E CO N O MIE
LEREN
Gianney (13): ‘Ik ga voor de horeca, daar ben je eigen baas’
Duwtje in de rug voor kansarme jongeren
VIA CAMPUS NIEUW WEST MAKEN JEUGDIGE SCHOLIEREN KENNIS MET HET BEDRIJFSLEVEN OM HUN KANSEN OP DE ARBEIDSMARKT TE VERGROTEN Bliksemstages, leren solliciteren en hoe word je ondernemer? Kinderen uit de Amsterdamse achterstandswijk Nieuw-West worden al vroeg klaargestoomd voor een baan. Talrijke bedrijven financieren het project en leveren coaches, die ook als rolmodel dienen. Probleemkinderen? ‘Wij willen problemen juist voorkomen’ Brenda van Osch Foto’s Marco Hillen
G
iechelend schuiven acht scholieren rond de tafel in een vergaderruimte bij bouwbedrijf Ballast Nedam in het westelijk havengebied van Amsterdam. Er wordt frisdrank geschonken. Zelf hebben ze een grote tas vol zelfgebakken muffins meegebracht. De scholieren zitten in het tweede 56
jaar van de Hubertus Vakschool in Amsterdam, een vmbo-school die opleidt in de horeca, het toerisme en de bakkerij. Een bliksemstage van een middag bij Ballast Nedam moet ze laten kennismaken met een bedrijfstak waar ze weinig vanaf weten, de bouw. ‘Weten jullie al wat je later wilt gaan doen?’ vraagt Inge Vermunt (33), hoofd personeel en organisatie van Ballast Nedam
Bouw regio Noordwest. Niet alle leerlingen hebben bewust gekozen voor de Hubertus Vakschool, soms zitten ze er gewoon omdat de school in de buurt was en goed staat aangeschreven. ‘De school is leuk, maar ik wil geen banketbakker worden,’ zegt Cindy (15). ‘Liever schoonheidsspecialiste, maar dan moet ik naar een andere school.’ Gianney (13), een vrolijk joch in een Hilfiger-shirt,
• E L S E V I E R 19 MEI 2007
ELS020_056 ADAM WEST 56
14-05-2007 13:23:04
ECONOMIE Cindy (15): ‘De bouw lijkt me leuk, maar mijn vader vindt het mannenwerk’
Angus (rechts, 13): ‘Je kunt niet zomaar bouwen, er komt veel bij kijken’
weet wel zeker dat hij de horecaopleiding afmaakt. Hij wil in de voetsporen treden van zijn vader, café-eigenaar. ‘Dan spreek je lekker veel mensen en ben je eigen baas. Als it’er zit je de hele dag achter de computer.’ ‘Mevrouw, wat gaan we eigenlijk doen vandaag?’ wil Angus (13) weten. ‘Veel doen en weinig zeggen,’ antwoordt Vermunt. ‘Veel mensen denken dat de bouw zwaar werk is en er weinig te verdienen valt. Ik wil laten zien hoe leuk het werk is en hoeveel kansen het biedt. Wij hebben directeuren in dienst die zijn begonnen als assistent-timmerman.’ In sneltreinvaart houdt ze een presentatie over hoe je van een tekening tot een gebouw komt en wie daar zoal aan te pas komen. ‘Hé, dat is vlakbij school,’ roept Angus als foto’s van
een recent verbouwde kerk passeren. Het verhaal komt goed over. Hoe zorg je nou bijvoorbeeld dat een gebouw niet omvalt? ‘Daar moeten palen voor in de grond,’ weet Cindy. Na een kwartiertje is de concentratie op. De groep loopt naar de werkplaats aan de achterzijde van het gebouw. T-shirts en handschoenen aan, oordoppen in en het echte werk kan beginnen. De leerlingen frezen sierrandjes aan kozijnen, storten beton en leren hoe je met behulp van een laser op de juiste hoogte een plafond monteert. ‘Wat is jullie opgevallen?’ vraagt het hoofd van de werkplaats Peter Heemeijer (60) naderhand in de kantine. ‘Dat er veel werk achter zit,’ zegt Angus. ‘Je kunt niet zomaar gaan bouwen.’ ‘De posters meneer,’
zegt Patrick (14) lachend met een schuin oog naar enkele schaars geklede dames aan de muur. Vermunt: ‘Iemand die dit werk echt zou willen doen?’ ‘Mij lijkt het wel wat,’ zegt schoonheidsspecialiste in spe Cindy, dochter van een aannemer. ‘Maar ik mag niet van mijn vader. Die vindt het mannenwerk.’ Schooluitval ‘Bliksemstages’ is een van de projecten van Campus Nieuw West, een vereniging die jongeren uit de Amsterdamse stadsdelen Osdorp, Bos en Lommer, Geuzenveld-Slotermeer en Slotervaart kennis wil laten maken met het bedrijfsleven. Het moet hun kansen op de arbeidsmarkt vergroten. Het initiatief ontstond ruim drie jaar geleden in het kielzog
Op sollicitatiegesprek om te oefenen: ‘Waarom moeten we juist jou aannemen?’ Vanaf links: Majda (16), Kaoutar (15), Saloua (16) en Jacky (17) EL S EVI ER 19 MEI 2007
ELS020_056 ADAM WEST 57
• 57
14-05-2007 13:23:41
ECONOMIE
van de stedelijke herstructurering in Amsterdam Nieuw-West. In vijftien jaar tijd wordt een kwart van de huizen gesloopt. De renovatie moet leiden tot een gemengder bevolkingssamenstelling: meer autochtonen en meer gezinnen met hogere inkomens. Maar nieuwe bakstenen alleen is niet genoeg, realiseerde de gemeente zich. Er moest ook iets gebeuren om de hoge schooluitval en de sociaaleconomische problematiek aan te pakken. Landelijk verlaat één op de twintig leerlingen het onderwijs zonder startkwalificatie, ofwel een diploma op minimaal mbo2-niveau, aldus het Centraal Bureau voor de Statistiek. In Amsterdam is dat 17 procent, meldt de Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling van de gemeente. Campus Nieuw West wil nadrukkelijk niet het zoveelste project voor probleemjongeren zijn. ‘Het doel is juist problemen te voorkomen,’ zegt Daniël Roos (38), directeur van Campus Nieuw West, tevens gemeenteraadslid voor de PvdA. ‘Een belangrijke reden voor schooluitval is dat jongeren niet weten wat ze willen worden. Een kwart van de kinderen in Nieuw-West heeft werkloze ouders. Van de ouders die werken doet een groot deel laag gekwalificeerd werk. De kinderen worden beter opgeleid, maar hebben geen idee hoe de arbeidsmarkt er op hun niveau uitziet. Ze missen rolmodellen.’ Campus Nieuw West is geen subsidiefuik. De projecten worden voor het overgrote deel betaald door het Amsterdamse bedrijfsleven. Er zijn 48 betalende leden, waaronder grote ondernemingen als Nuon, KPN, ABN AMRO, verzekeraar Achmea en uitzendorganisatie Adecco, die samen 60 procent van de begroting ophoesten, dit jaar zo’n 270.000 euro. Naast euro’s investeren ze manuren. Ze organiseren bliksemstages en maken personeel vrij om de sollicitatietrainingen te verzorgen. Nog eens 150 kleinere bedrijven betalen niet, maar doen wel mee. De overige financiering wordt verschaft door fondsen, zoals de Stichting DOEN en het VSBfonds en door de stadsdelen. In totaal bestaat 20 procent van de begroting uit subsidie. Directeur Roos: ‘We streven naar financiële onafhankelijkheid. Uiteindelijk zullen alle bedrijven iets moeten betalen en ook scholen wordt om een bijdrage in de kosten gevraagd. We beginnen in elk geval nooit aan een project dat niet zonder subsidie kan voortbestaan.’ Om de kansen van de jongeren op de arbeidsmarkt te vergroten heeft Campus Nieuw West een soort drietrapsraket opgetuigd. Stap één: beroepsoriëntatie. Een betere beroepskeuze moet leiden tot minder schooluitval en grotere kansen op een baan. Het afgelopen jaar gingen zo’n 2.500 kinderen op bliksemstage. Van hen zat 60 procent op de basisschool en moet dus nog een opleiding kiezen. Roos: ‘Wat voor beroepen zijn er? Hoe gaat het er in een bedrijf aan toe? Kinderen heb58
ELS020_056 ADAM WEST 58
• ELSEVI ER 19 MEI 2007 14-05-2007 13:24:50
ECONOMIE
Les één: geef bij binnenkomst een hand, stel je netjes voor en kijk je gesprekspartner in de ogen
Vreemde ogen dwingen. Wat in de training is gezegd staat in het geheugen van de meiden gegrift
ben vaak geen idee. Dan willen ze een administratieve opleiding gaan doen, maar als ze mensen achter computers zien zitten, zeggen ze: “Maar dat wil ik niet, dat is saai!”’ Sollicitatietraining Tweede troef is het leren solliciteren. Veel leerlingen missen de basisvaardigheden om te solliciteren en lopen zo bijbanen en stageplekken mis. Een hand geven als je binnen-
komt (en geen vuistgroet) en de oordoppen van je mp3-speler uit je oren halen, is soms al nieuw. Campus Nieuw West organiseert daarom voor scholieren uit 3 en 4 vmbo een sollicitatietraining, gegeven door professionals uit het bedrijfsleven. Na op school te hebben geoefend met het schrijven van sollicitatiebrieven en het opstellen van een curriculum vitae, solliciteren de scholieren zogenaamd op een bestaande vacature. In 2006
gingen 1.550 leerlingen op gesprek. ‘Goedemiddag, ik ben Suzanne van de Wolfshaar.’ Van de Wolfshaar (35), in het echte leven hoofd schoonmaak in het Academisch Medisch Centrum, nodigt Majda (16) binnen. ‘Dit is mijn collega Joël Beukema. Ga lekker zitten.’ Het is tegen half een op het Nova College Amsterdam, een grote vmboschool met beroepsopleidingen in diverse richtingen. Zes zenuwachtige meiden, vierdejaars Zorg en Welzijn, krijgen sollicitatietraining. ‘Dus jij wilt vroedvrouw worden in een ziekenhuis,’ zegt Van de Wolfshaar. ‘Waarom moeten we jou nemen?’ Majda denkt even na. ‘Er stond in de vacature dat je met baby’s moet kunnen omgaan. Ik kom uit een grote familie. Ik ben al bij een bevalling geweest en heb veel ervaring met kleine kinderen.’ ‘Heb je werkervaring,’ vraagt Beukema (27), in het dagelijks leven werkzaam bij Adecco. ‘Nee, ik heb nog nooit gewerkt. Maar ik pas wel heel vaak op.’ Van de Wolfshaar: ‘Je schrijft dat je goed kunt praten met mensen die pijn hebben of ziek zijn. Wat is jouw truc?’ ‘Dan gaan we niet over de pijn praten,’ zegt Majda, ‘maar juist over iets anders. Dan vergeten ze het.’ Na het doornemen van de werktijden, rondt Van de Wolfshaar het gesprek af. ‘Hoe vond je dat het ging?’ vraagt ze Majda. ‘Het was eng, want je weet niet wat jullie gaan vragen.’ Toch krijgt ze vooral complimenten. Ze keek haar toekomstige werkgevers goed aan en praatte duidelijk. Ze kwam ook enthousiast over, alsof ze de baan echt wilde. Van de Wolfshaar heeft wel een punt van kritiek. ‘Ik zie een telefoondraad lopen, dat wekt de indruk alsof je dit gesprek even tussendoor doet.’ Beukema zegt Majda dat ze meer in huis heeft dan ze denkt. ‘Je zegt dat je geen werkervaring hebt, maar je past op en je bent bij een bevalling geweest. Zet dat op je cv!’ Het besef dat ze iets te bieden hebben, is een van de meest leerzame boodschappen van de gesprekken, vertelt Monique Lugthart (41), docent Nederlands op het Nova College. ‘De meiden onderschatten het belang van hun ervaringen thuis en op school. Terwijl ze thuis vaak veel meehelpen en op school bijvoorbeeld een diner klaarmaken voor dertig man. Dat is niet niks.’ En: vreemde ogen dwingen. ‘Wat er in de training wordt gezegd staat in hun geheugen gegrift.’ Makkelijk rijk Het derde punt van aandacht van Campus Nieuw West is ondernemerschap. Vooral veel allochtone jongeren willen een eigen zaak opzetten, maar hebben vaak irreële verwachtingen. Directeur Roos: ‘Ze denken dat je makkelijk rijk wordt en veel vrije tijd hebt. Ze zien de gouden Mercedes met meiden erin al voor zich. Ondernemers in de wijk houden vaak ook de schijn op. De hoge schulden achEL S EVI ER 19 MEI 2007
ELS020_056 ADAM WEST 59
• 59
14-05-2007 13:24:58
E CO N O MIE
Nuon is een van de bedrijven die zich het meest inzet voor de Campus. Samen met KPN, KLM, Getronics PinkRoccade, ING en de stadsdelen Slotervaart en Osdorp geven ze invulling aan de ICT KidZZ Academy. De Academy bereikt slechts een handjevol kinderen, maar de contacten zijn bijzonder intensief. Twee uur per week worden kleine groepjes kinderen na schooltijd opgevangen bij het bedrijf. Niet een maandje of een schooljaar, maar drie jaar lang. De kinderen worden geselecteerd op de basisschool en blijven tot en met het tweede jaar van het voortgezet onderwijs. Ze hebben drie dingen gemeen: ze hebben iets met ICT, zijn slim, maar kunnen een steuntje in de rug gebruiken, bijvoorbeeld omdat ze uit een groot, druk gezin komen waar geen van beide ouders Nederlands spreekt, of op een internaat verblijven. Safae (12), een van de kids van de ICT KidZZ Academy. Ze zijn slim, maar een steuntje is welkom
Soreyya (13) weet wel raad met de computer en met msn: ‘Meester, gaat het goed met u?’
ter de voordeur zien de jongeren niet.’ Het project Ondernemen doe je zo! leert ze hoe de praktijk eruit ziet: zes dagen in week werken voor weinig meer dan het minimumloon. Gedurende drie maanden werken groepjes leerlingen enkele ochtenden bij een ondernemer in de buurt. Onder begeleiding van een coach van Shell of de Rabobank maken ze een bedrijfsanalyse: wat kan er worden verbeterd? Ook voeren ze een opdracht uit, zoals het maken van een folder of website. ‘Ze hebben vaak een verrassende kijk op de bedrijfjes,’ zegt Gerlinde van Raalte (30), projectleider van Campus Nieuw West. ‘Dit voorjaar werkte een groepje mee bij een vishandel. De man had altijd groente voor de etalage staan, dat deed hij er bij. De kinderen vroegen zich af of dat wel zo slim is. Hij wil immers vis verkopen.’ De interesse van bedrijven voor deelname aan Campus Nieuw West is groot. Zo kunnen ze invulling geven aan het maatschappelijk 60
verantwoord ondernemen. Maar de belangen strekken verder. Van Raalte: ‘Bedrijven beseffen terdege dat deze kinderen de werknemers en klanten van de toekomst zijn.’ Inge Vermunt van Ballast Nedam: ‘De kinderen die op stage komen zullen niet allemaal in de bouw gaan werken. Maar als ze een stageplaats of baan in die richting zoeken, zullen ze zich Ballast wel herinneren.’ Een bijkomend effect dat veel bedrijven noemen is dat de kennismaking met de merendeels allochtone kinderen vooroordelen slecht, zegt Van Raalte. ‘Ik krijg vaak de reactie: dat er zulke leuke vmbo’ers zijn! Geen bedrijf zal toegeven dat het discrimineert. Maar ik denk dat ze door deze contacten straks wel een ander beeld hebben bij een brief van Fatima.’ ‘Zij maken kennis met ons en wij met hen,’ zegt Liesbeth Achterberg (40) die de Campusprojecten bij Nuon coördineert. ‘Iedereen is behept met vooringenomen ideeën. Dit werkt heel ontwapenend.’
Zelfvertrouwen De KidZZ Academy is gevestigd op de zolder van een monumentaal pand op het Nuonterrein in Amsterdam Zuid-Oost. De kinderen komen vanuit West met de metro, vorig jaar nog onder begeleiding, nu zelfstandig. Safae (12) zit al op de gang te wachten, even later komen Mustafa (14) en Soreyya (13) binnen. Als altijd begint coach Coen Cornelissen (56) de middag met bijkletsen. ‘Soreyya, hoe staat het met de verhuizing?’ ‘Goed, we zijn bijna klaar. Vanmiddag wordt de slaapbank gebracht. Het huis is heel klein, maar het is een wisselwoning, voor ongeveer zeven maanden.’ Het gaat erom, zegt Cornelissen, dat er iemand naar ze luistert. De les heeft altijd te maken met computervaardigheden. De kinderen hebben al een krant gemaakt (interview met een directeur van Nuon: ‘Hoe bent u aan de top gekomen?’ ‘Is uw vrouw mooi?’) en een webwinkel gebouwd. Vorige week zijn ze begonnen met leren photoshoppen. Ze mochten baarden en snorren op mensen plakken. Vandaag gaat het over inkleuren. Cornelissen staat voor een groot scherm en laat zien wat er mogelijk is. ‘Elk beeld bestaat uit lagen, die je verschillende kleuren kan geven. Zie het als verschillende velletjes papier. Dat is handig, want als je op het ene velletje iets doet, gebeurt er tenminste niets op het andere.’ Het uiteindelijke doel van de KidZZ Academy is de kinderen meer zelfvertrouwen geven. Soms zit dat in kleine dingen. Zo waren ze apetrots dat ze een toegangspasje kregen om het terrein op te komen. Cornelissen: ‘Het gaat erom dat ze ergens bij horen.’ Het laatste half uur mogen ze vrij internetten. Mustafa speelt een spelletje, Safae controleert haar email, Soreyya slaat aan het msn’en in een onbegrijpelijke mix van straat- en computertaal. Plotseling bliebt er iets, op het grote scherm verschijnt een msn-bericht. ‘Meester, gaat het goed met u? Groetjes, Soreyya.’
• E L S E V I E R 19 MEI 2007
ELS020_056 ADAM WEST 60
14-05-2007 13:26:03
