalwater verpompt wordt. Op het systeem moet wél een goede alarmbewaking zitten, zodat storingen onmiddellijk doorgegeven worden aan een wachtdienst.
een opmars beginnen.
Eenvoudig of niet? “Als er goed over het ontwerp is nagedacht, is het een goedwerkend en onderhoudsvriendelijk systeem, al haalt de gemiddelde gemeente er best een gespecialiseerde partner t
Foto: Jan Locus
bij”, vindt Maarten Everaert, die de werkgroep rond drukriolen bij Aquafin leidt. “Bij het ontwerp moet je al rekening houden met
De meeste Vlaamse gemeenten maakten
toekomstige uitbreidingen,
via de zoneringsplannen inmiddels een
bijvoorbeeld voor percelen
keuze tussen woningen waar men een
die nu nog onbebouwd
individuele behandeling van het afval-
zijn. Je moet ook ervaring
water voorziet, en de woningen waar
hebben om te kunnen
een collectieve aanpak wordt gepland.
inschatten hoeveel debiet
Voor individuele behandelingsinstallaties
de pompen in dit systeem
zijn er ondertussen uiteenlopende systemen
omhoog kunnen stuwen, en
op de markt. Waar de gemeente een keuze
wat de precieze technische
maakte voor een collectieve behandeling,
vereisten zijn voor de
is het vaak mogelijk om het afvalwater
locatie. Het ontwerp moet
van één of enkele woningen via pompen
ook voldoende aandacht
op een gemeenschappelijke persleiding
hebben voor aspecten zoals geur en corrosie. In drukriolen komt het afvalwater weinig in
aan te sluiten. Een dergelijk rioolstelsel
contact met lucht, waardoor er zich gemakkelijk watersulfide vormt, die voor de bekende
krijgt de naam drukriolering, een techniek
rotte-eieren-geur zorgt. Watersulfide kan ook corrosie aan afwaartse bestaande
die in Vlaanderen tamelijk onbekend is,
infrastructuur veroorzaken. Als de waterstofsulfide verder in het systeem terug in
maar in Nederland bijvoorbeeld al 20 jaar
contact komt met de rioolatmosfeer, wordt het deels omgezet in zwavelzuur, dat
in gebruik is.
betoncorrosie veroorzaakt en ook metalen aantast. Ook de werken om afval- en regenwater optimaal te scheiden op perceelsniveau, kunnen soms gecompliceerd zijn.
Per woning of per groepje woningen wordt
Maar mits een goed ontwerp en bestek, is het zeker een betrouwbaar systeem, dat qua
er een kleine pompunit en een sturings-
kostprijs de moeite is om af te wegen ten opzichte van andere rioolsystemen in minder
kastje geïnstalleerd. Het huishuidelijke
dicht bebouwde gebieden.”
afvalwater van elke woning wordt via aparte kunststof leidingen naar die pompunit gevoerd. Van daaruit wordt het afvalwater via een gezamenlijke kunststof persleiding naar een centrale leiding gepompt.
l
8
2008 BRENGT BESTE ZUIVERINGSRESULTATEN OOIT Het huishoudelijke afvalwater dat Aquafin in 2008 zuiverde, was van uitstekende kwaliteit. Dat is het resultaat van een doorgedreven procesopvolging en -sturing, maar daarnaast speelden ook enkele externe factoren in het voordeel van Aquafin.
Of Aquafin de normen haalt of niet, blijkt voor een deel echter ook af te hangen van het weer en de concentratie van de vuilvracht De effluentresultaten van 2008 werden geëvalueerd voor
in het aangevoerde afvalwater. “In 2008 was de gemiddelde
227 rioolwaterzuiveringsinstallaties (RWZI’s). Dat zijn alle
temperatuur relatief hoog, door een abnormaal warme winter
zuiveringsinstallaties die opgeleverd zijn aan het Vlaamse
en lente. Bij warm weer kunnen de bacteriën die de vuilvracht in
Gewest en waarvoor de Vlaamse Milieumaatschappij een
het water afbreken, beter hun werk doen dan bij koud weer”,
controleprogramma lopende heeft.
verklaart milieucoördinator Alain Vandelannoote. “Vorig jaar was de vuilvracht in het aangevoerde afvalwater bovendien 18% meer
In 2008 voldeden 222 installaties of 97,8% aan alle opgelegde
geconcentreerd dan het jaar voordien, hoewel er bijna net zoveel
normen. Dat aantal is nog nooit zo hoog geweest. Twee installaties
regen viel als in 2007. Het is gemakkelijker om geconcentreerd
(of 0,9 %) voldeden niet aan de effluentnormen van de Europese
afvalwater volgens de normen te zuiveren, dan afvalwater dat
Richtlijn ‘Stedelijk Afvalwater’, telkens wegens een éénmalige
sterk verdund is met schoon water.”
u
slibuitspoeling. Slechts 3 (of 1,3 %) installaties voldeden niet aan
Evaluatie van de rioolwaterzuiveringsinstallaties
de strengere Vlaamse normen. 100%
Interne en externe factoren beïnvloeden resultaat
80%
Uiteraard hadden onze eigen inspanningen een grote invloed
60%
op de resultaten. “De proactieve aanpak van onze mensen op de zuiveringsinstallaties en een verdere plaatsing van ammonium-
40%
en nitraatmonitoren, werpen duidelijk hun vruchten af,” concludeert Alain Vandelannoote. “Begin 2008, meteen ook de koudste periode
20%
van het jaar, zijn we al begonnen met bijdoseringen van koolstofbronnen en ijzerchloriden om een voldoende stikstof- en forsforverwijdering te garanderen. Op sommige installaties werden
0% 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
er ook polymeren toegevoegd, om aan de normen voor zwevende stoffen te kunnen voldoen. Deze doseringen blijken noodzakelijk
n Niet voldaan (t.o.v. de Europese normen en de VLAREM normen van 2003)
om de huidige, bijzonder scherpe normen te kunnen halen.”
n Niet voldaan (t.o.v. de strengere VLAREM kleine trein normen) n Voldaan t.o.v. alle normen
9
Verwijderde vuilvracht en zuiveringsrendement van alle rioolwaterzuiveringsinstallaties
Zwevende stoffen
90
55
80
50
70
60
45
105 90 95 80 85 70
75
‘99 ‘00 ‘01 ‘02 ‘03 ‘04 ‘05 ‘06 ‘07 ‘08
‘99 ‘00 ‘01 ‘02 ‘03 ‘04 ‘05 ‘06 ‘07 ‘08
Chemisch zuurstofverbruik
Stikstof
185
18
100
90 165
155 80 145
Verwijderde vuilvracht in 1000 ton/jaar
16 Verwijderingspercentage
175 Verwijderde vuilvracht in 1000 ton/jaar
100
70
135
Verwijderingspercentage
60
115
75
14 65 12
10 55
Verwijderingspercentage
100
Verwijderde vuilvracht in 1000 ton/jaar
65
Verwijderingspercentage
Verwijderde vuilvracht in 1000 ton/jaar
Biologisch zuurstofverbruik
8
‘99 ‘00 ‘01 ‘02 ‘03 ‘04 ‘05 ‘06 ‘07 ‘08 45
6 ‘99 ‘00 ‘01 ‘02 ‘03 ‘04 ‘05 ‘06 ‘07 ‘08
Fosfor 3,0
n
90
Verwijderde vuilvracht
80
2,5
70
2,0
Verwijderingspercentage
Verwijderde vuilvracht in 1000 ton/jaar
l Zuiveringsrendement
Per gemeten parameter (BZV, CZV, zwevende stoffen, stikstof en fosfor) wordt het verschil bepaald tussen de biologisch behandelde vuilvracht en de vuilvracht die nog geloosd wordt na biologische zuivering. Het verschil is de verwijderde vuilvracht, aangegeven in 1000 ton/jaar. Het verwijderingspercentage is gelijk aan de tijdens de biologische behandeling verwijderde vuilvracht,
60
1,5 ‘99 ‘00 ‘01 ‘02 ‘03 ‘04 ‘05 ‘06 ‘07 ‘08
gedeeld door de totale biologisch behandelde vuilvracht. Het verwijderingspercentage wordt uitgedrukt in procent.
10
Meer kilometers riool aangelegd, meer stikstof aangevoerd
Alle installaties in agglomeraties van meer dan 10.000 inwonersequivalent voldeden in 2008 aan het verplichte jaargemiddelde voor stikstof. Eind 2008 was alleen RWZI Tervuren nog niet
5.000
operationeel, maar deze laatste installatie is ondertussen ook
20
18
4.500
opgestart.
4.000
Het collectorennetwerk voor afvalwater werd eveneens verder
3.500
km collector
Aangevoerde stikstof in 1.000 ton/jaar
22
uitgebouwd met 152 km. Elke kilometer aangelegde afvalwatercollector resulteert in een verhoogde aanvoer van stikstof op de zuiveringsinstallaties.
16
l
3.000
2.500
14 ‘99 ‘00 ‘01 ‘02 ‘03 ‘04 ‘05 ‘06 ‘07 ‘08 n
Aanvoer stikstof
l km collector
Meer stikstof verwijderd Het verwijderingspercentage voor stikstof steeg in 2008 verder tot 77%, wat beter is dan de 75% waartoe het Vlaamse Gewest zich geëngageerd heeft. Het verwijderingspercentage van de vuilvracht per parameter, wordt berekend door de tijdens de biologische behandeling verwijderde vuilvracht te delen door de totale
Normen voor gezuiverd huishoudelijk afvalwater
biologisch behandelde vuilvracht. Dit percentage is gestabiliseerd voor BZV (97%), CZV (89%) , zwevende stoffen (95%) en fosfor (85%).
Het gezuiverde afvalwater (effluent) moet aan bepaalde normen voldoen, die afhankelijk zijn van de agglomeratie-
Het verschil tussen de biologische behandelde vuilvracht en
grootte waarvoor de installatie gebouwd is. Tot 2004 waren
de restvuilvracht die nog geloosd wordt is de verwijderde
deze normen een kopie van de Europese normen, opgelegd via
vuilvracht, uitgedrukt in 1000 ton/jaar. Ten opzichte van 2007
de richtlijn Stedelijk Afvalwater (ERSA). Op Vlaams niveau werden
stegen de verwijderde vuilvrachten voor stikstof en BZV aanzienlijk,
ze door een Vlarem-wijziging tussen 2004 en 2006 verstrengd.
met respectievelijk 8% en 4%. De stijging voor fosfor en zwevende stoffen was minder opvallend, met 2% en 0,2%. Voor CZV werd
Aquafin volgt vijf parameters op: biologisch zuurstofverbruik
er 2% minder verwijderd. Dat komt door een verminderde aanvoer
(BZV), chemisch zuurstofverbruik (CZV), totaal stikstof, totaal
in 2008, niet door een geringer zuiveringsrendement.
fosfor en zwevende stoffen. Het biologische zuurstofverbruik geeft aan hoeveel zuurstof bacteriën nodig hebben om op 5 dagen tijd bij 20° C de organische vuilvracht in 1 liter gezuiverd afval-
Effect van uitgevoerde werken
water af te breken. Bij hoge BZV-waarden ontwikkelen de bacteriën zich zo snel dat het risico bestaat dat ze door hun
In 2008 werden de grote zuiveringsinstallaties in Grimbergen,
ademhaling alle zuurstof uit het water opnemen. Het chemische
Beveren, Beveren-Leie, Merchtem en Bambrugge opgeleverd.
zuurstofverbruik geeft aan hoeveel zuurstof er nodig is om
RWZI Grimbergen was wel al in 2007 in gebruik genomen.
de aanwezige vuilvracht volledig te oxideren. De parameter
Ook de installaties in Baliebrugge, Kruishoutem en Oosterzele en
zwevende stoffen geeft een maat voor de zwevende (niet
de kleinschalige installatie in Voeren-Veurs werden opgeleverd.
oplosbare) stoffen die in het gezuiverde afvalwater mogen
De installaties in Kalmthout, Tessenderlo en Zwalm werden
achterblijven. Te veel stikstof en fosfor in het water, brengt
gerenoveerd. RWZI Merchtem kon nog niet geëvalueerd worden
een explosieve algenbloei op gang. ’s Nachts onttrekken deze
omdat de installatie nog niet bemonsterd werd door de VMM.
algen zuurstof aan het water, waardoor vissen, waterplanten
RWZI Bambrugge werd maar enkele maanden bemonsterd.
en andere organismen het moeilijk krijgen.
11
ECOLOGISCHE INDICATOREN HOUDEN VINGER AAN DE POLS Dankzij doorgedreven investeringen in de waterzuiveringsinfrastructuur, wordt het afvalwater van steeds meer Vlamingen naar een zuiveringsinstallatie gevoerd en beantwoordt het gezuiverde water ruimschoots aan alle normen. Maar zijn deze inspanningen voldoende om de kwaliteit van het oppervlaktewater te beschermen, zoals de Europese kaderrichtlijn Water vraagt? Het ecologische indicatorenkader dat de Vlaamse Milieumaatschappij samen met Aquafin ontwikkelde, neemt de werking van de hele bovengemeentelijke zuiveringsinfrastructuur onder de loep.
De Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) is sinds enkele jaren belast met het economische en ecologische toezicht op de resultaten van Aquafin. Om het ecologische toezicht vorm te geven, werkte de VMM samen met Aquafin een indicatorenkader uit, dat het beheer van de bovengemeentelijke zuiveringsinfrastructuur in cijfers uitdrukt. Ook voor het beheer van de gemeentelijk rioleringen is er een indicatorenkader in de maak. Dat gebeurt in overleg tussen de VMM en een aantal proefgemeenten.
Vijf controlepunten “De opdracht van Aquafin is in een notendop het afvalwater met een minimaal verlies naar de zuiveringsinstallaties voeren, en het daar maximaal oppompen en zuiveren. Tegelijk moet Aquafin ook adequaat reageren op problemen die zich in het transportstelsel voordoen”, vat Steven Van den Broeck (VMM) samen. “Die opdracht hebben we vertaald naar vijf indicatoren: functioneren de belangrijke pompstations op het rioolstelsel zoals het moet; werken de overstorten niet meer dan verwacht; wordt de capaciteit van de pompen en vijzels van de rioolwaterzuiveringsinstallaties voldoende benut; wordt het water daar voldoende gezuiverd; en speelt Aquafin goed in op incidenten die zich voordoen in de waterzuiveringsinfrastructuur?” t
Om een goed ecologisch resultaat te garanderen, moet de werking van het rioolstelsel evenzeer opgevolgd worden als de kwaliteit van het gezuiverde water. Foto’s: Jan Locus
u
12
“Op basis van de meetresultaten voor verschillende parameters kunnen we het ecologisch resultaat van onze activiteiten maximaliseren.”
Het ontwikkelde indicatorenkader zal op
“Op dit moment ontbreken er nog wat meetgegevens, vooral voor
termijn worden toegepast op 90% van de
de pompstations. Toch blijkt uit de eerste resultaten van de proef-
zuiveringsgebieden in Vlaanderen. Dat zijn
gebieden dat Aquafin goed presteert, zowel voor het beheer van de
de regio’s waarbinnen alle rioleringen naar
zuiveringsinstallaties als het beheer van het collectorennetwerk.”
eenzelfde zuiveringsinstallatie leiden. Op dit ogenblik worden de opgesomde
Het grootste knelpunt vormt de werking van de overstorten op
indicatoren al in 41 zuiveringsgebieden
het rioolstelsel. Voor deze indicator wordt de doelstelling duidelijk
gemeten. Samen omvatten ze de helft van
niet gehaald. “De analyse van de werking van de overstorten op het
de Vlaamse inwoners die op de zuiverings-
rioolstelsel is uiteraard van belang om te weten waar er nog water
infrastructuur aangesloten zijn.
ongezuiverd terechtkomt in het milieu, maar wordt niet gebruikt als maatstaf voor de prestaties van Aquafin”, licht Bart Van Eygen toe. “Als een zuiveringsinstallatie voldoende afvalwater oppompt
Aquafin scoort goed
en zuivert, maar er toch méér water wordt aangevoerd dan de installatie technisch kan oppompen, zal er onvermijdelijk
De meetgegevens van de indicatoren
ongezuiverd water uit de riolering overstorten in de beek.
geven een beeld van de kwaliteit van het
Omgekeerd kan een zuiveringsinstallatie of pompstation dat te
operationeel beheer in een zuiverings-
weinig water oppompt, er natuurlijk wél de oorzaak van zijn dat
gebied en leggen de eventuele knelpunten
een overstort te frequent werkt. Het indicatorenkader maakt
bloot. “Elke indicator krijgt een quotering
telkens duidelijk waar het knelpunt zich precies bevindt. In de
die aanduidt of de geleverde prestatie
meeste gevallen blijkt het probleem inderdaad niet te liggen bij
boven of onder de afgesproken doelstelling
het operationele beheer van het pompstation of de zuiverings-
ligt. De som van die quoteringen, geeft
installatie in kwestie, maar bij de aanwezigheid van ongewenst
een globale score van de prestaties van
water in het rioolstelsel. Beken, regenwater of drainages die
Aquafin per zuiveringsgebied of over
aangesloten zijn op het (gemeentelijke) rioleringstelsel, of oude
geheel Vlaanderen”, legt Bart Van Eygen
lekkende rioleringen, waarlangs grondwater binnensijpelt, zijn in
(Aquafin) uit.
veel gevallen de boosdoener.”
13
Focus op transport van afvalwater
Prestaties in één oogopslag
Dit neemt natuurlijk niet weg dat Aquafin
Per zuiveringsgebied wordt schematisch weergegeven hoe Aquafin het er voor
verantwoordelijk is en blijft voor een optimaal
de afgesproken indicatoren vanaf gebracht heeft. Op onderstaande schema leest
transport van het afvalwater doorheen onze
u bijvoorbeeld dat de zuiveringsinstallatie in Eksel de zuiveringsnormen
infrastructuur. “Het is zelfs zo dat de nadruk
ruimschoots gehaald heeft (blauwe bol) , en dat de installatie ook voldoende water
verschuift van de rendementen van onze
uit het rioolstelsel opgepompt heeft (groen driehoekje). Een aantal overstorten op
zuiveringsinstallaties, naar een optimaal beheer
de riolering hebben weinig gewerkt (groen pijltje), maar de meeste overstorten
van het transportstelsel. Op die manier kan
werkten te vaak (rode en oranje pijlen).
het beste ecologische resultaat bereikt worden”, legt Bart Van Eygen uit. OS 1948
Om de werking en beheer van het transportstelsel beter te kunnen opvolgen, investeert Aquafin in bijkomende debietsmetingen op de belangrijkste pompstations. Daarbij doet
PS 1949 Kleine-Brogel Dommellaan
Aquafin onderzoek naar geschikte methodes om een verminderde doorvoer van afvalwater of verstoppingen in het stelsel sneller te detecteren, zodat adequaat kan ingegrepen
PS Eksel Sint-Bernardusstraat (Deel Hechtel)
worden en de ecologische impact tot een minimum beperkt kan blijven.
RWZI 146 1940
De toepassing van dit indicatorenkader betekent dus een win-win situatie voor de VMM en Aquafin. “Op basis van de resultaten
OS 1936 Hechtel Fazant
OS 1941 Eksel Eikelbos
kan de VMM niet alleen de prestaties van Aquafin objectief beoordelen, maar kan ze ook haar beleid afstemmen op de investeringen
OS 30337 Hechtel Hoef
die het grootste rendement opleveren voor
l > 105% l 100% tot 105%
de kwaliteit van ons oppervlaktewater,” licht Bart Van Eygen toe. “De analyse van de
Rioolwaterzuiveringsinstallatie (RWZI)
l <100% tot 95%
meetgegevens stelt Aquafin dan weer in
Pompstation
l <95% tot 90%
staat om het ecologisch resultaat van onze
Overstort
l <90%
activiteiten te maximaliseren.” Op termijn moet het indicatorenkader leiden tot een resultaatsverbintenis in de beheersovereenkomst tussen Aquafin en het Vlaamse Gewest, onder de vorm van een bonus-malus systeem. Aquafin wordt dan
beboet
wanneer
de
afgesproken
doelstellingen niet gehaald worden, maar evenzeer financieel beloond voor prestaties die boven de vastgelegde norm uitstijgen. l Om de kwaliteit van het oppervlaktewater te beschermen, zijn goede zuiveringsresultaten alleen niet voldoende. Het afvalwater moet ook op de zuiveringsinstallaties toekomen met zo min mogelijk verlies onderweg.
u
14
Toen ik op de zoveelste koude dag voor dag en dauw ontwaakte,
t
Tekst en fotografie: Misjel Decleer
Een kern van hoge druk en een noordoostenwind zorgden de voorbije dagen
zag ik onze tuin feeëriek stralen
voor een koudegolf, die het kwik maar bleef teisteren. Toen de wind stilviel en
onder een wit kleedje van ruige rijp,
de mist van overzee toesloeg, werd de natuur gehuld in een waas van grijs.
opgelicht door een groeiende maan.
Fijne zwevende waterdruppeltjes raakten onderkoeld door de vorst en bevroren
Mijn besluit stond vast: ik moest en
zodra ze ergens tegenaan botsten. Dat zijn de ideale condities voor wat weerkundigen
zou deze witte wereld vastleggen.
ruige rijp noemen, een fenomeen dat zeldzaam is aan zee. Al kruipend – mijn been zit tot de knie in het gips – graaide ik snel enkele landschapsobjectieven uit verschillende tassen bijeen. Ik hing een statief aan een rugzak en hinkte op krukken naar de auto.
HET ZWIN
IN EEN SNEEUWBOL
15
IJspret
Wonderland
Aan de Brugse ringvaart moest ik mijn ogen afwenden om me
Ik lijk in een maagdelijke wereld te zijn terechtgekomen, zonder
niet te laten verleiden tot stoppen, maar bij de wintertaferelen
enige impact van de mens. Met een licht carbon statief en enkele
langs de Damse vaart wordt het me te machtig. Hoewel de
groothoeklenzen laat ik me, gesteund door een paar aluminium
politie er nog een verbod aanhoudt, glijden enkele schaatsers
stokken met rode plastieken steuntjes, zachtjes van de dijk
sierlijk over het ijs. Even verderop maak ik een ommetje om de
afzakken. Ik volg er een weidse geul met slikkige oeverranden en
historische stadswallen en de kronkelende populierendreven
een in richels verzande bodem. De houtige overjarige stengeltjes
in beeld te brengen. Op een stukje bevroren stadswal trekt een
van zeekraal vormen er vele duizenden aangepoeierde miniatuur-
vader een slee over het ijs, met twee goed ingeduffelde
kerstbomen.
kinderen. Langs de vaart zorgen jeneververkopers, walsmuziek en enkele tientallen families die genieten van de eerste ijspret in ruim twaalf jaar tijd voor een breugheliaanse sfeer. Via Dudzele rij ik tot Westkapelle, waar ik via de polder richting Zwin kies. Als ik de verlaten zwindijk oprijd, zie ik een ijzige vlakte, met slechts enkele geulen en prielen die ijsvrij zijn gebleven onder de wals van de laatste vloed. Ook hier blijkt weer dat niets witter oogt dan sneeuw en rijm. De bonte kluutjes, opeengepakt aan de rand van één der oude kleiafgravingen, ogen grauw in het witte wonderland. Hoge kreetjes van noordelijke plevieren weerklinken en grote drommen smientjes gaan regelmatig op wilde wieken voor slechtvalk, buizerd en kiekendief.
Op de hoger gelegen gronden zorgt het jacobskruiskruid voor fantasierijke, wijdvertakte loofbomen. Uiteindelijk, na de oversteek van een tweetal kreken, kom ik terecht in de duinen. De ondergrond is er bevroren, wat het een stuk makkelijker maakt om me naar boven te hijsen. De aangedikte rijm op het helmgras heeft hier een echte toendra gevormd. Vanop mijn hoogvlakte kan ik de wiebelende glijvlucht van een blauwe kiekendief volgen, tot ze neervalt in de ‘keunoogte’, een duingebiedje te midden de schorre en doorsneden van konijnenburchten. Plots merk ik nog iets anders vanop mijn hoogvlakte: de steppe – het achterliggende strand – is verdwenen onder de getijwerking. In de geulen en prielen sijpelt langzaam water binnen. Ik moet de schorre weer door, maar kan niet vermijden dat de zwachtels rond de zachte plaaster besmeurd geraken tijdens de oversteek van een geul. Met een laatste krachtinspanning kom ik krukkend de dijk op en laat me neerploffen in de wagen. Via de kustroute en de Uitkerkse polder rijd ik de avondzon tegemoet door een landschap dat nauwelijks nog kleur bekent. De heiige lucht houdt de belofte in van een ijzige nacht en een laatste morgen van feeërieke structuren.
l
16
Joan Deckers (midden) is projectleider en
u
werkt nu regelmatig in Herentals: ‘Ik woon in Lier, wat niet zo heel ver is van Aartselaar. Maar de projecten die ik leid situeren zich allemaal in het Limburgse. Het scheelt heel wat in tijd dat ik nu niet meer de Antwerpse ring hoef te passeren ’s morgens.’
WERKEN IN HEEL VLAANDEREN, MAAR TOCH DICHT BIJ HUIS
V.u.: Luc Bossyns, Dijkstraat 8, B-2630 Aartselaar Ombudsman: 0472 450 450,
Een goede balans tussen werk en privé-leven staat bij de meeste mensen hoog
[email protected] Noodnummer buiten de werkuren:
op het verlanglijstje bij het zoeken naar een nieuwe job. Om het fileleed van zijn
0800 16 603
medewerkers te verminderen, opent Aquafin in 2009 twee satellietkantoren. Aquafin NV tel. 03 450 45 11, fax 03 458 30 20,
[email protected], www.aquafin.be
Werknemers van Aquafin kan je overal in Vlaanderen tegenkomen. Technisch medewerkers houden zuiveringsinstallaties draaiende van aan de kust tot in het Maasland,
Gratis abonnement op Aqua op
en van de Kempen tot in de Vlaamse Ardennen. De uitbouw en het beheer van de
schriftelijke aanvraag.
zuiveringsinfrastructuur van Aquafin worden grotendeels gecoördineerd vanuit het hoofdkantoor in Aartselaar, maar sinds kort heeft Aquafin er twee satellietkantoren bij.
Met een klik op de werf
Zowel in Herentals als in Gent heeft het bedrijf kantoorruimte ter beschikking voor mensen
U kan de uitvoering van de riolerings-
die in die regio wonen, of aan projecten in de buurt werken. Ook voor de rekrutering van
projecten van Aquafin opvolgen via
nieuwe medewerkers zijn de satellietkantoren een sterke troef voor Aquafin.
www.aquafin.be, onder 'werken per gemeente'.
Korte reistijden zijn natuurlijk vooral goed voor het milieu. Minister van Leefmilieu Hilde Crevits ondersteunt dan ook het initiatief van Aquafin om de reistijden van zijn
Bibliotheek Aquafin: tel. 03 450 44 43
werknemers te verkorten, en kwam het satellietkantoor in Drongen openen. De twee nieuwe kantoren vormen een onderdeel van het mobiliteitsplan van Aquafin. Het bedrijf
Aqua wordt gedrukt op
stimuleert zijn medewerkers om zo min mogelijk de auto te nemen en zo veel mogelijk
milieuvriendelijk papier.
gebruik te maken van het openbaar vervoer of de fiets.
l
