En onze gezamenlijke Groene Uitdaging is

IN DEZE KRANT ONDER ANDERE:

Jaap Gillis neemt afscheid als voorzitter DGBC 15

Bekijk het DGBW programma Groene leiders willen verduurzaming versnellen

11

Partners DGBW gaan opdracht aan:

En onze gezamenlijke Groene Uitdaging is…

Twitter mee met

#DGBW

12

Stedelijk Museum decor van DGBW Galadiner

aan de missie om betere omgevingen te creëren. Marketingmanager Edo Rem vertelt over de groene uitdagingen die Forbo in de toekomst nog wil aangaan. Lees verder op pagina 17

Het Stedelijk Museum in Amsterdam is maandag 21 september het toneel van het officiële Galadiner van de Dutch Green Building Week. G&S Vastgoed maakt dit mogelijk. Zo’n 160 genodigden kunnen gaan genieten van een goed diner, inspirerende sprekers, een flinke portie netwerken, prachtige kunst én een bijzonder gebouw. Directeur Karin van Gilst vertelt over hoe het Stedelijk werkt aan verduurzaming. Lees verder op pagina 6 Het is tijd voor ‘the next big questions’ om gezamenlijk de groene uitdagingen aan te gaan.

De Dutch Green Building Week (DGBW) is een week die volledig in het teken staat van duurzaam bouwen, wonen, werken en duurzame gebiedsontwikkeling. Door het hele land worden groene activiteiten georganiseerd. Het thema van 2015 is ‘De Groene Uitdaging’, omdat het tijd is voor de ‘next big questions’ bij het verduurzamen van de gebouwde omgeving. Leiderschap en samenwerking zijn daarbij essentieel. De partners van de DGBW hebben zich in de voorbereiding op de week al gebogen over een groene uitdaging die zij gezamenlijk kunnen aangaan. DGBC voorzitter Daan van Vliet en DGBC directeur Annemarie van Doorn vertellen meer over het thema. stimuleren. Van Vliet vertelt: “We proberen onze participanten uit te dagen om over hun eigen schaduw heen te stappen. En soms zelfs hun eigen kortetermijnbelangen opzij te zetten. Kennis en ervaring moeten we veel meer met elkaar delen. Vaart geven aan vergroening is vooral een communicatieproces.”

ABN AMRO voor het vijfde jaar op rij partner DGBW ABN AMRO wil de meest duurzame vastgoedbank van Nederland worden. In 2017 moet 300.000 m² aan commercieel vastgoed zijn getransformeerd, de portefeuille voor 30 procent uit A-labels bestaan en 30 Green Landmarks zijn gefinancierd. Ook is ABN AMRO druk bezig om het eigen vastgoed te verduurzamen met BREEAM-NL. Niet voor niets is ABN AMRO, één van de founding partners van de Dutch Green Building Council, al voor het vijfde jaar op rij partner van de Dutch Green Building Week (DGBW). Lees verder op pagina 15

DGBC stimuleert samenwerking “Het heeft geen zin een groene wei te zoeken als er niemand anders is”, stelt Daan van Vliet, voorzitter van DGBC. “Daar word je niet gelukkig van, al is het gras nog zo groen. Ik wil daarmee zeggen: voor alle duurzame uitdagingen geldt dat je je omgeving mee moet krijgen. Opdrachtgevers, gebruikers en uitvoerende partijen. Samenwerking is dus ontzettend belangrijk.”

Stap over eigen schaduw Door ‘De Groene Uitdaging’ als thema van de DGBW te kiezen wil DGBC die samenwerking

En verder:

“Het past ook bij de functie die wij als DGBC hebben”, vult Annemarie van Doorn aan, directeur van DGBC. “We zijn er om partijen met elkaar in contact te brengen om samen verder te komen. De DGBW, al voor het vijfde jaar gehouden met wederom een gevarieerd programma door het gehele land, is hier een van de voorbeelden van. De komende jaren zullen wij ons blijven focussen op het stimuleren van samenwerking.” Lees meer over de Groene Uitdagingen van de DGBW Partners op pagina 9

AA_fullcolourU.eps ABN AMRO full-colour for uncoated paper

Bij Forbo draait alles om de missie om betere leefomgevingen te creëren

Voor ROCKWOOL gaan comfort, duurzaamheid en veiligheid hand in hand Volgens ROCKWOOL gaan de discussies over duurzaamheid primair over energie en materialen, met de haalbare businesscase als scherprechter. Prima voor Planet en Prosperity, maar waar zijn de People? Gebouwen hebben invloed op mensen, op ons comfort, onze gezondheid, onze veiligheid, kortom op ons welbevinden. ROCKWOOL maakt werk van dit onderdeel van duurzaamheid. Lees verder op pagina 22

Cofely: ‘Met en voor klanten actief bijdragen aan verduurzaming’ Duurzaamheid wordt bijna als vanzelf gekoppeld aan het begrip ‘bewustwording’. Hoe halen we door middel van bewustwording meer uit de technische mogelijkheden die we tot onze beschikking hebben en hoe komen we los van bestaande kaders? Guido Frenken, Directeur van Cofely West Nederland, laat zien hoe Cofely hier mee omgaat. Lees verder op pagina 5

Width shield: 20 mm Overlap: 0,05 mm

Maatschappelijk verantwoord ondernemen en het milieu zijn al decennialang kernwaardes van Forbo. Van hoe de fabrieken worden aangestuurd tot hoe ingrediënten worden gekozen… Alles in de manier waarop Forbo vloeren maakt, draagt bij GDF SUEZ GDF_SUEZ_COFELY_CMYK 09/11/2013 24, rue Salomon de Rothschild - 92288 Suresnes - FRANCE Tél. : +33 (0)1 57 32 87 00 / Fax : +33 (0)1 57 32 87 87 Web : www.carrenoir.com

Coert Zachariasse van Delta Development wil dat Nederland hoofdrol opeist in de wereld P 7 | Daikin wil groene revolutie op gang krijgen P 19 | Eneco van leverancier naar serviceprovider P 17 | Dura Vermeer voorop in de Stroomversnelling P 14

RÉFÉRENCES COULEUR

C100 M100 Y0 K0

C0 M0 Y0 K80

DGBW KRANT | pagina 2

SAMEN BOUWEN AAN DE VERDUURZAMING VAN VASTGOED De impact van de gebouwde omgeving op de CO2-uitstoot is groot. Vastgoed is bovendien een bepalende factor in de leefbaarheid van een gebied. ABN AMRO wil een leidende rol spelen in deze maatschappelijke thema’s. Wij bieden niet alleen financieringsoplossingen aan klanten, maar investeren zelf continu in de verduurzaming van ons eigen vastgoed. Met als resultaat dat inmiddels 311.000 m2 van onze kantoorruimte is verduurzaamd tot A-label en BREEAM Very Good In-Use gecertificeerd. Deze kennis delen wij graag met u.


INHOUD

In deze DGBW Krant leest u onder andere: Zaanstad verduurzaamt vanaf de basis

4

Cofely met en voor klanten op weg naar verduurzaming

ABN AMRO wil een betere bank zijn voor een betere wereld 15

5

Programma Ecobouw met onder andere Thomas Rau en Meindert Smallenbroek

Na zeven jaar harde arbeid neemt DGBC voorzitter Jaap Gillis afscheid

15

5

Stedelijk directeur Karin van Gilst legt uit hoe het museum verduurzaamt

Forbo: ‘Uitdaging om platform voor EPD’s te ontwikkelen’

17

6

Eneco: ‘Wij leveren gebouwprestaties’

17

Green Business Clubs: nu ook in het oosten van Nederland

18

Lees alles over de koers van DGBC van 2015 t/m 2017

18

‘We kunnen een hoofdrol opeisen in de wereld’, stelt Coert Zachariasse van Delta Development Group

7

DGBC directeur Annemarie van Doorn over gezondheid in gebouwen

7

Lees alles over ‘De Groene Uitdaging’

9

Voor Daikin ligt de uitdaging in het verduurzamen van bestaande bouw

19

Age Vermeer over hoe jonge en ervaren leiders elkaar kunnen inspireren

9

RVO.nl: ‘Als mensen enthousiast worden, dan gaat het bruisen’

20

Bij a.s.r. voelt het als een nieuw gebouw

21

Voor ROCKWOOL is het tijd voor AQSI

22

Participant worden van DGBC?

23

Ambitiestatement over het versnellen van verduurzaming: wie doet er ook mee? Bekijk het programma van de DGBW

11 12/13

Dura Vermeer voorop in de Stroomversnelling 14

Gert Stroeve, technisch directeur Moderna

“Daikin wist duidelijk meer over BREEAM-NL”

De Daikin experts geven u een volledig inzicht in uw BREEAM-NL score voor klimaatinstallaties.

Het oude pand van Moderna, toonaangevend bedrijf in textielreiniging, brandde in 2013 tot de grond toe af. “Toen zeiden we tegen elkaar: als we dan toch nieuw moeten bouwen, dan doen we het ook goed”, vertelt technisch directeur Gert Stroeve. “We wilden een energieneutraal gebouw, een aangenaam werkklimaat én een BREEAM-NL certificaat met een Excellent score.” Stroeve besprak de plannen met diverse adviseurs. Uiteindelijk werd de BREEAM-NL expert van Daikin erbij gehaald. “Die wist mij meteen te overtuigen door zijn kennis van zaken. Daikin loopt op dit gebied echt ver voorop. De regeltechniek, de volledig individuele temperatuurregeling, de monitoring, de koeling in de serverruimte… Met al die aspecten scoren we punten en verwachten we binnenkort ons certificaat binnen te halen.” Maak ook kennis met de BREEAM-experts van Daikin. Bezoek www.daikin.nl/duurzamegebouwen

Daikin maakt het u steeds comfortabeler.


‘We willen méér dan alleen inspireren: ook het goede voorbeeld geven.’

“Ons gemeentehuis heeft een mooi energielabel. Maar we willen ook daar nog stappen maken.” FOTO: Mike Bink

Zaanstad verduurzaamt vanaf de basis Het DGBW Seminar van de Dutch Green Building Week op donderdag 24 september vindt dit jaar plaats bij Taets Art and Event Park in de gemeente Zaanstad, met wethouder Dick Emmer als gastheer. Zaanstad is een gemeente waar duurzaamheid hoog op de agenda staat, maar waar net als op veel andere plaatsen ook nog de nodige slagen gemaakt moeten worden. De uitgangspunten zijn vastgelegd in de Zaanse Energie Agenda, waarmee men mikt op een duurzamere energiehuishouding. “Duurzaamheid is in onze begroting benoemd als één van de drie speerpunten”, vertelt Jan Schreuder, programmamanager Energie en Klimaat bij de gemeente Zaanstad. “Die speerpunten zijn wonen, werk en warmte. Bij warmte gaat het om het bredere vraagstuk van verduurzaming van de energiehuishouding.” Op dat gebied is er nog een inhaalslag te maken. De Zaanse woningen scoren niet zo best qua energielabel. “Een groot deel van onze woningvoorraad komt uit de jaren 60 en 70, toen energie geen issue was”, weet Schreuder. “Denk daarbij aan veel gestapelde bouw, slechte isolatie, enkel glas.” Verduurzamen van de bestaande voorraad staat

hoog op de agenda. Er loopt inmiddels een fiks aantal initiatieven. Zo zijn bijvoorbeeld al diverse keren zonnepanelen collectief ingekocht en wordt gedacht aan een arrangement voor het collectief inkopen van gevelisolatie.

Lange termijn In het particuliere segment vormt paalrot een bijkomend probleem. De gemeente pakt deze funderingsproblemen aan, om zo letterlijk en figuurlijk te vergroenen vanaf de basis. “We zoeken naar financiële arrangementen voor de aanpak van dit lokale vraagstuk. Daarbij werken we ook samen met andere gemeenten. Duurzaam zijn betekent

ook de langere termijn belangrijker vinden dan de korte.” De Zaanse Energie Agenda, vastgesteld voor de periode tot 2018, kent zes hoofdpunten: energiebesparing in de gebouwde omgeving, bedrijven stimuleren tot duurzame investeringen, meer duurzame energieproductie, het vinden van innovatieve financieringsoplossingen, doorgaan met de ontwikkeling van smart grids, en energie een integraal aandachtspunt laten zijn voor veel beleidsdossiers. Dat laatste wordt al in de praktijk gebracht doordat naast portefeuillehouder Dick Emmer ook collega-wethouder Dennis Straat als lokale klimaatambassadeur voor de gebouwde omgeving hier actief mee bezig is.

MEER WAARDE WAAROM WIJ BOUWEN MET BREEAM Wilt u een indruk krijgen wat BREEAM is en voor u kan betekenen? Ga naar ons YouTube-kanaal en bekijk onze mini-documentaire. Aan de hand van BREEAM-pionierprojecten van Dura Vermeer delen gebouweigenaren, ontwikkelaars, architecten, adviseurs en deskundigen hun ervaringen. Reageren kan via Twitter #DVBREEAM. > DURAVERMEER.NL

Gemeentehuis Wat Zaanstad betreft wordt duurzaamheid ingevlochten in de lokale samenleving. Schreuder: “We zien graag dat het business as usual wordt. Voor veel situaties is het van belang het vraagstuk rondom financiering en organisatie op te lossen. Als we dat voor elkaar hebben, wordt verduurzaming de nieuwe standaard.” Dat geldt ook voor de gemeentelijke organisatie. Met het gemeentehuis heeft men de beschikking over een visitekaartje van formaat. “Dat heeft een mooi energielabel”, onderkent Schreuder. “Maar we willen ook daar nog een stap in maken. We sturen op energieverbruik in dit totaal flexibele kantoor, met behulp van allerlei metingen en gegevens. Big data, vooral via social media en applicaties, vormen daarbij een hulpmiddel. We leggen het gebouw onder een vergrootglas en willen energiebesparende maatregelen vanuit die data voorleggen aan de gebouwbeheerder. De inschatting is dat het energieverbruik daarmee omlaag kan.”

Eén van de verschillende duurzaamheidsinitiatieven: het collectief inkopen van zonnepanelen.

De kans is groot dat er op termijn zonnepanelen op het dak van het gemeentehuis komen. “Zo laten we zien dat het menens is. We willen méér dan alleen inspireren: ook het goede voorbeeld geven.”


Alles over duurzaam ontwerpen, bouwen en exploiteren op Ecobouw 2015 Tijdens de Dutch Green Building Week vindt op 23 september het evenement Ecobouw plaats. Ecobouw wordt dit jaar gehouden in de Lichtfabriek in Haarlem. Opnieuw heeft organisator BIM Media een interessant programma samengesteld met actuele thema’s en inspirerende sprekers.

Inspirerende sprekers Sprekers deze dag zijn onder andere Annemerie van Doorn (Directeur DGBC), Meindert Smallenbroek (Directeur Energie & Omgeving Ministerie van Economische Zaken), Giuseppe Dibari, (Head of Real Estate & Sustainability Director Deerns Italia SpA), Thomas Rau, (Architect / CEO RAU – Turntoo) en Ad van Wijk (TU Delft).

Advertentie Delta

Meer informatie en aanmelden: www.ecobouw.net

Jeugd betrokken bij DGBW tijdens Kinderprogramma Willen we Nederland verduurzamen, dan is het belangrijk dat we de jeugd daarbij betrekken. Kinderen bekijken de wereld immers nog onbevangen. Daarom organiseren DGBC en Eneco dit jaar tijdens de Dutch Green Building Week (DGBW) een activiteit speciaal voor kinderen. Op woensdagmiddag 23 september kunnen kinderen hun eigen windmolen ontwerpen en bouwen in het Eneco WindLab in Amsterdam.

van een windmolen, windproeven uitvoeren en een kijkje nemen in een echte windmolen.

Tijdens een bezoek aan het WindLab worden kinderen uitgedaagd om een goed werkende windmolen te bouwen. Het programma bestaat uit drie delen en begint met een les over duurzame energie gevolgd door onder andere het ontwerpen

Het WindLab is te vinden aan de Accraweg vlakbij Ruigoord in het Westelijk Havengebied van Amsterdam. Het programma begint om 13.30 uur en is om 17.00 uur afgelopen. Meer informatie en aanmelden: www.dgbw.nl.

Kantoor BSH Huishoudapparaten op Park 20|20

Bezoek Park 20|20 in Hoofdorp en ervaar de circulaire economie en Cradle to Cradle filosofie in de praktijk. meer informatie www.park2020.com Park 20|20 | Taurusavenue 60 | 2132 LS Hoofddorp | T 023 7600 500 E [email protected] | www.park2020.com

Park 20|20 is een ontwikkeling van Delta Development Group, VolkerWessels en Reggeborgh Groep

Op Ecobouw ontdekken bezoekers alles op het gebied van duurzaam ontwerpen, bouwen en exploiteren. Ecobouw is het enige vakevenement in Nederland dat zich uitsluitend richt op deze thema’s. Deelnemers kunnen meedoen aan verschillende sessies, bijvoorbeeld over Nul-op-demeter-woning, Biobased bouwmaterialen, Duurzaamheid bij gebouwiconen en Architecten en hun eigen duurzame woningen.

Guido Frenken, directeur van Cofely West Nederland:

‘Actief bijdragen aan het verduurzamen van Nederland, met en voor onze klanten’ Duurzaamheid wordt bijna als vanzelf gekoppeld aan het begrip ‘bewustwording’. Hoe halen we door middel van bewustwording meer uit de technische mogelijkheden die we tot onze beschikking hebben en hoe komen we los van bestaande kaders? Guido Frenken, Directeur van Cofely West Nederland, laat zien hoe Cofely hier mee omgaat.

Leidende rol energietransitie Cofely heeft een ambitieuze groene uitdaging. Frenken: “In 2018 spelen wij een leidende rol in de energietransitie en leveren we een actieve bijdrage aan het verduurzamen van Nederland. Wij werken aan een duurzame maatschappij met energie en CO2-neutrale en besparende oplossingen.” Dat kan bijvoorbeeld door kennis en ervaringen te delen met overheid, kennisinstellingen, bedrijfsleven en start-ups om op die wijze tot een integrale en dus completere oplossing van de duurzaamheidsvraagstukken te komen. “Door onze kennis te delen met onze klanten en partners proberen wij hen te stimuleren hetzelfde te doen. Het verduurzamen van gebouwen of gebieden doe je tenslotte samen en niet alleen. Het kan helpen niet te groot te denken, maar klein te beginnen. Kijk naar wat je zelf kunt doen, en vraag de ander om ondersteuning.”

Loslaten van bestaande kaders Binnen Cofely wordt eigen kennis en uitvoeringskracht slim gecombineerd met die van klanten en partners. Duurzame oplossingen hoeven niet complex te zijn, maar vragen wel het loslaten van

bestaande kaders, vindt Guido Frenken. “Het wisselen van werkplek, wanneer het ene kantoor als te warm wordt ervaren en het andere als te koud, is de meest eenvoudige oplossing. Dit brengt wel met zich mee dat medewerkers los moeten komen van het idee dat zij een vaste eigen werkplek hebben.”

‘Het verduurzamen van gebouwen of gebieden doe je samen en niet alleen’ Het loskomen van de bestaande kaders is vaak voor de gehele organisatie een ingewikkeld proces. Organisaties kijken nog vaak op traditionele wijze naar oplossingen en zijn soms nog verkokerd ingericht. “Medewerker A is verantwoordelijk voor de inkoop van product X en medewerker B voor product Y, maar er is niemand die erboven hangt en zoekt naar een integrale benadering.”

Integrale benadering Een integrale benadering kan op gebouwniveau veel winst realiseren, maar ook op gebiedsniveau

Guido Frenken: ‘In 2018 spelen wij een leidende rol in de energietransitie en leveren we een actieve bijdrage aan het verduurzamen van Nederland.’

is het mogelijk door samenwerking te werken aan het optimaliseren van energieprestaties en integrale oplossingen. Zo kan een warmte-overschot slim worden ingezet bij bedrijven met een energievraag. En andersom. Frenken besluit: “Wij willen graag van de wereld

waarin we leven een wereld maken waar energie beschikbaar is voor iedereen en waar energie op een duurzame en betrouwbare manier wordt geproduceerd en verbruikt, met respect voor mens en omgeving: energie als bron van vooruitgang en duurzame ontwikkeling.”


Karin van Gilst, Directeur Stedelijk Museum Amsterdam:

‘We gebruiken BREEAM-NL In-Use om duurzaamheid in alle haarvaten van onze organisatie te implementeren’

Zelf duurzaamheid meten, verbeteren en monitoren?

Advertentie Zaanstad

Het Stedelijk Museum in Amsterdam is maandag 21 september het toneel van het officiële Galadiner van de Dutch Green Building Week. Zo’n 160 genodigden kunnen gaan genieten van lekker eten, een flinke portie netwerken, prachtige kunst én een bijzonder gebouw. Directeur Karin van Gilst vertelt over hoe het Stedelijk werkt aan verduurzaming. “Nu de stofwolken van de verbouwingen zijn neergedaald, kunnen we ons richten op een actief duurzaamheidsbeleid.”

Wat is uw visie op duurzaamheid? “Er is een groeiende aandacht voor maatschappelijk verantwoord en duurzaam ondernemen, zowel van de overheid als van de consument. Ook culturele instellingen moeten hierin als belangrijke maatschappelijke speler hun verantwoordelijkheid nemen. De groeiende aandacht voor het milieu en maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) is een belangrijke ontwikkeling voor musea. Museumbezoekers verwachten van musea een hoge standaard op dit gebied. Het Stedelijk voelt als openbare, internationale en educatieve instelling een grote verantwoordelijkheid en heeft van maatschappelijk verantwoord ondernemen een speerpunt gemaakt.”

Jullie hebben grondig verbouwd en herbouwd. Wat hebben jullie gedaan om het gebouw te verduurzamen? “Bij de renovatie van de oudbouw en de nieuwbouw van de uitbreiding, de badkuip, zijn energiebesparende voorzieningen aangebracht zoals warmte/koude-opslag. Door actief energiemanagement kunnen we energie besparen. Binnen het Stedelijk zijn vele duurzame voorzieningen en initiatieven, maar het zit nog onvoldoende in het DNA. Nu de stofwolken van de verbouwingen zijn neergedaald en de eerste succesvolle jaren achter de rug zijn, komt de focus op een actief duurzaamheidsbeleid. We bundelen de initiatieven en gebruiken BREEAM-NL In-Use om duurzaamheid in alle haarvaten van onze organisatie te implementeren. Het traject houdt ons een spiegel voor en biedt inspiratie om duurzaamheid in de breedte door te voeren.”

Buurman Van Gogh heeft haar pand al laten certificeren met BREEAM-NL. Gaan alle musea op de duurzame tour? “Het Van Gogh Museum is momenteel een koploper op het gebied van duurzaamheid. Vele musea willen duurzaam ondernemen, maar worstelen met menskracht en financiële middelen om actief beleid te ontwikkelen. Vanuit de gemeente Amsterdam worden duurzame initiatieven gestimuleerd, bijvoorbeeld door de kosten voor nulmetingen te dragen of gunstige leningen voor investeringen te verstrekken. Het Stedelijk Museum wil samen met andere musea optrekken om met BREEAM-NL In-Use aan de slag te gaan en ervaringen uit te wisselen. De sectie Facility Management &

CFP heeft CSR Manager ontwikkeld, software die de duurzaamheidsprestaties van uw organisatie in één overzicht laat zien. De software is ook ontwikkeld om

besparingsmogelijkheden in uw gebouw te identificeren. CSR Manager laat diverse

Veiligheidszorg van de Nederlandse Museumvereniging is een projectgroep gestart om het proces te begeleiden. De ervaringen worden gebruikt om andere musea te helpen bij het ontwikkelen van een duurzaamheidsbeleid.”

maatregelen zien waarmee u grote

Waar liggen de uitdagingen?

Ga dan naar www.csr-manager.nl

besparingen in uw gebouwen kunt realiseren. Dus bent u op zoek naar een manier om zelf

uw totale duurzaamheidsprestatie te meten, verbeteren en monitoren?

“De uitdagingen liggen vooral op menselijk vlak. Door de vele activiteiten binnen musea is het lastig tijd vrij te maken voor een omvangrijk duurzaamheidstraject. En je moet draagvlak creëren binnen de organisatie. Dit begint bij het management. Je merkt overigens dat het onderwerp onder veel medewerkers leeft, vooral ook onder jongeren. Dat is een goede ontwikkeling. Een andere uitdaging ligt in het feit dat veel musea in een ‘huurpand’ zitten, waarbij de rijksoverheid of de gemeente de ‘huisbaas’ is. De rijksoverheid en gemeenten staan positief tegenover duurzaamheid, maar zijn veelal terughoudend met investeringen.”

Kennismaken met CSR Manager? Bekijk de demo via: www.csr-manager.nl Gebruikersnaam: demo Wachtwoord: demo Neem een kijkje op onze website www.cfp.nl voor meer informatie. Of bel 055 – 355 51 99.

Als kunstinstelling hebben jullie goede kijk op esthetiek. Gaat esthetiek eigenlijk wel samen met duurzaamheid? “Absoluut. Er zijn veel voorbeelden van creatieve oplossingen voor duurzame uitdagingen. Kijk naar The Edge op de Amsterdamse Zuidas. Op dit moment het meest duurzame gebouw van Nederland. Als je wilt, dan vind je oplossingen.”

Waar moeten gasten op letten als ze op 21 september bij jullie te gast zijn voor een heerlijk diner? “Met de grote musea op het Museumplein wordt de haalbaarheid van een onderlinge WKO-ring onderzocht en een koppeling van de warmte/ koude-opslaginstallaties van de musea met het nabijgelegen zwembad en de hoofdwaterleiding van Waternet. De vele bezoekers zorgen namelijk voor een grote warmtelast. De warmte wordt gebruikt om het zwembad te verwarmen. Waternet kan de warmte gebruiken om het drinkwater iets op te warmen, waardoor minder energie nodig is om te koken en douchen. De koude van de hoofdwaterleiding wordt gebruikt om de musea te koelen. Het initiatief is niet direct zichtbaar, maar de gasten van het gala leveren nu al energie voor de verwarming in de winter en in de toekomst voor het lokale zwembad!”

Directeur Karin van Gilst: “Je merkt dat het onderwerp duurzaamheid onder veel medewerkers leeft, vooral ook onder jongeren. Dat is een goede ontwikkeling.”

Zaanstad living lab duurzaamheid Zaanstad host Dutch Green Building Week ‘Een levend laboratorium’. Zo karakteriseert Dick Emmer, wethouder Duurzaamheid, de Zaanse Energie Agenda. Deze agenda stippelt de route uit naar een klimaatneutrale stad. Een doelstelling die de gemeente alleen samen met duurzame en innovatieve bewoners en ondernemers kan bereiken. En die zijn er volop, zoals leerlingen op het St Michaël College, die dit jaar werken aan de verduurzaming van hun school. Of op het HEMbrugterrein, een broedplaats en laboratorium voor duurzame vernieuwingen. Daar heeft het bedrijf Plant-E een installatie voor elektriciteit producerende planten. Plant-E is door het World Economic Forum dit jaar uitgeroepen tot meest veelbelovende tech-pionier.

www.zaanstad.nl / www.duurzaan.nl

Zaanstad is trots op zijn rijke geschiedenis, waarin wonen en werken vanouds nauw met elkaar verbonden zijn. Met een gebouwde omgeving waar nog heel wat aan te verduurzamen is. Zaanstad roept innovatieve ondernemers op met voorstellen op dit gebied te komen. Zaanstad - Samen het verschil maken voor betaalbare lokale duurzame energie


Coert Zachariasse (Delta Development Group) pleit voor leiderschap:

‘We kunnen een voortrekkersrol op het gebied van duurzaam bouwen opeisen in de wereld’ Coert Zachariasse is met zijn Delta Development Group een van de duurzame voorvechters van bouwend Nederland. Vorig jaar was hij de winnaar van de Duurzame 50 Vastgoed NL. Zijn toonaangevende projecten moeten zijn branchegenoten aansporen tot het versnellen van de verduurzaming van de gebouwde omgeving. Volgens Zachariasse heeft Nederland de potentie om op dit gebied een voortrekkersrol op te eisen in de wereld. “We moeten leiderschap tonen.” Volgens Zachariasse zijn alle omstandigheden in Nederland gunstig. “We hebben een pragmatische volksaard. We kennen de 80%-20%-regel heel goed. Dat is goed voor de innovatie. Bovendien hebben we een dichtbevolkt gebied, dus de urgentie om te verduurzamen is aanwezig. En daarnaast is er een brede middenklasse die duurzaamheid omarmt. Daarmee hebben we overduidelijk een voorsprong op landen als China en India. Het is ons met watermanagement gelukt, waarom zou dat voor duurzaam bouwen niet kunnen gelden?”

Belemmeringen uit de weg Het is daarom hoog tijd die transitie te versnellen, vindt Coert Zachariasse. “Daarbij moeten we de belemmeringen uit de weg ruimen. Begrijp me niet verkeerd: realisme vind ik goed. Maar we zullen vooral op zoek moeten naar de manier waarop duurzaamheid bijdraagt aan de businesscase.”

Terug naar de waarden Coert Zachariasse van Delta Development Group: “We zullen vooral op zoek moeten naar de manier waarop duurzaamheid bijdraagt aan de businesscase”

Zachariasse vindt het essentieel de branche te dwingen te gaan naar onze waarden. Waarom bouwen we eigenlijk? Doen we dat voor het resultaat, de euro’s de vierkante meter, de kwantiteit? Of doen we dat om waarde toe te voegen, en rich-

ten we ons op kwaliteit? Dat laatste is de sleutel voor verduurzaming, aldus de voorman van Delta. Zelf haalt hij inspiratie uit zijn gezin. En uit een uitspraak citaat van William McDonough & Michael Braungart: “In the end, the success of our efforts will be measured against how we answered what we have found to be the fundamental question: how do we love all the children, of all species, for all time.”

Toon leiderschap Belangrijk om de markt te bewegen richting kwaliteit, duurzaamheid en circulariteit is het tonen van leiderschap. “De wereld wordt steeds complexer. De bevolking groeit exponentieel, en daarmee de technische kennis ook. Aan de ene kant zijn we ons aan het specialiseren, aan de andere kant proberen we de wereld te versimpelen. Maar we verliezen soms het overzicht. En de samenhang ontbreekt. Dan wordt het rijden in de mist. Duurzame leiders moeten opstaan om orde in de chaos te scheppen.”

Klapraampje was zo gek nog niet Zachariasse noemt een voorbeeld. “Het klapraampje in schoolgebouwen uit de jaren 70. Goed voor

DGBC en marktpartijen presenteren Nederlandse versie onderzoek:

‘Gezondheid, comfort en productiviteit in gebouwen’

de luchtkwaliteit en voor frisse lucht in lokalen. Maar we hebben in de loop van de jaren de plafonds verlaagd voor betere isolatie. Om vervolgens met dure systemen de luchtkwaliteit weer op peil te brengen. Conclusie: het kan dus simpeler. En er is al heel veel uitgevonden. De kunst is daar gebruik van te maken.”

‘Duurzame leiders moeten opstaan om orde in de chaos te scheppen’ Kwaliteit kwantificeren De komende jaren ligt de uitdaging bij het kwantificeren van kwalitatieve aspecten in gebouwen. Wat is de waarde van esthetica? Hoeveel is een gezonde medewerker waard? “Pas als we dat goed inzichtelijk kunnen maken, in euro’s, bijvoorbeeld aan de hand van praktische en breed geaccepteerde tools, dan kunnen we grote stappen maken. Dan wordt ook de businesscase voor duurzaam bouwen aantrekkelijker. Hier valt de komende jaren nog veel werk in te verzetten.”

Schiphol Trade Park De Nederlandse overheid heeft recent het beleidsvoornemen gelanceerd om van Nederland een hotspot in de circulaire economie te maken. Delta Development Group ontwikkelt in dit kader samen met partners Reggborgh en Volker Wessles, de Valley, het nationaal icoon project voor de circulaire economie op Schiphol Trade Park.

pas op langere termijn zichtbaar. Daarom zullen we best practices en kennis op dit gebied moeten blijven delen en uitbreiden. Gezondheid moet de trigger worden om meer bewuste en duurzame keuzes te maken.”

In 2014 publiceerde de World Green Building Council het rapport ‘Health, Wellbeing & Productivity in Offices’ over de impact van gezonde gebouwen op welzijn, productiviteit en gezondheid van gebouwgebruikers. Maar welke ontwikkelingen zijn er in Nederland op dit gebied? Dutch Green Building Council (DGBC) besloot samen met gezondheid- en binnenklimaatspecialisten het internationale rapport ook voor de Nederlandse markt beschikbaar te maken. Tijdens de Dutch Green Building Week wordt het gepresenteerd. Annemarie van Doorn, directeur van DGBC vertelt erover. “Vaak zijn we ons niet bewust van de negatieve invloed die een gebouw kan hebben op je gezondheid”, zegt Van Doorn. “Maar we hebben wel iedere dag hoofdpijn aan het einde van de werkdag. En een groot deel van het team is met regelmaat verkouden. Het sick building syndroom is erg actueel.”

Belangrijkste kapitaal “Het is daarom belangrijk goed te kijken naar welke invloed de gezondheid van een gebouw en het comfort ervan kan hebben op de medewerkers”, stelt Annemarie van Doorn. “Medewerkers zijn per slot van rekening hét grootste kapitaal van een onderneming. En we besteden 80% van onze tijd in een gebouw.”

Wat is een gezond gebouw?

Annemarie van Doorn: “Gezondheid is trigger geworden om meer bewuste en duurzame keuzes te maken.”

Maar wat is een gezond gebouw? Er is al veel onderzoek gedaan naar dit thema. Het gebruik van natuurlijke materialen stimuleert het welbevinden, een natuurlijke lichtinval draagt bij aan de arbeidsproductiviteit. Gezonde gebouwen zijn gebouwen waar we graag in willen werken. Het zijn veelal ook duurzame gebouwen. Ook de buitenruimte mag niet vergeten worden. Groen

in de omgeving, veiligheid, bereikbaarheid; dit zijn ook relevante onderwerpen. Toch zijn er veel zaken nog onbekend. Van Doorn: “De invloed van schadelijke stoffen in tapijt of meubilair zal zich vaak pas op langere termijn manifesteren.”

Koppeling met richtlijnen Samen met specialisten heeft DGBC de kennis die er op moment is verzameld in het Nederlandse rapport ‘Gezondheid, welzijn en productiviteit in gebouwen’. Van Doorn: “We gaan als DGBC nu verder kijken naar het BREEAM-NL keurmerk en hoe we gezondheid en comfort een nadrukkelijkere positie kunnen geven. Ook onderzoeken we de mogelijkheden voor een nieuwe richtlijn of de adoptie of samenvoeging van bestaande richtlijnen.”

De trigger Daarnaast moet met dit rapport de aandacht gevestigd blijven op het onderwerp gezondheid binnen gebouwen. “De businesscase voor gezonde gebouwen is nog niet zo eenvoudig”, weet Van Doorn. “De investering in gezonde maatregelen betaalt zich niet direct terug. Vaak zijn de gevolgen, zowel de positieve als de negatieve,

Het rapport ‘Health, Wellbeing & Productivity in Offices’

Meer informatie: Kijk voor meer informatie over het rapport op www.dgbc.nl

Aanvragen kan via [email protected]


Be part of the solution

(Re-)building the future In ons nieuwe MVO verslag ‘(Re-)building the future’ gaan we in op de drie meest urgente maatschappelijke trends, geven we openheid over hoe ROCKWOOL hiermee omgaat en zetten we best practices en tools neer om onze stakeholders te helpen. Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen doen we samen! Ga naar: www.rockwool.nl/mvo, download ons MVO-rapport en ontdek hoe wij samen met onze stakeholders werken aan een betere samenleving, binnen én buiten ROCKWOOL. TREND 3

TREND 1

Inzicht in milieu- en maatschappelijke impact

Noodzaak van een robuuste samenleving

CREATE. PROTECT. DELIVER. Create | Oplossingen creëren die bijdragen aan duurzaamheid Protect | Mensen en de (gebouwde) omgeving beschermen Deliver | Presteren op een eerlijke en verantwoorde manier

(Re-)building the future

TREND 2 Transitie naar een circulaire economie

Gebouwde omgeving in balans

Duurzame en comfortabele gebouwen

Gezondheid welzijn en productiviteit

‘Ik ben onder de indruk van de richting die ROCKWOOL Benelux Holding op MVO-gebied heeft gekozen. Met een gerichte strategie en tastbare resultaten is zij een opkomende drijvende Willem Lageweg Directeur MVO Nederland

kracht in de sector en de hele waardeketen.’


DGBW in het teken van ‘De Groene Uitdaging’ De partners van de Dutch Green Building Week hebben voorafgaand aan de week in september gebrainstormd over welke groene uitdaging zij graag gezamenlijk zouden willen aangaan. Tijdens het DGBW Galadiner op 21 september presenteren zij hun gezamenlijke groene uitdaging. Waar denken de Gouden Partners aan? Als het aan Gouden Partner Cofely ligt, dan moet de uitdaging een maatschappelijk opdracht zijn die gericht is op de volgende generatie. Guido Frenken, Directeur van Cofely West-Nederland: “Een opdracht waar mijn zoon trots op zou zijn; dat zou mijn uitgangspunt zijn.” Volgens Frenken ligt er een grote opgave op het gebied van onderwijs. “Er zijn nog te veel hbo’ers die geen of te weinig aansluiting vinden bij het bedrijfsleven, met name op onderwerpen zoals duurzaamheid.

Het onderwerp zou nog veel meer ‘mainstream’ moeten worden dan nu het geval is.”

Maatschappelijk verduurzamen ROCKWOOL ziet meer in het maatschappelijk verduurzamen van (kantoor)gebouwen.

Hannie Stappers van ROCKWOOL benadrukt: “Naast energie besparen willen we ook een positieve bijdrage leveren aan de dagelijkse woon-, werken leefomgeving. Want daar kunnen we het verschil maken.” ROCKWOOL zou met name op dit gebied de rol van kennispartner willen oppakken.

Voorbeeld geven Voor ABN AMRO is het belangrijk niet alleen duurzaam te zijn, maar juist ook een voorbeeldrol te nemen.

Mark van Rijt, Managing Director Facility Management ABN AMRO vertelt: “Een voorbeeld hiervan is het bankkantoor Alkmaar, waar we een bestaand kantoor ombouwen naar energieneutraal kantoor. Dit doen we, in samenwerking met Cofely, door van bestaande en nieuwe duurzame technieken zoals PCM (Phase Change Materials) het eigen energieverbruik zodanig te beperken dat lokale opwekking van duurzame energie (zonnepanelen) voldoende is voor eigen energievraag.”

Transparantie verbeteren Forbo Flooring ziet een groene uitdaging in het verbeteren van de transparantie de verschillende milieulabels en keurmerken. Een milieu product verklaring, ook wel Environmental Product Declaration (EPD) genaamd, geeft een overzicht van de impact van een product is gedurende zijn levensduur op vele factoren die betrekking hebben op het milieu en de gezondheid. Edo Rem, Marketingmanager van Forbo Flooring: “We hebben de groene uitdaging om samen met andere partners die toeleverancier zijn in de bouw, een platform te starten waar EPD’s eenvoudig te vinden zijn. Beslissers kunnen voor vele producten eenvoudig hun gegevens op één plek vandaan halen. Dit zal de transparantie in de markt moeten verbeteren evenals de wens naar een uniform neutraal beoordelingssysteem.” Tijdens het DGBW Galadiner op 21 september presenteren de partners van de Dutch Green Building Week welke gezamenlijke ‘Groene Uitdaging’ wordt aangegaan.

Meer informatie: www.dgbw.nl/galadiner

‘Een nieuwe impuls aan duurzaamheid is nodig. Het DGBC Future Leaders Program helpt daarbij’ Ambitieuze Young Professionals zullen op termijn de nieuwe (groene) leiders zijn. DGBC wil deze generatie stimuleren. Daarom heeft DGBC het Future Leaders Program ontwikkeld, een vierdaags programma waarin jonge en ervaren leiders kennis en ervaring met elkaar uitwisselen, kennis opdoen en kunnen netwerken. Age Vermeer, Divisiedirecteur Dura Vermeer Divisie Infra, doet mee als coach voor de jongere generatie leiders, bijvoorbeeld voor Tijs Cuppen, Manager Energiezaken bij Lidl Nederland. “Verduurzaming is een beetje in rustiger vaarwater gekomen”, merkt Vermeer op. “We halen allemaal keurig onze certificaten, oneerbiedig gezegd, maar er is meer nodig. We moeten weer een stap zetten. Een nieuwe impuls is nodig. Daarom is een programma dat de jongere generatie leiders stimuleert zeer waardevol.” Tijs Cuppen van Lidl deelt de mening van Vermeer: “Het huidige tempo van innovatie en verduurzaming gaat in Nederland gewoon niet snel genoeg. We werken nog steeds met bestaande technieken en zienswijzen die we schoner en efficiënter proberen te maken. Het wordt tijd voor een nieuwe generatie die anders denkt en de benodigde versnelling wel gerealiseerd krijgt.”

Elkaar inspireren Cuppen verwacht dat een ontmoeting tussen de ‘oude’ en de ‘nieuwe’ generatie die impuls kan

helpen geven. “Uiteindelijk hoop je elkaar te inspireren, verder te helpen om anders te gaan denken en samen tot nieuwe ideeën te komen. Kennis is er meer dan genoeg aanwezig in Nederland, maar de uitdaging ligt bij het samenbrengen van deze kennis om zo tot nieuwe zienswijzen te komen.”

Kennis en ervaring Met meer dan 35 jaar geschiedenis bij Dura Vermeer brengt Age Vermeer veel kennis en ervaring mee. “Ik weet wat er leeft in de markt, heb inmiddels een groot netwerk opgebouwd en probeer altijd mensen te verbinden”, vertelt Vermeer. “Ik hoop dat de deelnemers iets kunnen opsteken van mijn kennis en ervaring.” Daarnaast kan Age Vermeer deuren openen en goede ideeën naar de markt te brengen. “Vaak is het een combinatie van ideeën die samen iets moois kunnen opleveren. Met Dura Vermeer proberen we innovaties de ruimte te bieden en te stimuleren.”

Age Vermeer: “Ik hoop ook zelf geïnspireerd te worden door de jongere generatie.” Tijs Cuppen: “De uitdaging ligt bij het samenbrengen van alle kennis om zo tot nieuwe zienswijzen te komen.”

Ideeën naar de markt Dit sluit precies aan op de wensen van Cuppen: “Ideeën, innovaties en interessante start-ups zijn er voldoende in Nederland, maar ik denk dat veel jongeren stranden bij het ‘verkopen’ van hun idee in de markt. Om het slagingspercentage te vergroten kan politiek bedrijven en mensen bij elkaar brengen belangrijk zijn.”

Mogelijkheden zijn grenzeloos Aan de andere kant wil Cuppen de ervaren groene leiders meegeven dat de mogelijkheden op het gebied van verduurzaming grenzeloos zijn. “Door niet altijd maar te denken, maar vooral ook te doen”,

stelt Tijs Cuppen. “Binnen Lidl zijn wij hier heel erg sterk in en zoeken continu naar mogelijkheden om ons te verbeteren. Onze ambitie gaat veel verder dan we nu kunnen waarmaken.”

Verrassen Age Vermeer kijkt uit naar het Future Leaders Program. Vermeer: “Juist ook om zelf geïnspireerd te worden door de jongere generatie.” Waarmee? “Daar kan ik nog niets over zeggen. Ik laat me graag verrassen.”

Meer informatie: www.dgbc.nl/flp


De A’DAM Toren met (v.l.n.r.) Adriaan Penning (Cofely), Hans Brouwer (A’DAM Toren), Sander Groet (A’DAM Toren), Guido Frenken (Cofely) en Eric-Jan de Rooij (Lingotto).

Advertorial

Cofely & A’DAM Toren:

Groene uitdaging én inspiratie De A’DAM Toren als ‘groene uitdaging’. Zo kun je de transformatie van het oude hoofdkantoor van Shell Research aan de noordoever van het IJ in Amsterdam absoluut omschrijven.

Het iconisch gebouw naast filmmuseum EYE wordt omgetoverd in een duurzame verticale 24-uurs-stad met een observatiedek, hotel, club, kantoren voor de creatieve industrie en diverse horeca gelegenheden, waaronder een ronddraaiend restaurant. Hergebruik in optima forma.

Ultieme verduurzamer Cofely levert aan dit 22 verdiepingen tellende gebouw momenteel als ultieme verduurzamer en leider in de energietransitie een belangrijke bijdrage. Zo wordt het gebouw aangesloten op de duurzame energievoorziening die Cofely heeft gerealiseerd voor de wijk Overhoeks. De wijk Overhoeks wordt ook wel ‘Nieuw Amsterdam aan het IJ’ genoemd, waarvan A’DAM Toren de skyline mede bepaalt door de prominente plek die de toren inneemt aan ‘De Strip’.

De duurzame energievoorziening van Cofely is gebaseerd op warmte- en koudeopslag in de bodem. Hiermee kunnen we, in vergelijking met een traditionele energievoorziening, een energiebesparing en CO2-reductie van maar liefst 60% realiseren. Cofely onderzoekt momenteel ook met A’DAM Toren waar beide partijen elkaar nog meer kunnen vinden als het gaat om hun gezamenlijke duurzame ambitie. Niet alleen tijdens de bouw, maar ook na de opening van de toren in april 2016. Denk hierbij aan verdere verduurzaming van het pand, maar ook aan het creëren van duurzame bewustwording bij de 3.000 bezoekers die dagelijks worden verwacht.

De toekomst = samen A’DAM Toren is bij uitstek een project dat past in Cofely’s ambitie om ‘samen de toekomst mogelijk te maken’. Een toekomst waarin we de energiebehoefte zien toenemen terwijl de fossiele grondstoffen opraken.

Daarom vragen wij ons bij elke opdracht af of er een duurzamer alternatief is. Dit doen we niet alleen. Door kennis te delen met opdrachtgevers, overheden, kennisinstellingen en start-ups komen we samen tot de meest complete oplossing voor de duurzaamheidsvraagstukken waarop we als samenleving een antwoord moeten vinden. In A’DAM Toren hebben we een partner gevonden waarmee we deze ambitie van duurzame co-creatie waarmaken. Vanaf april 2016 nodigen we daarom iedereen uit kennis te komen maken met A’DAM Toren. Laat je dan niet alleen verrassen door het adembenemende uitzicht vanaf het observatiedek, maar zeker ook door de nieuwste innovaties op het gebied van duurzaamheid die we in dit pand gezamenlijk laten zien. In één woord: inspirerend!

www.cofely-gdfsuez.nl | www.adamtoren.nl


Groene leiders staan op om verduurzaming gebouwde omgeving te versnellen

Tijdens PROVADA ondertekenden groene leiders het Ambitiestatement voor het versnellen van verduurzaming van de gebouwde omgeving.

Hoe realiseer je een verdere versnelling van de verduurzaming van de gebouwde omgeving? Dat begint met consensus over wat hiervoor nodig is. Meer dan 30 leiders uit de bouwen vastgoedsector en eindgebruikers ondertekenden in april dit jaar het ‘Ambitiestatement’ van de Dutch Green Building Council (DGBC). Hiermee verbinden ze zich persoonlijk aan de inhoud van het statement en zullen dit in hun dagelijkse werkzaamheden naleven en uitdragen. Onder andere Huib Boissevain (CEO Annexum), Daan van Vliet (voormalig directeur Unica Groep B.V. en voorzitter van DGBC), Coert Zachariasse (CEO Delta Development Group) en Anneke de Vries (SVP Real Estate and Construction bij Albert Heijn) zijn betrokken bij de totstandkoming van het statement. Deze vier leiders zijn het over één ding zeker eens: er is leiderschap nodig om versnelling te realiseren. Van Vliet zegt hierover: “Het grote werk ligt nog voor ons. Naast financiële duurzaamheid, moeten we ons ook gaan richten op sociale duurzaamheid. Daar hebben we mensen voor nodig die vanuit het diepste van hun zijn de wereld beter willen maken. Leiderschap is enorm belangrijk. Ik ben blij dat veel duurzame leiders hebben aangegeven op te willen staan.”

Goede communicatie essentieel Daarnaast vindt Van Vliet het belang van communicatie essentieel. “De duurzaamheidswereld is gebaat bij goede communicatie. Ik vind: je moet de wereld niet de schuld geven dat ze het allemaal niet snappen. Dan moet je het beter uitleggen. Er ligt een enorme communicatiebehoefte. Over duurzaam bouwen, techniek, BREEAM-NL, en-

zovoort. Duurzame voorlopers moeten hierin hun verantwoordelijkheid pakken.”

Beter inleven in de gebruikers Anneke de Vries van Albert Heijn is van mening dat veel winst is te behalen door het beter inleven in de behoeften van de gebruikers. Zij ziet het in de praktijk in de winkels van Albert Heijn: “De eerste reden voor een klant om ergens iets te kopen is de locatie in combinatie met het aanbod. Maar het zijn ook de kleine en toch heel elementaire dingen die invloed hebben op de beslissing waar de consument de wekelijkse boodschappen doet.” De Vries lepelt een hele rij argumenten op: “Kan ik er gemakkelijk komen? Kun je er eenvoudig parkeren? Zijn er zitplekken, kun je gemakkelijk de stoep op en af met kinder- of winkelwagen? Is de service goed? Hoe wordt er omgegaan met leegstand, verloedert het winkelcentrum? Allemaal

factoren die bepalen of het goed gaat met een winkelcentrum of niet.” Deze factoren gelden uiteraard ook voor andere gebouwfuncties, bijvoorbeeld kantoren. “Maar het gebeurt nog te vaak dat het gewoon niet goed geregeld is.”

Transformatie in plaats van nieuwbouw Volgens Huib Boissevain van Annexum moeten we ook kritisch zijn op waar we duurzame nieuwbouw plegen. Want, zo zegt hij: “Er is niets duurzaams aan een gebouw dat niet gebouwd had hoeven worden”. De voorbeelden van nieuwbouwprojecten op plekken waar dit absoluut niet wenselijk is zijn legio. Rijswijk, Hoofddorp, Houten, veel plaatsen in Limburg. “Gemeenten met veel leegstand waar toch nog wordt gebouwd”, zegt Boissevain. “Ik begrijp het niet. Een dorp waar maar plek is voor vier supermarkten er een vijfde bij bouwen. Het gevolg: vijf supermarkten die het hoofd niet boven water kunnen houden. Daar is niks duurzaams aan, hoe duurzaam je zo’n gebouw ook ontwikkelt. Er ligt een grotere opgave in het transformeren van de bestaande voorraad.”

Regie is nodig Het heeft volgens de CEO van Annexum alles te maken met het beleid op ruimtelijke ontwikkeling in Nederland: daar zit geen samenhang in. “Op landelijke schaal zou de kantorenvoorraad moeten krimpen, maar dat is lang niet het geval.” Volgens Boissevain is regie noodzakelijk. Dat kunnen twee partijen zijn. “De landelijke overheid. Maar die wil het niet. En de banken. Die zijn wel steeds kritischer op de financiering van ontwikkelingen, maar echte regie is het niet.” Zo moeilijk kan het niet zijn, vindt Boissevain. “Als je de CO2-uitstoot kunt berekenen en daar uitstootrechten voor kunt verhandelen, waarom zou het dan niet voor de behoefte aan kantooroppervlakte kunnen? Als de dienstverlening in een gemeente met twee procent stijgt, dan is het toch logisch dat je kantooroppervlak niet met het tienvoudige moet toenemen? Dat is allemaal simpel te meten.”

Voorstrekkersrol Coert Zachariasse is van mening dat alle omstandigheden in Nederland gunstig zijn om de verduurzaming van de gebouwde omgeving ver-

der te versnellen. “We hebben een pragmatische volksaard. We kennen de 80%-20%-regel heel goed. Dat is goed voor de innovatie. Bovendien hebben we een dichtbevolkt gebied, dus de urgentie om te verduurzamen is aanwezig. En daarnaast is er een brede middenklasse die duurzaamheid omarmt. Daarmee hebben we overduidelijk een voorsprong op landen als China en India. Het is ons met watermanagement gelukt, waarom zou dat voor duurzaam bouwen niet kunnen gelden? We kunnen een voortrekkersrol op het gebied van duurzaam bouwen opeisen in de wereld.”

Wie hebben zich al verbonden aan het statement? Age Vermeer, Divisiedirecteur Infra Dura Vermeer Bas van Holten, CEO Merin Bram Adema, CEO CFP Clemens Brenninkmeijer, Managing Director REDEVCO Nederland BV Coert Zachariasse, CEO Delta Development Group Daan van der Vorm, Directeur/eigenaar VORM Daan van Vliet, Directeur UniVastgoed Dick van Hal, CEO Bouwinvest Huib Boissevain, CEO Annexum Jaap van Rhijn, CEO Nederland Colliers International Job Dura, Voorzitter Raad van Bestuur Dura Vermeer Maarten van Duijn, Directeur Heijmans Vastgoed Maarten Vermeulen, Managing Director for Europe, Russia & CIS RICS International Marcel Schipper, Directeur VolkerWessels Vastgoed Paul Oremus, Country Manager CBRE Global Investors Peter Göbel, Head of ING Real Estate Finance Philip Blaauw, Directeur INNAX Gebouw & Omgeving Thomas Ummels, Directeur Projectontwikkeling OVG Wendy Verschoor, Voorzitter RICS Nederland Wouter Zaaijer, Architect/Directeur OeverZaaijer architectuur en stedebouw

Gezamenlijk ambitiestatement bouwen vastgoedsector 2015 – 2017 Het is onze ambitie dat bedrijfsleven, overheden, maatschappelijk veld en eindgebruikers op een gelijkwaardige manier samenwerken en verantwoordelijkheid nemen in de verduurzaming van de gebouwde omgeving in Nederland. Op lokaal, regionaal en nationaal niveau. Ik verbind mij persoonlijk aan het ambitiestatement en zal in mijn dagelijkse werk concrete invulling geven aan hetgeen in dit ambitiestatement staat omschreven.

Wie zijn wij? Wij zijn allen organisaties aangesloten bij de Dutch Green Building Council (DGBC). Wij werken onder de vlag van DGBC met elkaar samen aan een missie om de verduurzaming van de gebouwde omgeving te versnellen.

WHY | Waarom doen wij dit? Wij willen bijdragen aan de transitie naar een circulaire economie waarin het prettig en gezond is om te wonen en te werken en waarin de natuur en mens niet onnodig zwaar worden belast. Wij voelen ons daar persoonlijk verantwoordelijk voor.

WHAT | Wat gaan wij doen? Wat is hiervoor nodig? Focus op kwaliteit en lange termijn

Wij bouwen en ontwikkelen om waarde toe te voegen voor de gebruiker en de omgeving. Focus op kwaliteit, duurzaamheid en de lange termijn is hierbij leidend. De opdrachtgever bepaalt het evenwicht tussen duurzame kwaliteit en Total Cost of Ownership. Kennis delen Wij werken permanent aan de professionele ontwikkeling van onszelf en van elkaar. Wij zorgen voor onderlinge uitwisseling van kennis, kunde en contacten. Behoefte eindgebruiker centraal Wij stellen de eindgebruiker centraal en vanuit dat perspectief denken en handelen wij. Leiderschap Wij willen een voorbeeldrol vervullen in de transitie van gesegregeerd naar geïntegreerd denken. Wij willen laten zien dat duurzaam ontwikkelen kan, ook in economisch moeilijke tijden. Wij stellen duurzaamheid centraal en zullen dit wanneer maar mogelijk naar voren brengen. Gericht op samenwerken Wij willen werken vanuit de overtuiging dat integraal

samenwerken leidt tot betere en passende oplossingen, maar ook tot draagvlak voor veranderingen.

HOW | Hoe gaan wij dit doen? Praktijkvoorbeelden Via de kanalen van DGBC ontsluiten wij goede praktijkvoorbeelden. Zo stimuleren wij de landelijke uitrol van sterke concepten en werkwijzen. Hierdoor wordt kennis gebundeld en beter benut. Wij gaan de verhalen over de successen delen en ondersteunen bij de implementatie hiervan. Eindgebruiker verleiden Wij gaan de klant of eindgebruiker overtuigen en bewegen om samen met ons te investeren in duurzaamheid en technologie. Daarnaast helpen we zijn vraag naar duurzame oplossingen helder te krijgen. Indien er geen spontane vraag naar duurzaamheid is, proberen we de eindgebruiker te verleiden met aantrekkelijke oplossingen op gebieden die wel aanspreken, zoals gezondheid of lagere energiekosten. Wij zullen de duurzaamheidsmaatregelen die wij zonder ondersteuning van de klant of gebruiker kunnen realiseren ook daadwerkelijk toepassen. Ook gaan wij zelf investeren, in de overtuiging dat de meerwaarde zich later zelf zal terugbetalen.

Partnerships Het betrekken van kennis- en ketenpartners biedt veel kansen voor hogere kwaliteit. Partners voegen waarde toe aan de kwaliteit. Partijen moeten elkaar aanspreken op hun rol en verantwoordelijkheid.

Welke waarden zijn hierbij van belang? Vertrouwen in elkaar vormt de basis van samenwerken. We doen wat we beloven en durven elkaar daar ook op aan te spreken. Transparantie leidt tot meer inzicht in nieuwe mogelijkheden. Daarmee is transparantie een bron voor innovatie en tegelijkertijd een belangrijke factor voor onze license to operate. We respecteren anderen en willen samen succes behalen. Ons gezamenlijke succes hangt af van wederzijds respect en gunnen. Voor alles zullen partijen durf moeten tonen. Verduurzaming leidt vaak tot ingrijpende veranderingen. Het vereist visie, ambitie en een integrale aanpak waarin de bekende drie P’s - People, Planet en Profit - nauw met elkaar worden verbonden.


Activiteiten van de DGBW Partners | Bekijk het volledige programma op www.dgbw.nl Dag 1 - Maandag 21 september 09:00 tot 17:00 uur DGBC Future Leaders Program 2015 | DGBC Dag 1 van het DGBC Future Leaders Program 2015. Ambitieuze Young Professionals zullen op termijn de nieuwe (groene) leiders zijn. Deelname: www.dgbc.nl/flp Locatie: Landgoed Nyenrode, Breukelen

12:00 tot 13:30 uur Lunchlezing: ‘2 jaar ervaringen met 200 woningen met een EPC = 0’ | RVO.nl In deze presentatie komen ontwerpuitgangspunten, borging tijdens de bouw, reële prestatiegaranties en financiering aan de orde. Deelname: gratis, via dgbw15.rvo.nl Locatie: Prinses Beatrixlaan 2, Den Haag

14:45 tot 18:00 uur BREEAM-NL In-Use: hoe verloopt het certificeringsproces? | Unica In dit seminar geeft Unica u inzicht in de werking van het certificeringstraject voor BREEAM-NL In-Use en de concretisering van de activiteiten daarna. Deelname: gratis, via www.unica.nl/dgbw Locatie: Unica Installatietechniek, Gyroscoopweg 90-92, Amsterdam

18:30 tot 22:45 uur DGBW Galadiner | DGBC Het openingsgala van de Dutch Green Building Week 2015. Deelname: Op uitnodiging Locatie: Het Stedelijk Museum Amsterdam, Museumplein 10, Amsterdam

Dag 2 - Dinsdag 22 september 08:30 tot 10:15 en 11:00 tot 12:45 uur Rondleiding WKO installatie op Oosterdokseiland | Cofely Tijdens deze rondleiding neemt Cofely u mee door de technische ruimtes van het warmte-/koudeopslagsysteem (WKO) van Oosterdokseiland te Amsterdam. Deelname: gratis, via www.dgbw.nl Locatie: Oosterdokskade 143, Amsterdam

Deelname: gratis, via www.arcadis.nl/vervoersmanagement Locatie: ABN AMRO, Gustav Mahlerlaan 10, Amsterdam

15:00 tot 17:00 uur Expositie Kluswoningen en Transformatie | RVO.nl Tijdens de DGBW 2015 organiseert RVO.nl de expositie ‘Kluswoningen & Transformatie, een tweede leven voor panden’. Deelname: gratis, via dgbw15.rvo.nl Locatie: Prinses Beatrixlaan 2, Den Haag

15:30 tot 18:00 uur BREEAM-NL certificering in de praktijk | Daikin Tijdens deze bijeenkomst vertellen wij aan de hand van een praktijkcase wat er komt kijken bij het BREEAM-NL certificeringstraject. Deelname: gratis, via [email protected] Locatie: Hoofdkantoor Daikin Nederland, Fascinatio Boulevard 562, Capelle aan den Ijssel

Dag 3 – Woensdag 23 september 10:00 tot 17:00 uur Ecobouw | BIM Media Ecobouw is het eendaagse kennisplatform voor duurzaam bouwen. Deelname: €75, via www.ecobouw.net Locatie: De Lichtfabriek, Haarlem

09:00 tot 11:30 uur Training: Neem voorsprong op Innovatie. Leer zoeken in de octrooiendatabank | RVO.nl Leer in deze workshop hoe u de meest relevante octrooien vindt en waarom dat in elk stadium van het innovatieproces nuttig is. Deelname: gratis, via dgbw15.rvo.nl Locatie: RVO.nl, Croeselaan 15, Utrecht

12:00 tot 13:30 uur Lunchlezing: de weg naar energieneutrale steden | RVO.nl In deze lunchbijeenkomst komt lector Jacques T.N. Kimman (Hogeschool Zuyd) zijn kennis en ervaringen delen. Deelname: gratis, via dgbw15.rvo.nl Locatie: Slachthuisstraat 71, Roermond

12:00 tot 13:30 uur Lunchlezing: Terugdringen van klimaateffecten van bouwproces door meer biobased te bouwen | RVO.nl Fred van der Burgh, Stichting Agrodome, neemt u mee in de wereld van Biobased bouwen. Deelname: gratis, via dgbw15.rvo.nl Locatie: RVO.nl, Croeselaan 15, Utrecht

12:30 tot 13:30 uur Training: Energiecijfers | RVO.nl Heeft u cijfers nodig over de ontwikkeling van de energieprijzen? Wilt u weten wat de stand van zaken is met betrekking tot het energielabel? Tijdens deze training leert u meer. Deelname: gratis, via dgbw15.rvo.nl Locatie: RVO.nl, Croeselaan 15, Utrecht

13:30 tot 17:30 uur Seminar nearly Zero Energy Buildings: samen op weg naar energieneutraal | Unica Dit seminar geeft u inzicht in hoe Unica met het nZEB-concept op weg is naar energieneutraal en hoe dit concept toepasbaar is op andere gebouwen. Deelname: gratis, via www.unica.nl/dgbw Locatie: Hoofdkantoor Unica, De Wel 15, Hoevelaken

13:30 tot 17:00 uur Bouw je eigen windmolen | DGBC De activiteit speciaal voor kinderen tijdens de DGBW. Kinderen mogen hun eigen windmolen ontwerpen en bouwen in het Eneco WindLab. zie pagina 5. Deelname: gratis, via www.dgbw.nl Locatie: Eneco Windlab, Accraweg, Amsterdam

13:30 tot 18:00 uur 14:00 tot 17:00 uur Seminar ‘Europa eist energiebesparing van bedrijven’ | Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied, ABN AMRO, Arcadis, Omgevingsdienst IJmond Dit seminar informeert u over wat van u wordt verwacht en gaat specifiek in op het nieuwe onderdeel vervoersmanagement.

Seminar: Hoe organiseer je een gasloze wijk met een ESCo? Verduurzamen met biomassa | Unica Dit seminar geeft u inzicht in de mogelijkheden van energie uit biomassa als duurzame warmtevoorziening en hoe dit te realiseren is. Deelname: gratis, via www.unica.nl/dgbw Locatie: Breecamp, Zwolle

14:00 tot 16:00 uur Training: RETScreen | RVO.nl RETScreen helpt u bij het opstellen van de financiële business case voor een project. Deelname: gratis, via dgbw15.rvo.nl Locatie: RVO.nl, Croeselaan 15, Utrecht

king met de gemeenten Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en Utrecht (G4). Deelname: via www.dgbw.nl Locatie: Taets Art and Event Park, Hemkade 18, Zaandam

12:00 tot 13:30 uur 14:15 tot 18:00 uur DIFFER: Rondleiding door duurzame nieuwbouw | Unica Op deze dag vertelt Unica over de duurzame toepassingen en krijgt u een rondleiding door het bijzondere gebouw met het BREEAM-NL certificaat ‘Excellent’. Deelname: gratis, via www.unica.nl/dgbw Locatie: DIFFER, De Zaale 20, Eindhoven

14:30 tot 17:00 uur Kijkje in de grootse linoleumfabriek | Forbo Flooring BV Een unieke fabrieksrondleiding door de grootste linoleumfabriek ter wereld, die valt onder Nederlands industrieel erfgoed. Deelname: gratis, via www.dgbw.nl Locatie: Forbo, Industrieweg 12, Assendelft

Dag 4 – Donderdag 24 september

Lunchlezing: ondernemers vertellen | RVO.nl Deelname: gratis, via dgbw15.rvo.nl Locatie: Hanzelaan 310, Zwolle

13:00 tot 18:00 uur CFP Innovatiemiddag | Corporate Facility Partners Verschillende leveranciers houden korte pitches over innovaties waarna wordt afgesloten met een netwerkborrel. Deelname: gratis, aanmelding via [email protected] Locatie: zie www.dgbw.nl

13:00 tot 18:30 uur DGBW Seminar – De Groene Uitdaging | DGBC Tijdens de DGBW (Dutch Green Building Week) organiseert DGBC een seminar met het thema ‘De Groene Uitdaging’. Deelname: via www.dgbw.nl Locatie: Taets Art and Event Park, Hemkade 18, Zaandam

09:15 tot 12:30 uur Rondleiding datacenter Unica Schutte ICT | Unica Schutte ICT Unica Schutte ICT, onderdeel van Unica Groep, opent op donderdag 24 september de deuren van haar groene en klimaatneutrale datacenter in Almere. Deelname: gratis, via www.datacenterbezoek.nl Locatie: KPN Cybercenter, Rondebeltweg 62, Almere

10:00 tot 17:00 uur Eindcongres Innovatieprogramma Intelligente Netten | RVO.nl Tijdens dit congres deelt RVO.nl met u de opgedane kennis en ervaringen uit de proeftuinen. Deelname: gratis, via dgbw15.rvo.nl Locatie: Theater Orpheus, Churchillplein 1, Apeldoorn

14:00 tot 15:00 uur Spreekuur: MIA/Vamil | RVO.nl Tijdens het spreekuur kunt u uw individuele project en situatie persoonlijk bespreken in een één-opéén-gesprek met een MIA/Vamil-adviseur. Deelname: gratis, via dgbw15.rvo.nl Locatie: Hanzelaan 310, Zwolle

15:00 tot 20:00 uur Ontdek en verzilver uw kansen bij de ‘Groene Uitdaging’ van woningcorporaties | Kamer van Koophandel, Provincie Noord-Holland Interactieve bijeenkomst over de woningvoorraad. Deelname: gratis, via [email protected] Locatie: Kamer van Koophandel, De Ruyterkade 5, Amsterdam

Dag 5 – Vrijdag 25 september

10:30 tot 12:30 uur

12:00 tot 13:30 uur

WKO….. bezint eer ge begint | RVO.nl De gemeente Schijndel geeft aan hoe ze in 13 jaar van een slecht tot optimaal functionerend WKOsysteem zijn gekomen met tevens een rondleiding. Deelname: gratis Locatie: ‘t Spectrum, Steeg 9, Schijndel

Lunchlezing: De barre tocht naar een mijlpaal: een energieleverende Frisse School | RVO.nl Frisse Scholen gaat over contacten, techniek, financiering, flexibliteit, plaats in de buurt en samenleving, materialen, prestatie eisen, instrumenten, meten, evalueren, leren, samenwerken. Deelname: gratis, via dgbw15.rvo.nl Locatie: RVO.nl, Croeselaan 15, Utrecht

11:00 tot 12:00 uur Spreekuur: EIA | RVO.nl Tijdens het spreekuur kunt u uw individuele project en situatie persoonlijk bespreken in een één-opéén-gesprek met een EIA-adviseur. Deelname: gratis, via dgbw15.rvo.nl Locatie: Hanzelaan 310, Zwolle

11:30 tot 13:00 uur DGBC Kennismaking | DGBC Vrijblijvend kennismaken met de Dutch Green Building Council en ons keurmerk BREEAM-NL. Deelname: via www.dgbw.nl Locatie: Taets Art and Event Park, Hemkade 18, Zaandam

11:30 tot 13:45 uur DGBW Round Table Verduurzamen bestaand vastgoed in de G4 | DGBC DGBC organiseert deze bijeenkomst in samenwer-

13:00 tot 16:30 uur ROCKWOOL: geen woorden maar daden - workshop ‘Assessing and Qualifying on Social Impact of buildings’: tijd voor AQSI | ROCKWOOL B.V. AQSI staat voor ‘Assessing and Qualifying on Social Impact of buildings’. AQSI is een hulpmiddel om de sociale duurzaamheid van gebouwen in beeld te brengen. Deelname: gratis, via [email protected] Locatie: Nieman, Atoomweg 400, Utrecht

14:00 tot 17:00 uur De nieuwe instrumenten van Frisse Scholen | RVO.nl Kom te weten welke nieuwe Frisse Tools beschikbaar zijn of komen. Deelname: gratis, via dgbw15.rvo.nl Locatie: RVO.nl, Croeselaan 15, Utrecht


DGBW Galadiner in Topsprekers bij DGBW Stedelijk Museum Amsterdam Seminar ‘De Groene Uitdaging’

Op donderdag 24 september organiseert Dutch Green Building Council (DGBC) een seminar met het thema ‘De Groene Uitdaging’. Het DGBW Seminar heeft een aantrekkelijk programma met verschillende topsprekers en wordt gehouden op het Taets Art and Events Park te Zaandam (Hembrugterrein). Het DGBW Seminar wordt mede mogelijk gemaakt door Gemeente Zaanstad en de DGBW Gouden Partners ABN AMRO, Cofely, Forbo en ROCKWOOL. Op 21 september organiseert de Dutch Green Building Council (DGBC) in samenwerking met G&S Vastgoed het DGBW Galadiner ter gelegenheid van de opening van de Dutch Green Building Week 2015 in het Stedelijk Museum Amsterdam. Genodigden hebben hiervoor een exclusieve uitnodiging ontvangen.

maatschappelijk project zij gezamenlijk gaan adopteren. Ook staan er korte speeches van DGBC voorzitter Daan van Vliet en Urgenda directeur Marjan Minnesma op het programma. Tevens wordt officieel afscheid genomen van Jaap Gillis, die aan de wieg stond van DGBC en meer dan zeven jaar voorzitter is geweest.

Tijdens het DGBW Galadiner maken de partners van de Dutch Green Building Week bekend welk

Meer informatie: www.dgbw.nl/galadiner

Marjan Minnesma is directeur van Urgenda, de organisatie voor duurzaamheid en innovatie. Urgenda wil Nederland sneller duurzaam maken, samen met bedrijven, overheden, maatschappelijke organisaties en particulieren. Een van de hoogtepunten van Urgenda was het winnen van de ‘Klimaatzaak’ tegen de staat op 24 juni van dit jaar. Daarmee dwingt Urgenda een stringenter klimaatbeleid af bij de Nederlandse Staat. Het is de eerste keer dat een rechter een Staat verplicht om maatregelen te nemen tegen klimaatverandering. Marjan Minnesma zei hierover: “Deze uitspraak maakt heel duidelijk dat klimaatverandering een groot probleem is dat veel effectiever moet worden aangepakt en dat staten zich niet meer kunnen veroorloven onvoldoende te doen. Ze dienen hun burgers te beschermen. Als de politiek dat niet uit zichzelf doet, dan kan de rechter de burger te hulp schieten.”

Uitreiking Duurzame Bouwvrouw 2015 door Maxime Verhagen

Kennismaken met Dutch Green Building Council

Op donderdag 24 september organiseert de Dutch Green Building Council (DGBC) een Round Table over het verduurzamen van bestaand vastgoed. Deze bijeenkomst wordt georganiseerd in samenwerking met de gemeenten Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en Utrecht (G4). Eigenaren van de gebouwen in de vier grote steden kunnen hierbij aanwezig zijn. De Round Table vindt plaats bij Taets Art and Event Park in Zaandam.

Voorafgaand aan het DGBW Seminar vindt op donderdag 24 september van 11.30 uur tot 13.00 uur de DGBC Kennismaking plaats in Taets Art and Events Park te Zaandam. Deelnemers kunnen vrijblijvend kennismaken met DGBC en het keurmerk BREEAM-NL.

Meer informatie: www.dgbw.nl/roundtable

De eerste keynotespreker komt uit Canada. Alberto Cayuela is directeur van het Centre for Interactive Research on Sustainability (CIRS) aan The University van British Columbia. Hij wordt gezien als een echte ‘Sustainability Champ’. Cayuela zal ‘best practices’ en de ‘lessons learned’ vanuit Canada meegeven aan de deelnemers van het seminar. De tweede keynote is prof. dr. Jan Jonker, Hoogleraar Duurzaam Ondernemen aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Jonker staat al jarenlang hoog in de Trouw Duurzame 100 en is een bevlogen spreker. Hij is onder andere auteur van het boek ‘Nieuwe Business Modellen; Samen Werken aan Waardecreatie’. Dit boek staat in de Top 5 van Managementboek van het Jaar 2015. Op het programma van het DGBW Seminar staat ook een bijdrage door wethouder duurzaamheid Dick Emmer van Gemeente Zaanstad. Emmer zal aangeven hoe zij met concreet beleid een doorbraak realiseren in het verduurzamen van hun vastgoedportefeuille.

Round Table Verduurzamen bestaand vastgoed in de G4

Samen met de vier gemeenten gaat DGBC met eigenaren in gesprek om een beter beeld te krijgen wat de wensen, ambities en doelstellingen zijn wat betreft de verduurzaming van vastgoed. Doel is te bespreken of er een gezamenlijke ambitie en concrete afspraken gemaakt kunnen worden.

Topkeynotes Alberto Cayuela & Jan Jonker

Er wordt informatie gegeven over de stichting en waarom het mogelijk interessant is om DGBC Participant te worden. Tevens zijn tijdens deze bijeenkomst een aantal DGBC-medewerkers en -bestuursleden aanwezig. Deze bijeenkomst is inclusief lunch.

Meer informatie: www.dgbw.nl/kennismaken

materialen, de grondstoffen en de mensen vergeten die het product en gebruik mogelijk hebben gemaakt? Alsof de aarde eindig is en dat terwijl we met steeds meer mensen het met die mooie aard en haar eindige grondstoffen echt moeten doen.” “Samen werken aan verandering; dat is het devies voor de toekomst. Dus radicale efficiency, anders (samenwerken) en dat alles gestoeld op een fundamenteel circulaire design. Utopie? Misschien, nu vandaag een beetje maar als we hard er tegenaan gaan komt er absoluut en onverbiddelijk CHANGE.”

Tijdens het seminar vindt ook de uitreiking plaats van Duurzame Bouwvrouw Verkiezing 2015. Maxime Verhagen, Voorzitter Bouwend Nederland, zal naast een inhoudelijke bijdrage ook de uitreiking doen. Verhagen is namelijk juryvoorzitter van de verkiezing. Als afsluiter vindt er nog een interactieve discussie plaats met belangrijke stakeholders uit de markt. Deze discussie zal gaan over het realiseren van gezonde werkomgevingen. Meer informatie: www.dgbw.nl/seminar Jan Jonker, Hoogleraar Duurzaam Ondernemen aan de Radboud Universiteit Nijmegen “We leven in tijden van verandering, van transitie. Niets is meer wat het lijkt maar een boodschap is duidelijk: het moet echt anders. Vanaf nu, vandaag en dan morgen tot ver in de toekomst. Business as usual is gewoon geen optie meer. Dat keert zich tegen ons. Ondernemen betekent dan ook: veranderingen realiseren met meer dan een waarde. Poen is groen.” “Waar hebben we bedacht en (aan)geleerd dat we veel en steeds meer van dat wat we gebruiken zomaar en achteloos één seconde na gebruik kunnen wegsmijten? Zijn we de

Maxime Verhagen, Voorzitter Bouwend Nederland Verhagen is vanaf 1 juli 2013 als voorzitter verbonden aan Bouwend Nederland en daarmee hét gezicht van de vereniging. Voorheen was hij onder meer Tweede Kamerlid, minister van Buitenlandse Zaken, minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie en vicepremier. Begin januari 2012 maakte hij bekend dat hij de politiek later dat jaar zou verlaten, om zich te gaan inzetten voor ondernemerschap. Met zijn grote staat van dienst in het openbaar bestuur en zijn maatschappelijke en bestuurlijke betrokkenheid levert hij een belangrijke bijdrage aan de missie van Bouwend Nederland.


Aan de slag met pilotprojecten in Arnhem, Limburg en Groningen

Stroomversnellen

Dura Vermeer in de Stroomversnelling

Uiteindelijk is het de doelstelling om met het project Stroomversnelling 110.000 woningen te verduurzamen. En dat is noodzakelijk, vindt de directeur van Dura Vermeer. “Het grootste deel van die woningen is in de jaren 50, 60 en 70 geïndustrialiseerd gebouwd en is nu verouderd. Dat maakt het nodig die voorraad ook op een geïndustrialiseerde wijze weer toekomstbestendig te maken. Gezamenlijk zijn we op zoek naar een manier om dat snel en gestandaardiseerd voor elkaar te krijgen.”

Dura Vermeer gaat aan de slag om 96 woningen in de Arnhemse wijk Presikhaaf te verduurzamen. Ook woningen in Groningen en Limburg krijgen een energiezuinige opknapbeurt. De operaties zijn een van de eerste praktijkvoorbeelden van het Stroomversnelling-project waar Dura Vermeer als een van de vier bouwbedrijven in is vertegenwoordigd. Directeur Onderhoud en Renovatie Martin Beukeboom van Dura Vermeer Rosmalen vertelt erover.

dagen in beslag zou nemen. En dat ze gewoon in hun woning konden blijven tijdens de verbouwing. “Dat is ook een van onze uitgangspunten: de klant staat centraal”, voegt Beukeboom toe.

Standaardisatie In Arnhem gaat het om eengezinswoningen waarbij naast de gevels ook de installaties worden aangepakt. In Limburg zijn het eveneens grondgebonden woningen, maar van een ander soort. En in Groningen worden portiekflats onder handen genomen. “Maar we streven in de aanpak naar standaardisatie. Het gaat erom dat we de gevelelementen snel moeten kunnen fabriceren en in complete series kunnen aanbrengen.”

De woningen kunnen er weer voor 40 jaar tegenaan en zijn door de isolerende gevel erg energiezuinig.

De naoorlogse woningen in Presikhaaf waren aan het einde van hun levensduur. Ook de installaties verdienden een vervanging. Dura Vermeer en corporatie Portaal stelden bewoners dit jaar een renovatie voor waarbij hun woning een compleet nieuwe gevel krijgt. Daarbij worden ook de installaties, de badkamer en de keuken in het huis vervangen. De woning kan er weer voor 40 jaar tegenaan, blijft dezelfde huurprijs houden en is door de isolerende gevel erg energiezuinig. Nul op de meter wordt gegarandeerd.

Een goede voorbereiding Bijna driekwart van de bewoners van de Arnhemse woningen stemde in met de renovatie. Een resul-

taat waar Dura Vermeer trots op is. Toch is zo’n positief resultaat niet van de een op de andere dag te bereiken. “Natuurlijk moet het concept kloppen”, vertelt Beukeboom. “Maar alles valt of staat met een goede voorbereiding.” Een voorbeeld ervan is de modelwoning die al in de straat werd gerealiseerd. “Bewoners konden zo ervaren hoe hun nieuwe woning eruit zou komen te zien. En het aanbod voor een nieuwe badkamer en een nieuwe keuken is natuurlijk erg aantrekkelijk.” Ook werden bewonersavonden georganiseerd waar mensen vragen konden stellen en uitleg kregen over het plan. Hier hoorden bewoners onder andere dat de gevelrenovatie totaal vijf werk-

‘Natuurlijk moet het concept kloppen. Maar alles valt of staat met een goede voorbereiding’ De verschillende bouwbedrijven die bij het Stroomversnelling-project zijn betrokken, laten nadrukkelijk in elkaars keuken kijken. Dura Vermeer kiest voor een dragende constructie van Unidek-dakplaten voor de gevel. Andere bouwers gebruiken voor hun pilotprojecten stalen constructies of skeletbouw. “Stroomversnelling is een innovatieplatform, waarin de maak-industrie gestimuleerd wordt concepten te ontwikkelen en te delen”, vertelt Beukeboom.

‘De Groene Uitdagingen’ van Dura Vermeer Dura Vermeer levert een bijdrage aan het duurzamer maken van de gebouwde omgeving. Ook het bedrijf zelf verduurzaamt. Bijvoorbeeld door: ■ Green Deals te sluiten zoals voor Circulair Inkopen en Circulaire Gebouwen ■ Hybide lichtmasten in te zetten op bouwplaatsen ■ Bedrijfskleding in te zamelen en te recyclen ■ Leaserijders zuiniger te laten rijden

Ook in Groningen worden woningen onder handen genomen.

Duurzaam Duurzamer Duurzaamst Een duurzaam gebouw heeft niet alleen een lage energierekening maar is ook comfortabel en draagt substantieel bij aan de tevredenheid van de gebruikers. Door op prestatiebasis te investeren in goede meetsystemen en slimme duurzame installaties, bieden wij u inzicht, controle, stabiliteit en reductie van de totale energie-, woon- en onderhoudslasten. Onze oplossingen dragen bij aan een betere werkomgeving, meer woongenot en indirect ook aan bijvoorbeeld een lager ziekteverzuim en hogere arbeids- en leerprestaties. Wij doen dit vanuit onze visie en expertise op het gebied van energie, duurzaamheid en installatietechniek. Ook u kunt uw bestaande of nieuwe gebouw verduurzamen met onze slimme energieoplossingen. Geïnteresseerd in meer comfort, een hogere energie-efficiëntie en lagere energielasten? Bel Dick van Veen, Directeur Eneco Duurzaam Vastgoed op 06 11 87 24 95 – 088 89 53 922, of kijk op eneco.nl/grootzakelijk.

Koude bron

Warme bron

OOK VOOR BESTAANDE BOUW


ABN AMRO: ‘Een betere bank voor een betere wereld’ “Het is onze ambitie om de meest duurzame vastgoedbank van Nederland te worden”, laat Mark van Rijt, Managing Director Facility Management bij ABN AMRO ambitieus weten. Niet voor niets is ABN AMRO, één van de founding partners van de Dutch Green Building Council, al voor het vijfde jaar op rij partner van de Dutch Green Building Week (DGBW).

ken hard aan een Excellent certificaat”, vertelt de Managing Director Facility Management bij ABN AMRO. “We streven ernaar aan het eind van dit jaar 330.000 m2 BVO A-label en BREEAM Very Good gecertificeerd te hebben.”

Bedrijfsvoering eveneens groen ABN AMRO richt zich niet alleen op het verduurzamen van haar eigen vastgoed, maar ook op de

“Wij onderschrijven de uitgangspunten van de DGBW”, vertelt Van Rijt. “Als financiële dienstverlener hebben wij niet alleen ideeën over de overgang naar een circulaire economie, maar ook over hoe we die kunnen faciliteren en versnellen. We zoeken naar concrete en economisch haalbare resultaten. Daar kunnen we als bank onze klanten bij helpen. Duurzaamheid gaat hand in hand met samenwerken en partnerships. Kennis uitwisselen, elkaar verder helpen; dat wil ABN AMRO faciliteren en stimuleren. De DGBW is hier een uitstekend platform voor. Samen komen wij tot innovatieve oplossingen die bijdragen aan een groenere toekomst.”

bedrijfsprocessen, zuinigere apparatuur en groenere gebouwen, daalde ons totale energiegebruik in 2014 met 17%.”

Kennis delen met de markt “Alle kennis die we opdoen, zetten we in voor onze zakelijke én particuliere klanten”, vertelt Van Rijt. De commerciële vastgoed sector staat momenteel voor de uitdaging de leegstand van kantoorpan-

‘Ons totale energieverbruik daalde in 2014 met 17%’

Betere bank Duurzaamheid is sterk verankerd in het beleid van de bank. ABN AMRO heeft een duurzaamheidsstrategie waarbij het uitgangspunt is: ‘een betere bank voor een betere wereld’. Van Rijt: “Voor ons betekent dit dat we op een verantwoorde wijze zaken doen, belangen van de klant centraal stellen en risico’s ten aanzien van klimaatverandering, mensenrechten en het tekort aan natuurlijke hulpbronnen adresseren.” Om de meest duurzame vastgoedbank van Nederland te worden, stelt ABN AMRO drie ambities op het gebied van duurzaam vastgoed. Van Rijt somt ze op: “In 2017 willen we minimaal 300.000 m² aan commercieel vastgoed helpen transformeren, 30% A-labels in de por-

Mark van Rijt, Managing Director Facility Management ABN AMRO

tefeuille en 30 Green Landmarks gefinancieerd hebben.”

Eigen vastgoed verduurzamen Ook voor het verduurzamen van het eigen vastgoed stelt ABN AMRO hoge eisen. “Het hoofdkantoor van ABN AMRO aan de Gustav Mahlerlaan is BREEAM-NL Very Good gecertificeerd en wij wer-

Jaap Gillis neemt afscheid als voorzitter van DGBC:

‘Blijf de dingen doen die de markt vraagt’ “We werden haast over tafel getrokken, zo graag wilde de markt een duurzaamheidslabel.” herinnert Jaap Gillis zich nog goed. In april 2010 was het eindelijk zover. Toen werden de allereerste BREEAM-NL certificaten uitgereikt. Het waren ‘milestones van cruciaal belang’ waarna er nog vele volgden. DGBC voorzitter Gillis (CEO Bouwfonds Investment Management) neemt na zeven jaar afscheid van de Dutch Green Building Council. dat de sector in crisis verkeerde, werd in korte tijd een organisatie opgebouwd. Dat betekende veel vergaderen met het bestuur, bijna iedere dag bellen en overleggen met Stefan van Uffelen, de toenmalig directeur van DGBC en zeer frequent contact met de BRE, de Engelse ontwikkelaar en beheerder van het internationale BREEAM label. “Zeker dat laatste heeft heel veel tijd en energie gekost.”

Europese ervaring Al sinds 2005 is Gillis bezig met het verduurzamen van de gebouwde omgeving, met name met het meetbaar maken van gebouwprestaties. “Want meten is weten.” Zo stond bij Redevco, waar hij COO was, verduurzaming in die tijd al hoog op de agenda. Ook stond Gillis als Europees voorzitter van de International Council of Shopping Centers Jaap Gillis neemt na zeven jaar afscheid van DGBC

Zeker de beginjaren, in aanloop naar de introductie van het BREEAM-NL keurmerk, waren hectisch. Gillis vertelt: “We hebben sinds de oprichting van DGBC in 2008 meer dan twee jaar toegewerkt naar de lancering van het label.” Midden in de tijd

‘Voor de ontwikkeling van BREEAM-NL heb je doorzettingsvermogen nodig’ aan de basis van een internationaal duurzaamheidslabel voor winkelcentra. Zijn internationale ervaring kwam DGBC goed van pas.

verduurzaming van de interne bedrijfsvoering. Van Rijt: “We verkleinen en verbeteren de voetafdruk van de bank. De afgelopen jaren hebben we gewerkt aan het terugdringen van energie-, wateren papierverbruik. Hier gaan we de komende jaren mee verder. Samen met leveranciers verlagen we daarnaast de CO2-uitstoot door verduurzaming van ons transport- en afvalbeleid. Door efficiëntere

den, winkels en bedrijfsruimtes te verminderen. Tegelijkertijd wil de vastgoedmarkt zichtbare resultaten boeken op het gebied van CO2-reductie en innovatie. “Onze strategie levert een bijdrage aan het realiseren van beide ambities. Wij willen de transitie naar duurzaam vastgoed in Nederland versnellen door in te zetten op het verduurzamen van de bestaande bouw.”

‘Getting things done’

zame activiteiten door het hele land.” Daarnaast vervulde DGBC met events zoals de Groene Kamer en participantenbijeenkomsten een belangrijke netwerkfunctie. En eindgebruikers worden betrokken bij verduurzaming op gebiedsniveau via de Green Business Clubs. Mede hierdoor is het aantal participanten gestegen tot meer dan 350. DGBC is daarmee de grootste netwerkorganisatie op het gebied van duurzaam bouwen.

“Internationaal onderhandelen, en zeker met Engelsen is een kunst op zich”, vertelt Gillis. BRE was in die tijd op zijn zachtst gezegd ‘nogal ambtelijk’. “Als Britten zeggen: ‘we will look into it’, betekent dat allerminst dat ze je voorstel gaan bekijken en morgen terugkoppeling geven. Zeker niet. Je hebt doorzettingsvermogen nodig.” Gillis vond daarin herkenning bij DGBC directeur Stefan van Uffelen. “We zijn uit hetzelfde hout gesneden, we zijn van ‘getting things done’. Daarvoor gaan we tot het gaatje. Hij jong en vol energie, ik met meer ervaring. Dat heb je echt nodig. Net als een bevlogen bestuur dat bereid is hard te werken en tijd wil inruimen.”

Meer BREEAM-NL DGBC heeft sinds de oprichting een stormachtige ontwikkeling doorgemaakt. Het BREEAM-NL label is door de markt opgepakt en geaccepteerd. Inmiddels zijn er al meer dan 300 certificaten voor nieuwbouwprojecten verstrekt. Daarnaast zijn ook andere labels ontwikkeld, zoals voor gebiedsontwikkeling, voor bestaande gebouwen en voor sloopprojecten. Tevens heeft DGBC een nadrukkelijke rol gespeeld in de uitrol van de BREEAM labels binnen Europa en in de samenwerking tussen de verschillende internationale councils.

Van klein naar groot “Ook vonden we als bestuur dat we ons meer zichtbaar moesten maken in de markt”, vertelt Gillis. De agenda’s van Gillis en Van Uffelen stonden vol met lezingen en bijeenkomsten, wel meer dan 50 per jaar. “Er ontstond ook het idee voor een groene week. Dat werd de Dutch Green Building Week. Het begon in een klein zaaltje in Rotterdam, met een man of 50. In de jaren erna werd het groter en groter, met vorig jaar meer dan 150 duur

De crisis en de overheid Of we nu staan waar we zouden moeten staan op het gebied van duurzaam bouwen in Nederland? Jaap Gillis antwoord is tweeledig. Aan de ene kant is hij trots op wat DGBC heeft bereikt, met inspanningen van de organisatie, het bestuur en de participanten. Maar aan de andere kant: “Het is een stokpaardje van me, maar in de grootste crisisjaren hebben meer dan 100.000 bouwers (85.000) en aanverwante functies werkloos thuis gezeten. Terwijl er een gigantische verduurzamingsopgave in Nederland ligt. In plaats van die uitkeringen te betalen, zou de overheid moeten investeren om die mensen aan de slag te houden. Als ze dat had gedaan, hadden we nu meer zonnepanelen gehad, dubbele beglazing, windmolens, noem maar op.”

Dingen die de markt vraagt Na zeven jaar voorzitterschap zit Jaap Gillis nog vol met ideeën om duurzame stappen te maken. Een laagdrempelig label voor woningbouw, meer aandacht voor BREEAM-NL In-Use, een afgesloten online omgeving om participantwaarde te vergroten… “Zelfgenoegzaamheid is funest. Blijf daarom innoveren en kwaliteit leveren. Blijf denken zoals we gedaan hebben, en de dingen doen die de markt vraagt. En vergeet vooral niet te luisteren naar de DGBC-participanten.”


DU TCH GREEN BUIL DING W EEK 2015 AND FOUNDING PARTNER OPENING GAL A

Postbus 75030

Kantoorgebouw SOM1

T 020 673 37 79

1070 A A Amsterdam

Gustav Mahlerlaan 34

F 020 679 91 72

1082 MC Amsterdam

[email protected]

w w w.gensvastgoed.nl

LOCATION OPENING GAL A: STEDELIJK MUSEUM

SILV ER PA R TNER


Forbo neemt voortouw in ontwikkeling platform milieu product verklaringen “Maatschappelijk verantwoord ondernemen en het milieu zijn al decennialang kernwaardes van Forbo”, stelt Edo Rem, marketingmanager van Forbo Flooring. “Van hoe we onze fabrieken aansturen tot hoe we onze ingrediënten kiezen... alles in de manier waarop we onze vloeren maken, draagt bij aan onze missie om betere omgevingen te creëren.” Rem vertelt over de groene uitdagingen die Forbo in de toekomst nog wil aangaan.

Milieu en sociaal

De principes van Forbo

Naast de milieu-aspecten spelen de sociale aspecten van duurzaamheid een steeds grotere rol. “Onlangs publiceerden we ons eerste ‘sustainability report’ volgens de eisen van GRI.” Een volgende uitdagende doelstelling binnen Forbo is om het LCA gebaseerde milieu-effect van Forbo Flooring Systems tot en met 2015 met 25% te reduceren ten opzichte van 2009.

Forbo hanteert verschillende principes voor het behalen van haar doelstellingen. “Zo willen we meer doen dan wat de overheid in voorschriften en regels van ons verlangt. Daarnaast willen we duurzaamheidsoverwegingen integreren in alle beslissingen binnen onze bedrijf. En ook daarbuiten de gehele waardeketen verduurzamen”, vertelt Rem.

Overzicht bieden Een andere uitdaging ziet Forbo in het overzichtelijk maken van alle verschillende keurmerken. “Milieukeur, Nordic Swan, Blue Angel, Cradle-to-Cradle, BREEAM en Nature Plus. Het zijn slechts enkele milieulabels waar Forbo aan voldoet. Echter, voor beslissers in de bouw is het moeilijk om neutraal te bepalen wat echt duurzaam is en wat niet. Met alle producten milieulabels in de markt wordt het er niet makkelijker op”, schetst Edo Rem een beeld van het veld aan labels.

‘Met alle producten milieulabels in de markt wordt het er niet makkelijker op’ De groene uitdaging

Een voorbeeld is het blijven minimaliseren van de milieu-impact van de producten van Forbo. Eén van de voornaamste producten van Forbo is Marmoleum. Marmoleum is voor 97% gemaakt van natuurlijke grondstoffen en is als duurzame en veerkrachtige vloer wereldmarktleider. Edo Rem: “Milieubewuste producten en de modernste processen zorgen ervoor dat elk product van Forbo in elk stadium in de levenscysclus een minimale impact op het milieu heeft.”

Uitdagende doelstelling binnen Forbo is om het LCA gebaseerde milieu-effect van Forbo Flooring Systems tot en met 2015 met 25% te reduceren ten opzichte van 2009.

Dick van Veen, Directeur Duurzaam Vastgoed van Eneco:

‘Wij leveren gebouwprestaties’ Vroeger waren energiebedrijven louter energieleveranciers. Ze verkochten energie per Kwh aan hun klanten. Dat is al lang niet meer zo. Energiebedrijven worden ‘serviceproviders’ die samen met hun klanten gebouwprestaties optimaliseren en verbeteren. Eneco loopt voorop in die transitie. Dick van Veen, Directeur Duurzaam Vastgoed van Eneco vertelt erover. Volgens Van Veen vragen klanten – beleggers, assetmanagers, huurders, eindgebruikers – meer dan de levering van energie alleen. In de ontwikkeling die Eneco doormaakt is allereerst de stap gezet naar het aanbieden van duurzaam opgewekte energie, bijvoorbeeld zonne- en windenergie. Daarbij stimuleert Eneco haar klanten bij het minimaliseren van het energieverbruik. Maar de dienstverlening van nu gaat nog verder. Eneco maakt een transitie door van leverancier naar serviceprovider. Van Veen: “Een gebouw moet goed werken voor de medewerkers. Het heeft een prettig binnenklimaat, voldoende licht en een minimale hoeveelheid CO2 en VOC’s in de lucht. Daarbij moet de medewerker zo veel mogelijk zelf in control zijn. Wij leveren die gebouwprestaties, bijvoorbeeld vertaald in een prijs per werkplek.”

Meten en optimaliseren

‘Een gebouw moet goed werken voor de medewerkers.’

Eneco start met het meten van de prestaties van het gebouw. Hoe is het gesteld met de energieprestatie? Hoe comfortabel is het gebouw? Voelen de medewerkers zich er prettig en zijn ze productief? Daarna helpt Eneco haar klanten om de prestaties van het gebouw te optimaliseren. Eneco heeft daar technische tools voor. Die kunnen ervoor zorgen dat de installaties beter worden afgesteld.

‘We willen nadrukkelijk doordringen tot de werkelijke, soms latente behoefte van de klant’ Blijven doorvragen en optimaliseren “Maar we willen ook nadrukkelijk doordringen tot de werkelijke, soms latente behoefte van de klant”, vertelt de directeur Duurzaam Vastgoed van Eneco. Dick van Veen noemt een voorbeeld: “De Kunsthal in Rotterdam wilde een energiezuiniger gebouw. Maar we hebben doorgevraagd en verder gekeken. De maatregelen die we hebben genomen, hebben niet alleen geleid tot een daling in het energieverbruik, maar ook tot een beter binnenklimaat. Dit stelde de Kunsthal in staat bijzondere kunstcollecties te lenen en te exposeren, waardoor het bezoekersaantal het afgelopen jaar sterk is gestegen. Naast optimaliseren willen we het gebouw dus ook verbeteren en zo veel mogelijk bijdragen aan het proces van de klant.”

Smart Buildings Stip aan de horizon is het creëren van slimme gebouwen, zoals onlangs het onlangs opgele-

Een milieu product verklaring, ook wel Environmental Product Declaration (EPD) genaamd, geeft een overzicht van de impact van een product is gedurende zijn levensduur op vele factoren die betrekking hebben op het milieu en de gezondheid. “We hebben de groene uitdaging om samen met andere partners die toeleverancier zijn in de bouw, een platform te starten waar EPD’s eenvoudig te vinden zijn. Beslissers kunnen voor vele producten eenvoudig hun gegevens op één plek vandaan halen. Dit zal de transparantie in de markt moeten verbeteren evenals de wens naar een uniform neutraal beoordelingssysteem.”

verde The Edge, waar Eneco meewerkte aan de duurzame energievoorziening. The Edge is nu het meest duurzame kantoorgebouw ter wereld. Dit soort ‘Smart Buildings’ zijn energieneutraal en comfortabel. Daarbij heeft zowel de facilitymanager als de medewerker inzicht in en optimale controle over de energieprestaties en het binnenklimaat van de werkplek. Op die manier wordt de arbeidsproductiviteit in het gebouw gestimuleerd.

Samenspel Om dit te bereiken, is een natuurlijk samenspel tussen het energiebedrijf, klant, bouwer en installateur cruciaal. “Met onze kennis van en inzicht in de energiemarkt en de prijsfluctuaties hierin, voeren wij als energiebedrijf de regie”, benadrukt Van Veen. “Het gaat fout als je demarcaties opwerpt: dit is mijn terrein, en dat het jouwe. Gelukkig zien we dat steeds meer spelers in de markt dit ook begrijpen. En meewerken aan deze transitie.” Vroeg beginnen Eneco maakt klanten al vroeg bewust van energie. Bijvoorbeeld door initiatieven als het Eneco Windlab. Tijdens de Dutch Green Building Week organiseert Eneco samen met de Dutch Green Building Council het kinderprogramma. Op woensdag 23 september leren kinderen alles over windenergie. Kijk op www.dgbw.nl of op www.windlab.eneco.nl.


Nieuwe Green Business Clubs in het oosten van het land In 2010 richtten ABN Amro, voormalig Dienst Zuidas en ORAM de Green Business Club Zuidas op. Vijf jaar later zijn er meer dan 30 bedrijven aangesloten en is de lijst met resultaten indrukwekkend. Het GBC-concept bleek een succes. In 2013 is GBC Nederland opgericht. Vraaggestuurd biedt zij ondersteuning bij het oprichten van nieuwe lokale GBC’s. Nu is GBC naast de hoofdstad ook vertegenwoordigd in Den Haag en Utrecht met respectievelijk GBC Beatrixkwartier en GBC Utrecht Centraal. Ook in het oosten wordt de Green Business Club omarmd.

Ook het Beatrixkwartier in Den Haag wordt verlevendigd.

Green Business Club Zuidas is actief bezig het gebied te vergroenen, bijvoorbeeld met activiteiten zoals de Zuidas Safari.

Enkele belangrijke partijen in Twente, waaronder Schröder Vastgoed, Verosol, Anthebe AM en Atlas Advies, zijn in gesprek met GBC Nederland

over het oprichten van een Green Business Club Twente. Het GBC-concept biedt de handvatten om dit duurzame initiatief te realiseren. Net als de andere GBC’s in het land ligt ook hier de nadruk op concrete projecten. Om niet een nieuw platform te creëren naast bestaande, goedwerkende platforms en om snel van start te kunnen, is er contact met Stichting Industriële Kring Twente. De inzet is hoog maar met een ambitieuze partij als Schröder Vastgoed aan boord een mooi streven: “We willen hier in het Oosten het meest duurzame gebied van Nederland worden!”

Naast Twente ook in Duiven Twente staat niet alleen, ook in Duiven zijn er grote duurzame ambities en wel in de vorm van Stichting Groene Allianties. Deze stichting stelt zich ten doel samen met ondernemers, ondernemingen, overheden, onderwijs- en onderzoeksinstellingen en omwonenden te werken aan de verduurzaming en het toekomstbestendig maken van de bedrijventerreinen in Duiven. Inmiddels is Groene Allianties in een fase beland waarin steeds meer projecten tot uitvoering komen: zo zet de stichting zich onder andere in voor een positieve energie-

balans op de bedrijventerreinen; schonere, stillere en goed bereikbare bedrijventerreinen; en groenere en aantrekkelijkere bedrijventerreinen. Een Green Business Club biedt in deze fase een mooie structuur en betekent aansluiting bij een landelijk netwerk. Momenteel wordt gewerkt aan een samenwerkingsovereenkomst. In het najaar hoopt de Green Business Club het partnerschap met Stichting Groene Allianties te lanceren.

Meer informatie: www.greenbusinessclub.nl

DGBC presenteert Meerjarenplan 2015-2017: ‘Vraagzijde centraal, focus op bestaande bouw en woningbouw’ De afgelopen jaren is veel opgebouwd op het gebied van duurzaam bouwen. De bouwen vastgoedsector heeft grote stappen gezet. Er zijn mooie projecten gerealiseerd, innovatieve oplossingen bedacht en ‘best practices’ en kennis gedeeld. Nu is het tijd voor ‘the next step’, vindt DGBC. Daarom moet de vraag naar duurzaam vastgoed verder worden stimuleren. Pas dan komt verduurzaming echt in een stroomversnelling. Inspirerend leiderschap is daarbij essentieel.

Focus en thema’s Focus op verduurzamen bestaande bouw.

Dutch Green Building Council (DGBC) heeft dit jaar haar Meerjarenplan gepresenteerd voor de periode 2015 tot en met 2017. Hierin staan de plannen, thema’s en focusgebieden voor de komende jaren. Het is de uitdaging van DGBC om de vraagzijde te motiveren aan de slag te gaan met verduurzaming van de gebouwde omgeving. De focus ligt op bestaande bouw en woningbouw.

Focus op verduurzamen woningbouw.

In haar Meerjarenplan geeft DGBC aan zich te focussen op de woningbouw en bestaande bouw. Hier is nog veel winst te behalen. Dit wil overigens niet zeggen dat duurzame nieuwbouw geen aandacht meer krijgt. Belangrijke duurzaamheidsthema’s voor de komende jaren zijn gezondheid en circulaire economie. Als netwerkorganisatie wil DGBC hier kennis over ontwikkelen en ervaring over uitwisselen.

Zes rollen DGBC wil een belangrijke rol spelen in de

Aandacht voor gezond binnenklimaat.

Inspirerend leiderschap is essentieel om verduurzaming te versnellen.

transitie naar een circulaire economie waarin het prettig wonen, werken en leven is. Om die missie na te jagen vervult DGBC als onafhankelijke netwerkorganisatie verschillende rollen. DGBC wil stimuleren, communiceren, verbinden, inspireren, opleiden en certificeren. Voor iedere rol heeft DGBC in het Meerjarenplan doelstellingen geformuleerd die het wil behalen.

Samen kennis delen.

Reageren? Het Meerjarenplan 2015-2017 is in printversie verkrijgbaar. Stuur een mail naar secretariaat@ dgbc.nl. Ook is het Meerjarenplan van DGBC online beschikbaar. Kijk hiervoor op www.dgbc. nl/meerjarenplan. Bezoekers worden van harte uitgenodigd te reageren op de plannen, mee te denken, te ontwikkelen en te delen.”

En netwerken.


Jan Klingen van Daikin:

‘De groene uitdaging in Nederland ligt in de bestaande bouw’ Het van oorsprong Japanse bedrijf Daikin is wereldwijd marktleider op het gebied van HVAC systemen en specialist in verwarmen en koelen. Daikin zet in al haar werkzaamheden kwaliteit en duurzaamheid centraal. De slogan is niet voor niets ‘Rethink climate, improve life’. Daikin is ook dit jaar weer partner van de Dutch Green Building Week. Een interview met Jan Klingen, Manager Consulting Sales, over groene uitdagingen.

De gebouwde omgeving biedt vele kansen om een bijdrage te leveren aan het verbeteren van het klimaat op aarde. De gebouwde omgeving draagt in Nederland bij aan 30% van de CO2-uitstoot. “De helft van het energiegebruik van gebouwen komt door het verwarmen van water of ruimtes, het koelen van ruimtes en door het ventileren.” Daikin wil mensen, bedrijven en instellingen overtuigen dat duurzaamheid hand in hand gaat met een gezond binnenklimaat en lage operationele kosten. Er valt nog veel winst te behalen op het gebied van duurzaamheid.

Optimaal comfort, geen verspilling Om dat efficiënter te laten verlopen, biedt Daikin een oplossing waarbij de koeling, verwarming en ventilatie door één systeem wordt geregeld en dat uitermate geschikt is voor toepassing in bestaande bouw. Dit met een flinke energiebesparing als resultaat. “In het begin van dit jaar hebben we de vierde generatie van het systeem gelanceerd. Deze nieuwe generatie bespaart 28 % in het energieverbruik ten opzichte van de derde generatie en waarbij tochtklachten voor gebruikers tijdens het koelen tot het verleden behoren. Dit betekent optimaal comfort en geen verspilling van energie.”

Daikin wil mensen, bedrijven en instellingen overtuigen dat duurzaamheid hand in hand gaat met een gezond binnenklimaat en lage operationele kosten.

ZICHTBARE PASSIE BOUW- EN MEUBELBESLAG

SPECIAL PRODUCTS

SYSTEEMVLOEREN VOOR STANDBOUW GARDEROBES & ZITBANKEN

SANITAIRE WANDEN

INTERIEURBOUW

Hermeta Groep is partner bij de inrichting van de samenleving. Onze

‘Wij willen een groene revolutie op gang krijgen om de CO2-uitstoot in de gebouwde omgeving omlaag te krijgen’

Groene revolutie

een groene revolutie op gang krijgen om de CO2uitstoot in de gebouwde omgeving omlaag te krijgen. Binnen ons bedrijf zien we, ondanks de magere jaren in de bouw, toch een groei in de levering van onze efficiënte en groene systemen. Deze worden toegepast in gebouwen met het BREEAM-NL Excellent label. Dat is heel hoopvol.”

Dat er in Nederland nog volop groene uitdagingen liggen, was voor Daikin de reden om in 2014 voor de eerste keer als partner mee te doen aan de Dutch Green Building Week. “Wij willen graag

Met de nieuwe pay-off ‘Rethink climate, improve life’ wil Daikin mensen, bedrijven en instellingen bewegen om duurzaam in het leven te staan.

Plantronics: weer een nieuwe parel op Park 20|20 Op Park 20|20 in Beukenhorst-Zuid te Hoofddorp is de bouw gestart van het nieuwe Europese hoofdkantoor van Plantronics, de zevende bewoner van dit eerste full service businesspark dat is gebaseerd op de Cradle to Cradle® principes. Plantronics is een wereldspeler op het gebied van audiocommunicatie voor bedrijven en particulieren. In het nieuwe gebouw is akoestiek een centraal thema. Met de titel Plantronics Soundscape wordt het nieuwe kantoor volgens de directie ‘the place to be’ en een bron van inspiratie voor medewerkers, klanten en partners.

producten onderscheiden zich door kwaliteit, veiligheid, duurzaamheid en design. Een nauwe samenwerking met onze klanten en leveranciers combineren wij met het vakmanschap en de passie van onze medewerkers, met innovatieve productie-technologieën en een solide financiële positie.

GEVELBOUW

Hermeta e-mail: [email protected] internet: www.hermeta.nl

Het overall concept van het duurzame park, waarbij kantoren gecombineerd worden met een scala aan faciliteiten, was een belangrijke reden voor Plantronics om voor Park 20|20 te kiezen. Het bedrijf wordt eigenaar van dit gebouw van meer dan 3500 m2 en 54 parkeerplaatsen onder het gebouw. Naar verwachting zullen de 126 werknemers in de zomer van 2016 gebruik kunnen maken van de nieuwe huisvesting.

Co-creatie William McDonough + Partners en N3O zijn als architecten verantwoordelijke voor het ontwerp. IBB Kondor voert de bouw uit. Het ontwerp kwam tot stand in een unieke vorm van co-creatie met een

werkgroep van de toekomstige bewoner waarbij voor de beste oplossingen van duurzaamheid en een optimale werkomgeving werd gekozen.

Park 20|20 Park 20|20 wordt gerealiseerd door de ontwikkelcombinatie Delta Development Group, VolkerWessels en Reggeborgh Groep. Bedrijven als BSH Huishoudapparaten, ANWB Reizen, FIFPro en Bluewater Energy Services gingen de nieuwe bewoner voor.

Meer informatie: www.park2020.com

PNL_Groen_hr.pdf

9

12.07.13

10:47


7 Square Endeavour: Rotterdamse Schouwburgplein als proeftuin voor duurzame innovaties 7 Square Endeavour is een internationaal verduurzamingsproject met als missie om de omgeving klaar te maken voor de toekomst. Initiatiefnemer Rotterdamse Schouwburg ontwikkelt samen met partners ARCADIS, De Doelen, Dura Vermeer, Eneco, Hoogheemraadschap Schieland en Krimpenerwaard, Imtech, de gemeente Rotterdam en TNO een plan om te investeren in de verduurzaming van het gebied rondom het Schouwburgplein. Het gebied zal in 2020 40% klimaatneutraal zijn en in 2030 100% klimaatneutraal.

Het Rotterdamse Schouwburgplein.

De ambitie van 7 Square Endeavour is om de (bestaande) initiatieven, kennis en expertise van alle partners en stakeholders rondom het Schouwburgplein aan elkaar te koppelen om samen nieuwe ontwikkelingen tot stand te brengen. Bij de realisatie ervan is het Schouwburgplein de perfecte proeftuin.

Door en voor mensen Het programma draagt oplossingen aan op onder meer het gebied van transport, milieu, watervoorzieningen, stedelijke planning, architectuur en leefbaarheid. Denk hierbij aan energieopwek-

king uit afval en riool, energieopslag, grijs water, groene daken en andere nieuwe technologieën die toepasbaar zijn door en voor alle mensen die wonen, werken en recreëren in dit gebied.

Rondleiding Donderdag 24 september om 16:00 uur is er een rondleiding langs het Schouwburgplein en de omliggende gebouwen waarbij de plannen van 7 Square Endeavour toegelicht worden. Aanmelden is verplicht en kan door een e-mail te sturen naar: 7squareendeavour@ rotterdamseschouwburg.nl

ook goed in het groen | www.propertynl.com

Barto Piersma, Directeur Nationale Programma’s bij de RVO.nl:

‘Als mensen enthousiast worden, dan gaat het bruisen’ Sinds februari is Barto Piersma de nieuwe directeur Nationale Programma’s bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl). “Ach, directeur… Eigenlijk zijn we bij RVO.nl allemaal netwerkers en kenniswerkers. Ik onderscheid me daarin niet. Gezamenlijk proberen we ondernemend Nederland in beweging te krijgen. Vol enthousiasme en met een overvolle gereedschapskist aan interessante instrumenten.” Piersma heeft een rijk verleden binnen de Nederlandse overheid. Hij bekleedde in het Haagse verschillende leidinggevende functies bij het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie. Nu heeft hij Den Haag voor Utrecht verruild; in letterlijk het centrum van het land is de RVO.nl gevestigd. Piersma: “Maar het is ook een centrale plek in de gouden driehoek van kennisinstellingen, overheid en bedrijfsleven. Die positie, met onze blik naar buiten gericht, geeft heel veel energie. Die energie is echt voelbaar door de hele organisatie heen. Het is onze taak om in opdracht van diverse ministeries bedrijven, corporaties en overheden in hun kracht te brengen om duurzamer te opereren. De programma’s die wij hiervoor uitvoeren dragen bij aan het behalen van de doelstellingen van het Energieakkoord.”

De instrumentenkoffer van RVO.nl Zonder moeite of enige hapering somt Piersma een groot deel van die overvolle instrumentenkof-

fer van de RVO.nl op. “Het Programma van Eisen Frisse Scholen helpt opdrachtgevers hun wensen beter te formuleren. De Leidraad Aanbesteden Energieprestatiecontracten ondersteunt overheden die een prestatiecontract willen afsluiten. Het expertteam Transformatie begeleidt gemeenten in hun vragen over leegstand in hun stad die ze naar een andere functie willen ombouwen. Daarnaast organiseren we kennisbijeenkomsten, hebben we diverse tools en een database over zuinig bouwen beschikbaar en bieden we fiscale en financiële handreikingen. Er zijn legio diensten en producten die ondernemers kunnen helpen om energie te besparen of duurzame energie op te wekken.”

Besparen, opwekken en innoveren De focus van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland ligt op het besparen van energie aan de ene kant, en duurzame energieopwekking zoals het gebruik van zonne- en windenergie aan de andere kant. Daarnaast vervult de RVO.nl een rol op het gebied van het stimuleren en beschermen van energie-innovaties. “Onze netwerkers staan klaar om hun kennis te delen en mensen te inspireren. En als mensen enthousiast worden, dan gaat het bruisen.” Bruisen: bij een aanzienlijk deel van de ondernemers in Nederland is dat het geval. Zij hebben duurzaamheid opgenomen in hun missie en visie en nemen maatregelen om energiezuiniger te ondernemen. “Maar, eerlijk is eerlijk, het gaat mij nooit snel genoeg”, laat Piersma ambitieus weten.

Barto Piersma, directeur Nationale Programma’s RVO.nl: “Ach, directeur… Eigenlijk zijn we bij RVO.nl allemaal netwerkers en kenniswerkers. Ik onderscheid me daarin niet.”

Kansen pakken Natuurlijk, Piersma begrijpt dat ondernemers in sommige omstandigheden gedwongen worden om zich vooral op de korte termijn te richten. En natuurlijk weet hij ook dat ondernemers hun duurzame investeringen graag heel snel willen terugverdienen. “Maar het kan niet zo zijn dat je niets doet.”

“Ik vind”, vervolgt Piersma. “dat je jezelf kansen ontneemt als je niet naar de toekomst kijkt. Er zijn veel mogelijkheden beschikbaar, de kennis is er, de techniek ook. De kunst is om mensen, kennis en enthousiasme bij elkaar te brengen. Zo kunnen we de kansen die er liggen optimaal benutten.”


‘Het voelt alsof je in een nieuw gebouw werkt’ Flexibel en duurzaam

De nieuwe glazen gevels en vides zorgen ervoor dat het licht diep in het kantoor doordringt.

Het hoofdkantoor van verzekeringsmaatschappij a.s.r. in Utrecht was niet bepaald het meest dynamische kantoorgebouw van Nederland. Groot, allesbehalve transparant en verre van duurzaam. Maar ook zo’n immens gebouw verdient een tweede leven. Jeroen van Schooten van Team V Architectuur tekende voor het ontwerp, dat a.s.r. van een licht, toegankelijk en duurzaam onderkomen voorzag. Het einde van dit staaltje transformatie van de bovenste plank is in zicht.

‘Er is een soort schuifpuzzel gemaakt, waarbij delen waar gebouwd kon worden, delen waar gewerkt kon worden en tijdelijke entrees slim in elkaar schoven’

“Dit gebouw had ook leeg kunnen staan.” Architect Jeroen van Schooten schetst het beeld dat het met het kolossale kantoorgebouw aan de Utrechtse Archimedeslaan heel anders af had kunnen lopen. “Gelukkig wilde a.s.r., als eigenaar en gebruiker, geen 84.000 vierkante meter bijdragen aan de leegstand in de kantorenmarkt.” Fiona van ’t Hullenaar is directeur Business Support bij a.s.r. en onderstreept dat haar werkgever vól voor duurzaamheid heeft gekozen. “En dus voor renovatie en transformatie, in plaats van voor nieuwbouw. Daarbij hebben we bovendien gekozen voor maximaal hergebruik van materialen. Er zijn sobere keuzes gemaakt, voor de lange termijn: duurzame oplossingen die niet ten koste gaan van het comfort van de gebruikers.”

‘Bij één klacht van een medewerker leggen we meteen de bouw stil. Maar dan maken we ook inzichtelijk wat dat kost…’

‘Het voelt 100% alsof je in een nieuw gebouw werkt.’

Schuifpuzzel En gebruikers, die kent het gebouw nogal wat. Oók tijdens de verbouwing, die eind 2012 startte en eind dit jaar wordt afgerond. “Dat was een uitdaging van formaat”, stelt Van Schooten. “Er is heel gefaseerd gebouwd. Er is een soort schuifpuzzel gemaakt, waarbij delen waar gebouwd kon worden, delen waar gewerkt kon worden en tijdelijke entrees slim in elkaar schoven.” Van ’t Hullenaar vult hem aan: “Er zijn dagelijks 2.800 medewerkers en 350 bouwvakkers naast elkaar aan het werk. Dat levert maar extreem weinig klachten op. Onze mensen zijn ook heel erg betrokken bij de renovatie. Dat maakt het tolerantieniveau een stuk

De nieuwe glazen gevels en vides zorgen ervoor dat het licht diep in het kantoor doordringt. Een aanwinst van formaat is het ondergrondse vergadercentrum, licht en toegankelijk. In de bouw en de inrichting gaan flexibiliteit en duurzaamheid hand in hand. Niet voor niets draagt het kantoor het predicaat BREEAM-NL Excellent. “Alle meubels zijn volledig recyclebaar en duurzaam, bovendien allemaal in Nederland gemaakt”, klinkt Van ‘t Hullenaar enthousiast. “We hebben ook alle noodtrappenhuizen hergebruikt. Die zijn door glas omgeven en voorzien van felle kleuren. Ze vallen daardoor veel meer op. De trap zien is de trap nemen, zo merken we. Er zijn veel minder liftbewegingen en de medewerkers zijn vitaler.” De architect is gepast trots op het geleverde werk: “Dit gebouw voldoet aan alle eisen die er ook de komende decennia aan gesteld worden.” Van ’t Hullenaar deelt dat gevoel: “Het voelt 100% alsof je in een nieuw gebouw werkt. Het is geen betonbunker meer, maar volledig onherkenbaar, licht en transparant. De oude stijl is alleen nog te herkennen aan de kolomstructuur.”

hoger. Bij één klacht leggen we ook meteen de bouw stil. Maar dan maken we ook inzichtelijk wat dat kost… Het draait allemaal om communicatie, flexibiliteit en eigen verantwoordelijkheid. En om een goede samenwerking met de bouwer.” Ook de architect prijst de inbreng van de medewerkers van a.s.r.: “Wij zijn gaan denken vanuit de gebruiker, van binnen naar buiten. Daarvoor hebben we sessies met medewerkers gehad, die mensen echt laten meedenken. Dat helpt enorm. Je haalt informatie op en je krijgt meteen ambassadeurs binnen de organisatie.” De oplevering van het gebouw vindt in drie fasen plaats. Toen de eerste, groenkleurige, vleugel werd opgeleverd, was er volgens Van ’t Hullenaar volop sprake van ‘groentoerisme’: “Medewerkers gingen redenen verzinnen om juist daar te kunnen werken.” Inmiddels is ook de tweede vleugel opgeleverd. Het derde en laatste deel wordt eind dit jaar afgerond. Daar zit het datacenter van a.s.r. in. Gedurende het proces van renovatie en transformatie werd het gebouw door Intermediair al uitgeroepen tot Beste Kantoorgebouw van Nederland. “Daaruit spreekt de waardering van de medewerkers zelf”, weet Van Schooten.

‘Toen de eerste vleugel werd opgeleverd, was er sprake van ‘groentoerisme’.’

Duurzaamheid zit diep geworteld in het DNA van a.s.r en blijft dat ook. “We maken steeds meer duurzame keuzes. Zo liggen er inmiddels zonnepanelen op het dak en is er veel meer led verlichting in het pand. We praten meer over onze duurzaamheidsambities. Dat komt allemaal door de stappen die we met het gebouw gezet hebben. We gaan nu niet stoppen.”

Verduurzamen doe je samen: Arthur van Schendelstraat 550 Utrecht September 2014 hebben Max Havelaar en Oikocredit (microfinanciering) hun nieuwe kantoorruimte in Utrecht betrokken. Zij hadden duidelijke wensen t.a.v. de invulling van hun werkomgeving als verlenging van hun cultuur, werkomgeving en identiteit. Hun nieuwe kantoor moest aangenaam verlicht zijn, met een goed binnenklimaat en dicht bij CS Utrecht. Arthur van Schendelstraat 550, onderdeel van het Bouwinvest Office Fund, paste exact in dat plaatje. Sustainable partnership Naast een goed energielabel waren we vooral ook op zoek naar duurzame samenwerking waarbij alle partijen streven naar het verduurzamen van zowel het gebouw als het gebruik ervan, aldus Peter d’Angremond en Hann Verheijen. Bouwinvest besloot de uitdaging aan te gaan. Bernardo Korenberg: “Samen met de gebruikers is gezocht naar een maatregelenopzet die niet alleen voor nu, maar ook voor de toekomst zorgt voor blijvende duurzaamheid. De afspraken met een focus op gezondheid, energie, transport en materialen zijn vastgelegd in een Green Lease. Momenteel wordt een traject doorlopen voor een BREEAM In-Use certificering van het pand op de drie onderdelen asset, beheer en gebruik. Het energielabel is al verbeterd van D naar B. Zonnepanelen en een groen dak gaan een nog beter label opleveren. Voor de inrichting is uiteraard ook gekozen voor duurzame materialen.” Hann Verheijen: “Wat dit traject mede bijzonder maakt is dat we ons een volwaardige gesprekpartner voelen en niet enkel huurder.” Peter d’Angremond: “Toen we het huurcontract tekenden hebben we bepaalde zaken met Bouwinvest afgesproken en zij houden zich aan de afspraken. Dat commitment is erg belangrijk voor ons.” Caring is sharing De partijen hebben gezamenlijk het idee opgevat om op de Arthur van Schendelstraat een cluster te starten van bedrijven met een duurzame missie. Op 23 juni jl. gingen de partijen daarover in gesprek met 15 potentiële huurders met een actueel huisvestingvraagstuk. Deze organisaties zouden elkaar in dat kader niet alleen kunnen versterken, maar daarnaast (kantoor)faciliteiten kunnen delen. Hann Verheijen, directeur Oikocredit Nederland, Peter d’Angremond, algemeen directeur Max Havelaar, Bernardo Korenberg, CSR Manager Bouwinvest Kijk voor meer achtergrondinformatie op: www.bouwinvest.nl/nl/MVO


Sociale duurzaamheid en sociale impact: dat is mensenwerk “Een beter woon-, werken leefklimaat, ofwel comfort, duurzaamheid en veiligheid gaan hand in hand”, stelt Hannie Stappers, Director Public Affairs bij ROCKWOOL BV. “We zijn echter nog niet gewend hier een prijskaartje aan te hangen. Terwijl dit waardecreatie in optima forma is. Wat te denken van de toekomstwaarde van een pand, aantrekkelijkere verzekeringspremies, groene financiering en lage onderhoudskosten?” Wat zou er gebeuren als de gebouwconsument nu eens echt centraal wordt gesteld? De gebouwde omgeving is bedoeld voor mensen om te werken, wonen en recreëren. Duurzaamheid draait om People, Planet en Prosperity. De dagelijkse praktijk is anders, ervaart Stappers. “Discussies over duurzaamheid gaan primair over energie en materialen, met de haalbare businesscase als scherprechter. Prima voor Planet en Prosperity, maar waar zijn de People? Gebouwen hebben invloed op mensen, op ons comfort, onze gezondheid, onze veiligheid, kortom op ons welbevinden. De invloed van onze gebouwde omgeving op ons allemaal is enorm. Deze sociale impact is grotendeels verborgen en weegt onvoldoende mee in de keuzes die we over onze gebouwen maken.” Vorig jaar heeft ROCKWOOL laten onderzoeken wat geluidsoverlast aan maatschappelijke kosten met zich meebrengt: in Nederland al snel 2,5 miljard euro per jaar. De maatschappelijke kosten die gemoeid zijn met directe brandschade? Jaarlijks 850 miljoen euro, waarbij de indirecte kosten factor 5 tot 50 keer zo hoog zijn.

‘In het streven om gebouwen steeds energiezuiniger te maken, wordt de gebruiker vaak uit het oog verloren’

People bepalen profit? Stappers: “Wij waren dan ook verheugd met het verschijnen van het rapport van de World Green Building Council over ‘health, wellbeing and productivity’.” Hierin staat een duidelijke businesscase beschreven: de exploitatiekosten van een kantoorgebouw bestaan voor 90% uit personeelskosten, voor 9% uit gebouwgerelateerde kosten als huur en voor 1% uit energiekosten. Stappers benadrukt: “In het streven om gebouwen steeds energiezuiniger te maken, wordt de gebruiker vaak uit het oog verloren. Meer aandacht voor akoestiek en betere spraakverstaanbaarheid zal tot minder stress en minder ziekteverzuim leiden. Dit heeft weer een positief effect op het personeel, het hoogste kostenpercentage.” De productiviteit van de werknemers en alles wat deze productiviteit kan aantasten zou daarom een belangrijk aandachtspunt moeten zijn voor alle organisaties, vindt Stappers. “Een schijnbaar bescheiden verbetering van de gezondheid of productiviteit van de werknemers kan grote positieve financiële gevolgen hebben voor werkgevers. Dat vereist een andere manier van denken bij het ontwerpen en renoveren of verhuren van een pand.”

Sociale Impact Tool – AQSI Om de sociale impact goed in kaart te brengen, heeft ROCKWOOL de Sociale Impact Tool ontwikkeld: AQSI (Assessing and Qualifying on Social Impact of buildings). Deze tool is een pragmatische vertaling van de vorig jaar gelanceerde Europese Norm EN 16309. De norm beschrijft en kwantificeert de sociale impact en prestaties van nieuwe en bestaande gebouwen. De categorieën in deze norm komen overeen met de definitie die de EU hanteert voor Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen: “de verantwoordelijkheid van bedrijven voor het effect dat ze op de samenleving hebben.” Stappers: “De enorme belangstelling voor AQSI in de markt van andere leveranciers, maatschappelijke organisaties en organisaties bewijst dat we op de goede weg zijn. Ons streven is dat deze tool in duurzaamheidsinstrumenten wordt geintegreerd om echte en transparante bouwprestaties te ondersteunen en te waarderen met elkaar.”

Hannie Stappers, Director Public Affairs ROCKWOOL: “Een beter woon-, werken leefklimaat, ofwel comfort, duurzaamheid en veiligheid gaan hand in hand.”

HET CONGRES ECOBOUW Ecobouw is het meest effectieve eendaagse kennisplatform voor duurzaam bouwen. Het congres combineert een zeer sterk hoofdprogramma met themapleinen. Rond de themapleinen vinden subsessies (kleinere, compacte kennissessies) plaats met toegespitste thema’s als:: > Nul-op-de-meter-woning > Biobased bouwmaterialen > Architecten en hun eigen duurzame woningen > Duurzaamheid bij gebouwiconen (VROM, NIOO, etc.)

TOPSPREKERS EN ZEER ACTUELE ONDERWERPEN EN VRAAGSTUKKEN

MELD U NU AAN OP WWW. ECOBOUW.NET

KENNIS MET TOEKOMST DATUM 23 SEPTEMBER LOCATIE DE LICHTFABRIEK HAARLEM


Over Dutch Green Building Council (DGBC) Stichting Dutch Green Building Council (DGBC) is een onafhankelijke non-profit netwerkorganisatie die zich inzet om de gebouwde omgeving te verduurzamen. Hiermee wil DGBC een belangrijke rol spelen in de transitie naar een circulaire economie waarin het prettig en gezond wonen, werken en leven is. We stimuleren kennisontwikkeling, zorgen voor verbinding tussen participanten, verzorgen opleidingen en organiseren en faciliteren bijeenkomsten en evenementen over actuele duurzaamheidsthema’s. Ook beheert en ontwikkelt DGBC het BREEAM-NL duurzaamheidskeurmerk. Dit is nationaal en internationaal hét keurmerk om de duurzame prestaties van gebouwen, sloopprojecten en gebieden te beoordelen. De stichting, opgericht in 2008 op initiatief van de markt en onderdeel van de World Green Building Council, is het grootste en meest brede netwerk in Nederland voor het verduurzamen van de gebouwde omgeving. Al meer dan 350 bedrijven en organisaties uit de bouwen vastgoedwereld, maar ook grote eindgebruikers, gemeenten en kennisinstellingen ondersteunen de missie van de DGBC. En het netwerk groeit nog steeds.

Gouden Partners

AA_fullcolourU.eps ABN AMRO full-colour for uncoated paper Width shield: 20 mm Overlap: 0,05 mm

Zilveren Partners

Om concreet invulling te geven aan haar visie en missie, vervult DGBC zes rollen: ■ Stimuleren ■ Inspireren ■ Communiceren ■ Opleiden ■ Verbinden ■ Certificeren

Participant worden bij DGBC Met het participantschap van DGBC profileert u zich uiteraard als duurzame organisatie. Maar dat niet alleen. Samen met het brede netwerk van DGBC kunt u ook echt werk maken van het verduurzamen van de gebouwde omgeving. Dat kan door kennis te delen, te ontwikkelen en te vergaren over actuele thema’s zoals groen leiderschap, gezondheid, circulaire economie of materiaalgebruik. Daarnaast worden (toekomstige) leiders in de vastgoedsector geïnspireerd met speciale bijeenkomsten op het gebied van leiderschap en MVO om zo de verduurzaming van de gebouwde omgeving te versnellen. Tevens kunt u actief aan de slag met het duurzaamheidskeurmerk BREEAM-NL. Participanten krijgen onder andere 25% korting op de BREEAM-NL producten en trainingen.

Bronzen Partners

CFP

Voor meer informatie, alle voordelen en waarom organisaties participant van ons zijn verwijzen wij u graag naar onze digitale participantenbrochure op www.dgbc.nl/voordelen. Wij nodigen u ook graag uit voor de DGBC Kennismaking op donderdag 24 september. U hoort dan in 1 uur tijd alles wat wij voor u en uw organisatie kunnen betekenen.

Speciaal aanbod Sluit u zich als tijdens de Dutch Green Building Week aan als participant van DGBC? Dan betaalt uw organisatie geen instapkosten (t.w.v. een volledige jaarbijdrage). De jaarbijdrage is afhankelijk van het profiel van uw organisatie. Voor meer informatie of om uw organisatie direct aan te melden als participant gaat u naar www.dgbc.nl/aanmelden.

Mediapartners

Contact Dutch Green Building Council Vlasmarkt 1c 3011 PW Rotterdam Tel: +31(0)10 303 27 77 E: [email protected]

Meer informatie: www.dgbc.nl www.dgbw.nl

De Dutch Green Building Week is onderdeel van de World Green Building Week.

@DGBCnl www.linkedin.com/dgbc

Twitter mee tijdens DGBW: #DGBW

Colofon Tekst, coördinatie en hoofdredactie: DGBC Met redactionele medewerking van: Ton de Kort, Mitchell Daamen Concept en opmaak: Zuid44, Den Haag Druk: Nieuwsdruk Nederland Oplage: 20.000, verspreid via PropertyNL, Cobouw, De Architect en Vastgoedmarkt

Facilitair Partners


COMMITTED TO THE HEALTH OF RENÉ 100% ftalaatvrij NL-vinyl

70% gerecycled materiaal

Committed to … wij zijn toegewijd aan de gezondheid van onze klanten. Dat is waarom we in de ontwikkeling en productie van onze vloeren goed nadenken over de grondstoffen die we gebruiken en de productieprocessen die we inzetten, zodat we onze gebruikers de beste vloeroplossingen kunnen bieden. Neem het kantoor waar René werkt. Er is gekozen voor Allura en Westbond; luxe, gezonde en hygiënische vloeren die er niet alleen goed uit zien, maar die ook gezond en eenvoudig te onderhouden zijn. Zodat René en zijn collega’s elke dag weer in een prettige omgeving hun werk kunnen doen. Ontdek meer over onze vloeroplossingen op forbo-flooring.nl. creating better environments

En onze gezamenlijke Groene Uitdaging is

Recommend Documents