Energie- en eiwitverrijkt dieet
Diëtetiek
1
Afdeling Diëtetiek Telefoon:
0591 - 69 12 57
Email:
[email protected]
2
WAAROM EEN ENERGIE- EN EIWITVERRIJKT DIEET? Dit dieet is bestemd voor mensen waarbij ongewenst gewichtsverlies is opgetreden en/of bij mensen met een verminderde eetlust, die het risico lopen ondervoed te raken of ondervoed te zijn. De oorzaak van een verminderde eetlust kan verschillend zijn. Het kan te maken hebben met ziekte en/of een operatie/behandeling maar ook stress kan de eetlust doen verminderen. Terwijl uw lichaam bij ziekte juist meer energie en voedingsstoffen nodig heeft, krijgt u minder binnen! Door minder te eten gaat u afvallen. U raakt hierdoor niet alleen vetmassa kwijt maar ook spiermassa. De spierafbraak heeft grote gevolgen voor uw lichamelijke conditie en welbevinden. U kunt zich slap en moe voelen. U loopt het risico om in een slechte voedingstoestand terecht te komen en dus ondervoed te raken. U heeft een slechte voedingstoestand als: − uw gewicht binnen één maand ongewenst meer dan 5% gedaald is of − binnen 6 maanden meer dan 10% gedaald is. Voor het bereiken van een goede voedingstoestand is een voeding met voldoende energie en eiwitten nodig. Het gaat hierbij niet alleen om extra energie geleverd door de voedingsstoffen eiwitten, vetten en koolhydraten, maar ook om een goed samengestelde voeding met de juiste hoeveelheden vitaminen en mineralen. Met dit energie en eiwitverrijkte dieet is het mogelijk uw gewicht te laten toenemen of op gewicht te blijven. Daardoor verbetert uw voedingstoestand en voelt u zich energieker. U kunt een behandeling beter verdragen en het herstel na een behandeling zal sneller gaan.
3
VOEDINGSADVIEZEN Deze adviezen kunnen u helpen om méér te gaan eten: • Gebruik vaker kleine maaltijden verspreid over de dag. (bijvoorbeeld 6 maaltijden om de 2 à 3 uur) • Varieer zoveel mogelijk: wissel zoete, zure of hartige gerechten, warme en koude gerechten regelmatig af. • Vermijd te grote porties. • Eet niet te snel, kauw goed. • Vermijd voedingsmiddelen die u tegenstaan. • Kies voor kant-en-klare gerechten als het klaarmaken van de maaltijd u tegenstaat. Of als u het teveel inspanning kost de maaltijden te bereiden. Maak eventueel gebruik van maaltijden van ‘Tafeltje Dekje’. • Neem een broodmaaltijd als de warme maaltijd u tegenstaat. • Drink voldoende over de hele dag; tenminste 1½ liter. LEEFADVIEZEN • Zorg dat u voldoende rust krijgt. Voorkom dat u te moe bent om te eten. Indien nodig kunt u even rusten voor de maaltijd. • Neem zo mogelijk elke dag voldoende beweging, bij voorkeur in de buitenlucht. • Probeer telkens iets méér te eten, maar forceer het niet • Overheersende etensgeuren kunnen uw eetlust bederven. Zorg voor een goede ventilatie in de keuken. • Zorg voor een regelmatige stoelgang. Als u een vol, opgeblazen gevoel heeft, zult u minder zin hebben om te eten. De stoelgang kunt u verbeteren door: - Veel drinken (1½ - 2 liter per dag). - Gebruik vezelrijke producten (bruin- of volkoren brood en andere volkoren producten, vers fruit, groenten en noten). - Op tijd naar het toilet gaan.
4
Als u weinig eetlust heeft, probeer dan ongeveer een half uur voor de maaltijd één van de volgende producten te gebruiken om de eetlust op te wekken: • een (klein) kopje bouillon • een glas vruchtensap, tomatensap of tomatengroentesap • een stukje haring • een stukje fruit of een tomaat • een paar lepels yoghurt • een (half) alcoholisch drankje (indien toegestaan) ENERGIE-EIWITVERRIJKTE ADVIEZEN: • Extra suiker toevoegen. • Fantomalt * (= voedingssuiker) toevoegen aan koffie, thee, yoghurt, pap, vruchtenmoes. • (ongeklopte) slagroom of koffieroom verwerken in pap, vla, yoghurt, kwark, melk, karnemelk, chocolademelk, milkshake, appelmoes, vruchtenmoes, gebonden soep, aardappelpuree en saus. • Gebruik bij voorkeur ongeklopte room. Met het kloppen komt veel lucht in de room, wat een vol gevoel geeft. • Volle producten gebruiken: zoals volle melkproducten, volvette kaas, margarine of roomboter in plaats van halvarine. • Maak dagelijks gebruik van eiwitrijke voedingsmiddelen zoals melk en melkproducten, kaas, smeerkaas, vlees (-vervangers), vleeswaren, vis, • wild, gevogelte, ei, peulvruchten, noten en pinda’s. • Een eiwitpreparaat, bijvoorbeeld Fortify compleet* en Protifar plus*. Deze producten kunnen worden verwerkt in pap, vla, yoghurt, melk, chocolademelk, milkshake, gebonden soep, aardappelpuree of saus. • Een aanvullende drinkvoeding* in overleg met uw diëtist en/of arts * Verkrijgbaar bij apotheek en/of drogist
5
VOORBEELDEN VAN ENERGIE- EIWITVERRIJKTE TUSSENDOORTJES: • beschuit, cracker, knäckebröd, toost met dik (dieet)margarine of roomboter en dubbel hartig beleg • plakje cake, ontbijtkoek met (dieet)margarine of roomboter • (gevulde)koek • stuk chocolade, mars, nuts etc. • fruit, vruchtensap, compote (met slagroom) • beker volle melk, volle chocolademelk • volle (vruchten-)kwark, volle (vruchten-)yoghurt, volle vla • beker warme melk met oploskoffie of (instant)cacao • kant-en-klare drank bijvoorbeeld Yogidrink, Fristi • milkshake • (room)ijs • 1-persoons toetje • blokje kaas, stukje worst • kopje soep met stukjes vlees • ragout met toost, pasteitje • zoute koekjes, noten, pinda’s, chips • kant-en-klaar salades • tosti • stukje hartige taart • broodje kroket, broodje frikadel, broodje bapao, broodje hotdog
6
VARIATIEMOGELIJKHEDEN VOOR DE HOOFDMAALTIJDEN BROODMAALTIJD: • Brood Bijvoorbeeld: dunne sneetjes brood, evt. zonder korst, toast, beschuit, crackers. Er zijn veel verschillend soorten brood, kies ook eens brood met sesam- of maanzaad of zonnebloempitten. Probeer ook eens een mueslibol, croissants, bolletjes, roggebrood, krentenbrood of een tosti. (warme toost neemt extra veel boter op). • Boter Kies (dieet-)margarine of roomboter op brood (geen halvarine), smeer royaal boter. (Dieet-)margarine bevat evenveel calorieën als roomboter. • Beleg Beleg uw brood met een ruime hoeveelheid beleg. Kies bij voorkeur wat vettere soorten, zoals worstsoorten, corned beef, gebraden gehakt en dergelijke. Wanneer het gewone beleg niet zo goed gaat, probeer dan eens zacht smeerbaar beleg: zoals smeerkaas 48+, monchou, volle kwark, Hüttenkäse, geraspte kaas, leverpastei, paté, salades of pindakaas. • Pap Brood kunt u vervangen door pap. Er zijn verschillende soorten zoals havermout, brinta, griesmeel, karnemelksepap of rijstepap. De pap kunt u energierijker maken met suiker en/of een scheutje (ongeklopte-) slagroom.
7
VARIATIEMOGELIJKHEDEN VOOR DE HOOFDMAALTIJDEN WARME MAALTIJD: Het is belangrijk om een warme maaltijd te gebruiken. Een warme maaltijd levert meestal meer calorieën en voedingsstoffen dan een broodmaaltijd of een tussendoortje. • Vlees Gebruik bij voorkeur iedere dag vlees of een vleesvervanging. In plaats van vlees kunt u ook gebruik maken van vis, kip, ragoût, kaas, peulvruchten, noten, ei, omelet, vegetarische producten zoals bijvoorbeeld tahoe, tempé, Quorn, Valess. Als warm vlees u tegen staat, kunt u ook koud vlees, zoals rollade of vleeswaren eten bij de warme maaltijd gebruiken of verwerken in een salade. In plaats van jus kan ook saus of mayonaise worden gebruikt. • Groente U kunt alle soorten groente gebruiken, bij voorkeur met een sausje of klontje boter. Kies bij voorkeur gekookte groente. Rauwe groente vult snel, waardoor u er maar weinig van gebruikt. U kunt een schaaltje appelmoes of andere vruchtenmoes bij de warme maaltijd nemen. Gebruik hierin extra voedingssuiker. • Aardappelen Veel energie leveren gebakken aardappels of patat. U kunt van de aardappelen ook puree maken. Gebruik hierbij volle melk en een extra klontje margarine of roomboter. U kunt de aardappelen ook met groente en eventueel het vlees verwerken tot een stamppot. Hier kunt u dan wat extra room, boter of jus toevoegen. Als afwisseling kunt u eens macaroni, bami, nasi en dergelijke gebruiken. • Nagerechten Gebruik bijvoorkeur volle melkproducten o.a. vla, yoghurt, pudding, (vruchten)kwark, Biogarde, milkshake, vruchtenmoes, vruchtencompote, (room)ijs e.d. Hieraan kunt u ook voedingssuiker en (ongeklopte-) slagroom toevoegen. 8
Denk in plaats van de warme maaltijd ook eens aan maaltijdsoepen, maaltijdsalades, stamppotten of pannenkoeken. DRANKEN Probeer dagelijks tenminste 1½ liter te drinken, dit kan een misselijk gevoel voorkomen. Dranken met suiker bevatten veel energie. Melkproducten bevatten veel eiwitten. Gebruik bij voorkeur volle producten. • Volle melk, boerenmelk of volle chocolademelk • Drinkyoghurt gezoet met suiker of volle kwark verdund met vruchtensap • Milkshake van volle melk, ijs en vruchtensap of smoothie • Vruchtensap of tweedrank • Groentesap • Frisdrank (bij voorkeur geen light) • Limonade • Koffie met suiker en/of (koffie)melk/ongeklopte room • Koffie, zoals cappuccino en wiener melange uit een pakje Gebruik van alcoholische dranken moet u overleggen met uw behandeld arts. GEWICHT Het gewicht is een hulpmiddel voor het bepalen van de voedingstoestand. Tijdens ziekte, een behandeling of voor een operatie is het beter om niet af te vallen zodat uw voedingstoestand zo optimaal mogelijk blijft. Ook in de weken na ziekte, behandeling of een operatie is het belangrijk om het gewicht op peil te houden. Als uw gewicht gelijk blijft – u valt dus niet af en u komt niet aan – krijgt u de juiste hoeveelheden energie binnen. Probeer het gewicht ook stabiel te houden indien u te zwaar bent. Regelmatig wegen is een eenvoudige controle om te zien of u voldoende eet. Eenmaal per week op dezelfde weegschaal is meer dan voldoende. 9
Probeer dagelijks tenminste de onderstaande hoeveelheden te gebruiken: − 3-6 sneden brood − 2-4 kleine aardappelen − 3 opscheplepels groente − 2 porties fruit − 2-3 glazen (volle) melk en/of melkproducten − 2 x hartig broodbeleg, bijvoorbeeld kaas of vleeswaren − stukje vlees, vis, kip of vleesvervanging − 2 eetlepels margarine/boter voor het bereiden van de warme maaltijd en voor het besmeren van uw brood − 1½ liter drinkvocht
TOT SLOT Na herstel en bij een normale eetlust, kunt u weer overgaan op een gewone gezonde voeding. Probeer uw gebruikelijke gewicht te handhaven. Kijk voor meer informatie over gezonde voeding op de website van het Voedingscentrum www.voedingscentrum.nl
10
11
Telefonisch spreekuur: op werkdagen van 09.00-9.30 uur Tel. 0591 - 69 12 57 12
MA 1855 06-12-v2 H
Scheper Ziekenhuis Afdeling Diëtetiek Boermarkeweg 60 7824 AA Emmen
